Klasyfikacja podstawowa

Metka substancji

Wzór chemiczny

C(CCC(O)=O)O

Wikipedia

Na polskiej Wikipedii substancji poświęcona jest strona: https://pl.wikipedia.org/wiki/GHB

Informacje ogólne

Opracowania naukowe

Olga Poprawska: Gamma-hydroksymaślan (GHB) – „narkotyk gwałtu" [1]

B. SzukaIski, D. Blachut, M.Bykas, S.Szczepańczyk, E. Taracha: Kwas y-hydromasłowy (GHB) i jego lakton (GBL) - groźne związki psychoaktywne. Metody rozdziału i identyfikacji GC/MS I FTIR [2]

Autorskie zdjęcia i filmy związane z substancją

Otrzymywanie / pozyskiwanie

Otrzymywanie GHB z GBL:

Do gorącego roztworu 225ml rektyfikowanego etanolu (spirytus rektyfikowany, do nabycia w sklepach z alkoholami), 45ml wody i 220g wodorotlenku sodu (NaOH, cały wodorotlenek nie rozpuścił się) dodawano powoli 489g γ-butyrolaktonu (GBL, d=1.13g/cm3), a następnie mieszaninę gotowano pod chłodnicą zwrotną przez 30 minut. Krystalizowano z etanolu otrzymując 560g (wydajność 79%) soli sodowej kwasu γ-hydroksybutylowego. [CA 59:11234e]. Otrzymywanie krystalicznej soli nie jest konieczne, lepiej otrzymać roztwór, który w jednej łyżce stołowej (8ml) zawierałby 1g GHB (12,5% r-r). Z mieszaniny oddestylowano etanol, po czym dodano 3,92dm3 wody destylowanej otrzymując 12,5 % roztwór. Do roztworu można dodać niebieskiego barwnika spożywczego, by nie pomylić go ze zwykłą wodą - na etykiecie opisać odpowiednio.

Powyższą sytnezę (substraty w ilości 5.5 mola) można zmniejszyć, np. do 0.25 mola: Do 10ml spirytusu dodano 4ml wody, ogrzewano i rozpuszczano 10g NaOH. Nastepnie dodawano przez 15 minut 20ml GBL, przy czym nadmiar NaOH rozpuścił się. Mieszaninę wciąż gotowano przez 2 godziny pod chłodnicą zwrotną, następnie odparowano etanol. W kolbie pozostało ok. 28,46g Na-GHB i reszta nieprzereagowanego NaOH. Dodano 200cm3 wody po czym zobojętniano nadmiar zasady kwasem cytrynowym (można użyć także HCl) do uzyskania odczynu Ph=7 badanego papierkami wskaźnikowymi. Otrzymano roztwór 12,5% czyli 1g na łyżkę stołową [8ml], który zabarwiono niebieskim barwnikiem spożywczym.

Reakcja przebiega w teoretycznych stosunkach molowych (MGBL=86,1g/mol; MNaOH=40g/mol), lepsze wydajności uzyskuje się rozpuszczając substraty w etanolu (79%) niż wodzie (48,5%).

Zastosowanie

Zastosowanie medyczne

Kwas gamma-hydroksymasłowy obecnie znajduje mało zastosowań medycznych. W Polsce praktycznie się go nie stosuje (znajduje się w grupie II-P, czyli o niewielkim zastosowaniu medycznym i dużym potencjale nadużywania). Na świecie występuje pod dwiema postaciami handlowymi - Xyrem® i Alcover®. Xyrem® stosuje się w leczeniu narkolepsji z katapleksją u osób dorosłych. Narkolepsja jest zaburzeniem snu powodującym nadmierną senność w ciągu dnia. Katapleksja jest objawem narkolepsji obejmującym nagłe osłabienie mięśni wywołane rekcją emocjonalną, taką jak gniew, strach, radość, śmiech lub zaskoczenie. Katapleksja może w niektórych przypadkach prowadzić do upadku pacjenta. Alcover® natomiast znajduje zastosowanie w łagodzeniu objawów abstynencji alkoholowej u pacjentów uzależnionych fizycznie od etanolu.

Zastosowanie rekreacyjne

Inne zastosowania

GHB, ze względu na oddziaływanie na receptory muskarynowe i zwiększone wydzielanie acetylocholiny, co z kolei pobudza wydzielanie hormonu wzrostu (HGH), stosowany jest w kulturystyce w celu większego przyrostu masy ciała

GHB także posiada niechlubną łatkę tzw. "pigułki gwałtu". W połączeniu z alkoholem powoduje amnezję i utratę świadomości ze względu na synergiczne działanie na receptory kwasu gamma-aminomasłowego (GABA). GHB sam w sobie w dużych dawkach może także spowodować powyższe efekty, co wiąże się z przedawkowaniem. Osoba, która została poddana intoksykacji GHB, może stracić przytomność nawet na 4 godziny i nic potem nie pamiętać. GHB dodatkowo jest wybierany przez potencjalnych gwałcicieli jako środek ułatwiający gwałt ze względu na jego szybki metabolizm i trudność wykrycia substancji w organizmie (GHB jest metabolizowane także przez krew). Ostatecznym bowiem metabolitem GHB jest kwas bursztynowy, występujący naturalnie w ludzkim organizmie jako produkt cyklu Krebsa.

Sposoby przyjmowania, dawkowanie i zagrożenia

Funkcjonowanie na rynku lub w podziemiu

Chemia i farmakologia substancji

Uzależnienie i sposoby jego leczenia

Status prawny w poszczególnych krajach

Polska

W Polsce kwas gamma-hydroksymasłowy znajduje się w grupie II-P na wykazie środków odurzających i substancji psychotropowych, co czyni jego posiadanie, handel oraz wytwarzanie nielegalnymi.

Obecność substancji / rośliny w dziełach kultury i dyskursie społecznym