Wynalazek szatana?

Dla narkomanów metadon to ocalenie. Dla wielu ludzi spoza "branży" jest gorszy od "prawdziwych" narkotyków. Ich argumenty są poważne.

- Zamiast ćpunów leczyć, choćby przymusowo, funduje się im za publiczne pieniądze codzienną porcję narkotyku. I to w czasach, kiedy brakuje pieniędzy na leki dla umierających dzieci! - mówią.

Za ideologią idą czasem konkretne projekty. Jeszcze niedawno nad krakowskim ośrodkiem metadonowym wisiało widmo likwidacji.

Najpoważniejszy zarzut przeciw metadonowi jest taki, że nie leczy on choroby narkotykowej. Można dzięki niemu żyć po ludzku, ale jest to wciąż życie w nałogu. Przeciwnicy terapii metadonowej twierdzą wręcz, że jest to utrwalanie choroby. W znanej książce Krystyny Karwickiej i Andrzeja Ochremiaka "My, rodzice dzieci z Dworca Centralnego", zamieszczono wypowiedź matki, której syn, uzależniony od alkoholu i narkotyków, był też zakażony wirusem HIV. Zapytano ją, w którym momencie straciła nadzieję. Wyznała: "Myślę, że ostatecznie przestałam się łudzić, gdy mój syn znalazł się w grupie metadonowej. To była stuprocentowa pewność, że jest nieuleczalnym narkomanem".

- Rozumiem to, bo sam kiedyś myślałem podobnie - przyznaje Marek Zygadło, szef krakowskiego "Monaru". - Też uważałem, że podawanie narkomanowi narkotyku, nawet legalnie, jest nieetyczne. Później zrozumiałem, że skoro narkomania jest chorobą, muszę widzieć problem nie z mojej strony, tylko ze strony chorego. Jak się będzie chciało zmieniać świat, to się nie rozwiąże problemu.

Zygadło tak dalece zmienił przekonania, że po paru latach pracy w "Monarze", jako pierwszy rozpoczął starania o udostępnienie metadonu uzależnionym w Krakowie. Choć za pierwszym podejściem nic z tego nie wyszło.

- Już w roku 1996 miałem amerykańską kasę na metadon - mówi. - Mógłbym uruchomić program, gdyby nasze prawo nie dyskryminowało organizacji pozarządowych. W Polsce tylko publiczny zakład opieki zdrowotnej może mieć metadon. Po roku amerykański sponsor odpuścił sobie i teraz finansuje taki program w Kirgizji.

Na szczęście dla wielu krakowskich narkomanów, trzy lata później poradnia metadonowa powstała w Szpitalu im. Rydygiera.

- Na szczęście, niektórzy lekarze, choć nie wszyscy, powoli przekonali się do metadonu. Dawniej dominował pogląd, że narkomana trzeba odtruć, wyleczyć i spokój. Ale w przypadku wielu uzależnionych takie podejście jest zupełnie nieskuteczne. Co z tego, że nawet przejdą leczenie, jeśli większość z nich prędzej czy później wraca na bajzel? Metadon, choć nie likwiduje nałogu, pozwala funkcjonować w społeczeństwie. Więc ono też dostaje coś za swoje pieniądze.

---

Dobrze znany w krakowskich kręgach narkotykowych Tarzan przyjął uruchomienie w Krakowie programu jak wybawienie:

"Co mogę powiedzieć? Że nareszcie, po długich, długich latach, jestem wolny! Że nie tylko nie ćpam, bo to już w moim życiorysie bywało, ale nie marzę wciąż po cichu o towarze i o bajzlu. Obojętnie mijam na ulicy dilerów (...). Odkąd uczestniczę w programie metadonowym, zapragnąłem żyć. Wiem, że będąc stary i schorowany, nie mam szans na długie życie. Jestem z tym pogodzony. Ale te ostatnie lata mam nadzieję przeżyć z dala od bajzla, nie goniąc za codzienną działką."

Tarzan, wyniszczony weteran kompotu, ma już tylko nadzieję na godne przeżycie czasu, jaki mu pozostał. Ale są i tacy, którzy dostali od metadonu więcej szans. Mówi Marek Zygadło:

- Znam blisko faceta, który ćpał, a całe jego życie podporządkowane było konieczności zdobycia kolejnych porcji narkotyku. Teraz jest kochającym ojcem rodziny, pracuje, co dzień po południu przychodzi prosto do domu, opiekuje się dziećmi. Tyle, że musi brać.

Zygadło podkreśla jednak, że branie metadonu ma niewiele wspólnego z braniem prawdziwych narkotyków, jak niektórym się wydaje.

- Uzależnieni, których znam, traktują metadon jak lek, nie uważają go za narkotyk. Ot, wypijają co dzień kubeczek słodkiego syropu, przypominającego raczej lekarstwa dla dzieci.

---

Przeciwnicy tej terapii upierają się jednak, że pod względem chemicznym metadon niewiele różni się od heroiny i choć nie daje typowego dla niej kopa, nie wywołuje euforii, to jednak w organizmie wchodzi w metabolizm i nie tylko nie likwiduje uzależnienia, ale wręcz je utrwala.

- Nie należy zapominać, że narkomani to są ludzie chorzy. To prawda, że najczęściej z własnej winy. I co z tego? Jakoś nie słychać, żeby ktoś w Polsce odmawiał prawa do leczenia alkoholikom. Wyobraźmy sobie, że ktoś wpadłby na pomysł, żeby zdelegalizować insulinę. Przecież cukrzycy też często sami są winni swojej choroby. Trzeba było zdrowo żyć, nie objadać się słodyczami, unikać stresu. Ja nie widzę różnicy między narkomanem, uzależnionym od metadonu i chorym na cukrzycę, uzależnionym od insuliny. Dla mnie to nie jest problem moralny, tylko medyczny. Jeśli coś pozwala choremu funkcjonować w społeczeństwie, to jest moralne.

Nie można jednak ukrywać, że nie wszyscy podzielają poglądy szefa krakowskiego Monaru. Metadon nie jest dobrze widziany m.in. w katolickich placówkach, które zajmują się narkomanami.

- Rzeczywiście, nie uznajemy i nie chcemy metadonu - mówi jeden z katolickich działaczy. - My pragniemy dla uzależnionych prawdziwego uzdrowienia, nie atrapy. Wierzymy, że w każdym człowieku, także narkomanie, tkwią siły duchowe, które pozwolą mu zwyciężyć nałóg. Trzeba je tylko rozbudzić.

---

Idea piękna. Ale czy realna? Doktor Jan Chrostek-Maj, szef poradni uzależnień w szpitalu im. Rydygiera, mówi:

- Oczywiście, nikt nie nawołuje do rezygnacji z klasycznego sposobu leczenia osób uzależnionych od środków psychoaktywnych. W tradycyjnej metodzie, jak wiadomo, chory najpierw poddawany jest detoksykacji, a następnie kierowany do ośrodka psychologiczno-resocjalizacyjnego, gdzie uczy się żyć od nowa, już bez narkotyków. I byłby to sposób idealny, gdyby nie jeden drobny szczegół. Efektywność tej metody, licząc np. według ilości nawrotów po pięciu latach, jest znikoma. Tak znikoma, że nawet nie chcę podawać konkretnych procentów, żeby nikogo nie urazić.

Nawet jeśli znikomy procent narkomanów uda się w ten sposób przywrócić normalnemu życiu, terapia ma sens. Ale co dla innych?

- Mamy pacjenta, pana około trzydziestki, który był już dwadzieścia siedem razy na detoksie. Zaproponujemy mu dwudziesty ósmy detoks? Jaki to ma sens? - pyta Chrostek-Maj. - U starych narkomanów zmiany organiczne są tak głębokie, że nie da się ich trwale wyleczyć.

Ze skutecznym leczeniem narkomanów nie radzi sobie żadne państwo na świecie. W USA już w latach 60 zaczęto na dużą skalę stosować metadon na dużą skalę w leczeniu substytucyjnym. W Polsce rozwój terapii metadonowej pozostaje daleko w tyle za lawinowym w ostatnich latach wzrostem narkomanii. Krakowska poradnia uzależnień jest jednym z zaledwie 10 ośrodków w całym kraju, stosujących ten środek.

---

Polskie przepisy nie dopuszczają dostępności metadonu w aptekach na receptę, ani wydawania go do domu. Chory musi wypić swoją porcję w obecności pielęgniarki. Terapia jest więc dostępna tylko dla tych, którzy są w stanie co dzień dojechać do poradni.

- To jest wielki dramat dla uzależnionych z Tarnowa, Nowego Sącza czy np. z Zakopanego, które wyrasta na małopolski biegun narkomanii - uważa doktor Chrostek-Maj. - W tym kraju przelewają się tony morfiny na recepty i nikomu nie przychodzi do głowy, żeby to zlikwidować. Najwyraźniej z powodów ideologicznych ktoś się uparł, że metadon będzie straszliwym zagrożeniem. Myślę, że jest to strach nieracjonalny. W metadonie nie tkwi żaden diabeł. Oczywiście, może on być przedmiotem działań przestępczych, jak morfina i jak wszystko. Trzeba po prostu poddawać metadon takiej kontroli, jak każdy środek narkotyczny. To wystarczy.

Doktor Chrostek-Maj uważa:

- Jedna poradnia w Krakowie jest dalece niewystarczająca. Sytuacja wymaga utworzenia sieci ośrodków metadonowych, w połączeniu z systemem leczenia psychiatrycznego.

Można przypuszczać, że prędko to nie nastąpi. Jeszcze nie tak dawno był przecież zagrożony byt samej poradni uzależnień w szpitalu Rydygiera.

- Było takie niebezpieczeństwo, ale szczęśliwie minęło - przyznaje Chrostek-Maj. - Dostaliśmy pieniądze i choć musimy oszczędzać, jak cała służba zdrowia, ale liczbę pacjentów udało się nawet zwiększyć.

Gdyby jeszcze niektórych ideologów dało się przekonać, że metadon nie jest wynalazkiem szatana.

Metadon (amidon, polamidon) jest syntetycznym substytutem heroiny, znanym od lat 30. Po raz pierwszy na szeroką skalę zastosowali go Niemcy podczas II wojny światowej, jako tani środek przeciwbólowy. W latach 60., w wyniku badań amerykańskich (Vincent Doyle, Marie Nysvander, Mary Jeanne Kreek) stwierdzono przydatność metadonu w substytucyjnym leczeniu osób uzależnionych od opiatów. W Krakowie terapię metadonową uruchomiono w grudniu 1999 r.

podesłał: Prorok