Problem z fentanylem nas nie ominie i sami sobie z nim nie poradzimy…

O fentanylu i innych syntetycznych opioidach w kontekście kryzysu opioidowego w Stanach Zjednoczonych powiedziano już chyba wszystko. Tragedia trwa od lat, a od niedawna jasnym stało się, że problem dotknął także nas. Niestety trzeba spojrzeć prawdzie w oczy i powiedzieć sobie, że Polska samodzielnie nie upora się z wyzwaniem i potrzebna jest silna współpraca międzynarodowa. Europa dość dobrze poradziła sobie z dopalaczami, być może poradzi sobie i z nowym problemem.

Zaczęło się bardzo dobrze, w dobrej wierze opartej na właściwych przesłankach. Wbrew temu co mówi przysłowie cierpienie nie uszlachetnia. Chorym i cierpiącym należy się ulga w bólu, a w sytuacjach terminalnych to wręcz podstawa godności odchodzenia z tego świata.

CO SIĘ STAŁO, ŻE SYTUACJA WYMKNĘŁA SIĘ SPOD KONTROLI

W Stanach Zjednoczonych nieuregulowany i wydawany na receptę fentanyl stał się silnie uzależniającym i niebezpiecznym legalnym wręcz (bo wydawanym z przepisu lekarza) narkotykiem. 50 razy silniejszym od heroiny, a nawet 2 miligramowa dawka okazała się śmiertelna dla większości ludzi. Kiedy sytuacja wymknęła się spod kontroli zareagowały agencje rządowe. Czy odpowiednio wcześnie? Zdecydowanie nie. Liczba uzależnionych była tak wysoka, że wstrzymanie “dostaw” legalnego narkotyku z przepisu lekarza nie spowodowało zaprzestania stosowania produktu. Mowa przecież o ludziach uzależnionych. Otworzyło jednak szeroko wrota dla nielegalnych dostaw substratów z Chin do garażowej produkcji syntetycznych opioidów.

BEZPROBLEMOWA E-RECEPTA NA FENTANYL

W Polsce na początku czerwca pojawił się już pierwszy przypadek przedawkowanie fentonylu, co zakończyło się zgonem młodej kobiety. Niedługo później oglądaliśmy nagranie z Poznania, gdzie dwóch młodych mężczyzn było pod wpływem narkotyków. Był to prawdopodobnie fentanyl, bowiem znajdowali się w stanie określanym jako “zombie”. Pojawiły się pytania i analizy Jak to możliwe, że ów narkotyk dostał do naszego kraju. Otóż on zawsze u nas był. Wystarczy wejść na kilka grup na popularnym portalu społecznościowym i poprosić o receptę na ten fentanyl. Frontem do klienta otrzymamy jeszcze zapytanie, czy chcemy z refundacją, czy na 100%. W każdym zawodzie są czarne owce, dla których najważniejszym i jedynym imperatywem do pracy są pieniądze. Inne koszty nie grają roli.

Z drugiej jednak strony są aptekarze, którzy realizują powszechnie recepty na fentanyl wystawiony z odpłatnością w 100%. Wystarczy sobie zadać pytanie w jakim to wskazaniu pacjent mógłby otrzymać taki produkt leczniczy bez refundacji… no właśnie. Kto jest bez winy niech pierwszy rzuci kamień.

Z tym dość szybko zaczęło sobie radzić Ministerstwo Zdrowia. Takie recepty podlegają już większej kontroli niż dotychczas – ich ilość i częstotliwość. Są poniekąd na cenzurowanym.

EUROPA BYŁA BEZPIECZNA

Eksperci ds. polityki narkotykowej i urzędnicy rządowi są zgodni co do tego, że w Europie, w jej miejscu pochodzenia fentanylu, nie było tego problemu – przynajmniej aż do teraz.

Według szacunków krajowych Centrów Kontroli i Zapobiegania Chorobom w 2022 r. w USA z powodu przedawkowania narkotyków syntetycznych ponad 70 000 osób zmarło. Z kolei w Europie najnowsze dane unijnej agencji monitorującej narkotyki pokazują, że w 2021 r. 137 osób zmarło z powodu narkotyków podobnych do fentanylu. Większość tych zgonów miała miejsce w wyniku stosowania leków z fentanylem niezgodnie z przeznaczeniem, a nie substancji wyprodukowanych nielegalnie. W zeszłym roku amerykańska Agencja ds. Walki z Narkotykami poinformowała, że ​​przejęła ponad 79,5 miliona fałszywych tabletek zawierających fentanyl. Do tego prawie 5 000 funtów fentanylu w proszku. Tego typu konfiskaty w Europie, choć w ostatnim czasie nasilają się, są sporadyczne.

Jednak rządy europejskie coraz bardziej niepokoją się, że fentanyl i podobne syntetyczne opioidy mogą opanować kontynent i pogrążyć go w kryzysie na wzór amerykański. Pod koniec ubiegłego roku sekretarz stanu USA Antony Blinken powiedział swoim europejskim odpowiednikom, że albo mają nieodkryty problem z fentanylem, albo mogą mieć go wkrótce. Rozproszone oznaki wskazujące, że narkotyki mogą zacząć rozprzestrzeniać się na kontynent, skłaniają obecnie rządy do działania.

W EUROPIE KOŃCZY SIĘ HEROINA. ALTERNATYWY SĄ DUŻO GORSZE

Unia Europejska szacuje, że większość z około 1 miliona europejskich konsumentów nielegalnych opioidów zażywa heroinę. Jak dotąd prawie całość dostaw pochodziła z Afganistanu. Jednak od kwietnia 2022 r. talibowie zakazali „uprawy maku i wszelkich rodzajów narkotyków”, w wyniku czego obszar uprawy kwiatów maku – z którego produkowane jest opium – w kraju skurczył się w ubiegłym roku o 95 procent – ​​podaje raport Biura Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości z listopada 2023 r. To drastycznie zmniejszyło podaż wysokiej jakości heroiny pochodzącej z zeszłorocznych zbiorów.

Rynek nie lubi próżni, więc oczekuje się, że w obliczu niedoboru grupy przestępcze albo zaczną dostarczać heroinę zmieszaną z innymi syntetycznymi opioidami, takimi jak fentanyl, w celu zwiększenia jej mocy, albo całkowicie zastąpią ją fentanylem.

– Doświadczenia Ameryki Północnej, gdzie fentanyl wyprzedził heroinę na głównych rynkach narkotykowych. Wskazuje to, jak tańszy i łatwo dostępny syntetyczny opioid może z łatwością zastąpić heroinę – napisali badacze w raporcie Biura Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości.

NITAZENY…

Już pojawiły się rozwiązania – nitazeny z Chin. Bardzo silna rodzina syntetycznych opioidów, produkowanych masowo w Chinach, przedostaje się z krajów bałtyckich do Europy Zachodniej, penetrując stabilne rynki heroiny i regularnie zabijając ich użytkowników, ostrzegł unijny organ ds. narkotyków. Jak wynika z unijnego raportu o narkotykach z 2024 r. sporządzonego przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii „Nitazeny są czasami sprzedawane jako„ syntetyczna heroina ”i wykrywane są w podrabianych lekach dostępnych na rynku narkotykowym”. Ich nagłe pojawienie się na ulicach miast „może spowodować wielokrotne zatrucia w krótkim czasie, co może przeciążyć lokalne służby”.

Choć kryzys opioidowy na skalę obserwowaną w Stanach Zjednoczonych jest w Europie wciąż odległy, sześć z siedmiu nowych syntetycznych opioidów zgłoszonych po raz pierwszy do unijnego systemu wczesnego ostrzegania w 2023 r. to nitazeny, co stanowi największą liczbę w ciągu jednego roku, z 16 znalezionymi w Europie od 2019 r. Produkowane w Chinach nitazeny od kilku lat znajdują się na radarze.

GRUPY PRZESTĘPCZE ZAINTERESOWANE FENTANYLEM

Włoskie tajne służby odkryły, że potężna kalabryjska mafia „Ndrangheta, która od dziesięcioleci zalewa Europę kokainą, testuje rynek fentanylu na kontynencie” – powiedział w marcu wysoki rangą urzędnik włoskiego rządu Alfredo Mantovano.

Innym poważnym problemem jest to, że Europa posiada potencjał laboratoryjny do produkcji narkotyków syntetycznych na swojej ziemi. Europol, agencja policyjna Unii Europejskiej, podała w tym miesiącu, że produkcja i handel narkotykami syntetycznymi rozszerzyła się, głównie z Belgii i Holandii, do Europy Wschodniej, w tym na Ukrainę. Jak wynika z danych opublikowanych przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA), w 2021 r. władze europejskie zlikwidowały 434 laboratoria produkujące nielegalne narkotyki syntetyczne. Urzędnicy doszli do wniosku, że gdyby przestępcy chcieli produkować fentanyl w Europie, mieliby taką możliwość, a co za tym idzie, bardzo szybko wywołałby kryzys.

– Szczerze mówiąc, nie widzę, jak moglibyśmy tego uniknąć w Europie. Nie rozumiem, dlaczego siatki przestępcze miałyby unikać sprzedaży fentanylu w Europie. Dla mnie pytanie nie brzmi, czy dotknie to Europy; chodzi o to, kiedy i jak duża będzie fala lub huragan. Rządy europejskie są tego w pełni świadome – powiedział w wywiadzie dla „Foreign Policy” Pierre Lapaque, członek zarządu Międzynarodowej Rady Kontroli Narkotyków.

EUROPEJSKIE WYSIŁKI MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE POTENCJALNEJ EPIDEMII

Z jednej strony kontynent wzmacnia i dostosowuje swoją walkę z producentami i handlarzami, w tym prekursorami. Z drugiej strony przygotowuje się służbę zdrowia, aby zapobiec zgonom spowodowanym przedawkowaniem.

Jednym z kluczowych działań było utworzenie nowej agencji ds. narkotyków, przekształcającej EMCDDA w pełnoprawną agencję zwaną Agencją Unii Europejskiej ds. Narkotyków. Ten nowy ogólnounijny organ, który zacznie działać w lipcu, będzie przeprowadzał oceny zdrowia i bezpieczeństwa narkotyków syntetycznych, ściśle monitorując rozwój sytuacji i pomagając w przyjmowaniu środków zaradczych. Nowa agencja będzie także monitorować prekursory narkotyków i utworzy sieć laboratoriów mających identyfikować nowe substancje i definiować możliwe trendy na rynku narkotyków syntetycznych. Komisja Europejska, organ wykonawczy UE,dąży także do poprawy kontroli w portach europejskich. W tym celu przeznaczyła ponad 200 milionów euro na sfinansowanie nowoczesnych zestawów do skanowania pojemników w poszukiwaniu ukrytych narkotyków lub prekursorów.

– Widzimy, co dzieje się w USA i monitorujemy rozwój sytuacji w UE, aby mieć pewność, że będziemy w stanie przewidzieć i zakłócić wszelką działalność związaną z produkcją lub handlem tymi narkotykami – powiedziała Claire Georges, zastępca rzecznika Europolu.

Agencja policyjna UE współpracuje ze Stanami Zjednoczonymi, aby uzyskać lepszy obraz wywiadowczy tego, które grupy przestępcze mogą być zaangażowane. To stanowi uderzający kontrast w stosunku do postawy wielu europejskich ekspertów ds. polityki narkotykowej. Ci jeszcze kilka miesięcy temu często mówili, że nie będziemy mieli problemu z fentanylem, ponieważ nie rozpoczęliśmy tej samej drogi od fentanylu na receptę.

GŁÓWNYM PRODUCENTEM NIELEGALNEGO FENTANYLU SĄ CHINY

UE pragnie także zacieśnić współpracę z Chinami, głównym producentem fentanylu i jego prekursorów. Przedstawiciele Chin przeprowadzili 23 kwietnia w Brukseli rozmowy na temat nielegalnej produkcji narkotyków oraz nielegalnego wykorzystywania i handlu prekursorami i innymi substancjami chemicznymi niezbędnymi do produkcji narkotyków syntetycznych.

Współpraca z Chinami jest kluczowa zarówno dla Stanów Zjednoczonych, jak i Europy. W 64-stronicowym raporcie opublikowanym w połowie kwietnia przez specjalną komisję ds. Chin Izby Reprezentantów USA zdefiniowano ten kraj jako „ostateczne geograficzne źródło kryzysu fentanylowego”. Komisja argumentowała ponadto, że Chiny zachęcają do produkcji i eksportu nielegalnych substancji chemicznych zawierających fentanyl i inne narkotyki. Dzieje się to poprzez ulgi podatkowe oraz posiadają udziały własnościowe w lokalnych firmach powiązanych z handlem narkotykami. Ponadto, według raportu, służby bezpieczeństwa tego kraju nie współpracowały ze Stanami Zjednoczonymi, gdy funkcjonariusze organów ścigania zwrócili się o pomoc.

TRZEBA DZIAŁAĆ TEŻ NA SZCZEBLU KRAJOWYM

Kraje europejskie podejmują również działania na szczeblu krajowym. Na przykład Włochy zaczęły monitorować przepływy przywozu i wywozu leków zawierających fentanyl i chemiczne prekursory narkotyków syntetycznych. Monitorują także rynek detaliczny – w tym przez Internet – w ramach krajowego planu walki ze śmiercionośnym narkotykiem, który ujawnił Rzym w zeszłym miesiącu. Jednocześnie Włosi planują wyposażyć policjantów w przenośne spektrometry masowe. Pozwolą one na wykrywanie narkotyków syntetycznych i prekursorów zarówno podczas kontroli celnych, jak i podczas patrolowania ulic.

Włoskie Ministerstwo Zdrowia poleciło szpitalom i aptekom wzmocnienie środków ochrony przed kradzieżą fentanylu i podobnych opioidów. Poinstruowano także lekarzy pomagających pacjentom wykazującym szereg specyficznych objawów, takich jak depresja oddechowa, nudności, wymioty i zawroty głowy. Mają oni wziąć pod uwagę, że mogą być zatruci fentanylem i mogą być leczeni naloksonem, będącym antagonistą opioidów, lub innymi lekami, które mogą szybko odwrócić skutki przedawkowania opioidów.

Nalokson zostanie również przekazany policji. Może go potrzebować udzielając pierwszej pomocy w przypadku przedawkowania lub przypadkowego wdychania fentanylu podczas dochodzenia. Wszystkie karetki pogotowia będą również musiały przewozić leki odtrutkę.

GRUNT TO PRZYGOTOWANIE

W Hiszpanii, gdzie odnotowano kilka przypadków handlarzy narkotyków przewożących niewielkie ilości fentanylu, niektóre władze regionalne szkolą osoby zażywające narkotyki i personel ratunkowy w zakresie odwracania skutków przedawkowania. Rząd krajowy pracuje również nad przyspieszeniem istniejącego systemu ostrzegania o narkotykach. Wdrożone zostanie też badanie ścieków w celu wykrycia nieprawidłowości związanych z opioidami. Joan Villabí, urzędniczka odpowiedzialna za narkotyki i uzależnienia w Hiszpańskie Ministerstwo Zdrowia, powiedziała:

– Monitorujemy w sposób bardzo systematyczny. Kiedy heroina trafiła do Hiszpanii pod koniec lat 70., byliśmy zupełnie nieprzygotowani. To była katastrofa – powiedział Villabí.

Powszechna opieka medyczna mogła również uchronić Europę przed kryzysem fentanylowym w stylu amerykańskim. W Stanach Zjednoczonych wiele osób uzależnionych od fentanylu zaczynało od opioidów na receptę. Uzależniało się, a gdy skończyły się ich recepty, zwróciło się na nielegalny rynek, gdzie narkotyki dostarczały im siatki przestępcze.

– Jednak w Unii Europejskiej regulowane i finansowane ze środków publicznych systemy opieki zdrowotnej utrzymują bardziej ograniczony dostęp do opioidów na receptę – mówi Esther Gramage, wykładowca na Uniwersytecie CEU San Pablo w Madrycie.

Dostęp do innych procedur łagodzących ból również mógł pomóc w utrzymaniu europejskich pacjentów z dala od środków przeciwbólowych. Istnieje jednak coraz więcej powodów do obaw, że publiczna opieka zdrowotna nie będzie wystarczająca, aby chronić Europę.

CO NAS CZEKA?

Jest zbyt wcześnie, aby określić, czy spadek dostępności heroiny doprowadzi do zwiększenia rynku syntetycznych opioidów. Niemniej kraje UE powinny mimo to poszerzyć dostęp do leczenia, zintensyfikować programy wymiany igieł i zgromadzić zapasy naloksonu.

Środki te pomogłyby również uporać się z inną narkotyczną bombą zegarową: przekształcaniem kokainy w masowe dobro konsumpcyjne. Tak może wyglądać przyszłość, kiedy poradzimy sobie z opioidami. Kiedy zaczną dominować opioidy spadnie popyt na kokainę. Wtedy nadmierna podaż zwiększy czystość, która w ciągu dekady i tak wzrosła o 45 procent. Połowa ankietowanych krajów zgłasza obecnie średnią czystość na poziomie od 64 do 76 procent. To oznacza, że ​​konsumenci pozbawieni gotówki mogą uzyskać haj częściej za tę samą cenę detaliczną. Znów… prawo rynku, konkurencja wymusza lepszą jakość dla “konsumenta”.

Niestety pomimo faktu, że problem wydaje się rosnąć w naszym regionie, to nie widać oczywistego rozwiązania.

©MGR.FARM