Kawa, kawowiec (Coffea), rodzaj z rodziny marzanowatych, obejmujący ok. 40 gatunków drzew i krzewów w większości z terenu Afryki. Nasiona niektórych gatunków kawy zawierają kofeinę, alkaloid o działaniu pobudzającym, dzięki czemu używa się ich do sporządzania napoju, zwanego tak jak roślina.
Najcenniejszym gatunkiem kawy jest pochodząca z wyżyn Etiopii kawa arabska (Coffea arabica), krzew uprawiany obecnie w całej Afryce, Ameryce Południowej i Azji. Inne uprawiane kawy to: kawa liberyjska (Coffea liberica), kawa koszykowa (Coffea canephora), zwana Robusta, i kawa wyniosła (Coffea excelsa). Wszystkie pochodzą z przyrównikowej części Afryki, dają ziarno gorszej jakości, ale są odporne na choroby oraz trudne warunki siedliskowe. Aby uzyskać połączenie korzystnych cech skrzyżowano kawę arabską z kawą koszykową i uzyskano kawę arabustę (Arabica Robusta).
Kawa kwitnie i owocuje prawie przez cały rok. Owoc jest mięsisty i zawiera wewnątrz dwie pestki, otoczone cienką, srebrzystą łupiną. Zewnętrzne części owocu usuwa się poprzez poddanie owoców fermentacji, a następnie wypłukanie nadgniłej, miękkiej owocni. Wysuszone pestki mają barwę szarozieloną i w tej postaci są wysyłane do krajów przeznaczenia.
Palenia ziarna kawowego dokonuje się bezpośrednio przed sprzedażą. Podczas prażenia powstają w nasionach substancje nadające im charakterystyczny smak. Zawartość kofeiny w prażonych ziarnach wynosi ok. 1,5%.
Zwyczaj picia kawy znany był w Etiopii od bardzo dawna i został przejęty przez Arabów, którzy rozpropagowali go dalej i założyli pierwsze plantacje na Półwyspie Arabskim, zwłaszcza w Jemenie (stąd wprowadzająca w błąd nazwa "kawa arabska"). W Europie pierwsze kawiarnie powstały w poł. XVII w. w Anglii.
Zwyczaj picia kawy jest w świecie bardzo rozpowszechniony, stąd wiele odmian uprawnych oraz produkowanych typów kawy. Nadużywanie może jednak prowadzić do nadpobudliwości, zaburzeń pracy serca lub przewodu pokarmowego.
Skład chemiczny kawy
Kawa zielona zawiera: 1,5-2,3% alkaloidu kofeiny związanego z kwasem chlorogenowym, do 15% tłuszczu, 8% cukrów, 7% soli mineralnych (z przewagą potasu i magnezu), alkaloid trygowelinę, kwasy organiczne, pektynę, witaminę PP, 13% białek, 11% wody. Natomiast kawa palona ma mniej kofeiny i cukrów, a więcej lotnych substancji aromatycznych.
Jak działa na organizm kofeina
- Pobudzająco na ośrodek naczynioruchowy, oddechowy i ośrodek nerwu błędnego przyśpiesza pracę serca, podnosi ciśnienie krwi, przyspiesza oddech). Jednak po kofeinie występuje tylko nieznaczne podwyższenie ciśnienia krwi, gdyż równocześnie działa rozszerzająco na naczynia krwionośne. Natomiast przyspiesza czynność serca - działając bezpośrednio pobudzająco na układ przewodzący serca. Nie jest więc wskazana u osób cierpiących na zaburzenia przewodnictwa sercowego (mających arytmię itp.).
- Pobudza korę mózgową (działanie psychoanaleptyczne) - ułatwia więc przebieg procesów umysłowych, zwiększa wrażliwość na bodźce otoczenia, a poza tym usuwa uczucie zmęczenia, znużenia, senności i głodu. Należy jednak pamiętać, że na dłuższą metę nie wolno oszukiwać organizmu, pozbawiając go snu, czy też racjonalnego pożywienia.
- Pobudzająco na ośrodek oddechowy (przyśpiesza oddech, wymianę gazową w płucach). Działanie pobudzające ośrodek oddechowy i naczynioruchowy jest wykorzystywane w stanach zahamowania ich czynności (przy omdleniach, zatruciach, w chorobach zakaźnych). Nie może być jednak nadużywana. Najczęściej przyczyną złego samopoczucia jest niedtlenienie mózgu (przebywanie w dusznych pomieszczeniach). Najczęściej wystarczy spacer na świeżym powietrzu, lub niezbyt forsowny marsz czy bieg. Kofeina działa na serce pobudzająco, do tego stopnia, że może nawet wywołać częstoskurcz, a nawet zaburzenia przewodnictwa serca.
- Pobudzająco na wydzielanie soku żołądkowego o dużej zawartości kwasu solnego i pepsyny. Może więc sprzyjać powstawaniu owrzodzeń żołądka.
Zawartość kofeiny w filiżance (140ml) kawy | z ekspresu | 115mg | filtrowana | 80mg |
bezkofeinowa | 3mg |
instant zwykła | 65mg |
instant bezkofeinowa | 2mg |
|
Przedawkowanie kofeiny niesie za sobą powane konsekwencje: przy przedawkowaniu powyżej 0,5 g powoduje silne pobudzenie psychoruchowe, przyspieszenie i niemiarowość serca, bardzo silne zwiększenie diurezy, nudności, wymioty i osłabienie. W skrajnych przypadkach (w silnym zatruciu) występują drgawki i porażenie ośrodka oddechowego. Dawka śmiertelna kofeiny dla człowieka wynosi 10 gramów. Kofeina znalazła zastosowanie w leczeniu: omdeń, bólów głowy, migrenie, astmie orazw leczeniu zaparć.
|
Kofeina (znana również jako teina)
|
|
Kofeina, teina (C8H10N4O2), alkaloid występujący m.in. w ziarnach kawy i kakao, orzeszkach kola i liściach herbaty (herbata chińska). Biały proszek o temperaturze topnienia ok. 235°C (sublimuje w 180°C), bez zapachu, o gorzkim smaku, słabo rozpuszczalny w zimnej wodzie i w alkoholu, dobrze rozpuszczalny w wodzie gorącej.
Stosowana w lecznictwie, pobudza działanie serca i ośrodkowego układu nerwowego. Filiżanka mocnej kawy lub herbaty zawiera ok. 0,2 g kofeiny. Może powodować m.in. nudności, bóle głowy, bezsenność, drżenie rąk, niemiarowość czynności serca, a w dużych dawkach także duszności, drgawki, poty, owrzodzenie żołądka (choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy).
Alkaloidy, związki chemiczne, występujące gł. w roślinach w postaci soli kwasów organicznych. Alkaloidy zawierają w cząsteczce układy heterocykliczne z atomem azotu lub tlenu, wykazują własności zasadowe i mają silne działanie fizjologiczne na organizmy ludzkie i zwierzęce. Występują m.in. w maku, kawie, herbacie, tojadzie. Klasyfikuje się je wg pochodzenia (np. alkaloid tojadu) lub budowy chemicznej (np. alkaloidy purynowe, chinolinowe).
Do najbardziej znanych alkaloidów należą: atropina, brucyna, chinina, kodeina, kofeina, kokaina, meskalina, morfina, nikotyna, rezerpina, strychnina, teobromina. Rola alkaloidów w życiu roślin nie została dotychczas wyjaśniona. Pierwszym wyodrębnionym alkaloidem była (1804) morfina. Znanych jest obecnie ponad 2 tys. alkaloidów (naturalnych i syntetycznych). Niektóre są stosowane w lecznictwie.
Komentarze
Nie mogę zrezygnować z ukochanej kawy, to mój jedyny nałóg. Zwykle wypijam dziennie 2-4 filiżanek z ekspresu. Od lat. Niestety, miewam niesmak zgagę, gorycz w ustach, czasem trochę arytmii, ale znów sięgam po kawę. Kiedy kawa szkodzi? w jakich ilościach? Zdania sa tak podzielone.
Nie mogę zrezygnować z ukochanej kawy, to mój jedyny nałóg. Zwykle wypijam dziennie 2-4 filiżanek z ekspresu. Od lat. Niestety, miewam niesmak zgagę, gorycz w ustach, czasem trochę arytmii, ale znów sięgam po kawę. Kiedy kawa szkodzi? w jakich ilościach? Zdania sa tak podzielone.