Uwaga: Większość informacji tu zawartych pochodzi z
1997 roku i od tego czasu nie była aktualizowana.
Narkomania w 1998 roku w Polsce
Dane stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego
16 Październik, 2001 - 10:33
Tagi
Źródło
www.medianet.com.pl
Odsłony
7114Janusz Sierosławski
Instytut Psychiatrii i Neurologii
Warszawa
Pewne zmiany obserwuje się natomiast w strukturze wieku (tabela 6). Polegają one na wzroście odsetka osób w wieku 16-24 lat i spadku odsetków z grup 25-39 lat. Proporcje najmłodszych, tj. do 15 roku życia i najstarszych tj. powyżej 40 roku życia są względnie stałe. Zwiększanie się proporcji osób z młodszych grup wiekowych jest kolejnym sygnałem narastania fali zjawiska. Stały odsetek osób poniżej 15 roku życia nie potwierdza potocznych sądów o epidemii narkomanii wśród dzieci.
Dane o typach nadużywanych środków według płci zawarte w tabeli 7 . ujawniają istotne różnice we wzorach używania substancji przez mężczyzn i kobiety. Wśród mężczyzn notuje się trochę większe odsetki nadużywających opiaty, konopie indyjskie, substancje wziewne. Wśród kobiet wielokrotnie wyższe są odsetki używających leków uspokajających i nasennych. Podobne odsetki wśród przedstawicieli obu płci pojawiają się przy kokainie, amfetaminie i halucynogenach.
Na wzór używania narkotyków silny wpływ ma też wiek (tabela 8.). Dla najmłodszych charakterystyczne są substancje wziewne. Prawie 2/3 pacjentów w wieku do 15 lat trafiło do leczenia z powodu tych środków. W grupie 16-19 lat substancje wziewne występują już tylko u 19% pacjentów, widoczne natomiast staja się opiaty - 30%. Środki z tej grupy wyraźnie dominują w kolejnych grupach wiekowych, aż do 44 roku życia. U pacjentów w wieku 45 lat i więcej najliczniejsza frakcja ma problem z lekami uspokajającymi i nasennymi (49%). Amfetamina w największym odsetku pojawia się wśród osób w wieku 16-19 lat (11%), zaś halucynogeny wśród najmłodszych do 15 roku życia (4%), chociaż w grupie 16-19 lat też zdarzają się relatywnie często (3%).
Podobnie jak w latach ubiegłych w 1998 r. utrzymuje się silne zróżnicowanie terytorialne rozpowszechnienia narkomanii. Jak wynika z danych zgromadzonych w tabeli 9. i na grafie 4. utrzymuje się znaczna rozpiętość między wskaźnikami przyjętych do lecznictwa stacjonarnego na 100 tys. mieszkańców dla województwa o najwyższym rozpowszechnieniu (zielonogórskie - 43,5) i dla województwa o najniższym rozpowszechnieniu (skierniewickie - 2,6). Trzeba przypomnieć, że dane przedstawione w tabeli pogrupowano według miejsca zamieszkania pacjentów, a nie miejsca ich leczenia, zaś dostępność leczenia stacjonarnego jest w całym kraju podobna ze względu na brak rejonizacji. Do województw najbardziej zagrożonych oprócz zielonogórskiego należą: wrocławskie, jeleniogórskie, warszawskie, szczecińskie, olsztyńskie i suwalskie. Wszystkie one z wyjątkiem warszawskiego położone są w zachodniej, bądź północnej części kraju. W liczbach bezwzględnych najliczniej reprezentowane są województwa warszawskie (919 osób), katowickie (577 osób) i wrocławskie (457 osób), co wynika nie zawsze tylko z nasilenia zjawiska, ale także z wielkości tych województw mierzonej liczbą mieszkańców.
Wysokie wskaźniki, przekraczające 19,0 na 100 tys. mieszkańców utrzymują się też w takich województwach jak legnickie i koszalińskie. Dane zobrazowane na grafie 4. wskazują na dwa główne obszary zagrożenia. Pierwszy to Polska południowo-zachodnia. To tu grupują się województwa, które także w latach poprzednich przodowały pod względem wielkości wskaźników (jeleniogórskie, legnickie, wrocławskie). Także w sąsiednich województwach notujemy dość wysokie wskaźniki. Drugi obszar to pas Polski północnej. Począwszy od szczecińskiego, poprzez koszalińskie, gdańskie, olsztyńskie i suwalskie. Wyjątkiem są tu województwo słupskie o bardzo niskim wskaźniku i województwo elbląskie o wskaźniki poniżej średniej krajowej.
Dane zawarte w ostatniej kolumnie tabeli 9. pozwalają na ocenę skali zmian wskaźników w poszczególnych województwach między 1998 i 1997 r. Wzrost wskaźnika ogólnopolskiego nie oznacza, że we wszystkich województwach przybyło narkomanów. Sytuacja pod tym względem jest silnie zróżnicowana. W 18 województwach na 49 wskaźnik przyjętych zmniejszył się. Najsilniejszy spadek wystąpił w województwach częstochowskim, sieradzkim, skierniewickim, słupskim, lubelskim i przemyskim. Warto zauważyć, że w większości są to województwa, które w 1997 r. lokowały się poniżej średniej ogólnopolskiej lub w jej okolicach. Jedynie województwo lubelskie z tego grona odznaczało się względnie wysokim wskaźnikiem - o 50% większym niż średnia krajowa. Największy względny spadek wskaźnika wystąpił w województwie częstochowskim z poziomu 16,5 do wartości 9,2, czyli o blisko 80%.
Silnie zróżnicowane okazały się także wzrosty wskaźników. Największy wystąpił w województwie jeleniogórskim - o 93%. Województwo to przez wiele lat zajmowało pierwsze miejsce w kraju pod tym względem. W ostatnich kilku latach na czoło wysunęły się wrocławskie, szczecińskie i zielonogórskie. W 1998 r. jeleniogórskie powróciło do grona trzech województw o najwyższych wskaźnikach.
W 1997 r. województwa warszawskie i lubelskie stanowiły dwa względnie izolowane w sensie przestrzennym województwa o wysokich wskaźnikach. W 1998 r. sytuacja epidemiologiczna w tych województwach rozwija się w dwóch przeciwnych kierunkach. W warszawskim nastąpił przeszło 70% wzrost, a w lubelskim przeszło 50% spadek. Warto by nad tymi liczbami zastanowiły się władze lokalne i regionalne, szczególnie dawnego województwa warszawskiego.
Podsumowując prezentacje danych za 1998 r. trzeba wskazać na kontynuacje trendu wzrostowego zjawiska. Znacznie szybszy wzrost wskaźnika przyjętych pierwszy raz w życiu niż przyjętych ogółem w 1998 r. z jeszcze większą siłą wskazuje na narastanie problemu. W obrazie zjawiska coraz większego znaczenia nabierają nowe środki, takie jak amfetamina. Bardziej widoczne w lecznictwie stacjonarnym stają się halucynogeny i przetwory konopi, pojawia się także na szersza skalę kokaina. Równolegle do zwiększanie się rozmiarów problemu narkotyków rozumianych jako substancje nielegalne narasta problem substancji wziewnych.
Wzory używania substancji psychoaktywnych są silnie różnicowane przez płeć i wiek pacjentów. Dla kobiet charakterystyczne są leki uspokajające i nasenne. Dla najmłodszych substancje wziewne, dla najstarszych także leki uspokajające i nasenne. Pozostali to przede wszystkim użytkownicy opiatów.
Dystrybucja terytorialna zjawiska wyznacza trzy obszary zwiększonego rozpowszechnienia - południowo-zachodnia część kraju, pas północny i województwo warszawski. Na terenach tych zintensyfikowania wymagają programy pomocy - leczenie i redukcja szkód. Dane z 1998 r., podobnie jak dane z 1997 r., ze względu na zmianę klasyfikacji chorób i przyczyn zgonów, należy interpretować z dużą ostrożnością, a wnioski traktować jako wstępne, wymagające potwierdzenia.
źródło: http://www.medianet.com.pl/~bdsnark/epidemiologial.htm
Instytut Psychiatrii i Neurologii
Warszawa
NARKOMANIA W 1998 ROKU W POLSCE
DANE STACJONARNEGO LECZNICTWA PSYCHIATRYCZNEGO
W 1997 r. zaczęła obowiązywać w Polsce X Rewizja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów (ICD 10) zastępując stosowaną od przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych IX Rewizję. Efektem tej zmiany jest znaczne ograniczenie porównywalności danych z latami poprzednimi. Zarówno ograniczona przekładalność kategoryzacji stosowanych w obu Rewizjach, jak trudności związane z procesem wprowadzania zmiany utrudniają śledzenie trendów i skłaniają do dużej ostrożności w dokonywaniu porównań. Rok 1998 jest drugim rokiem obowiązywania nowej klasyfikacji. Dopiero dane z kolejnych lat mogą pozwolić na dokonanie oceny wpływu zmiany w systemie zbierania danych na zachowanie się trendu.
Zanim przejdziemy do prezentacji danych za 1998 r. przypomnijmy zmiany wprowadzone przez X Rewizję oraz ich konsekwencje dla analiz epidemiologicznych. Wedle klasyfikacji obowiązującej do 1996 r. na zaburzenia bezpośrednio związane z używaniem narkotyków mieszczące się w części obejmującej zaburzenia psychiczne składały się "uzależnienie od leków" (304.0-304.9), nadużywanie leków bez uzależnienia (305.2-305.9) oraz psychozy lekowe (292). Komentarza wymaga termin "uzależnienie od leków". Termin ten w języku diagnostyki medycznej używany był na określenie nie tylko uzależnienia od leków rozumianych jako produkty przemysłu farmaceutycznego ale również wszystkich innych substancji zmieniających stan psychiczny. W tym rozumieniu uzależnienie od leków to nie tyko uzależnienie od leków uspokajających i nasennych, czy morfiny, ale również od takich substancji jak opiaty domowego wyrobu (tzw. "kompot"), marihuana, amfetamina czy nawet substancje wziewne - np. kleje. Pod tym względem wprowadzenie X Rewizji niewiele zmieniło, zamiast terminu lek wprowadzono określenie substancja psychoaktywna. Zmiany dotyczą natomiast całego porządku klasyfikacji.
Trzeba przypomnieć, że punktem wyjścia poprzedniej klasyfikacji był rodzaj zaburzenia - nadużywanie, uzależnienie lub psychoza lekowa. W przypadku uzależnienia i nadużywania dopiero następny podział (czwarta cyfra w kodzie) odnosił się do rodzaju środka, w przypadku psychoz rodzaj środka nie był w ogóle określany. W obecnie obowiązującej klasyfikacji zmieniono tę zasadę. Punktem wyjścia jest teraz rodzaj substancji, dopiero następne podziały wskazują na rodzaj zaburzeń. W konsekwencji w obecnej klasyfikacji większy nacisk kładzie się na rodzaj substancji i dane na ten temat są pełniejsze, tzn. obarczone mniejszą liczbą braków danych, a tym samym chociaż lepsze, to nie do końca porównywalne z poprzednio zbieranymi. Jednocześnie wprowadzono zmieniany do klasyfikacji substancji, co dodatkowo utrudnia porównania. Najistotniejszą z perspektywy analiz epidemiologicznych zmianą jest brak w nowej klasyfikacji kategorii "opiaty łączone z innymi środkami". W efekcie większość uzależnionych od opiatów łączonych z innymi środkami, a była to zawsze bardzo pokaźna grupa, wpada do kategorii "używanie różnych środków". Uniemożliwia to wyodrębnienie grupy osób uzależnionych od opiatów i śledzenie zmian jej wielkości. Także grupa osób używających samych opiatów jest teraz nieporównywalna z poprzednimi latami. Można się spodziewać, że część lekarzy mając do czynienia z pacjentem biorącym opiaty i inne środki w sytuacji braku kategorii "opiaty łączone z innymi środkami", zamiast "uzależnienia mieszanego", wybierze "uzależnienie od opiatów".
Przed przystąpieniem do analizy danych wypada też przypomnieć, że lecznictwo psychiatryczne ambulatoryjne i stacjonarne objęte są dwoma niezależnymi systemami sprawozdawczości statystycznej. Pierwszy z nich opiera się na indywidualnych kwestionariuszach statystycznych wypełnianych w momencie wypisu pacjenta z placówki oraz w dniu 31 grudnia każdego roku. Kwestionariusz zawiera zakodowany identyfikator umożliwiający agregowanie danych na poziomie osób, a nie tylko przypadków. Podstawą drugiego są zbiorcze zestawienia statystyczne sporządzane na poziomie poradni. Dane z lecznictwa stacjonarnego są zatem dokładniejsze - nie są one obarczone błędem wielokrotnego liczenia tych samych osób, jeśli zostały odnotowane w tym samym roku w kilku różnych placówkach. W tym komunikacie ograniczymy się do danych lecznictwa stacjonarnego, bowiem lepiej odzwierciedlają trendy epidemiologiczne.
Dane za 1998 r. przedstawimy na tle danych z 1997 r. i o ile to możliwe także lat wcześniejszych.
Do oceny trendów epidemiologicznych posłużymy się tu dwoma wskaźnikami wyliczanymi na podstawie danych lecznictwa stacjonarnego. Pierwszy, to liczba osób przyjętych w danym roku obejmująca wszystkie osoby, które podjęły leczenie w danym roku w którejś z placówek niezależnie od tego czy je w danym roku zakończyły, czy też kontynuowały w następnym roku. Drugim wskaźnikiem jest liczba pacjentów pierwszorazowych, definiowanych jako osoby, które w danym roku po raz pierwszy w życiu podjęły leczenie w placówce stacjonarnej. Ten drugi wskaźnik jest w pewnym sensie czulszym narzędziem, bowiem odzwierciedla zmiany w narastaniu liczby nowych przypadków.
Analizę danych rozpocznijmy od wskaźnika przyjętych w danym roku. W 1998 r. przyjęto do lecznictwa 6100 osób. Oznacza to wzrost o 14,3% w stosunku do 1997 r., kiedy to przyjęto 5336 osób (tabela 1). Pamiętając o niepełnej porównywalności danych z lat poprzednich trzeba wskazać na kontynuację trendu wzrostowego trwającego od początku lat dziewięćdziesiątych (grafy 1. i 2). Wskaźnik przyjętych do lecznictwa stacjonarnego liczony na 100 tys. mieszkańców wzrastał każdego roku, w sumie jeśli dane z 1998 r. odnieść do 1990 r. wzrost ponad dwukrotny.
Inaczej jest gdy analizuje się przyjęcia pierwszorazowe (tabela 2). W początkach lat dziewięćdziesiątych odsetek przyjęć pierwszorazowych malał z 45% w 1990 r. do 39,8% w 1993 r. W latach 1994-1996 odsetek pacjentów pierwszorazowych utrzymywał się na stałym poziomie 41-42%. Oznacza to, że tempo wzrostu liczby nowych przypadków było takie samo jak tempo wzrostu wszystkich leczonych. Dane za 1997 przyniosły wzrost odsetka przyjęć pierwszorazowych do poziomu blisko 46%. W 1998 r. obserwuje kolejny wzrost, w wyniku którego odsetek ten wyniósł 51,1%. Oznacza to, że ponad połowa pacjentów zgłaszających się w 1998 r. do leczenia stacjonarnego zrobiła to po raz pierwszy w życiu.
Zmiany w dynamice obu wskaźników są dobrze widoczne na wykresie (graf 2). W obliczeniach wielkości wskaźników dynamiki dane z 1990 r. przyjęto za 100, a dane z kolejnych lat przedstawiono w proporcji do tych danych wyjściowych. W ten sposób przetworzone wskaźniki pokazują, jaki procent wielkości z 1990 r. stanowią dane z kolejnych lat. Wskaźnik przyjętych ogółem przez całą dekadę wykazywał tendencję rosnącą, chociaż po 1995 r. wzrost nasilił się. Wskaźnik pacjentów pierwszorazowych po wzroście w 1991 r. przez dwa kolejne lata spadał, by od 1994 r. powrócić do tendencji wzrostowej. Warto zauważyć, że od 1996 r. linia obrazująca trend przyjęć pierwszorazowych staje się coraz bardziej stroma co oznacza przyspieszenie tempa wzrostu. W sumie dane z wykresu pokazują, że o ile ogólna liczba pacjentów w 1998 r. wzrosła w stosunku do 1990 r. niespełna 2,2 razy, to liczba pacjentów pierwszorazowych zwiększyła się w tym czasie prawie 2,5 raza.
Struktura diagnoz wg typu środka zaprezentowana w tabeli 3. unaocznia słabość aktualnej klasyfikacji chorób. Prawie jedna trzecia osób znajduje się w kategorii mieszane i nieokreślone. O środkach używanych przez tą grupę pacjentów praktycznie nic nie możemy powiedzieć. Najliczniejsza pozostaje grupa osób z problemem opiatów (42%). Następne w kolejności pod względem liczebności są grupy nadużywających substancji wziewnych (9%), leków uspokajających i nasennych (8%) i środków z grupy amfetamin (6%). Pozostałe kategorie pacjentów nie przekraczają 2%. Porównanie struktury rozpoznań w latach 1997 - 1998 (tabela 3) pokazuje na stosunkowo niewielkie zmiany. Jedyna większa zmiana to wzrost odsetka osób nadużywających środków z grupy amfetamin z 3,8% w 1997 r. do 6,0% w 1998 r.
Porównanie danych z lat 1997-1998 z wcześniejszymi napotyka wspominane już bariery porównywalności. W latach dziewięćdziesiątych do 1996 r. wśród osób leczonych stacjonarnie, podobnie jak w latach ubiegłej dekady, dominowali pacjenci uzależnieni od opiatów produkowanych domowym sposobem (tabela 4). Dla niektórych z nich opiaty były jedynym używanym środkiem, pozostali obok opiatów przyjmują również inne środki, głównie leki uspokajające i nasenne, a ostatnio coraz częściej amfetaminę. Opiaty były jednak zwykle podstawowym środkiem wyznaczającym charakter uzależnienia. Pacjenci z obu grup stanowili w 1996 r. ponad 70% leczonych. Zmiany w klasyfikacji nie pozwalają obecnie na identyfikacje wszystkich osób nadużywających opiaty. Możemy natomiast próbować analizować zmiany rozmiarów grup pacjentów nadużywających innych substancji. Jak wynika z danych zgromadzonych w tabeli 4 i na grafie 3. w latach 1990-1998 zidentyfikować możemy następujące tendencje
- kontynuację trendu wzrostowego liczby nadużywających substancji wziewnych, zapoczątkowanego w 1994 r., chociaż z mniejszym tempem wzrostu w 1998 r.
- kontynuację trendu wzrostowego liczby nadużywających leków uspokajających i nasennych, zapoczątkowanego w 1996 r. po spadku w dwóch poprzednich latach. Skala wzrostu w 1998 r. jest także mniejsza, niż notowana w poprzednim roku.
- kontynuację ze znacznym przyspieszeniem w 1998 r., zapoczątkowanego w 1992 r., wzrostu liczby osób nadużywających środków z grupy amfetaminy
- wzrost liczby osób nadużywających przetworów konopi po wzroście zapoczątkowanym w 1993 r., przy czym ich liczba jest nadal mniejsza niż w przypadku amfetaminy. Także tempo wzrostu liczby osób z problemem przetworów konopi jest mniejsze niż w przypadku amfetamin.
- ustabilizowanie się liczby osób nadużywających kokainy po skokowym wzroście w 1997 r.
- nieznaczny wzrost liczby osób nadużywających halucynogenów po skokowym wzroście w 1997 r.
Pewne zmiany obserwuje się natomiast w strukturze wieku (tabela 6). Polegają one na wzroście odsetka osób w wieku 16-24 lat i spadku odsetków z grup 25-39 lat. Proporcje najmłodszych, tj. do 15 roku życia i najstarszych tj. powyżej 40 roku życia są względnie stałe. Zwiększanie się proporcji osób z młodszych grup wiekowych jest kolejnym sygnałem narastania fali zjawiska. Stały odsetek osób poniżej 15 roku życia nie potwierdza potocznych sądów o epidemii narkomanii wśród dzieci.
Dane o typach nadużywanych środków według płci zawarte w tabeli 7 . ujawniają istotne różnice we wzorach używania substancji przez mężczyzn i kobiety. Wśród mężczyzn notuje się trochę większe odsetki nadużywających opiaty, konopie indyjskie, substancje wziewne. Wśród kobiet wielokrotnie wyższe są odsetki używających leków uspokajających i nasennych. Podobne odsetki wśród przedstawicieli obu płci pojawiają się przy kokainie, amfetaminie i halucynogenach.
Na wzór używania narkotyków silny wpływ ma też wiek (tabela 8.). Dla najmłodszych charakterystyczne są substancje wziewne. Prawie 2/3 pacjentów w wieku do 15 lat trafiło do leczenia z powodu tych środków. W grupie 16-19 lat substancje wziewne występują już tylko u 19% pacjentów, widoczne natomiast staja się opiaty - 30%. Środki z tej grupy wyraźnie dominują w kolejnych grupach wiekowych, aż do 44 roku życia. U pacjentów w wieku 45 lat i więcej najliczniejsza frakcja ma problem z lekami uspokajającymi i nasennymi (49%). Amfetamina w największym odsetku pojawia się wśród osób w wieku 16-19 lat (11%), zaś halucynogeny wśród najmłodszych do 15 roku życia (4%), chociaż w grupie 16-19 lat też zdarzają się relatywnie często (3%).
Podobnie jak w latach ubiegłych w 1998 r. utrzymuje się silne zróżnicowanie terytorialne rozpowszechnienia narkomanii. Jak wynika z danych zgromadzonych w tabeli 9. i na grafie 4. utrzymuje się znaczna rozpiętość między wskaźnikami przyjętych do lecznictwa stacjonarnego na 100 tys. mieszkańców dla województwa o najwyższym rozpowszechnieniu (zielonogórskie - 43,5) i dla województwa o najniższym rozpowszechnieniu (skierniewickie - 2,6). Trzeba przypomnieć, że dane przedstawione w tabeli pogrupowano według miejsca zamieszkania pacjentów, a nie miejsca ich leczenia, zaś dostępność leczenia stacjonarnego jest w całym kraju podobna ze względu na brak rejonizacji. Do województw najbardziej zagrożonych oprócz zielonogórskiego należą: wrocławskie, jeleniogórskie, warszawskie, szczecińskie, olsztyńskie i suwalskie. Wszystkie one z wyjątkiem warszawskiego położone są w zachodniej, bądź północnej części kraju. W liczbach bezwzględnych najliczniej reprezentowane są województwa warszawskie (919 osób), katowickie (577 osób) i wrocławskie (457 osób), co wynika nie zawsze tylko z nasilenia zjawiska, ale także z wielkości tych województw mierzonej liczbą mieszkańców.
Wysokie wskaźniki, przekraczające 19,0 na 100 tys. mieszkańców utrzymują się też w takich województwach jak legnickie i koszalińskie. Dane zobrazowane na grafie 4. wskazują na dwa główne obszary zagrożenia. Pierwszy to Polska południowo-zachodnia. To tu grupują się województwa, które także w latach poprzednich przodowały pod względem wielkości wskaźników (jeleniogórskie, legnickie, wrocławskie). Także w sąsiednich województwach notujemy dość wysokie wskaźniki. Drugi obszar to pas Polski północnej. Począwszy od szczecińskiego, poprzez koszalińskie, gdańskie, olsztyńskie i suwalskie. Wyjątkiem są tu województwo słupskie o bardzo niskim wskaźniku i województwo elbląskie o wskaźniki poniżej średniej krajowej.
Dane zawarte w ostatniej kolumnie tabeli 9. pozwalają na ocenę skali zmian wskaźników w poszczególnych województwach między 1998 i 1997 r. Wzrost wskaźnika ogólnopolskiego nie oznacza, że we wszystkich województwach przybyło narkomanów. Sytuacja pod tym względem jest silnie zróżnicowana. W 18 województwach na 49 wskaźnik przyjętych zmniejszył się. Najsilniejszy spadek wystąpił w województwach częstochowskim, sieradzkim, skierniewickim, słupskim, lubelskim i przemyskim. Warto zauważyć, że w większości są to województwa, które w 1997 r. lokowały się poniżej średniej ogólnopolskiej lub w jej okolicach. Jedynie województwo lubelskie z tego grona odznaczało się względnie wysokim wskaźnikiem - o 50% większym niż średnia krajowa. Największy względny spadek wskaźnika wystąpił w województwie częstochowskim z poziomu 16,5 do wartości 9,2, czyli o blisko 80%.
Silnie zróżnicowane okazały się także wzrosty wskaźników. Największy wystąpił w województwie jeleniogórskim - o 93%. Województwo to przez wiele lat zajmowało pierwsze miejsce w kraju pod tym względem. W ostatnich kilku latach na czoło wysunęły się wrocławskie, szczecińskie i zielonogórskie. W 1998 r. jeleniogórskie powróciło do grona trzech województw o najwyższych wskaźnikach.
W 1997 r. województwa warszawskie i lubelskie stanowiły dwa względnie izolowane w sensie przestrzennym województwa o wysokich wskaźnikach. W 1998 r. sytuacja epidemiologiczna w tych województwach rozwija się w dwóch przeciwnych kierunkach. W warszawskim nastąpił przeszło 70% wzrost, a w lubelskim przeszło 50% spadek. Warto by nad tymi liczbami zastanowiły się władze lokalne i regionalne, szczególnie dawnego województwa warszawskiego.
Podsumowując prezentacje danych za 1998 r. trzeba wskazać na kontynuacje trendu wzrostowego zjawiska. Znacznie szybszy wzrost wskaźnika przyjętych pierwszy raz w życiu niż przyjętych ogółem w 1998 r. z jeszcze większą siłą wskazuje na narastanie problemu. W obrazie zjawiska coraz większego znaczenia nabierają nowe środki, takie jak amfetamina. Bardziej widoczne w lecznictwie stacjonarnym stają się halucynogeny i przetwory konopi, pojawia się także na szersza skalę kokaina. Równolegle do zwiększanie się rozmiarów problemu narkotyków rozumianych jako substancje nielegalne narasta problem substancji wziewnych.
Wzory używania substancji psychoaktywnych są silnie różnicowane przez płeć i wiek pacjentów. Dla kobiet charakterystyczne są leki uspokajające i nasenne. Dla najmłodszych substancje wziewne, dla najstarszych także leki uspokajające i nasenne. Pozostali to przede wszystkim użytkownicy opiatów.
Dystrybucja terytorialna zjawiska wyznacza trzy obszary zwiększonego rozpowszechnienia - południowo-zachodnia część kraju, pas północny i województwo warszawski. Na terenach tych zintensyfikowania wymagają programy pomocy - leczenie i redukcja szkód. Dane z 1998 r., podobnie jak dane z 1997 r., ze względu na zmianę klasyfikacji chorób i przyczyn zgonów, należy interpretować z dużą ostrożnością, a wnioski traktować jako wstępne, wymagające potwierdzenia.
Tabela 1. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1990-1996 z powodu uzależnienia od leków lub ich nadużywania (ICD IX: 304, 305.2-9) oraz w 1997-1998 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19)
|
|
liczba osób |
wskaźnik na 100 000 mieszkańców |
| 1990 |
2803 |
7,34 |
| 1991 |
3614 |
9,42 |
| 1992 |
3710 |
9,66 |
| 1993 |
3783 |
9,82 |
| 1994 |
4107 |
10,65 |
| 1995 |
4223 |
10,94 |
| 1996 |
4772 |
12,35 |
| 1997 |
5336 |
13,81 |
| 1998 |
6100 |
15,78 |
Tabela 2. Przyjęci po raz pierwszy i przyjęci ogółem w latach 1990-1996 do lecznictwa stacjonarnego z powodu uzależnienia od leków lub ich nadużywania (ICD IX: 304, 305.2-9) oraz w 1997-1998 z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19)
|
|
1990 | 1991 | 1992 | 1993 | 1994 | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 |
| Pierwszorazowi |
1260 |
1593 |
1547 |
1505 |
1693 |
1759 |
1980 |
2438 |
3115 |
| Wszyscy |
2803 |
3614 |
3710 |
3783 |
4107 |
4223 |
4772 |
5336 |
6100 |
| % pierwszorazowych |
45,0 |
44,1 |
41,7 |
39,8 |
41,2 |
41,7 |
41,5 |
45,7 |
51,1 |
Tabela 3. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1997-1998 z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19) wg typu nadużywanej substancji.
Typ uzależnienia | 1997 | 1998 | ||
|
| liczba | % | liczba | % |
| Opiaty | 2313 | 42,3 | 2569 | 42,3 |
| Uspakajające i nasenne | 449 | 8,4 | 509 | 8,3 |
| Kokaina | 46 | 0,9 | 45 | 0,7 |
| Konopie | 70 | 1,3 | 110 | 1,8 |
| Amfetamina | 204 | 3,8 | 367 | 6,0 |
| Halucynogeny | 70 | 1,3 | 75 | 1,2 |
| Wziewne | 532 | 10,0 | 564 | 9,2 |
| Mieszane i nieokreślone | 1649 | 30,9 | 1861 | 30,5 |
| Ogółem | 5336 | 100,0 | 6100 | 100,0 |
Tabela 4. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1990-1996 z powodu uzależnienia od leków lub ich nadużywania (ICD IX: 304, 305.2-9) oraz w 1997-1998 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19) wg typu nadużywanej substancji
| Typ uzależnienia | 1990 | 1991 | 1992 | 1993 | 1994 | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 |
| Opiaty i mieszane z opiatami |
2163 |
2821 |
2897 |
2791 |
2996 |
3083 |
3257 |
x |
x |
| Uspokajające i nasenne |
99 |
188 |
103 |
130 |
82 |
67 |
81 |
449 |
509 |
| Kokaina |
2 |
2 |
4 |
- |
2 |
2 |
4 |
46 |
45 |
| Konopie |
1 |
5 |
1 |
6 |
14 |
19 |
18 |
70 |
110 |
| Amfetamina |
14 |
2 |
20 |
39 |
65 |
92 |
97 |
204 |
367 |
| Halucynogeny |
5 |
1 |
8 |
9 |
10 |
4 |
14 |
70 |
75 |
| Wziewne |
199 |
222 |
201 |
228 |
321 |
317 |
435 |
535 |
564 |
| Mieszane bez opiatów |
167 |
196 |
124 |
93 |
90 |
115 |
169 |
x |
x |
| Nieokreślone |
137 |
159 |
128 |
135 |
147 |
110 |
209 |
x |
x |
| Brak danych w czwartej cyfrze |
16 |
18 |
224 |
352 |
380 |
414 |
488 |
x |
x |
| Ogółem |
2803 |
3614 |
3710 |
3783 |
4107 |
4223 |
4772 |
5336 |
6100 |
Tabela 5. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1997-1998 z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19) wg płci
Płeć | 1997 | 1998 | ||
|
| liczba | % | liczba | % |
| Mężczyźni | 3936 | 73,8 | 4519 | 74,1 |
| Kobiety | 1400 | 26,2 | 1581 | 25,9 |
Tabela 6. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1997-1998 z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19) wg wieku.
Struktura wieku | 1997 | 1998 | ||
|
| liczba | % | liczba | % |
| -15 | 190 | 3,6 | 221 | 3,6 |
| 16-19 | 811 | 15,2 | 1130 | 18,6 |
| 20-24 | 1303 | 24,5 | 1649 | 27,1 |
| 25-29 | 969 | 18,2 | 1026 | 16,9 |
| 30-34 | 789 | 14,8 | 733 | 12,1 |
| 35-39 | 536 | 10,1 | 522 | 8,6 |
| 40-44 | 367 | 6,9 | 374 | 6,1 |
| 45+ | 357 | 6,7 | 427 | 7,0 |
| Razem | 5322 | 100,0 | 6082 | 100,0 |
| Brak danych | 14 | x | 18 | x |
| Ogółem | 5336 | x | 6100 | x |
Tabela 7. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 1998 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19) wg płci i rodzaju przyjmowanej substancji (odsetki badanych)
|
|
Opiaty | Konopie | Leki uspakajające | Kokaina | Inne stymulanty | Halucynogeny | Wziewne | Mieszane i inne |
| Ogółem |
42,1 |
1,8 |
8,3 |
0,7 |
6,0 |
1,2 |
9,2 |
30,5 |
| Mężczyźni |
43,3 |
2,2 |
4,5 |
0,7 |
5,8 |
1,3 |
11,0 |
31,1 |
| Wszyscy |
38,8 |
0,6 |
19,2 |
0,8 |
6,5 |
0,9 |
4,2 |
28,8 |
Tabela 8. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 1998 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19) wg wieku i typów używanych środków (odsetki badanych)
|
Wiek |
Opiaty | Konopie | Leki uspakajające | Kokaina | Inne stymulanty | Halucynogeny | Wziewne | Mieszane i inne |
| -15 |
6,8 |
2,3 |
0,5 |
- |
1,8 |
3,6 |
64,3 |
20,8 |
| 16-19 |
30,4 |
3,5 |
1,9 |
0,6 |
11,2 |
2,7 |
19,1 |
30,8 |
| 20-24 |
52,2 |
2,4 |
2,1 |
1,0 |
9,6 |
1,0 |
6,6 |
25,0 |
| 25-29 |
49,3 |
0,8 |
3,1 |
0,9 |
4,9 |
1,1 |
5,7 |
34,3 |
| 30-34 |
50,5 |
0,5 |
6,3 |
0,5 |
1,8 |
0,5 |
2,7 |
37,1 |
| 35-39 |
48,9 |
1,3 |
14,4 |
0,8 |
1,0 |
0,2 |
1,1 |
32,4 |
| 40-44 |
37,4 |
0,5 |
24,6 |
0,8 |
1,1 |
- |
1,3 |
34,2 |
| 45+ |
16,6 |
1,2 |
48,7 |
0,5 |
1,2 |
0,9 |
1,4 |
29,5 |
| Ogółem |
42,2 |
1,8 |
8,4 |
0,7 |
6,0 |
1,2 |
9,2 |
30,5 |
Tabela 9.Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 1998 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19) wg miejsca zamieszkania pacjenta
|
|
Liczba |
Wskaźnik na 100 tys. mieszkańców |
Ranga |
Zmiana wskaźnika (1997=100) |
| Polska |
6100 |
15,8 |
|
114 |
| Warszawskie |
919 |
38,0 |
4 |
172 |
| Bialskopodlaskie |
20 |
6,5 |
35 |
181 |
| Białostockie |
90 |
12,8 |
20 |
102 |
| Bielskie |
124 |
13,4 |
16 |
74 |
| Bydgoskie |
79 |
7,0 |
33 |
100 |
| Chełmskie |
20 |
8,0 |
27 |
182 |
| Ciechanowskie |
14 |
3,2 |
48 |
73 |
| Częstochowskie |
72 |
9,2 |
24 |
56 |
| Elbląskie |
67 |
13,5 |
15 |
81 |
| Gdańskie |
236 |
16,1 |
12 |
99 |
| Gorzowskie |
55 |
10,7 |
22 |
157 |
| Jeleniogórskie |
210 |
40,1 |
3 |
193 |
| Kaliskie |
52 |
7,2 |
32 |
91 |
| Katowickie |
577 |
14,8 |
13 |
102 |
| Kieleckie |
60 |
5,3 |
43 |
108 |
| Konińskie |
29 |
6,0 |
39 |
120 |
| Koszalińskie |
121 |
23,0 |
8 |
100 |
| Krakowskie |
99 |
8,0 |
29 |
98 |
| Krośnieńskie |
23 |
4,5 |
45 |
88 |
| Legnickie |
120 |
22,8 |
9 |
100 |
| Leszczyńskie |
37 |
9,3 |
23 |
112 |
| Lubelskie |
145 |
14,1 |
14 |
66 |
| Łomżyńskie |
15 |
4,2 |
47 |
88 |
| Łódzkie |
146 |
13,2 |
19 |
87 |
| Nowosądeckie |
33 |
4,4 |
46 |
113 |
| Olsztyńskie |
271 |
34,9 |
6 |
166 |
| Opolskie |
137 |
13,4 |
17 |
102 |
| Ostrołęckie |
26 |
6,3 |
36 |
129 |
| Pilskie |
66 |
13,3 |
18 |
185 |
| Piotrkowskie |
57 |
8,9 |
25 |
102 |
| Płockie |
41 |
7,9 |
30 |
130 |
| Poznańskie |
171 |
12,6 |
21 |
119 |
| Przemyskie |
30 |
7,2 |
31 |
67 |
| Radomskie |
47 |
6,2 |
38 |
132 |
| Rzeszowskie |
49 |
6,5 |
34 |
86 |
| Siedleckie |
36 |
5,4 |
42 |
95 |
| Sieradzkie |
33 |
8,0 |
28 |
123 |
| Skierniewickie |
11 |
2,6 |
49 |
58 |
| Słupskie |
27 |
6,3 |
37 |
66 |
| Suwalskie |
136 |
27,8 |
7 |
113 |
| Szczecińskie |
365 |
36,7 |
5 |
114 |
| Tarnobrzeskie |
31 |
5,1 |
44 |
80 |
| Tarnowskie |
39 |
5,6 |
41 |
122 |
| Toruńskie |
116 |
17,2 |
10 |
84 |
| Wałbrzyskie |
125 |
17,0 |
11 |
125 |
| Włocławskie |
26 |
6,0 |
40 |
146 |
| Wrocławskie |
457 |
40,2 |
2 |
137 |
| Zamojskie |
42 |
8,6 |
26 |
106 |
| Zielonogórskie |
295 |
43,5 |
1 |
147 |
| Obcokrajowcy |
22 |
|
|
|
| Brak danych |
81 |
|
|
|
Graf1.Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1990-1998 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (wskaźnik na 100 000 mieszkańców)
Graf2.Dynamika wskaźników przyjętych do lecznictwa stacjonarnego z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych
Graf3.Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1990-1998 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych-wybrane typy środków (liczby pacjentów)
Graf 4.Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych wg województw zamieszkania.
źródło: http://www.medianet.com.pl/~bdsnark/epidemiologial.htm