Joanna Kulikowska, Artur Soja, Halina Sybirska

Badania nad jakością narkotyków z grupy amfetaminy z nielegalnego obrotu

Z Katedry Medycyny Sądowej Śląskiej AM w Katowicach

Kierownik: prof. dr hab. H. Sybirska

Na dynamicznie rozwijającym się nielegalnym rynku narkotyków coraz częściej dostępne są środki z grupy amfetaminy. Wysoka ich cena w stosunku do domowych przetworów słomy makowej jest zapewne przyczyną mniejszego ich upowszechnienia wśród osób uzależnionych. Autorzy przedstawiają wyniki badań nad jakością narkotyków z grupy amfetaminy pochodzących z nielegalnego obrotu, zakwestionowanych w 1998 r. u handlarzy narkotyków. Badania wykazały, że tylko 12 próbek na 28 zbadanych zawierało wyłącznie amfetaminę. Jej stężenie zawarte było od 33,5 do 97,5%. W dalszych 9 próbkach amfetamina była zafałszowana różnymi lekami o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, a 7 kolejnych nie zawierało amfetaminy.

Słowa kluczowe: narkotyki z grupy pochodnych amfetaminy, analiza chemiczno-toksykologiczna

---

Z rosnącym zjawiskiem narkomani współistnieje dynamicznie rozwijający się nielegalny rynek narkotykowy. Obok dominujących na nim od wielu lat narkotyków opium coraz szerzej dostępne są syntetyzowane w Polsce środki z grupy amfetaminy. Ich upowszechnienie w środowisku osób uzależnionych nie oddziaływuje w sposób znaczący na epidemiologię zatruć śmiertelnych. Liczba zgonów po przedawkowaniu amfetaminy jest stosunkowo niewielka.

Wskazują na to doświadczenia Katedry Medycyny Sadowej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, gdzie w 1998r zdiagnozowano 30 przypadków zgonów będących następstwem przyjęcia przetworów ze słomy makowej i ani jednego przypadku zgonu po przedawkowaniu amfetaminy.

W tym samym okresie przeprowadzono badania chemiczno-toksykologiczne 28 próbek substancji zakwestionowanych u osób podejrzanych o handel środkami odurzającymi.

Funkcjonująca bowiem od 1997 r nowa "Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii" wprowadza obligację do podejmowania badań analitycznych jakościowych i ilościowych różnych substancji naturalnych i syntetycznych celem zakwalifikowania ich do grupy środków odurzających.

MATERIAŁ i METODY

28 próbek biało-kremowego lub białego proszku o masie od ok. 80 do 120mg lub większej ( od 2 do 25 g) zawartych w foliowych woreczkach o zróżnicowanej pojemności zamykanych na listwę. (tzw. działki); czasem zawiniętych w skrawki folii aluminiowej lub skrawki kolorowego papieru.

Analiza wstępna obejmowała:

1. badanie rozpuszczalności w wodzie, metanolu i etanolu,
2. próby na obecność jonów siarczanowych, chlorkowych, węglanowych i fosforanowych,
3. badania na obecność cukru, skrobi i białka

W badaniach identyfikacyjnych zastosowano:

A) metodę chromatografii cienkowarstwowej na żelu krzemionkowym G firmy Merck. Proces chromatograficzny prowadzono w dwóch różnych układach rozwijających:

1. Metanol : 25%amoniak zmieszany w stosunku objętościowym 99:1

2. Benzen : aceton : metanol : 25%amoniak (50:40:5:5).

Równolegle z rozpuszczonymi w metanolu substancjami badanymi chromatografowano roztwory wzorcowe amfetaminy, metamfetaminy, 3,4-metylenodioxyamfetaminy (MDA) i 3,4-metylenodioxyetyloamfetaminy (MDEA) i efedryny.

Do uwidaczniania na chromatogramach stref związków zastosowano następujący zestaw odczynników wybarwiających : test chlorobenzydynowy, odczynnik Dragendorff'a, Marquis'a, Bratton-Marshala, Ehrliha, Mandelina roztwór wodny chlorku żelazowego, azotanu rtęciawego i jodoplatynian potasu. (2, 3, 4 )

B) metodę spektrofotometrii w nadfiolecie do eluatów z odpowiednich stref chromatograficznych;, do elucji użyto roztworu 0,1N kwasu siarkowego,

C) metodę wysokociśnieniowej chromatografii cieczowej (HPLC) z następującymi warunkami analizy: aparat firmy TSP z detektorem diodowym, kolumna ODS C-18 firmy Waters o wymiarach 15cm x 4,6mm x 0,5m m, faza ruchoma acetonitryl : bufor fosforanowy pH=3 zmieszane w stosunku objętościowym 3:7, pomiaru dokonywano przy długości fali 254nm,

D) metodę spektroimmunofluorescencji w świetle spolaryzowanym (FPIA) w wersji firmy Abbott zastosowaną w nielicznych przypadkach do eluatów z odpowiedniej strefy chromatogramu cienkowarstwowego. (1 )

Metody opisane w punktach A, B, i C wykorzystano również do oceny ilościowej wykrytych związków amfetaminowych.

WYNIKI I ICH OMÓWIENIE

W 12 przypadkach na 28 przebadanych wykazano obecność tylko pochodnych amfetaminy tj. amfetaminy, metamfetaminy i 3,4-metylendioksyamfetaminy (MDA). W 9 dalszych próbkach obok amfetaminy stwierdzono obecność różnych substancji leczniczych. W 7 kolejnych próbkach badanie na obecność amfetaminy było negatywne.

Uzyskane wyniki badań jakościowych przedstawiono w tabelach I, II i III.

Tabela I. Wyniki badania próbek, w których wykazano tylko substancje z grupy pochodnych amfetaminy n=12.

Rodzaj zidentyfikowanego narkotyku Kind of identified drug	Liczebność n Number n
Amfetamina / amphetamine	10
metamfetamina / methamphetamine	1
3,4-metylenodioksyamfetamina 3,4-methylenodioxyamphetamine	1

Tabela II. Wyniki badania próbek, w których obok amfetaminy wykazano obecność innych substancji.

	Rodzaj substancji dodatkowych Kind of other substances	Liczebność n Number n
	paracetamol / paracetamol	4
amfetamina dodatnia	salicylany / salicylates	2
n=9	ko-trymoksazol / co-trimoxazole	1
positive amphetamine	fenacetyna / phenacetin	1
	propyfenazon / propyphenazone	1

Tabela III. Wyniki badań próbek nie zawierających amfetaminy.

Rodzaj substancji / Kind of substance
	salicylany / salicylates
	paracetamol / paracetamol
	karbamazepina + cyklobarbital carbamazepine+ cyclobarbital
amfetamina ujemna n=7	chlorek amonu ammonium chloride
negative amphetamine n=7	czteroboran sodu / sodium tetraborate
	skrobia / starch
	mleko w proszku / milk powder

W próbkach zawierających tylko związki amfetaminowe stężenie narkotyku zawarte było w szerokich granicach od 33,5% do 97,5%.

Zawartość amfetaminy w próbkach zafałszowanych przedstawiono w tabeli IV.

Tabela IV. Stężenie amfetaminy w próbkach zafałszowanych.

Materiał dowodowy Trace material	Stężenie amfetaminy w % Concentration of amphetamine in %	Dodatkowa substancja Other substance
Próbka nr 1 sample no 1	71,5	paracetamol / paracetamol
Próbka nr 2 sample no 2	60,5	paracetamol / paracetamol
Próbka nr 3 sample no 3	49,5	paracetamol / paracetamol
Próbka nr 4 sample no 4	41,5	paracetamol / paracetamol
Próbka nr 5 sample no 5	88,1	kwas salicylowy / salicylic acid
Próbka nr 6 sample no 6	34,0	kwas acetylosalicylowy acetylsalicylic acid
Próbka nr 7 sample no 7	40,2	fenacetyna / phenacetin
Próbka nr 8 sample no 8	37,9	propyfenazon / propyphenazone
Próbka nr 9 sample no 9	33,1	ko-trymoksazol / co-trimoxazole

Jak to przedstawiono w tabeli II w stosunkowo licznej grupie przypadków - 9 na 27 zbadanych stwierdzono zafałszowania w postaci dodatków różnych substancji leczniczych.

W 7 dalszych próbkach, w których badanie na obecność amfetaminy było ujemne, użyte do podrobienia substancje zidentyfikowano jako kwas acetylosalicylowy, paracetamol, karbamazepinę, cyklobarbital, boraks, chlorek amonu, skrobię i mleko w proszku.

Stwierdzone substancje lecznicze to głównie środki o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym o stosunkowo niewielkiej sile działania toksycznego i w miarę łatwo dostępne na rynku.

Zebrane przez nas w 1998 roku obserwacje ujawniły, że w nielegalnym obrocie znajdują się różne pod względem zawartości amfetaminy preparaty. Stosunkowo często ma miejsce ich zafałszowanie i podrabianie (16 na 28 próbek analizowanych). Ta okoliczność a także wysoka ich cena na czarnym rynku jest zapewne czynnikiem ograniczającym częstotliwość zatruć śmiertelnych po ich przyjęciu. Narkotyki z grupy amfetaminy odznaczają się wysoką psychoaktywnością i zdolnością do wytwarzania szybko tolerancji i uzależnienia.

Piśmiennictwo

1. Abbott Laboratories Assays, 1992, Abbott Park, IL 60064. - 2. Clarke's Isolation and Identification of Drugs 2nd Edition, The Pharmaceutical Press, London. - 3. Kubalski J., Tobolska-Rydz H.: Środki uzależniające, PZWN, Warszawa, 1984. - 4. Szukalski B.: Metody analizy środków odurzających, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa, 1997.

Adres autorów:
Katedra Medycyny Sądowej
ul. Medyków 18
40-752 Katowice