Popularne leki na przeziębienie są podstawą narkotycznej mieszanki, która wywołuje trwałe zmiany w mózgu. Młodzi z objawami przypominającymi chorobę Parkinsona coraz częściej trafiają do szpitali. Resort zdrowia chce ograniczyć dostęp do leków z pseudoefedryną, które sprzedają się w milionach tabletek.

Cirrus, acatar, ibuprom zatoki, sudafed i dziesiątki innych leków zawierających pseudoefedrynę dostępne są bez recepty. W internecie można znaleźć, co należy do nich dodać, by uzyskać efedron - silnie pobudzającą substancję narkotyczną.

Ośrodek dla Osób Uzależnionych w Nowym Dworku (woj. lubuskie) leczył już kilkadziesiąt osób zażywających taką mieszankę. Objawy przypominają chorobę Parkinsona. Chorzy się trzęsą, są otępiali, mają zaburzenia mowy i równowagi, zaburzenia emocjonalne. Najgorsze, że to zmiany praktycznie nieodwracalne. Najbardziej szkodzi jeden ze składników polecanych w internecie - mangan. Organizm nie potrafi się go pozbyć. Zatrute osoby nie są w stanie uczestniczyć w terapii czy pracować.

Uszkodzenia układu nerwowego mogą się pojawić już po sześciu miesiącach zażywania. Ile osób przerabia w ten sposób leki? Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii nie prowadzi takiego rejestru. Ale zleciło CBOS badania wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych, czy odurzają się lekami na przeziębienie i kaszel. W 2008 r. przyznał się do tego co 30. nastolatek, w 2010 - niemal co 20.

Wiele krajów - m.in. Niemcy, Czechy i Wielka Brytania - wprowadziło ograniczenia w dostępie do pseudoefedryny. W aptece jednorazowo kupić można tylko jedno opakowanie zawierającego ją leku. Czesi robią więc zakupy w Polsce.

- Niektóre apteki w Katowicach, Cieszynie czy Raciborzu zaczęły sprzedawać te leki w ilościach hurtowych - mówi Izabela Majewska, śląski inspektor farmaceutyczny. Z kolei ograniczenia w Niemczech przełożyły się na wzrost sprzedaży w woj. lubuskim.

Rekordzistą jest aptekarz z Raciborza, który w zeszłym roku sprzedał 250 tys. opakowań tych leków. - Zdarzali się klienci, którzy kupowali 150 opakowań. Inni farmaceuci byli ostrożniejsi - rejestrowali sprzedaż po jednym opakowaniu co pięć sekund - mówi Majewska. Apteka w Raciborzu została zamknięta. Sprawą zajmuje się prokuratura.

Według raportu czeskiego Krajowego Centrum Monitorowania Narkomanii większość skonfiskowanych w tym kraju leków pochodziła z Polski. Ale tam z tabletek na katar nielegalne laboratoria produkują metamfetaminę - działa też pobudzająco, ale jest mniej szkodliwa. W lutym taką linię produkcyjną CBŚ odkryło po naszej stronie granicy, w Wiśle.

Ministerstwo Zdrowia chce utrudnić zakup pseudoefedryny w Polsce. Stosowny zapis ma się znaleźć w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Projekt wysłano do Sejmu już w kwietniu. Komisja zdrowia poprosiła o dodatkowe wyjaśnienia. Dostała je w sierpniu. Wiceminister Andrzej Włodarczyk nalegał na pilne zajęcie się projektem "ze względu na duże znaczenie dla zdrowia i życia polskiej młodzieży". Ale w tej kadencji już się nie uda.

- Nie zajęliśmy się projektem, bo budził wątpliwości. Ograniczenie sprzedaży niczego nie rozwiązuje. Narkoman może chodzić od jednej apteki do drugiej albo w jednej stanąć do kolejki kilka razy. Pseudoefedryna powinna być na receptę - mówi Bolesław Piecha (PiS), szef sejmowej komisji zdrowia. Tego samego zdania jest Marek Balicki (SLD): - Ograniczenie sprzedaży mogło sprawdzić się w Wielkiej Brytanii czy Niemczech, tam szanuje się prawo. U nas nie. Pseudoefedryna była już kiedyś na receptę. By to przywrócić, wystarczy decyzja ministra, nie potrzeba nowelizacji ustawy.

- Recepty są sensowniejsze - popiera Piechę i Balickiego dr Bohdan Woronowicz, szef Ośrodka Terapii Uzależnień przy Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

- Pomysł recept odrzucono, bo byłyby zbyt dużym utrudnieniem dla zwykłych pacjentów - tłumaczy rzecznik resortu zdrowia Piotr Olechno.

Balicki: - To prawda. Chorzy straciliby łatwy dostęp do tych leków, a firmy część pieniędzy z ich sprzedaży. Ale skoro ministerstwo mówi o poważnych zagrożeniach, powinno być konsekwentne.