Jak regulacje wymierzone w dopalacze doprowadziły Irlandię do katastrofy

Jedną z kwestii, którą rząd brytyjski pokpił, gdy przyszło do przygotowywania nowej ustawy o substancjach psychoaktywnych, było zorientowanie się jak się sprawy mają w dwóch innych krajach, które analogiczne do proponowanych  rozwiązania wypróbowały: Polsce i Irlandii. Całkiem możliwe, że stało się tak dlatego, że urzędnicy zdawali sobie sprawę, że gdyby to zrobili - zwłaszcza działając oficjalnie – taka weryfikacja wykazałaby jednoznacznie, jak bardzo odwrotne od zamierzonych efekty ich pomysły przyniosą.

Jako pokazuje dotyczące Polski sprawozdanie Reitox z 2013 roku, w kraju tym liczba zatruć związanych z legalnymi substancjami psychotropowymi na jakiś czas spadła  po wprowadzeniu zakazu, ale w ciągu trzech lat kolejnych sięgnęła poziomu wyższego, niż przed zakazem

Raport Komisja Europejskiej pokazuje, że wprowadzenie zakazu w Irlandii było podobnie nieskuteczne. Choć dzięki nowemu prawu udało się zamknąć sklepy przy głównych ulicach – co było w istocie oczekiwanym minimum - to  rzeczywiste użycie narkotyków wzrosło z 16% w 2011 do 22% w 2014 roku. Współczynnik użytkowania wśród młodzieży był najwyższy w UE, wynosząc 13%. Trzydzieści cztery procent młodych ludzi stwierdziło, że zdobycie narkotyków jest w ich mniemaniu "łatwe"

Dlaczego tak się dzieje? Bo pozbycie się sklepów jest rozwiązaniem czysto powierzchownym. Przemawia do opinii publicznej, ale w istocie jedynie spycha ten przemysł do podziemia, gdzie uliczni dilerzy i strony internetowe zabezpieczają ciagłość podaży. Jeśli brzmi to znajomo, to dlatego, że jest to dokładnie ten sam błąd, który ten kraj popelnił z Ustawą o Nadużywaniu Narkotyków (Misuse of Drugs Act). Minęło pół wieku, a my wciąż nie nauczyliśmy się tej jednej lekcji.

Ten wzór powtarza się w wynikach badań w całej Europie. Spośród tych, którzy kupili narkotyki w ciągu roku przed badaniem, 68% dostało je od znajomego, 27% od dilera, a  3% z Internetu. Tylko 10%  skorzystało ze sklepu stacjonarnego.

Niedawny reportaż BBC na temat delegalizacji w Irlandii wskazuje, że zakazywanie dopalaczy nie daje właściwie żadnego efektu. Syntetyczna marihuana -  o wiele bardziej niebezpieczna niż prawdziwa - był jawnie sprzedawana w niektórych miastach w cenie około 10£ za gram. Wokół jednego z budynków, który reporterzy odwiedzili, walały się puste opakowania po legalnych narkotykach. Jego mieszkaniec powiedział im:

"To po prostu epidemia. Nie wygląda na to, by przepisy tutaj działały. Dostępność wydaje się być nieograniczona. Kupić ten towar jest tak samo łatwo, jak papierosy"

Polityka narkotykowa jest jak nadmuchany balon. Możesz ścisnąć jedną część, a wtedy inna urośnie. To właśnie dzieje się z kanałami dystrybucji - zamykasz jeden, zastępuje go drugi. To jest główny powód eksplozji rynku dopalaczy  - można ukrócić podaż zakazanych narkotyków, ale wtedy ludzi będą poszukiwać innego sposobu uzyskania tego samego efektu.

A teraz to samo dzieje z samymi dopalaczami. Kiedy zamykane są sklepy, handel przenosi się do światka dilerów i ciemnej sieci. Jest tak dlatego, że można zmienić w kwestii polityki narkotykowej wszystko... z wyjątkiem popytu. Ludzie chcą brać narkotyki. Uniemożliw im robienie tego w jeden sposób – znajdą inny. Na razie głównie korzystając z usług ulicznych sprzedawców, ale z czasem coraz powszechniej za pośrednictwem Internetu.

Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) dostrzegło to jakiś czas temu i ostrzegło rządy krajowe, że rynek będzie stawiać "poważne wyzwania"  egzekwowaniu prawa. W swoim sprawozdaniu rocznym instytucja stwierdza:

"Dowody wskazują obecnie na wyłanie się tak zwanych szarych marketów - witryn internetowych, sprzedających nowych substancje psychoaktywne, które działają zarówno w ogólnodostępnej, jak i głębokiej sieci. Głęboka sieć jest częścią internetu, której zasoby nie są dostępne za pomocą standardowych wyszukiwarek. Tam sprzedaż narkotyków może odbywać w spcjalnych marketach, w ramach zdecentralizowanych sieci, lub między poszczegolnymi osobami."

Nawet jeśli nowe kanały zakupu nie byłyby dostępne, ustawodawstwo w Irlandii okazało się dokładnie tak trudne do praktycznego wykorzystania przez organy ścigania, jak antycypuje się to na temat Wielkiej Brytanii. Jest tak dlatego, że wykazanie psychoaktywności danej substancji jest prawie niemożliwe, o ile nie ma się do dyspozycji  ludzkiej świnki doswiadczalnej, której można ją podać. W związku z tym w ciagu pięciu lat udało się przeprowadzić tylko cztery zakończone sukcesem postępowania sądowe.

Jak powiedział BBC jeden z funkcjonariuszy oddziału zwalczającego narkotyki:

"Niestety, nie możemy postawić w tej sytuacji aktu oskarżenia. Są problemy. To nie są idealne przepisy. Polegamy na naukowcach, którzy mieli wesprzeć nasze starania, ale niestety -  nie byli w stanie dostarczyć potrzebnych nam dowodów"

Policyjni naukowcy po prostu nie są w stanie udowodnić, że substancja jest w sensie  technicznym psychoaktywna. Samo orzeczenie - tak jak ma to miejsce w brytyjskim prawie narkotykowym - że substancja powoduje zmianę emocji lub myślenia nie wystarczy, ponieważ wiele substancji, przeciw którym nie chcemy wystepować, spełnia tę definicję. Określenie, że chodzi o substancję, której wpływ jest znaczący, które funkcjonuje w irlandzkim ustawodawstwie, nie jest wcale lepsze, ponieważ opis łańcucha przyczynowego pozostaje bardzo problematyczny, a i tak ilościowy pomiar efektu jest możliwy tylko po uwzględnieniu indywidualnej masy i metabolizmu danej osoby. Można, jak sugerują niektórzy chemicy, postarać się odróżnić "mózg" i "umysł", po czym z tego punktu dokonać rozróżnienia między faktycznymi emocjami danej osoby i indukowanymi farmakologicznie, co pozwałałoby orzekać o przyczynowości lepiej niż jakikolwiek inny system, ale takie podejście zmuszałoby sędziów do poruszania się na granicy obszaru kompetencji zastrzeżonego raczej dla filozofów. Zasadniczo, niezależnie od koncepcji – rzecz jest w praktyce niewykonalna.

Wszystko to pomaga wyjaśnić, dlaczego regulacje prawne przeciwko dopalaczom  okazały się być katastrofalnie nieproduktywne w krajach, w których zostały użyte. Ale niestety, w żaden widoczny sposób nie wpływa to powstrzymanie Home Office przed powtórzeniem tych samych błędów.