Ketamina, grzybki, mefedron, GHB, khat - jakie były efekty delegalizacji tych substancji w UK?

Mająca wkrótce wejść w życie delegalizacja wszystkich legalnych substancji psychoaktywnych zapowiada się jako wielki pierdolnik. O ile nie ma wątpliwości, że substancje objęte Ustawą o Substancjach Psychoaktywnych w większości nie są odpowiednie do spożycia przez ludzi, o tyle rządowy pomysł nałożenia całkowitego zakazu w zasadzie na wszystko (wyłączając alkohol czy tytoń), co wpływa na ludzki mózg, został skrytykowany z wielu powodów, włączając a) oddanie pełnej kontroli ulicznym dilerom oraz b) fakt, że jest to niemal całkowicie niewykonalne.

Co więcej — i to akurat powinno być oczywiste, biorąc całą historię polityki narkotykowej — delegalizowanie narkotyków nigdy nie powstrzymuje ludzi przed ich przyjmowaniem. Organizacje zajmujące się profilaktyką i wsparciem uzależnionych ostrzegają, że użytkownicy już teraz magazynują niektóre substancje, zanim zostaną one zdelegalizowane, Kenny Malcolm z Alcohol and Drugs Action wskazuje zaś, że ludzie po wejściu zakazu w życie ludzie będą po prostu zamawiać towar przez internet.

Termin wejścia ustawy w życie został przesunięty, ponieważ prawodawcy zastanawiają się jak sprawić, by w ogóle mogła być ona egzekwowana. Aby jednak spróbować przewidzieć, jak będzie ona wpływać na wzorce rozpowszechniania i używania narkotyków, gdy w końcu zacznie funkcjonować, zapytałem Mark Dempstera z organizacji Release co się działo, gdy zakazami objęto pięć innych narkotyków - mefedron, grzybki halucynogenne, GHB, ketaminę i khat.

Mefedron, zakazany w kwietniu 2010 roku

Przygotowanie do wprowadzenia zakazu: Ludzie mieli dużo czasu na zgromadzenie zapasów mefedronu, zanim zakaz wszedł w życie, toteż tak właśnie postąpili. Może się wydawać dziwne, że użytkownicy były tak dobrze przygotowani, zważywszy, że jedną z cech nadużywania mefedronu jest notoryczne nieoszacowywanie potrzebnej ilości, co wiąże się zazwyczaj z koniecznością powrotu do sprzedawcy po więcej... i tak w kółko, w 48-godzinnym cyklu — ale tak właśnie się stało.

Bezpośrednio po wprowadzeniu zakazu: Nadal powszechnie dostępny online i u dilerów, którzy nabyli ogromne jego ilości, zanim został zbanowany, mefedron pozostał przez jakiś czas popularny; niski w tym czasie poziom czystości MDMA i kokainy sprawiał, że wielu amatorów narkotyków rekreacyjnych nadal używało go jako zamiennika dla tych substancji. Jego czystość pozostała wysoka, ale – co nie jest niczym zaskakującym, biorąc pod uwagę, że w porównaniu z dostępnością przed wprowadzeniem zakazu podaż spadła — stał się znacząco droższy.

Efekty krótkoterminowe: Kilka miesięcy po wprowadzeniu zakazu czystość mefedronu zaczęła spadać, podczas gdy czystość MDMA i kokainy wzrosła, co sprawiło, że cześć konsumentów powróciła do tych środków.

Efekty długoterminowe: Skala użycia mefedronu spadła dość gwałtownie niedługo po tym, jak zakaz wszedł w życie, a łagodniejsza tendencja spadkowa utrzymuje się nadal. Jednakże wg. Release najbardziej prawdopodobną przyczyną tego stanu rzeczy jest dynamika rynku narkotyków – jakość MDMA prezentuje się coraz lepiej, w przeciwieństwie do coraz bardziej gównianego mefedronu - a nie zmiany w prawie. Odnotowano również wzrost liczby osób podających sobie narkotyk dożylnie, co można po części tłumaczyć wzrostem popularności "chemsex" - napędzanych narkotykami homoseksualnych seks-imprez - gdzie mefedron jest szczególnie popularny, obok GHB i amfetaminy.

Grzybki, zakazane w lipcu 2005 roku

Przygotowanie do wprowadzenia zakazu: W miastach użytkownicy gromadzili zapasy grzybów, gdy ich sprzedawcy starali się pozbyć posiadanych zapasów, na obszarach wiejskich natomiast nadal zbierali je świeże — najpewniej dlatego, że trudno jest przyłapać kogoś na zbieraniu grzybów w polu pośrodku niczego.

Bezpośrednio po wprowadzeniu zakazu: Brak zauważalnych zmian.

Efekty krótkoterminowe: Dempster zauważa, że niektórzy użytkownicy zaczęli przestawiać się z egzotycznych grzybów na gatunki występujące w Wielkiej Brytanii, ponieważ te były łatwiejsze do zdobycia – i w pełni darmowe, jeśli zbierać je samodzielnie.

Efekty długoterminowe: Z Crime Survey for England & Wales (prowadzonej przez brytyjski urząd statystyczny ankiety dotyczącej przestępczości – przyp. tłumacza) wynika, że wskaźnik używania magicznych grzybków od 2005 roku zmniejszył się o połowę, z 3% respondentów w wieku 16-24 zgłaszających ich stosowanie w ciągu danego roku, do 1,5%. Jednak rzecznik Release powiedział mi, że statystyki te są problematyczne, ponieważ pochodzą z badań gospodarstw domowych, a jest to sposób prowadzenia badania, w którym często pomijani są studenci. Biorąc zatem pod uwagę, że są oni jedną z grup, w których konsumowanie grzybów jest najbardziej prawdopodobne, idea, że wyniki te oznaczają faktyczny spadek użycia grzybów, jest wątpliwa. Release wskazuje również, że większość ludzi, którzy biorą po grzyby halucynogenne, robi to okazjonalnie w celach doświadczalnych, a nie w ramach wzoru długotrwałego użytkowania, co oznacza, że w odniesieniu do większości użytkowników jest mało prawdopodobne, aby miały na nich istotny wpływ zmiany w ustawodawstwie.

GHB, zakazane w lipcu 2003 roku

Przygotowanie do wprowadzenia zakazu: Release nie ma zbyt wiele danych na temat rekreacyjnego zażywania GHB przed wprowadzeniem zakazu, ponieważ był to środek naprawdę popularny tylko w stosunkowo niewielkich kręgach. Z tego samego powodu niewiele wiadomo o jego rynku, poza tym, że był bardzo mały. Tak czy inaczej – Dempster nie odnotował w związku z planowanym zakazem żadnych zmian.

Bezpośrednio po wprowadzeniu zakazu: Wg. Dempstera nic się nie zmieniło.

Efekty krótkoterminowe: Dempster wskazał, że GHB stosowany był przede wszystkim przez stosunkowo niewielką liczbę ludzi w społeczności gejowskiej, toteż krótko po tym, jak zakaz wszedł w życie, osoby z tej społeczności zaczęły czuć, że są traktowane jak przestępcy.

Efekty długoterminowe: Według Release niszowy charakter rynku GHB oznacza, że jest mało prawdopodobne, by wystąpiły w nim istotne zmiany. Nastąpił jednak wzrost użycia GBL – substancji chemicznie podobnej, która zmienia się w GHB po spożyciu – dopóki i ono nie zostało zakazane w roku 2009. Dempster uważa, że zakaz mógł być dla niektórych ludzi przesłanką do przestawienia się na narkotyki łatwiejsze do zdobycia, ale nie miał większego wpływu na ogólny poziom używania substancji. GHB, podobnie jak mefedron, popularne jest obecnie na scenie chemsex.

Ketamina, zakazana w styczniu 2006 roku

Przygotowanie do wprowadzenia zakazu: Wg. Dempstera i Release — brak zauważalnych zmian. Chociaż na temat stosowania ketaminy przeprowadzono kilka sondaży zanim stała się narkotykiem Klasy C, nie były one wystarczająco dokładne, aby wynikały z nich jakiekolwiek znaczące dane. Badanie przeprowadzone w 2001 roku wykazało, że 20 procent używających narkotyków respondentów napotkanych w klubach nocnych używało ketaminy – dobór grupy dość dziwnie określony, niemniej pokazuje to, że narkotyk był w tym czasie dość popularny.

Bezpośrednio po wprowadzeniu zakazu: Brak zauważalnych zmian wzorców użytkowania. Brak znaczących zmian w czystości.

Efekty krótkoterminowe: Użycie podwoiło się między rokiem 2006 a 2008, jeśli więc zakaz miał za zadanie powstrzymać ludzi przed używaniem substancji – porażka jest tu dość spektakularna.

Efekty długoterminowe: Użycie substancji w latach 2006-2015 wzrosło z 0,8% do 1,4%, przy czym ketamina została przeklasyfikowana i trafiła do narkotyków Klasy B w 2014 roku po tym, jak okazało się, że intensywne jej użytkowanie wiąże się z poważnymi skutkami zdrowotnymi; pewna liczba użytkowników przeszła operacje usunięcia pęcherza, podczas gdy inni zmarli wskutek długoterminowych efektów oddziaływania narkotyku na organizm.

Khat, zakazany w czerwcu 2014

Przygotowanie do wprowadzenia zakazu: Brak zauważalnych zmian.

Bezpośrednio po wprowadzeniu zakazu: Wiele brytyjskich "domów khatu" — będących zasadniczo świetlicami dla ludzi z Półwyspu Somalijskiego, gdzie powszechnie żuje się khat — zamknięto lub też przestawiły się one na sprzedaż kawy.

Efekty krótkoterminowe: Cena khatu zaczęła iść w górę, a świeży khat stał się rzadziej spotykany. Niektórzy użytkownicy przestawili się z khatu na alkohol. Coraz bardziej popularny zaczął stawać się khat suszony i sproszkowany.

Efekty długoterminowe: Khat kosztuje obecnie do 230£ za kilogram, w porównaniu z ceną 12 £ za kilogram przed zakazem. Istnieją doniesienia o hospitalizacjach związanych z korzystaniem z suszonego khatu. Dempster zwrócił uwagę, że coraz więcej ludzi ze społeczności wywodzących się z Etiopii i Somalii, którzy w innym wypadku zostaliby zaklasyfikowani jako praworządni obywatele, znalazło się po złej stronie prawa ze względu na korzystanie z khatu. Release podkreśla fakt, że zakaz dostarcza obecnie władzom pretekstu do zatrzymywania i rewidowania młodych Somalijczyków.

§

Podsumowując: skutki zakazania tych substancji wahają się od "bardzo niewielkich" do "skrajnie negatywnych". Kontrola oddana ulicznym dilerom, społeczności mniejszościowe poddane kryminalizacji, rynek zalany zanieczyszczonymi i gorszymi narkotykami. Co najważniejsze: oprócz magicznych grzybków — a dane ich dotyczące opierają się na wątpliwym co do metody badaniu— zdelegalizowanie tych środków nie powstrzymało nikogo przed ich przyjmowaniem. W przypadku ketaminy liczba użytkowników w istocie wzrosła.

Brytyjscy prawodawcy ma za sobą długą historię parcia naprzód połączonego z zupełnym ignorowaniem rad ekspertów do spraw narkotyków, którym płacą za doradzanie, a Ustawa o Substancjach Psychoaktywnych nie przynosi w tej materii żadnej zmiany. Można by zatem żywić nadzieję, że może chociaż pamięć o tych porażkach będzie stanowiła jakiś rodzaj bufora przeciw temu uporowi – jednakże, niestety, wygląda na to, że jest to po prostu kolejna rzecz, którą ignorują.