Niemcy w obliczu "fentanylowej fali". Eksperci biją na alarm.

Fentanyl, silny środek przeciwbólowy i jednocześnie nielegalny narkotyk, zabija tysiące ludzi w USA. W Niemczech substancja jest mniej rozpowszechniona, ale to może się zmienić — na czarnym rynku kończy się heroina. Niemieckie służby już przygotowują się na zalew śmiercionośnego narkotyku.

"Zaledwie dwa miligramy są uważane za potencjalnie śmiertelną dawkę"

Heroina jest powszechnym narkotykiem od dziesięcioleci. Większość zgonów związanych z narkotykami w Niemczech nadal można przypisać tej substancji. Ten narkotyk jest dodawany do "koktajlu" w strzykawkach. Taką mieszankę przyjmują zazwyczaj ciężko uzależnieni mieszkańcy dużych miast. Na rynek wchodzą jednak nowe, potencjalnie bardziej śmiercionośne narkotyki — na przykład fentanyl.

Ten opioid jest legalnie przepisywany w Niemczech, na przykład osobom z nieuleczalnym rakiem. Ale od dawna trafia również na czarny rynek. Dzieje się tak coraz częściej, ponieważ sytuacja w Afganistanie sprawia, że heroina, substancja o podobnym działaniu, staje się rzadkością. A to jest bardzo niebezpieczne.

Fentanyl jest nie tylko niezwykle uzależniający, wyjaśnia psychiatra Norbert Scherbaum, ale jest także ok. 50 razy silniejszy niż heroina.

— To dlatego nieproporcjonalnie duża liczba osób umiera z jego powodu — mówi dyrektor Wydziału Psychiatrii i Psychoterapii na Uniwersytecie Duisburg-Essen. Zaledwie dwa miligramy są uważane za potencjalnie śmiertelną dawkę.

W ubiegłym roku w Niemczech z powodu zażywania nielegalnych substancji zmarło 2227 osób. Heroina była przyczyną 712 zgonów, a tuż za nią uplasowały się kokaina (610 przypadków) i crack (507 przypadków). W wielu przypadkach wykryto mieszane spożycie. Najwyraźniej dilerzy już mieszają fentanyl z tymi substancjami.

Według organizacji pomocowej Deutsche Aidshilfe 3,6 proc. z 1401 próbek heroiny przebadanych w zeszłym roku dało wynik pozytywny na obecność tej domieszki.

"Został już znaleziony w testach"

W Stanach Zjednoczonych fentanyl doprowadził już do ogromnego problemu narkotykowego z dziesiątkami tysięcy zgonów. Według amerykańskiego Narodowego Instytutu Badań nad Nadużywaniem Narkotyków przedawkowanie syntetycznych opioidów — głównie fentanylu — zabiło ponad 70 tys. osób w samym 2021 r.

Fentanyl należy do grupy stosunkowo nowych leków — syntetycznych opioidów, takich jak tramadol i oksykodon, z których wszystkie są zatwierdzonymi lekami stosowanymi w leczeniu silnego bólu. Fentanyl ma działanie podobne do morfiny, ale jest produkowany całkowicie syntetycznie.

Fentanyl może być połykany, wstrzykiwany, wciągany, palony lub stosowany jako plaster. W Niemczech narkotyk nie wydaje się odgrywać takiej samej roli jak w USA, mówi Scherbaum, który jest przewodniczącym Niemieckiego Centrum Problemów Uzależnień (DHS). Kryzys opioidowy w USA był przede wszystkim spowodowany bardzo hojnym i nieostrożnym przepisywaniem silnych środków przeciwbólowych.

Również w Niemczech takie leki są przepisywane w dużym stopniu, a przede wszystkim częściej niż dziesięć czy dwadzieścia lat temu.

— Ale nie jest to ten sam poziom, co w USA — mówi ekspert.

Według Scherbauma wielokrotne badania osób uzależnionych od opiatów w ośrodkach odwykowych w Nadrenii Północnej-Westfalii w ciągu wielu lat również wykazały, że fentanyl do tej pory odgrywał jedynie niewielką rolę w Niemczech.

Według Rudigera Schmolke z pogotowia ratunkowego dla osób uzależnionych i zagrożonych uzależnieniem w Berlinie fentanyl nie odgrywa jeszcze znaczącej roli w stolicy Niemiec.

— Wiemy, że został już znaleziony w testach. Ale to nie jest narkotyk ani substancja, której chcą nasi klienci — twierdzi specjalista.

"Ryzyko śmierci z powodu niebezpiecznej arytmii serca lub zatrzymania oddechu jest znacznie wyższe"

Z punktu widzenia użytkowników heroina jest bezpieczniejsza i gwarantuje dłuższy haj, mówi Schmolke, który jest konsultantem do spraw profilaktyki i doradztwa. Ponadto wielu z nich wie, że ryzyko przedawkowania fentanylu jest znacznie wyższe.

— Dlatego też nasi klienci są zazwyczaj sceptycznie lub negatywnie nastawieni do fentanylu — mówi ekspert.

Scherbaum uważa, że rozprzestrzenianie się narkotyku będzie rosło i może doprowadzić do kryzysu w tym kraju.

— Oczywiście nie możemy patrzeć w przyszłość, ale ryzyko z pewnością istnieje — ocenia specjalista do spraw uzależnień.

Istnieją ku temu różne powody — jeden z nich leży w Afganistanie. Kraj ten jest uważany za najważniejszą lokalizację dla surowca heroinowego opium, który jest pozyskiwany z maku opiumowego. Według Biura ONZ do spraw Narkotyków i Przestępczości (UNODC), ponieważ talibowie zakazali uprawy maku w 2022 r., globalna produkcja opium spadła o 74 proc.

Według Scherbauma nie ma to bezpośrednich konsekwencji, ponieważ magazyny są prawdopodobnie nadal dobrze zaopatrzone. Możliwe jest również, że inne kraje produkują teraz więcej. Prędzej czy później należy się jednak spodziewać niedoborów.

Innym powodem jest to, że międzynarodowy rynek narkotyków może się znacznie zmienić w przyszłości, wyjaśnia psychiatra. Kartele narkotykowe zdają sobie sprawę, że produkty syntetyczne są dla nich znacznie bardziej opłacalne i znacznie mniej ryzykowne pod względem ścigania. Produkcja fentanylu jest znacznie tańsza niż heroiny, ponieważ można go wytwarzać w laboratorium.

Już teraz istnieje ryzyko, że ludzie kupują heroinę z domieszką fentanylu, ale konsumenci o tym nie wiedzą. W rezultacie całkowicie błędnie oceniają dawkę i nieświadomie przedawkowują, mówi Scherbaum. Ryzyko śmierci z powodu niebezpiecznej arytmii serca lub zatrzymania oddechu jest znacznie wyższe w przypadku narkotyków syntetycznych niż heroiny, wyjaśnia ekspert do spraw uzależnień. Rosnące użycie syntetycznych opioidów zwiększyłoby zatem liczbę zgonów związanych z narkotykami.

Schmolke jest również przekonany, że zmniejszenie dostępności heroiny byłoby "przewidywalną katastrofą" dla osób uzależnionych. Pomoc narkotykowa intensywnie przygotowuje się na rosnące rozprzestrzenianie się fentanylu, nawet jeśli nie ma powodu do "paniki fentanylowej".

Ważna jest edukacja oraz dobry i szerszy zakres programów leczenia i substytucji dla osób uzależnionych. Według naukowca zajmującego się zdrowiem na przykład w Berlinie istnieją cztery miejsca, w których uzależnieni mogą legalnie przyjmować narkotyki i trzy linie telefoniczne służące pomocy. To nie wystarczy.