Były przywódca konserwatystów, William Hague, zaapelował, by Wielka Brytania przestała karać za posiadanie i używanie narkotyków, a podążyła przykładem Portugalii, która zaczęła traktować ich nadużywanie w pierwszym rzędzie jako problem zdrowotny. Farmaceutka Sonia Quieros opowiada na portalu C+D o tym, w jaki sposób jej krajowi udało się wyjść naprzeciw temu wyzwaniu, a także, jaką rolę odegrał sektor farmaceutyczny.
W drugiej połowie lat 90., Portugalia miała najwyższy wskaźnik zachorowań na HIV związany z nadużywaniem narkotyków w Europie. Także w tym kraju, dochodziło najczęściej do problemów łączących się ze stosowaniem narkotyków – wśród nich, wymienić należy liczne przedawkowania i policyjne zatrzymania. W konsekwencji, uzależnienie od narkotyków, a zwłaszcza od heroiny, było postrzegane jako jedna z głównych, palących kwestii społecznych w Portugalii.
Wszystko to sprawiło, że przyjęto nowe stanowisko w walce z uzależnieniami. Rząd powołał komitet, w którym zgromadzono lekarzy, psychologów oraz socjologów, których zadaniem było przeanalizowanie problemu oraz zaproponowanie rekomendacji mających wspomóc krajową strategię w sprawie narkotyków.
Komitet ekspercki zalecił, by przestać karać za posiadanie i używanie narkotyków. Rekomendował również, by legalne zmiany zostały uzupełnione działaniami o charakterze prewencyjnym i edukacyjnym – tak, by ułatwić dostęp do programów leczenia, a także programów minimalizujących szkody oraz ułatwiających społeczną reintegrację osób, które miały problem z uzależnieniem.
Nowa krajowa strategia Portugalii odnośnie leków wyrażała się więc w efekcie hasłem „walcz z chorobą, nie z pacjentami”.
Zmianom tym towarzyszyła także szeroka rządowa kampania informacyjna i edukacyjna, która koncentrowała się w szczególności na potencjalnie najbardziej narażonych na ryzyko grupach, takich jak studenci czy osoby bezrobotne.
Osoby będące w posiadaniu narkotyków są kierowane do specjalnej komisji, a nie stawiane w stan oskarżenia przez system sprawiedliwości. Komisja ta składa się z członków powiązanych z systemami: prawnym, opieki zdrowotnej oraz opieką społeczną.
Bazując na zasadzie „lepiej leczyć niż karać”, komisja jest też odpowiedzialna za podejmowanie decyzji i stosowanie prawa. Może ona zastosować kary, ale celem jest zachęcać osoby, by decydowały się na zdrowszy styl życia i dobrowolnie wzięły udział w leczeniu uzależnienia.
Takie nowe podejście przyniosło efekty: o 80% spadła ilość przedawkowań, liczba nowych zachorowań na HIV/AIDS z powodu nadużycia narkotyków zmalała z 52 do 6%, a liczba aresztowań zmniejszyła się o ponad 40%.
Choć przed Portugalią jeszcze długa droga w walce z uzależnieniami, to jednak z działań tego kraju warto czerpać lekcję: duże znaczenie ma więc obranie pragmatycznego i humanistycznego stanowiska, zaś rezygnacji z karania, musi towarzyszyć odpowiednia polityka zdrowotna.
Jak czytamy dalej na portalu C+D, wysoki wskaźnik zachorowań na HIV napędzany był przez kryzys opioidowy i rosnącą ilość osób zażywających narkotyki w iniekcjach. Aby stawić czoło wzmagającemu się problemowi AIDS, farmaceutka oraz jedna z pierwszych badaczek HIV, Odette Ferreira uruchomiła samodzielnie nieoficjalny program wymiany igieł
W 1993 roku, stał się on pierwszym na świecie programem wymiany igieł, w ramach partnerstwa z Krajowym Komitetem przeciwko AIDS (National Committee Against AIDS, CNSIDA/Minister of Health) i Krajowym Stowarzyszeniem Aptek (National Association of Pharmacies) oraz współpracy z hurtownikami farmaceutycznymi i władzami lokalnymi.
Usługa ta jest obecnie dostępna w ponad 60% aptek w Portugalii oraz w ponad 50 pozarządowych organizacjach działających w tym obszarze.
Program wymiany igieł w portugalskich aptekach stał się przedmiotem ekonomicznej ewaluacji w 2015 roku. Rezultaty pokazują, że udział w nim lokalnych aptek, przyczynia się do efektywności portugalskiego systemu zdrowia, generując lepsze wyniki zdrowotne przy poniesionych niższych kosztach. Odnotowano redukcję nowych zakażeń HIV oraz HCV, oszacowano także, że system zdrowia miał w ten sposób zaoszczędzić ponad 2 mln euro.
Szeroko dostępny program wymiany igieł przyczynia się także do zmniejszenia nierówności. Co więcej, w 2017 roku, jako pierwsza farmaceutyczna usługa, stała się ona wynagradzana za pośrednictwem portugalskiego NHS, na podstawie wyników ewaluacji ekonomicznej.
