
Samobójstwa osób będących pod wpływem środków psychoaktywanych
W latach 1990-1999 zanotowano 403 przypadki zgonów w wyniku zamachów samobójczych. W 256 przypadkach osoby były pod działaniem alkoholu. Dalszych 11 osób dokonało samobójstwa będąc pod wpływem innych środków niż etanol
Tagi
Źródło
Odsłony
12126Samobójstwa osób będących pod wpływem środków psychoaktywanych
Z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Śląskiej AM w Katowicach
Kierownik: prof. dr hab. H. Sybirska
Wzrost zjawiska narkomanii i łatwa dostępność do środków odurzających przynosi praktyce medycyny sądowej wiele nowych problemów. Dotyczą one zwłaszcza ludzi młodych, którzy będąc w konflikcie z otoczeniem lub depresji, w stanie odurzenia dokonują zamachów na własne życie. W zdiagnozowanych w latach 1990-1999 w Katedrze Medycyny Sądowej Śl. AM w Katowicach 403 przypadkach zgonów samobójczych 50-60% osób w momencie śmierci było pod działaniem etanolu. Zebrane w ostatnich latach obserwacje ujawniły, że działania samobójcze ludzi młodych podejmowane były również pod wpływem innych niż alkohol środków odurzających. Autorzy zwracają uwagę na potrzebę rozszerzenia w takich przypadkach badań toksykologicznych na inne niż etanol substancje psychoaktywne.Słowa kluczowe: samobójstwa, narkotyki, autoagresja
ZAŁOŻENIA I CEL PRACY
Alkoholizm, a w ostatnich latach również narkomania stanowią wielkie zagrożenie dla prawidłowego rozwoju psychofizycznego, a także zdrowia i życia młodzieży. Uzależnienia te często stanowią podłoże negatywnych zachowań, w tym zwłaszcza narastającej agresji, zarówno ukierunkowanej na inne osoby, jak i autoagresji. Tłumaczą one w znacznym stopniu stałą tendencję wzrostową przestępczości, tworząc swoistą korelację z obserwowanymi procesami narastania braku poszanowania dla norm moralnych oraz prawnych. Wśród przyczyn uzależnienia od środków odurzających wymienić należy zaburzenia osobowościowo-emocjonalne, ciekawość, hołdowanie swoistej "modzie", a także problemy o charakterze egzystencjalnym tj.: brak wzorców osobowościowych i autorytetów moralnych, osłabienie więzi międzyludzkich, poczucie braku sensu życia i jego wartości, postępującą pauperyzację znacznych grup społecznych, wzrost bezrobocia i związany z tym brak poczucia bezpieczeństwa i perspektyw życiowych. W sytuacjach ekstremalnych dochodzi wówczas do działań skrajnych - autoagresji. Jako przyczyny samobójstwa młodych ludzi najczęściej wymieniane są problemy szkolne i nieporozumienia rodzinne (1).
Z zebranych w ostatnim okresie w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach danych wynika, że niektóre zamachy samobójcze popełnione zostały pod wpływem różnych środków odurzających.
MATERIAŁ I METODYKA
Dla obiektywnego i szerokiego ujęcia problematyki zamachów samobójczych podjęto próbę zanalizowania i usystematyzowania pod względem medyczno-sądowym a także kryminologicznym przypadków samobójstw opracowanych w Katedrze Medycyny Sądowej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach w latach 1990-1999. W analizie wykorzystano wyniki badań sekcyjnych zwłok, chemiczno-toksykologicznych płynów ustrojowych i wycinków z narządów wewnętrznych pobranych ze zwłok oraz informacje zgromadzone w trakcie dochodzeń i przekazane przez organy ścigania a dotyczące ustalonych przyczyn i okoliczności towarzyszących zamachom samobójczym.
W analizie chemiczno-toksykologicznej do płynów ustrojowych zastosowano metodę FPIA w wersji firmy Abbott oraz odczynniki do wykrywania narkotyków opium, kokainy, amfetaminy, kannabinoidów, pochodnych kwasu barbiturowego i benzodiazepiny. Materiał tkankowy oraz krew i mocz badano metodą chromatografii gazowej (technika head space) na obecność lotnych rozpuszczalników organicznych - w tym etanolu.
WYNIKI BADAŃ I ICH OMÓWIENIE
Z materiałów archiwalnych Katedry zebranych w latach 1990-1999 wybrano 403 przypadki zgonów w wyniku zamachów samobójczych. W 256 przypadkach osoby były pod działaniem alkoholu. Dalszych 11 osób dokonało samobójstwa pod wpływem innych niż etanol środków odurzających. Zebrane w aktach sprawy ustalenia pozwoliły na poznanie towarzyszących okoliczności, ocenę przyczyny samobójstwa oraz sposobu jego dokonania. W objętej badaniami grupie było dziesięciu mężczyzn i jedna kobieta. Wiek osób zawierał się w przedziale od 16 do 31 lat. Przyczyną zgonów było w pięciu przypadkach powieszenie, w trzech skok z wysokości, w dwóch postrzał oraz w jednym działanie niskiej temperatury otoczenia. Ze studium akt wynikało, że 7 osób wcześniej miało kontakt ze środkami odurzającymi a 4 podejmowały wcześniej próby samobójcze.
U sześciu osób występowały trudności w nauce przy zachowanych prawidłowych relacjach rodzinnych i środowiskowych. Jedna osoba była wieloletnim, czynnym narkomanem i chorowała na AIDS.
Wyniki badań chemiczno-toksykologicznych przedstawiono w tabeli I.
Tabela I. Liczba samobójstw dokonanych pod wpływem środków odurzających z wyłączeniem alkoholu w latach 1990-1999
powieszenia hanging |
postrzały gun shot |
skok z wysokości jump from height |
inne * others |
razem total |
||||||
Rodzaj samobójstwa Kind of suicide Środki odurzające Narcotics |
Opiaty, kwas barbiturowy, benzodiazepiny Opiates, barbituric acid, benzodiazepine |
Amfetamina Amphetamine |
Wziewne inhalatory Drugs |
Opiaty Opiates |
Wziewne inhalatory Drugs |
Opiaty Opiates |
Amfetamina, kanabinole Amphetamine, cannabinoles |
Wziewne inhalatory Drugs |
Amfetaminy Aamphetamine |
|
1990 |
||||||||||
1991 |
||||||||||
1992 |
||||||||||
1993 |
1 |
1 |
||||||||
1994 |
1 |
1 |
1 |
3 |
||||||
1995 |
1 |
1 |
||||||||
1996 |
2 |
2 |
||||||||
1997 |
1 |
1 |
1 |
3 |
||||||
1998 |
||||||||||
1999 |
1 |
1 |
||||||||
11 |
* zamknięcie się w chłodni / closed in refridgerator
Wynika z niej, że samobójcy w momencie zamachu znajdowali się pod wpływem narkotyków opium (3 przypadki) i amfetaminy (3 przypadki) oraz lotnych rozpuszczalników organicznych (5 przypadków) "tzn. wąchacze" głównie toluenu, lotnych składników benzyny, acetonu i octanu etylu. Grupę "wąchaczy" tworzyły osoby w wieku od 16-19 lat. Stężenia narkotyków opium we krwi w momencie zgonu były różne; od ilości bardzo małych ("śladowych") do 0,05 µ g/ml. Obecność amfetaminy wykazano we krwi tylko w jednym przypadku, jej stężenie było równe 10,0 µ g/ml. Natomiast w próbkach moczu u wszystkich 3 osób obserwowano obecność amfetaminy. Oznaczone stężenie narkotyku zawarte było w przedziale od 4,0 µ g/ml - 12,75 µ g/ml. Tak więc rozszerzenie analizy chemiczno-toksykologicznej na inne niż etanol środki psychoaktywne pozwoliło na wyjaśnienie istotnych okoliczności dotyczących zgonu ludzi młodych w wyniku samobójczego zamachu.
WNIOSKI
Z zebranych obserwacji wynika, że przypadki samobójstw dokonywanych pod wpływem środków odurzających innych niż alkohol stanowią trwałą pozycję we współczesnej kazuistyce sądowo-lekarskiej. Istnieje wyraźna zasadność podejmowania badań chemiczno-toksykologicznych na obecność środków odurzających innych niż alkohol w każdym przypadku zgonu ludzi młodych, w wyniku działania samobójczego. Piśmiennictwo 1. Janica J, Rydzewska M., Pepiński W,: Samobójstwa w materiale Zakładu w latach 1955-1979 i 1980-1989 (studium porównawcze). Arch. Med. Sąd. Krym., 1993, 4, 309.
Adres pierwszego autora:
Katedra Medycyny Sądowej Śląskiej AM
ul. Medyków 18
40-752 Katowice
źródło: http://www.cm-uj.krakow.pl/ArchMedSadKrym/suplement/165-168.htm
Komentarze
kocham narkotyki dlatego powinny być lagalizowane w polsce dlatego poniważ np. marihuana nie powiduje skutków ubocznych, i powinna być sprzedawana w kioskach zamiast lizaków i batoników
drugS Legalized..
wow.....
kocham marihuane
lubie grzybki zbierać, i dawać mamie do zupy wtedy ona niewie co sie dziejeeee
MAM WTEDY KILKA GODZIN SPOKOJU
Pale marihuane dosc czensto toznaczy 1-4 razy dziennie niesty z kolby poniewasz niestac mnie na blanty uczem sie w tehnikum srednia moich ocen z poprzedniego roku to 4.54 wienc ziułko mnie niszczy wyczytałem w jednej ksionszce ze osoba palonca to cpun a cpun koleguje sie tylko z cpunami tonieprawda poniwasz mam dużo znajomych w tym 2ch najlepszych kumpli jeden pali adrugi nie.Napytanie czyjestem za legalizacja odpowiadam TAK. A jeszcze jedno bardzo przepraszam za moje błendy poniewasz mam dyzlekcje i mam naniom papier ,,nie kupiony
jestludzi w PsOLSCE ktuży są wrogami trafki wolom walić konia i pic denaturat
uwazam ze palenie trawy to głupota sama mam takiego kolege jestem za tym aby nie legalizowac Jak mozna zalegalizowac cos co szkodzi i jest złe
uwazam ze palenie trawy to głupota sama mam takiego kolege jestem za tym aby nie legalizowac Jak mozna zalegalizowac cos co szkodzi i jest złe
canabis powinno byc legalne,chociaz 1gram w kieszeni do wlasnego uzytku ,chce palic bez stresu !!!!!
Co to oznacza "legalizacja"? Skoro coś rośnie i można to zerwać i spalić to co do tego ma jakieś prawo? Przez fakt naturalności to jest automatycznie legalne i niech nikt się w to nie wpierdala! Zakaz posiadania marihuany to największa głupota ludzkości. To terror! To nie jest normalne i za sto lat historia będzie wspominać fakt ścigania trawki razem z paleniem czarownic na stosie! Trzeba się przed tym bronić aktywnie! Policjant powinien odmówić rozkazu inwigilacji palących. Jest to zioło mądrości i rządy boją się mieć zbyt świadome społeczeństwa! Każdy kto jest przeciw tym tezom jest zwykłym śmieciem i nie zasługuje na miano człowieka, tuman zahukany przez pierdolony system !!!
witam! Dlaczego jeszcze nic nie slychac o trojmiescie ??? przenioslem sie tu niedawno (3 tygodnie) i nie powiem, zebym sie zawiodl na nadmorskim zamilowaniu do palenia... Tylko czemu nie ma czegos takiego jak w w-wie czy w lodzi... Hyperrealni z trojmiasta laczcie sie!!! Ja jestem i chce cos zrobic, ale z kim??? Nikogo tu nie znam! Prawie... No wiec jak?
POMOZECIE ???
Znalazlam dyskusje w sprawie legalizacji, troche retro, ale bardzo dobre argumenty. Tu:
http://www.gazetalubuska.pl/apps/pbcs.dll/artikkel?SearchID=731627839016...
Pozdrowienia; powodzenia. N2
Znalazlam dyskusje w sprawie legalizacji, troche retro, ale bardzo dobre argumenty. Tu:
http://www.gazetalubuska.pl/apps/pbcs.dll/artikkel?SearchID=731627839016...
Pozdrowienia; powodzenia. N2
canabis powinno byc legalne,chociaz 1gram w kieszeni do wlasnego uzytku ,chce palic bez stresu !!!!!
Czy ktos mi powie dlaczego tak wykreca twarz po pigulach moj n4r gg 1097929
po calosci jestem za legalizalizacja marihuany.jest mi przykro kiedy nas tych co pala stawiaja w tym samym szeregu co tych co zazywaja cos znacznie gorszego.ja pale kilka lat i jeszcze nie sprobowalam czego innego...pieprza ciagle o tym ze ganja prowadzi do innych twardych dragow.nieprawda to zalezy od czlowieka...legalize it....tylko tyle...
po calosci jestem za legalizalizacja marihuany.jest mi przykro kiedy nas tych co pala stawiaja w tym samym szeregu co tych co zazywaja cos znacznie gorszego.ja pale kilka lat i jeszcze nie sprobowalam czego innego...pieprza ciagle o tym ze ganja prowadzi do innych twardych dragow.nieprawda to zalezy od czlowieka...legalize it....tylko tyle...
Może was to jara ale ja dopiero co wróciłem do normy i nie żałuje tego bo to pozwala mii trzeźwo spojrzec na świat. Na trzeżwego wszystko wygląda inaczej gożej ale tak jest rzeczywistość.dlatego pierdolcie sie na ryj wy głupie huje co se kurwa muślicie świata nie zmienia się ziołem akle mądrym słowami a co do tej legalizacji tak ale nie dla takich frajerów co wy wyjdź cie na miasto z napisem tej grupy to potraktuje was kijem
jestescie zajebisci!rubcie tak dalej,moze cos z tego wyjdzie,a wtedy bede mogl palic tam gdzie bedzie mi sie to podobalo.
jestescie zajebisci!rubcie tak dalej,moze cos z tego wyjdzie,a wtedy bede mogl palic tam gdzie bedzie mi sie to podobalo.
jade do maroka tam jest tyle palenia rze będę palił 10 razy dziennie
jade do maroka tam jest tyle palenia rze będę palił 10 razy dziennie
ziolo to moja druga milosc:)pozdro dla ludzi od zielonego liscia:):):)
i tu sie tobą zgadzam na chuj komu snikersy albo jakieś big milki wdupcie wreszcie jakieś " cofe shops-y " a tak pozatym to niewiem jak wy ale na mnie czeka sliczna wypaśna kosteczka więc musze lecieć szczała...
tak jestem za legalizacja, ale kiedy widze poziom wypowiedzi na forum to mi sie chce plakac. jak ktorykolwiek z ludzi, ktory moze miec wplyw na legalizacje ma ja poprzec po przeczytaniu tekstu typu: poszlem z ziomkami sie zjarac, bylo zajebiscie, tera palem 100 razy dziennie i jestem cool.
nie tak to powinno wygladac. jak macie zamiar pisac takie pierdolenie to lepiej dajcie spokoj. troche rozumu.
pozdrawiam pozytywnie nastawionych!!!
witam
jestem szczesliwym posiadaczem filmu o znamiennym tytule STONED FREE wyprodukowanego przez Jazzy J Prod. w 1997r. zakodowany w DivX3, 320x240, 15FPS, lektor angielski. film moglby nie zauważony leciec w przedpoludniowym cyklu dla samodoksztalcajacych sie rolnikow, gdzies miedzy hodowla pomidorow , a nowosciami na rynku pasz zbozowych ;)
ponadto gdzies na cdkach mam dokument zrealizowany przez niemiecka telewizje pt HASHISH (~650MB), ktorego akcja rozgrywa sie w jakims egzotycznym kraju w rodzaju Afganistanu..
do zalatwienia jest tez dokument bbc bodajze przedstawiajacy historie MJ...
jesli chcialby to ktos opublikowac to prosze o kontakt
pozdrawiam
.k.
Wy przeklęte "KANABALIE" sądzić was to za mało. Wy sprzedający polskim dzieciom śmierć -jesteście wrogami narodu.A "wrogów narodu się nie sądzi lecz poprostu zabija".
Każdy z was sprzedając śmierć kupuję ją też dla siebie .
fdgfdgfdgfdg
witam
jestem szczesliwym posiadaczem filmu o znamiennym tytule STONED FREE wyprodukowanego przez Jazzy J Prod. w 1997r. zakodowany w DivX3, 320x240, 15FPS, lektor angielski. film moglby nie zauważony leciec w przedpoludniowym cyklu dla samodoksztalcajacych sie rolnikow, gdzies miedzy hodowla pomidorow , a nowosciami na rynku pasz zbozowych ;)
ponadto gdzies na cdkach mam dokument zrealizowany przez niemiecka telewizje pt HASHISH (~650MB), ktorego akcja rozgrywa sie w jakims egzotycznym kraju w rodzaju Afganistanu..
do zalatwienia jest tez dokument bbc bodajze przedstawiajacy historie MJ...
jesli chcialby to ktos opublikowac to prosze o kontakt
pozdrawiam
.k.
czesc wszystkim,
jestem cudzociemcem i mieszkam w szczecinie i nie znam zrodla skad moge kupic ziolo w szczecinie.
prosze o pomoc tutaj
wyzywacie sie bez sensu.pisze o was (skinach) prace licencjacką i co mam napisac?ze tylko przeklinacie.mam faceta skina ale od niego moge sie tyle dowiedziec co juz dawno wiedzialm.moze wy znacie jakies strony ciekawe i nie zablokowane.pozdrawiam
poprostu... popytaj kolegów .. wejdz do knajpy zapytaj czy dało by sie połówe skołować... i tyle ...
ja chce sie podpisać pod wnioskiem o legalizacji - jak to zrobić
jestem z gdanska
www.konopie.twoj-sklep.com bardzo serdecznie i zielono zapraszam do sklepiku internetowego z nasionkami konopii :] baardzo duzy wybór :]
uważam że wasz manifestacja jest słuszny i będę go popierał. osobiście jestem za legalizacją dlatego że sam często pale, a spożywanie jej jest częstym problemem. nie możemy spokojnie wypalić blanta w miejscu publicznym.
panie i panowie uzyjcie muzgow drukarek i znajomych co kurwa nie uzbieramy tych 100 000 podpisow w calej polsce ?? jedziemy drukujemy mowimy wszystkim ze sie podpisujemy i jusz mamy kilka podpisow jak kazdy ztad znajdzie 10 lub 20 podpisow to jush bedzie sporo a mysle ze 10 znajdzie kazdy 20 wiekszosc 50 sporo 100 moze nie kazdy !!!!! wiec kazdy chce lagalizacji ?? to pracujemy nad tym jedziemy kazdy musi zbierac !! czym wiecej tym lepiej kazdy znajomy 1 glos !! uda sie !! napewno w razie jakis problemow zna http://hyperreal.info/kanaba/go.to/sec/414 tutaj albo na maila do mnie !!!!!! praca w zbieraniu podpisow nie jest trudna tylko szukamy ludzi ktozy zloza podpis znaczy zbieramy wszystkich jaraczy z miasta wsi czy gdzie tam mieszkacie i probujemy !! jest tylko jeden warunek !! zeby zlorzyc podpis trzeba miec 18 latek !! pozdro dla jaraczy dla przeciwych zastanowcie sie ?? czy to na pewno takie zle jak to maluja ?? a moze to tylko stereotyp ?? JARACZE Z CALEJ POLSKI LACZCIE SIE TAK JA W OPENSEED !! PLZ
po calosci jestem za legalizalizacja marihuany.jest mi przykro kiedy nas tych co pala stawiaja w tym samym szeregu co tych co zazywaja cos znacznie gorszego.ja pale kilka lat i jeszcze nie sprobowalam czego innego...pieprza ciagle o tym ze ganja prowadzi do innych twardych dragow.nieprawda to zalezy od czlowieka...legalize it....tylko tyle...
BZDURA Z ta legalizacj nie mysilicie jak twuj ziomek z osiedla teraz zarobi wruci do dziesion czy co kurwa bedzie jebal radja A dochut z trawy beda krasic politycy ktorzy i tak juz jebja co sie da powinna byc tylko poprawka o posiadaniu i sporzywaniu w miejscach publicznych . PAMIETAJCIE O MLODYCH BIEGAJACYCH DZIEN W DZIEN KOMBINUJACYCH RATUJMY DILEROW!!!A NIE DAJMY ZAROBIC POLITYKOM I RESZCIE TEGO KURESTWA!!!!!!!!
witam,
zasadzilem desert queen z no mercy i maja juz ok 30cm, chce je posadzic na outdoor ale nie w ziemi tylko w doniczkach - prosze o info ilo litrowe najlepiej dac doniczki bo slyszlaem juz 100wersji, odp na gg 2147797
THX !
zioło the best . poczytajcie sobie o tym kto ma interes w tym żeby marihuana była nielegalna http://www.marihuana.za.pl rzeczytajcie wszystko respect 4@ll !!!
I Love You Mary Jane....
potrzebuje nasionek dobrej ganji jeśli jest ktoś kto posiada kilka zbędnych nasionek niech sie do mnie odezwie.każdy chyba wie jakie ceny za kilka nasionek oferują sklepy internetowe (jeśli ktoś zna jakąś strone z nasionkami które oferójom dopuszczalne ceny niech tez mi napisze)zgury dzięki pozdro dla wszystkich któży wiedzą co jest grane
mam wyrok za jaranie ziola jebie to i jaram dalej mysle ze wszyscy ktorzy wiedza co jest grane zrobia cos aby te nasze lecznicze ziolo bylo LEGALNE pozdro dla wszystkich buchajacych z Wloclawka i calego swiata narx
witam,
zasadzilem desert queen z no mercy i maja juz ok 30cm, chce je posadzic na outdoor ale nie w ziemi tylko w doniczkach - prosze o info ilo litrowe najlepiej dac doniczki bo slyszlaem juz 100wersji, odp na gg 2147797
THX !
Ej ludzie co sie przypieprzacie do palacych trawe.Nie róbcie z kogos kto pali narkomana.Wiadomo to szkodzi ale chyba kazdy jest istota myslaca i wie co robi.Nie znam nikogo kto by palił wbrew swojej woli.Kazdy ma świadomość ze to szkodzi w jakims stopniu zdrowiu ale to jego wybór więc po co ktos sie przypiesza ze ktos pali.Najwięcej wypowiadaj sie ludzie którzy niemaja zielonego pojecia o trawie bo nigdy nie palili.Walić takich frajerów.Nigdy nie zwalczycie zioła z ulic miast>ja sam pale 3 lata i nic mi sie nie wali w zyciu jak to sie wypowiadaja wielcy znawcy marihuany. THC FAN CLUB WITWA GDYNIA. GANJA 4EVER. POZDRO DLA WSZYSTKICH RASTA ZAWODNIKÓW CAŁEJ POLSKI.PALCIE ILE WLEZIE .JESTEM ZA LEGALIZACJĄ W 100%. YO THC
KOP MURZYNA GO GO RÓWNI PRZECIERZ WIDZISZ ZE TO GÓWNO!!!!!!!!!!!
JEBCIE SIE NA RYJ CPUNY JEBANE WLÓZCIE SOBIE TĄ MARYCHE W DUPE I PODPALCIE!!!!!!!!!! SKINHEADS POLSKA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
KOP MURZYNA GO GO RÓWNI PRZECIERZ WIDZISZ ZE TO GÓWNO!!!!!!!!!!!
JEBCIE SIE NA RYJ CPUNY JEBANE WLÓZCIE SOBIE TĄ MARYCHE W DUPE I PODPALCIE!!!!!!!!!! SKINHEADS POLSKA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
około pięciu lat temu razem z moimi przyjaciułmi założyliśmy GREEN WAR - propaganje grupę propagującą legalizację miękkich narkotyków w polsce. Zrobiliśmy mnóstwo wlepek, plakatów i... jointów:). W lublinie, każdy kto pali wie co to green war i do czego dąrzy choć ostatnio o nas przycichło, nie przestajemy działać i przygotowujemy sie do durzej akcji, prosiłbym kanabe o kontakt w celu współpracy i ewentualnego założenia oddziału kanaby w lublinie, bo zauważyłem, że takiego nie ma skontaktujcie się ze mną to dołączymy do kanaby bo im więcej miast się dołączy tym większy będzie rozgłos i większe szanse na powodzenie naszych wspólnych celów. muj nr gg to 1980787
szedł skin raz przez front;pierdolnął go prąd,aż glany mu zesztywniały.chciał proces odwrócić,do wody je wrzucił,lecz one sztywne zostały...
szedł skin raz przez front;pierdolnął go prąd,aż glany mu zesztywniały.chciał proces odwrócić,do wody je wrzucił,lecz one sztywne zostały...