Rekomendacje z Okrągłego Stołu

Warszawa, 14 Grudnia 2005

Dla ludzkiej polityki kontroli narkotyków rekomendacje Europejskiej Koalicji dla Racjonalnych i Efektywnych Polityk Narkotykowych ENCOD dla polskiego Rządu, Parlamentu i instytucji im podległych.

1) Przyjąć do wiadomości i natychmiast rozpocząć adoptowanie wydanych 15 Grudnia 2004 roku rekomendacji Parlamentu Europejskiego| odnośnie przyszłych strategii narkotykowych Unii Europejskiej. W szczególności, zamiast wdrażania strategii represyjnych, które często graniczą z łamaniem praw człowieka i często prowadziły do łamania tych praw, przyjąć zrównoważone i zintegrowane podejście do problemu, dając pierwszeństwo ochronie życia i zdrowia osób zażywających legalne i nielegalne substancje odurzające i poprawiając ich byt.

2) Rozszerzyć stosowanie w ramach istniejącej legislacji alternatywy do kar pozbawienia wolności, co jest także wytyczną Planu Działań UE w zakresie narkotyków (2005-2008). W oparciu o art. 72 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, wydać stosowna instrukcje nakazującą prokuratorom - na wniosek użytkowników narkotyków oskarżonych o posiadanie lub uprawę/produkcję narkotyków na własne potrzeby - stosowanie warunkowego zawieszenia kary i kierowanie na wskazany przez nich program profilaktyczny, tak aby zaprzestać ich kryminalizacji i marginalizacji. W przypadku osób uzależnionych popełniających przestępstwo inne niż narkotykowe, ale w celu finansowania swojego nałogu, podobnie na podstawie art. 72 i 71, jeśli oskarżony będzie o to wnioskował, skierować na terapię i umorzyć postępowanie po jej pomyślnym zakończeniu. Jednocześnie zapewnić, iż programy profilaktyczne mają na celu zachęcenie do abstynencji w oparciu o naukowe wiedzę, rzetelną edukację i zasadę nie stosowania przymusu, przekazują wiedze na temat szkodliwości legalnych i nielegalnych narkotyków, sposobów ich używania redukujących ryzyko i szkody dla zdrowia oraz informacje o skutkach nadużywania substancji odurzających.

3) W myśl Planu Działania UE w zakresie HIV/AIDS radykalnie zwiększyć na terenie całego kraju dostęp do usług redukcji szkód, a w szczególności do programu metadonowego. Dodatkowo, znieść progi dostępu do tego programu i umożliwić prowadzenie terapii metadonowej odpowiednim organizacjom społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności uniom użytkowników narkotyków. Obecnie w Polsce dostępnych jest około 700 miejsc na programie metadonowym, co przy około 70 000 uzależnionych daje dostęp do metadonu tylko dla około 1% potrzebujących. Dla porównania w Hiszpanii, która wprowadziła programy metadonowe na początku lat 90-tych, czyli w tym samym czasie co Polska, obecnie dostęp do niego wynosi około 90%. Biorąc pod uwagę, iż tradycyjna terapia abstynencyjna jest nieskuteczna dla prawie 80% uzależnionych od heroiny, niewielki dostęp do leczenie substytucyjne stanowi pogwałcenie prawa tych osób do właściwej opieki medycznej.

4) Zapewnić natychmiastową pomoc i opiekę dla uzależnionych przebywających w aresztach i więzieniach. Z powodu postępującego od kilku lat przepełnienia więzień uzależnionymi od narkotyków, obecny około półtoraroczny czas oczekiwania, powoduje często, iż uzależnieni wychodzą z więzienia bez otrzymania jakiejkolwiek pomocy. Brak dostępu do metadonu w przypadku uzależnionego od heroin jest równoznaczny z stosowaniem tortur.

5) Umożliwić dostęp do terapii antyretrowirusowej (ARV) dla aktywnie przyjmujących narkotyki zakażonych wirusem HIV/AIDS, gdyż obecna sytuacja prowadzi do pogwałcenia ich podstawowego prawa do leczenia.

6) Monitorować i właściwie reagować na przypadki odmowy lub utrudniania dostępu do usług medycznych osobom używającym narkotyków.

7) W myśl stosownych zaleceń Platformy Etycznej Rady Europy, uwzględniając brak dowodów na skuteczność testów narkotykowych w ograniczaniu liczby uzależnionych od narkotyków oraz powodowanych przez nie naruszeń praw człowieka i sprzeczność z etyka, zaprzestać stosowania testów na narkotyki w polskich szkołach. Ze względu na marginalizacje, dyskryminacje i możliwe wykluczenie społeczne, zakazać stosowania testów na narkotyki w procesie rekrutacyjnym na stanowiska w zakładach pracy oraz podczas samej pracy, za wyjątkiem okresów czasu w których pracownik wykonuje czynności od których poważnie zależy życie lub zdrowie innych. W wymienionym wyżej przypadku oraz podczas kontroli prowadzącego pojazd mechaniczny stosowane powinny być wyłącznie testy wykrywające fakt bycia pod wpływem środków odurzających w ostatnim czasie, co wyklucza miedzy innymi stosowanie testów na obecność THC w moczu, które dają pozytywny odczyt nawet po intoksykacji odbytej kilka miesięcy temu.

8) Mając na uwadze prawo obywateli do racjonalnego gospodarowania publicznymi pieniędzmi oraz przejrzystość, zapewnić udział społeczeństwa obywatelskiego w pracach nad ocena i tworzeniem strategii narkotykowej na szczeblu narodowym i lokalnym. Dodatkowo, w corocznych raportach z postępu realizacji strategii, zbadać naruszenia swobód obywatelskich i praw człowieka oraz dokonać szczegółowej oceny obecnej skuteczności i przeanalizować alternatywne metody:

*zapobiegania uzależnieniu,
*ograniczenia podaży nielegalnych narkotyków i popytu na nie,
*ograniczenia szkód społecznych (np. marginalizacji i wykluczenia),
*ograniczenia szkód dla zdrowia,
*ograniczenia drobnej przestępczości związanej z narkotykami oraz przestępczości zorganizowanej,
*wydatków na profilaktykę i terapie w zestawieniu z kosztami działań aparatu sprawiedliwości

Artur Radosz (!slu@action.encod.org)
Europejska Koalicja dla Racjonalnych i Efektywnych Polityk Narkotykowych - ENCOD

Komitet Sterujący/ENCOD Task Force
http://www.encod.org/
http://action.encod.org/
tel. +48 506 766 604