Dlaczego pijanym kierowcom na stacjach sprzedaje się alkohol

Skala przyzwolenia na wsiadanie za kierownicę po alkoholu jest w Polsce ogromna.

Na początek kilka statystyk. W 2017 r. na polskich drogach zginęło ponad 2,8 tys. osób. Z winy pijanych kierowców doszło do 1,6 wypadków. Przerażające statystyki wciąż rosną – w tegoroczną majówkę, mimo licznych apeli policji, aż 3,5 tys. kierowców było pod wpływem alkoholu. O 250 osób więcej niż rok temu.

Wielu zatrzymanych piło alkohol dzień wcześniej. Wsiadali za kierownicę bez świadomości, że jeszcze nie wytrzeźwieli – nawet kilkugodzinny sen nie pomoże pozbyć się resztek alkoholu z organizmu. Policja określa to zjawisko „nieświadomą nietrzeźwością kierującego”, której sprzyja społeczne przyzwolenie na kierowanie autem po alkoholu.

Stowarzyszenie „RoPSAN” na zlecenie władz Warszawy postanowiło zbadać, czy zasada niesprzedawania alkoholu kierowcom na polskich stacjach paliw działa. Teoretycznie w sklepach, a w szczególności na stacjach nietrzeźwi nie powinni mieć możliwości kupienia alkoholu. Badanie zostało przeprowadzone metodą „tajemniczego klienta” na stu stacjach w Warszawie. Każdą odwiedzano dwukrotnie: raz w 2017 i raz w 2018 r. Co za różnica, że mu nie sprzedam?

W badaniu brał udział „nietrzeźwy kierowca” – który zataczał się, bełkotał, czuć było od niego alkohol oraz wspominał o jeździe samochodem – oraz „trzeźwy kierowca”, który interweniował, gdy sprzedawca poprosił o zapłatę za piwo.

W 85 proc. przypadków pijany kierowca mógł kupić alkohol i odjechać. Tylko w 15 proc. stacji paliwowych podczas obu serii badań odmówiono sprzedaży alkoholu pijanemu. W ponad połowie przebadanych stacji (55 proc.) obie próby zakończyły się sprzedażą piwa i tylko dzięki interwencji drugiego z audytorów „trzeźwego kierowcy” transakcje te zostały anulowane. Tylko w pięciu stacjach – przypomnijmy: na sto! – kasjer wyszedł za pijanym kierowcą trzymającym w ręce kluczyki do samochodu, aby sprawdzić, czy zamierza do niego wsiąść i prowadzić.

„W większości sieci paliwowych działających w Warszawie (BP, ORLEN, SHELL, CIRCLE K, Lukoil, Lotos, MOYA itp.) nie ma odpowiednio przeszkolonych pracowników” – mówi Bogusław Prajsner, przewodniczący Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „RoPSAN – Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim”, pomysłodawca i inicjator kampanii. „Nie wprowadzono dotąd skutecznych procedur określających, jak powinni zachowywać się pracownicy wobec pijanych kierowców ani jak podejmować efektywne działania” – uważa.

Dlaczego sprzedawcy nie reagują?

Pracownicy stacji paliw sprzedają alkohol kierowcom głównie w obawie przed awanturą, której wolą uniknąć, kosztem złamania prawa. „Jesteśmy uczeni, że nie należy wtykać nosa w nieswoje sprawy. Kiedy widzimy trudną sytuację, kiedy trzeba zareagować, występuje tzw. syndrom brakującego bohatera, czyli rozproszonej odpowiedzialności. Ktoś inny powinien zareagować. Boimy się, że to na nas skupi się uwaga i to my będziemy mieli kłopoty, dlatego nie robimy nic, by zapobiec wypadkowi” – mówi psycholog Bogdan Mizerski.

Czy nasza reakcja ma znaczenie? Tak. W przeprowadzonym badaniu reakcja tzw. trzeźwego kierowcy zapobiegła sprzedaży w 70 proc. przypadków. To pierwszy krok do zmniejszenia liczby wypadków i ofiar śmiertelnych spowodowanych przez pijanych kierowców. Drugim jest zawiadomienie policji i niedopuszczenie do prowadzenia pojazdu.

W ramach kampanii jej inicjatorzy stworzyli petycję do koncernów paliwowych, aby te:

1. wprowadziły „Obiektywne Kryteria Nietrzeźwości”, które pozwolą sprzedawcom rozpoznawać osoby nietrzeźwe oraz reagować, gdy zamierzają kupić alkohol.
2. szkoliły pracowników z zakresu umiejętności radzenia sobie z tzw. trudnym klientem.
3. zainstalowały na każdej stacji prowadzącej sprzedaż napojów alkoholowych profesjonalny, bezpłatny alkomat, który umożliwiałby kasjerom sprawdzenie stanu trzeźwości „zataczającego się klienta”.

Kilka lat temu jazda pod wpływem alkoholu stała się w Polsce z wykroczenia przestępstwem (zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila alkoholu). Za prowadzenie auta w stanie nietrzeźwości grozi nawet kara pozbawienia wolności do lat 2. Ale nic nie zastąpi wpływu, jaki mają na kierowców bliskie im osoby. A one wybaczają zbyt wiele. Nawet zaostrzaniem kar nie da się tego społecznego przyzwolenia na podróż z nietrzeźwym kierowcą zlikwidować.