„Tylko 10 procent ludzi zażywających narkotyki ma problem z uzależnieniem?”

Dlaczego założyłeś kanał „Wiem co ćpiem” poświęcony narkotykom?

Chyba z frustracji, że wiedza wśród Polaków na temat substancji psychoaktywnych jest znikoma. A przecież nawet w moim towarzystwie było i jest sporo osób, które nie stronią od używek. Pytałem znajomych czy wiedzą z czego usypana jest przysłowiowa kreska, odpowiadali „kryształ”, czyli mogło to być wszystko. W internecie pojawia się tyle bzdur, że stosowanie się do nich jest niebezpieczne. Ja miałem sporą wiedzę na ten temat, którą chciałem się podzielić.

Skąd ta wiedza?

Pisałem pracę magisterską, na temat problemu narkotykowego w Unii Europejskiej. Miałem przy tej okazji do czynienia ze sporą listą lektur. Niestety, te wydawane w Polsce były fatalne, kiepskie, wtórne i pisane pod tezę, że generalnie wszystkie używki poza alkoholem i papierosami są złe. Miałem też spore osobiste doświadczenie, bo ja oficjalnie przyznaję się do zażywania pewnych substancji i pokazuję to na swoim kanale. To doświadczenie jest podstawową różnicą, która dzieli mnie chociażby od nauczycieli uczących w szkołach i straszących przed zażywaniem narkotyków.

Co jest takiego złego w szkolnej edukacji, która przed narkotykami przestrzega?

Przede wszystkim stereotypy i powielane mity. Jak choćby ten, że marihuana to „narkotyk bramka”, po zażyciu którego czeka nas już tylko równia pochyła zakończona wstrzykiwaniem sobie heroiny. Sam będąc przewodniczącym szkoły w gimnazjum prowadziłem taki program profilaktyczny, robiliśmy plakaty edukacyjne, oczywiście każdy z nich miał ten sam schemat - przekreślona strzykawka, przekreślony liść marihuany, nie było tam konkretów. Tak właśnie wygląda edukacja na temat narkotyków. Jest skrajnie emocjonalna. Jeszcze bardziej ekstremalne są spotkania z ludźmi po przejściach, którzy np. wyszli z Monaru. Przyjeżdża stary heroinista, który opowiada jak to zapalił jointa, a potem wylądował na ulicy żebrząc o działkę.

Czy to nie prawdziwy obrazek?

Dane mówią, że 30 procent dzieciaków było świadkami zażywania narkotyków w szkole. Te młode osoby, która miały już pierwszy kontakt z substancjami psychoaktywnymi, nigdy nie będą się utożsamiać z ćpunem z dworca, bo ich doświadczenie jest inne – wezmą to za blagę. Moim zdaniem skutki brania różnią się znacznie w zależności od substancji, a dzieciaki powinny się uczyć, kiedy faktycznie grozi im uzależnienie i jakie są skutki uboczne zażywania poszczególnych środków. Jasno trzeba powiedzieć, że wczesny wiek inicjacji narkotykowej powoduje więcej problemów ale muszą też wiedzieć, że jeśli są w odpowiednim wieku i chcą się bawić, powinny robić to bezpiecznie.

Straszenie dzieci nie działa?

Na mnie tego typu akcje profilaktyczne wywierały tylko zły wpływ. Miałem chyba 16 lat jak zapaliłem pierwszy raz i od razu myślałem że umrę. Nie dlatego, że coś było nie tak, ale dlatego że wcześniej zostałem skutecznie nastraszony.

To czego na twoim kanale można się dowiedzieć?

Przede wszystkim tego jak zażywać bezpieczniej. Założyłem, że nie można wszystkiego wrzucać do jednego worka. W Polsce panuje takie myślenie, że skoro wódka, wino i piwo to alkohol, to marihuana, amfetamina, MDMA i LSD to wszystko jest jedną grupą, potocznie zwaną narkotykami. Trzeba zacząć rzeczowo rozmawiać o tym, że jest inaczej. Na kanale można się na przykład dowiedzieć, że dorosłe osoby, które zażywają marihuanę w znakomitej większości nie wykazują uzależnienia od tej substancji. Tu kolejne statystki przedstawione przez WHO: tylko 10 procent osób zażywających narkotyki ma problemy z uzależnieniem.

Nie boisz się, że takie opowiadanie zachęci dzieciaki do konsumpcji?

Miałem przez moment takie obawy i miejmy jasność: ja nie chcę w żaden sposób zachęcać do przyjmowania takich środków. Uważam, że skoro ludzie od zawsze biorą substancje psychoaktywne to, kiedy nie można tego uniknąć niech biorą bardziej odpowiedzialnie. Nie ma co się oszukiwać. Wiem, że wielu moich widzów to osoby eksperymentujące z substancjami psychoaktywnymi i to prawdopodobnie znacznie gorszymi niż te, o których opowiadam, czyli nowymi substancjami psychoaktywnymi, znanymi jako dopalacze.

Uważasz, że dopalacze, które można bez problemu zamówić przez telefon czy Internet, są gorsze niż nielegalne substancje, za które grozi ci wyrok?

O wiele, bo nie mamy żadnych badań na temat dopalaczy, nie znamy ich długofalowego wpływu na ludzki organizm. Co gorsza, co chwile delegalizuje się ich kolejne odmiany, a w ich miejsce pojawiają się szybko nowsze i jeszcze bardziej zagadkowe substancje, z którymi nie radzi sobie służba zdrowia. Skala jest olbrzymia, bo tylko w ciągu jednego roku odnotowano ponad 7 tys. zatruć tymi środkami. Żeby wiedzieć, o czym mówię, sam przetestowałem na sobie negatywne efekty niektórych z tych środków. To, co w nich dostajesz, jest zupełnie nie do przewidzenia. Ten sam problem występuje z tak zwanym „pigułami”, czyli ecstasy, w których spodziewamy się MDMA, które jest dobrze przebadanym empatogenem odkrytym ponad 100 lat temu, z długą historią użytkowania i wpływu na ludzki organizm, ale niestety dostajemy niezidentyfikowane substancje.

Na swoim kanale podajesz konkretne dane. Rocznie w Polsce mamy 24 tysiące użytkowników złapanych na posiadaniu substancji psychoaktywnych, a tylko 3 tysiące dystrybutorów. Te proporcje są zatrważające. Popierasz legalizację?

Moje poglądy na ten temat ewoluują i na chwilę obecną uważam, że dekryminalizacja posiadania byłaby skutecznym i wskazanym zabiegiem. Z badań i ekspertyz organizacji pozarządowych wynika, że dekryminalizacja jest nie tylko zgodna z prawami człowieka, ale przede wszystkim skuteczna. Przykładem jest tu Portugalia. Jeszcze kilkanaście lat temu jedna na sto osób miała tam problemy z heroiną. Nie mieli oni nic do stracenia i zdecydowali się zdekryminalizować posiadanie wszystkich narkotyków. Dziś osoba przyłapana na posiadaniu substancji psychoaktywnych trafia nie na policję, a do psychologa - człowiek z poradni uzależnieniowej i eksperci podczas kilku spotkań oceniają czy dana osoba ma problemy z uzależnieniem czy nie oraz edukują na temat ryzyka związanego z zażywaniem substancji psychoaktywnych. Wychwytują użytkowników problematycznych, którzy trafiają na terapie, a nie do więzienia. Liczba osób uzależnionych spada, a pieniądze idą na prewencję i leczenie, zamiast kar. Dzięki temu policjanci chronią obywateli przed prawdziwym niebezpieczeństwem, a nie wyimaginowanym.

Co trzeba w tej sprawie zmienić w Polsce?

Dobrze byłoby zacząć od tabeli granicznej posiadanych przy sobie substancji, która pozwoliłaby uniknąć nieprzyjemności ludziom, którzy zażywają rekreacyjnie. Ale to oczywiście znów kwestia kulturowa. W Urugwaju dopuszczalna ilość marihuany, którą możesz mieć przy sobie to 40 gramów, w Czechach 10. W sondażu Newsweeka przeprowadzonym kilka lat temu wyszło, że dla Polaków nieznaczna ilość wynosi poniżej grama. Wsłuchując się w opinie profesjonalistów, np. kryminologa profesora Krzysztofa Krajewskiego uważam, że 10 gramów marihuany to nieznaczna ilość, która w pełni kwalifikuje się pod posiadanie na własny użytek i nikt nie powinien za jej posiadanie ryzykować trafieniem do więzienia. A niestety obecnie kara za posiadanie w Polsce jest naprawdę surowa. Większość ludzi złapanych na posiadaniu, przyznaje się do popełnienia przestępstwa, bo nie chcą spędzić 48 godzin na dołku. W zamian dostają wyrok w zawieszeniu, która naprawdę potrafi uprzykrzyć życie. Niewiele osób wie, że jeśli nie pójdzie się ugodę z policją to zgodnie z obecnym prawem w przypadku posiadania nieznacznej ilości na własny użytek prokurator może umorzyć postępowanie ze względu na znikomą społeczną szkodliwość czynu.

Postulujesz tu o zmiany, których ja sobie nie potrafię wyobrazić. W Polsce demonizuje się narkotyki. Zgodzisz się z tym?

Tak i to zdanie nie tylko moje. Profesor Jery Vetulani powtarzał, że gdy ktoś umrze od paracetamolu to się o tym nie mówi, a gdy ktoś umrze w wyniku zażycia MDMA, to robi się z tego aferę. Zresztą narkotyki demonizuje się nie tylko u nas. Popularne w USA kampanie przeciw metamfetaminie pokazywały skrajne przypadki jako normę wśród zażywających. Jeszcze ciekawszy jest przykład tzw. „krokodyla”. Narkotyk który zażywa tak marginalna liczba osób został przedstawiony jako coś, co w Rosji jest niemal strukturalnym problemem.

Są jakieś zasady bezpiecznego zażywania narkotyków?

Przede wszystkim każdy środek, czy to będzie MDMA, czy grzyby, czy stymulanty musi mieć inny sposób przyjmowania i inne „warunki zabawy”. Żeby zażywać cokolwiek, trzeba tego chcieć, zwłaszcza w przypadku psychodelików twoje nastawienie to podstawa. Dalej warto dowiedzieć się jak najwięcej o substancji, którą chcesz zażyć. Trzeba też wiedzieć, kiedy przestać - że na przykład po kolejnym „dorzuceniu”, „dojedzeniu” czy wciągnięciu kreski podczas jednej sesji efekt pozytywny znika, a wzmacniają się tylko negatywne efekty.

Skąd czerpać taką wiedzę?

W Polsce niestety nie ma wielu publikacji na ten temat, ale świetnym źródłem jest tworzona przez użytkowników psychonautWiki, czyli Wikipedia dla ludzi świadomych tego co biorą. Zebrana tam wiedza pomaga wypracować pewne standardy zażywania. Świetnym źródłem informacji są też organizacje działające za granicą. np. Dance Safe.

W Polsce też działają pierwsze organizacje tego typu, na przykład SIN – Społeczna Inicjatywa Narkopolityki. Możesz o niej opowiedzieć?

To organizacja która oprócz działalności naukowej prowadzi działania edukacyjno-interwencyjne tam gdzie są najbardziej potrzebne, bo pomaga ludziom, którzy przeholowali na imprezie: komuś poda wodę, innemu pomoże odnaleźć zaciszne miejsce, w którym może odpocząć albo wyprowadzi człowieka z psychozy. Chciałbym, żeby tak pomagano na każdym festiwalu, bo chociaż osoby po narkotykach nie są, wbrew temu jak się je przedstawia, niebezpieczne, to można się z nimi obejść niewłaściwie, jeśli ignoruje się ich stan. Osoba po psychodeliku traktowana przez ochronę koncertu jak pijany imprezowicz będzie miała tylko większe zapętlenie psychozy. Ludzie z SINu nie tylko wiedzą jak reagować, ale też posiadają testy, dzięki którym możemy sprawdzić czy w tym co posiadamy jest to czego oczekujemy czy może dużo bardziej niebezpieczne substancje, którymi możemy się zatruć.

Propagujesz pozytywne myślenie o narkotykach, choć samego spotkało cię z ich powodu spore nieszczęście. Za prowadzenie kanału zwolniono cię z pracy.

To była dość przykra sytuacja. Pracowałem w firmie, w której uważano mnie za dobrego pracownika. Stwierdziłem, że mogę prowadzić kanał edukacyjny i gdy zaczął on zdobywać popularność, moi przełożeni usłyszeli o nim podczas imprezy u znajomych. Ich towarzysze byli oburzeni, że ktoś opowiada w ten sposób o narkotykach. Oczywiście nikt z nich nie pokwapił się, żeby bliżej przyjrzeć się treściom, jakie prezentuje w filmach. Doszła do tego jeszcze sytuacja, w której ktoś w biurze chciał porozmawiać ze mną na temat kanału. No i pracodawca postawił mi ultimatum: albo praca, albo YouTube. Wybrałem „Wiem co ćpiem”.

Masz dziesiątki tysięcy subskrybentów. Niedawno wystąpiłeś w programie śniadaniowym TVN. Ponoć posypały się też zaproszenia ze szkół. Co będziesz dzieciakom opowiadał?

Tak, mam zaproszenia do sześciu szkół. Na początku zastanawiałem się czy zapraszający mnie ludzie wiedzą jaki mam kanał, jakie poglądy i że również opowiadam o tym, jak bezpieczniej zażywać narkotyki, a nie tylko przed nimi przestrzegam i straszę. Ale pozytywnie zaskoczyli mnie nauczyciele którzy rzeczywiście zdają sobie sprawę, że ich uczniowie mają styczność z narkotykami i że dotychczas stosowane metody zawiodły.

Ja przede wszystkim chcę pokazać dzieciakom, że nie powinny brać narkotyków w tak młodym wieku, bo z badań wynika jasno, że ryzyko uzależnienia i innych komplikacji w przypadku tak wczesnej inicjacji jest znacznie większe. Jednak gdy zaczynamy w wieku 16-18 lat, to ryzyko spada. Powinni też znać konkrety i wiedzieć jaki jest stosunek zysków do strat. Tak jak wspomniałem sam pierwsze sporadyczne doświadczenia z konopiami miałem w wieku 16 lat, jednakże na poważnie wróciłem do tematu dopiero kilka lat później, bo na początku studiów. Wtedy również powinniśmy to robić ostrożnie i o tym też chcę opowiadać.

Mestosław jest twórcą edukacyjnego kanału „Wiem co ćpiem” na YouTube, absolwentem europeistyki i studium pedagogicznego na Uniwersytecie Warszawskim. Działa jako aktywista polityki narkotykowej opartej na redukcji szkód i dekryminalizacji.