Fentanyl to niezwykle silny lek znieczulający. Jest stosowany w anestezjologii, onkologii czy medycynie ratunkowej. W Polsce nie da się kupić fentanylu bez recepty. Panuje opinia, że to jeden z najgroźniejszych narkotyków na świecie. W USA z powodu przedawkowania fentanylu umiera rocznie 70-100 tys. osób. Mówi się, że pochodnej fentanylu użyli Rosjanie podczas szturmu na teatr na Dubrowce.
Fentanyl pojawił się w połowie lat 60. XX wieku. W źródłach można spotkać informację, że fentanyl został dopuszczony do obrotu w Szwajcarii w 1965 roku. Odpowiedzialna za rejestrację była firma Janssen-Cilag Ag. Na rynek wprowadziła go nieco później firma amerykańska Akron Inc. Wcześniej, bo w 1959 roku fentanyl został opatentowany i dopuszczony do podawania dożylnego, ale dostęp do niego mieli wyłącznie anestezjolodzy. Regulował to sam wynalazca fentanylu - Paul Janssen. "Fentanyl odmienił chirurgię" - pisała Wyborcza.pl. Lek jest niezwykle silnym środkiem znieczulającym różnego zastosowania. Spotyka się bardzo różne formy aplikowania fentanylu.
Kiedy podaje się fentanyl? Lek stosowany jest przy znieczulaniu pacjenta do zabiegu operacyjnego, w jego trakcie, na oddziałach intensywnej terapii, w trakcie opieki paliatywnej. Dostają go także pacjenci onkologiczni, w tym dzieci. Fentanyl mają również ratownicy medyczni, którzy stosują go nierzadko jako lek podręczny. Sprawdza się również przy leczeniu długotrwałego bólu.
Lek podawany jest w różnych formach, w zależności od potrzeb.
Fentanyl może być w postaci:
- plastrów na skórę (system transdermalny),
- koncentratu do przygotowania roztworu do wstrzykiwań,
- koncentratu do przygotowania roztworu do infuzji,
- proszku do przygotowania roztworu do infuzji,
- proszku do przygotowania roztworu do wstrzykiwań,
- roztworu do wstrzykiwań,
- aerozolu do nosa,
- tabletek podjęzykowych.
Fentanyl. Co to jest? Dlaczego jest tak niebezpiecznym narkotykiem?
Fentanyl to lek będący syntetycznym opioidem. Często można spotkać w przestrzeni publicznej opinię, że jest najsilniejszym lub najgroźniejszym narkotykiem świata. Siłę fentanylu porównuje się do morfiny, określając, że jest sto razy mocniejszy od niej. Jednocześnie niezwykle szybko uzależnia, szybciej niż heroina.
W Ameryce Północnej od lat mówi się o kryzysie opioidowym czy epidemii opioidowej, która teraz weszła w nowy, jeszcze bardziej niebezpieczny etap. Stany Zjednoczone i Kanadę zalewa fentanyl produkowany za bezcen w Chinach. Sytuacja stała się jeszcze poważniejsza, gdy interes na fentanylu zwęszyły kartele narkotykowe z Ameryki Południowej. To za ich pośrednictwem fentanyl trafia na ulice miast. Szacuje się, że tylko w USA rocznie umiera 70-100 tys. osób z powodu przedawkowania fentanylu. Od epidemii nie jest wolna również Kanada. Władze miasta Toronto w końcu 2023 roku wnioskowały do władz krajowych o zawieszenie prawa traktującego posiadanie małej ilości opioidów jak przestępstwo, jednak Ottawa odpowiedziała negatywnie - podało BBC News. Areszty w Toronto są przepełnione narkomanami, których władze miasta chciały traktować jak chorych i zapewnić im odpowiednie terapie.
Według niepotwierdzonych informacji (pochodzą z Niemiec, gdzie leczyła się osoba poszkodowana w ataku na teatr na Dubrowce) pochodnej fentanylu użyły rosyjskie służby specjalne w październiku 2022 roku. Przed szturmem w moskiewskim teatrze, gdzie napastnicy przetrzymywali widzów i aktorów jako zakładników, miały rozpylić analog fentanylu: 3-metylofentanyl. Pisze o tym profesor Bogdan Szulalski w książce "Narkotyki - kompendium wiedzy o środkach uzależniających".
Fentanyl w Polsce. Minister zdrowia Izabela Leszczyna przesyła raport policji
W Polsce nie da się kupić fentanylu inaczej niż na receptę. Minister zdrowia Izabela Leszczyna zapowiedziała, że co dnia będzie dostawała na biurko raport dotyczący sprzedaży leków typu fentanyl. Pierwszy już został przekazany policji. Wszystko po to, by wykryć przypadki nieuprawnionego przepisywania fentanylu i innych leków narkotycznych.
Rynek Zdrowia podał, że od 2021 roku liczba zatruć opioidami wzrosła o 43 proc., co jest bardzo dużą dynamiką. W tym kontekście minister zdrowia Izabela Leszczyna została zapytana w radiowej Jedynce o wyznaczane sobie cele.
- Wyznaczam sobie jeden podstawowy cel: ograniczyć dostęp do leków opioidowych, ale nie stawiam sobie tutaj żadnych procentowych parametrów. Nie jest tak - i chciałabym to też wyraźnie podkreślić - że uzależnienia od opioidów w Polsce są szczególnie niebezpieczne - powiedziała minister zdrowia.
Pierwsza ofiara fentanylu w Polsce najprawdopodobniej zmarła w Poznaniu - podał serwis Na temat. [czytelnicy hyperreala z pewnością zdają sobie sprawę, jak niedorzeczne jest to stwierdzenie- red. H] Zwłoki młodej kobiety znaleziono w końcu 2023 roku.
Fentanyl w Europie. Sytuacja nie jest dramatyczna, ale to może się zmienić
Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) podaje w informacji zaktualizowanej 11 czerwca 2024, że wśród opioidów w Europie króluje heroina, przy czym średnia wieku osób zażywających heroinę rośnie. Może to oznaczać spadek zainteresowania tym narkotykiem przez młodsze pokolenia.
- Heroina pozostaje najczęściej używanym nielegalnym opioidem w Europie i odpowiada za dużą część obciążeń zdrowotnych związanych z używaniem nielegalnych narkotyków - czytamy w raporcie Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii.
Jednak EMCDDA wskazuje, że sytuacja może się szybko zmienić, jeśli do Europy popłynie z Chin szeroka rzeka fentanylu, jak do Ameryki Północnej. Fentanyl i jego "klony" mogą zająć miejsce heroiny po odcięciu dostaw z Afganistanu - ocenia EMCDDA. Wtedy syntetyczne opioidy mogą być coraz większym problemem w Europie.
- W 2022 r. niektóre kraje północne i bałtyckie zgłosiły wzrost dostępności syntetycznych opioidów i związanych z tym szkód, w tym zgonów związanych z narkotykami. Wstępne dane za 2023 r. z niektórych krajów potwierdzają tę tendencję. Historycznie rzecz biorąc, obawy w tym obszarze skupiały się na pochodnych fentanylu, takich jak bardzo silny karfentanyl, który w dalszym ciągu jest konfiskowany w niektórych krajach UE - napisano w raporcie EMCDDA.