Tadeusz L. Chruściel
Członek Komitetu Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia
Współczesna scena narkotyków w Polsce w świetle ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii
Praca przedstawia obszerne dane dotyczące wzrostu i kształtowania się form
narkomanii w Polsce oraz ocenę wszystkich negatywnych następstw tego zjawiska.
Dotyczą one szczególnie narkomanii wśród młodzieży, wzrostu nielegalnej produkcji
narkotyku, handlu i przemytu, a także problemów lecznictwa, narażenia na infekcje
wirusem HIV oraz kryminogenności narkomanii (wzrost przestępczości). Na scenie
narkotyków ostatnich latach zanotowano przesunięcia z dominujących poprzednio
opiatów i leków psychotropowych w kierunku haszyszu (konopie), amfetaminy i
środków halucynogennych. Autor przedstawia prognozę wzrostu narkomanii omawiając
strategię przeciwdziałania. Proponuje obok programu ogólnokrajowego rozwój programów
lokalnych, koordynację działań resortowych, utworzenie ośrodka centrum informacji
o narkotykach, rozwoju badań naukowych itp. Konieczne jest także pełniejsze
wykorzystanie obecnych norm prawnych (Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii 1997)
oraz ich dalsza ewolucja.
Jest nas, mieszkańców Ziemi, już 6 miliardów. Dobiegamy do końca 20-tego wieku,
wieku rozbicia atomu, złamania kodu genetycznego i wprowadzenia do naszych mieszkań
internetu. Jest rzeczą naturalną, że stawiamy sobie pytanie, co niesie nam przyszłość?
Ufamy, że nasza przyszłość będzie piękniejsza i lepsza pod każdym względem,
ale jedyne, co możemy powiedzieć na pewno, to tylko tyle: że nasze życie będzie
zmieniało się szybciej, niż kiedykolwiek.
Czy opanujemy narkomanię?
Na schorzenia reumatyczne cierpi ponad 5 milionów Polaków, w tym na rzs ok.
400 tys. osób, a na zmiany zwyrodnieniowe ok. 2 mln., w tym głównie kobiety
(1). Schorzenia reumatyczne stanowią najczęstszą przyczynę zwolnień lekarskich,
a także orzeczeń o inwalidztwie - i według danych GUS - ich liczba stale rośnie.
U 1/3 chorych choroby powodują ograniczenie, a nawet całkowitą utratę sprawności
fizycznej.
Według Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (2) uzależnionych
od alkoholu jest niemal 2 proc. czyli 600 - 700 tys. Polaków.
W ciągu ostatnich 4 lat odsetek młodzieży często sięgającej po alkohol wzrósł
o 20%. Do upicia się w czasie ostatniego roku przyznało się 60% piętnastolatków
i 75% siedemnastolatków. Od 1995 r. o 1/3 wzrósł odsetek upijających się 15
- 17-letnich dziewcząt. W rodzinach alkoholików żyje 1,5 - 2 mln dzieci. Dach
z alkoholikiem dzieli 1,5 - 2 mln. dorosłych. 8-10% hospitalizacji jest
w związku z używaniem alkoholu.
Na początku lat dziewięćdziesiątych statystyczny mieszkaniec Polski wypijał
co roku alkohol stanowiący równowartość 10-11 l czystego spirytusu. W 1999 r
ilość ta spadła do 6 - 7 l 100% alkoholu na głowę. Znaleźliśmy się obok Francji
i Włoch w grupie trzech krajów, w których spożycie w ciągu ostatnich 3
lat spadło o 20-30%. Jednakże jesteśmy nadal w ścisłej czołówce narodów, które
preferują wódkę. Jeszcze kilka lat temu wódka stanowiła 75% wypijanego przez
statystycznego Polaka alkoholu, dziś stanowi ona 55 - 60%.
Nawet piwo bezalkoholowe zawiera 1,2 - 1,3% alkoholu. Oznacza to, że po wypiciu
tego napoju sprawca wypadku był pod wpływem alkoholu.
Polska od wielu lat znajduje się gdzieś w trzeciej dziesiątce na świecie,
jeśli chodzi o wielkość średniego spożycia alkoholu na osobę. Przed nami jest
cała Zachodnia Europa. Poza tym mamy w Polsce wysoki % osób, które piją bardzo
dużo i destrukcyjnie - tzn. raz w tygodniu przekraczają próg trzeźwości. Można
mówić o 7-8% populacji (pijących). Ogólny spadek spożycia nie spowodował żadnych
zmian liczebności tej grupy. Obszary nasilonego picia pokrywają się z mapą
bezrobocia. Picie destrukcyjne zawsze występowało w grupach zawodów związanych
z bezpieczeństwem (wojsko, policja).
W porównaniu z tymi przerażającymi cyframi bardzo zresztą niekompletna i oparta
na szacunkach liczba ok. 300 000 osób, które co najmniej jeden raz przyjęły
jakąś substancję narkotyczną wydaje się niewielka.
A cyfra 40 000 osób uzależnionych od narkotyków nie spędza snu z oczu ani decydentom,
ani lekarzom.
Badania epidemiologiczne
Badania epidemiologiczne wykonują głównie Policja i Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Według statystyk lecznictwa stacjonarnego liczbę uzależnionych szacować można
na 25-40 tys. osób przyjmując, iż co roku do leczenia w placówkach stacjonarnych
trafia 10-20% osób uzależnionych.
Trzeba pamiętać, że podane liczby stanowią bardziej ilustrację skali zjawiska
niż precyzyjne oszacowanie(3).
Zmiany statystyczne rozmiaru narkomanii wyznaczone są nie tylko przez zmiany
w jej rozpowszechnieniu ale również przez inne czynniki np. demograficzne.
W 1996 r. w szkołach stwierdzono wysoki odsetek uczniów, którzy jeden raz
lub więcej razy używali leków uspokajających lub nasennych bez przepisu lekarza
(19% pierwszoklasistów i 21% trzecioklasistów szkół ponadpodstawowych), więcej
wśród dziewcząt niż wśród chłopców.
Za część tego wzrostu odpowiada zwiększanie się liczby uzależnionych, a pozostała
część jest rezultatem wzrostu zgłaszalności do leczenia wynikającej z epidemii
HIV, utrudnień w dostępie do słomy makowej, czy ogólnie trudniejszych warunków
życia w okresie transformacji społeczno-ekonomicznej.
Według Biura do Spraw Narkomanii (BdsN) (4) ogólna liczba zgonów narkomanów
wynosi ok. 450 osób rocznie, a współczynnik umieralności 22,8 na 1000 osób;
liczbę osób uzależnionych szacować można na tej podstawie na ok. 20 tysięcy.
BdsN oficjalnie podsumowuje obecną sytuacje epidemiologiczną:
Od kilku lat nie obserwuje się znaczniejszych, stałych zmian w strukturze
rozpoznań. Od stycznia 1997 r. obowiązuje w Polsce klasyfikacja chorób ICD-X
i w oparciu o nią możemy dokładniej analizować strukturę rozpoznań.
Pojawiła się nowa grupa rozpoznań wśród pacjentów podejmujących leczenie: są
to towarzyszące zespołom uzależnień depresje oraz uzależnieni od środków narkotycznych
pacjenci z zaburzeniami osobowości i zaburzeniami schizofrenicznymi.
Od początku lat dziewięćdziesiątych utrzymuje się trend wzrostowy;
Około 10% uczniów najstarszych klas szkół ponadpodstawowych miało kontakt z narkotykami
w ciągu roku poprzedzającego badanie (co w zestawieniu z wynikami poprzedniego
sondażu wskazuje na stabilizację zjawiska przynajmniej do 1996 r.).
Liczbę osób uzależnionych w populacji szacować można na 25-40 tysięcy;
Rozmiary zjawiska sięgania po środki nielegalne są silnie zróżnicowane terytorialnie.
Większe rozpowszechnienie używania, głównie opiatów, obserwuje się w dużych
miastach i niektórych regionach.
Nastąpiły małe przesunięcia w stronę nowych substancji, przede wszystkim konopi,
a także amfetaminy i środków halucynogennych, a wśród młodszych osób także środków
wziewnych.
Większość spośród nosicieli HIV to narkomani dożylni.
Substancje używane
Wśród substancji nielegalnych relatywnie najbardziej rozpowszechnione są konopie
indyjskie.
Przynajmniej raz w ciągu całego życia konopi używało 10% pierwszoklasistów
i 17% trzecioklasistów szkół ponadpodstawowych.
Odsetki te są niższe niż odsetki uczniów eksperymentujących z lekami uspokajającymi
i nasennymi. Na drugim miejscu wśród substancji nielegalnych znajduje się amfetamina
- ok. 3% wśród uczniów z każdego poziomu nauczania, a na trzecim LSD. Eksperymentowanie
z każdą z pozostałych substancji dotyczy jeszcze mniejszych odsetek uczniów
(w większości nie przekraczają 1%).
Narkomania opiatowa występuje przede wszystkim w środowisku wielkomiejskim,
w rodzinach robotniczych lub urzędniczych. Używanie innych narkotyków tj. marihuany,
halucynogenów i środków syntetycznych, występuje przede wszystkim w dużych ośrodkach
miejskich wśród młodzieży szkół średnich i młodych dorosłych, ma charakter
rekreacyjny. Najmłodsi nadal wdychają różne rozpuszczalniki organiczne.
Wśród osób pełnoletnich przeważa również używanie konopi, potem heroiny (coraz
to częściej heroiny brunatnej i heroiny oczyszczonej, obok "kompotu", heroina
jest także palona), amfetaminy i halucynogenów a także konopi. Spośród prekursorów
spotykana jest efedryna.
W 1998 r. na rynku narkotycznym w kraju pojawiły się dotychczas nieznane substancje
z grupy halucynogennych pochodnych amfetaminy (PMMA, PMEA, MBDB), wzrasta popyt
na brunatną heroinę (brown sugar).
Nadal narkomania praktycznie nie występuje na terenach wiejskich.
Dane policyjne o przestępstwach
Polska jako pierwszy kraj postkomunistyczny rozpoczęła w kwietniu 2000 r. pertraktacje
w sprawie wstąpienia do Europolu - europejskiego odpowiednika Interpolu, do
którego już Polska należy. Europol jest organizacją Unii Europejskiej do spraw
ścigania przestępczości zorganizowanej. Od Interpolu różni się tym, że prowadzi
własne śledztwa i skupia nie tylko policję, ale także straż graniczną i służby
celne i finansowe.
W Polsce najdłużej analizę statystyczną narkomanii prowadzi policja. Zaletą
tych statystyk jest niezmienność kategorii i definicji.
Trendy narkomanii w Polsce, jak wykazuje raport KG PP z marca 2000 r. (5) są
przerażające. We wszystkich analizowanych dziedzinach mamy do czynienia ze wzrostem
wskaźników.
Jesteśmy obecnie w okresie rynkowym, którego istotnym elementem jest znaczny
wzrost zainteresowania Polską ze strony zorganizowanej mafii narkotykowej. Polski
rynek przestał być rynkiem wewnętrznym i stał się poważnym rynkiem światowym.
Chałupnicza produkcja kompotu zaczęła być stopniowo wypierana przez produkcję
profesjonalną: podjęto udane próby produkcji różnych narkotyków. Obecnie Polska
występuje w trzech kategoriach narkobiznesu: jako producent, obszar tranzytowy
i rynek zbytu.
Według szacunków policji w Polsce działa ponad 400 grup przestępczych prowadzących
różnego rodzaju działalność przestępczą, niemniej jednak na rynku narkotykowym
liczą się praktycznie 3 grupy przestępcze: wołomińska i pruszkowska z rejonu
Warszawy oraz gdańska. Według rozpoznania grupy te kontrolują krajowy rynek
narkotykowy w ramach ustalonych stref wpływów. Posiadają ponadto bliskie kontakty
poza granicami kraju i współpracują z liczącymi się kartelami Ameryki Południowej
poprzez swoich stałych rezydentów w krajach produkujących heroinę lub kokainę.
Kokaina i heroina transportowane są drogą morską lub lotniczą do Polski, a następnie
po przepakowaniu wysyłane do Europy Zachodniej. Coraz częściej kurierzy (w wielu
przypadkach obywatele polscy) przemycają heroinę z Azji do Europy Zachodniej
drogą lotniczą podróżując tranzytem przez Warszawę. Głównie jednak przemycana
jest ona do Polski przez Bułgarię, Rumunię, Węgry, Słowację, Ukrainę, Białoruś
i dalej do Niemiec, Skandynawii, Wielkiej Brytanii i Włoch. Narkotyk pozostający
w kraju rozprowadzany jest przez grupy przestępcze z wykorzystaniem sieci drobnych
dealerów.
Produkcją amfetaminy zajmowało się w Polsce około 500 laboratoriów. Odbiorcą
byli i są przede wszystkim Niemcy i państwa skandynawskie - gotowy produkt jest
właściwie bezkonkurencyjny na czarnym rynku ze względu na niską cenę i wysoką
jakość (6).
W 1997 r. zlikwidowano 10 dużych nielegalnych laboratoriów produkujących amfetaminę
(w 1996 r. 8, w 1995 r. także 8). W pierwszym półroczu 1998 r. zabezpieczono
18,96 kg (w analogicznym okresie 1997 r. tylko 5,1 kg) amfetaminy.
Obecnie amfetamina produkowana jest przez kilkanaście dobrze ukrytych i wyposażonych
laboratoriów. Produkowana jest już również Ecstasy.
Polska jest obecnie jednym z głównych krajów tranzytowych dla heroiny, haszyszu,
marihuany i kokainy. O ile w 1990 r. wykryto tylko 1 przypadek przemytu to w 1999
r. zarejestrowano 406 przypadków, niektóre wręcz spektakularnej wielkości.
Tabela I. Liczba przypadków udaremnionego przemytu narkotyków.
1991
|
1992
|
1993
|
1994
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
1999
|
6
|
23
|
21
|
20
|
69
|
97
|
148
|
252
|
406
|
Sądzi się, że przez Polskę przepływa na Zachód około 1/3 dostępnych tam narkotyków
(5).
Koncentrując się na rozpoznawaniu i zwalczaniu nielegalnego handlu narkotykami
oraz przemytu policja polska skonfiskowała m.in.:
Tabela II. Ilość skonfiskowanych narkotyków z nielegalnego obrotu.
|
1997 r.
|
1.VI. 1997 r.
|
1.VI. 1998 r.
|
Amfetamina
Amphetamine
|
25,344 kg
|
5,21 kg
|
18,95 kg
|
Kokaina
Cocaine
|
3,012kg
|
|
|
Heroina
Heroin
|
64,580 kg
|
54,40 kg
|
8,20 kg
|
Haszysz
Hashish
|
627,417 kg
|
26,29 kg
|
544,50 kg
|
Marihuana
Marihuana
|
45,672 kg
|
17,01 kg
|
13,35 kg
|
Konopie indyjskie
Cannabis indica
|
12105,050 kg
|
|
|
Ecstaza
Ecstasy
|
1800 tabl.
|
704 tabl.
|
437 tabl.
|
LSD
|
542 szt.
|
|
|
Ujawniono i zatrzymano na granicach lub w krajach sąsiadujących z Polską 35
ton marihuany, 24 tony haszyszu, 1500 l oleju haszyszowego, 3,3 tony kokainy,
590 kg heroiny, 195 kg amfetaminy i ponad 2000 l benzylometyloketonu (BMK),
które usiłowano wwieźć lub wywieźć z Polski. A przecież zaledwie 10% przemytu
zostaje przechwycone!
Jak w każdym kraju tranzytowym w Polsce pozostaje pewna ilość przemycanych
narkotyków. Polska stała się już ważnym rynkiem zbytu narkotyków...
Wprawdzie nadal - ze względu na niską cenę dominuje "kompot", ale jest on
systematycznie wypierany przez amfetaminę, marihuanę i haszysz, a zapotrzebowanie
na kokainę i Ecstasy rośnie. Przypuszcza się, że w ramach międzynarodowej
mafii narkotykowej wymieniana jest polska amfetamina na heroinę (z krajów
"złotego trójkąta" tj. Laos, Tajlandia i Birma, oraz z krajów "złotego półksiężyca"
tj. Afganistan, Iran i Pakistan) i kokainę z Kolumbii.
Na polskim "rynku zbytu" zaistniały już wszelkie formy transakcji: dystrybucja
hurtowa i przez siatki dealerów, nawet w szkołach oraz oferty "promocyjne" -
jednostkowe porcje narkotyków za darmo, lub za nieznaczną "promocyjną" opłatą.
W ostatnich latach wyodrębniły się typowo usługowe grupy nienarkotyzujących
się producentów i handlarzy.
Liczba przestępstw związanych z narkotykami stwierdzona przez policję nieustannie
rośnie.
Przestępstwa związane z narkotykami dzieli się na dwie zasadnicze grupy:
- pospolite przestępstwa kryminalne przewidziane w kodeksie karnym i innych
ustawach karnych (np. rozboje, kradzieże, w tym także z włamaniem, fałszerstwa),
- przestępstwa określone w Ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii (obowiązującej
od 15.10.97), polegające na nielegalnej produkcji, przemycie, wprowadzaniu
do obrotu i posiadaniu środków odurzających i psychotropowych, a także prowadzeniu
niedozwolonych upraw roślin, służących do produkcji narkotyków.
W 1997 roku prowadzono łącznie aż 4.231 spraw o 7.915 stwierdzonych przestępstw
przewidzianych w tych ustawach, wobec 4.231 podejrzanych.
W 1985 r. stwierdzono 2230 przestępstw tj. 0,41% ogólnej liczby przestępstw,
w 1992 roku takich stwierdzonych przestępstw było 2.442, w 1994 r. - 4.000,
w 1995 r. - 4.284, a w 1999 r. było już 16 104 tj. 1,44% ogólnej liczby.
Brak, jak na razie danych, które umożliwią ocenę, w jakim stopniu liczby te
obrazują zwiększoną wykrywalność przestępstw, a w jakim są dowodem postępującego
wzrostu zjawiska. Wprowadzenie do polskiego prawa szczególnych instytucji pracy
operacyjnej policji, tj. zakupu kontrolowanego, kontrolowanego wręczenia lub
przyjęcia korzyści majątkowej i dostaw niejawnie nadzorowanych (art. 19a i 19b
ustawy o policji) zwiększyły szanse policji na zebranie dowodów przestępstwa.
Niejawne nadzorowanie przesyłek jest jedną z najskuteczniejszych i zarazem
najbardziej ryzykownych metod przeciwdziałania międzynarodowemu przemytowi.
Rośnie liczba przestępstw nielegalnego posiadania i liczba osób produkujących
i handlujących (p. Tabela III i IV):
Tabela III. Art. 48. Nielegalne posiadanie narkotyków (5)
|
1997
|
1998
|
1999
|
Wszczęto postępowań
Number of proceedings
|
120
|
1249
|
1614
|
Stwierdzono przestępstw
Number of crimes
|
32
|
1380
|
1896
|
Podejrzani
Suspect persons
|
18
|
777
|
1146
|
Policja zbiera również dane dotyczące zatruć środkami odurzającymi, w tym zatruć
śmiertelnych. W 1995 r. stwierdzono 818 zatruć, w tym 177 skończyło się śmiercią.
W stosunku do 1990 r. liczba zatruć zwiększyła się o 19% a liczba zgonów o 81%
(4,5).
Europejski Ośrodek zbierania danych (EMCDDA) w Lizbonie podaje, że Irlandia
ma najwyższy współczynnik zgonów związanych z narkomanią. W innych krajach liczba
zgonów związana z nadużywaniem ustabilizowała się lub spadła.
Tabela IV. Produkcja i obrót narkotykami w latach 1995-1998 (5). Polska na
tle niektórych państw europejskich
Kraj
Country
|
Rok
Year
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
Polska
Poland
|
4 284
|
6 780
|
7 915
|
16 432 (42,5*)
|
Słowacja
Slovakia
|
606
|
735
|
967
|
520 (9,6)
|
Ukraina
Ukraine
|
38 142
|
38 002
|
38 127
|
35 634 (70,6)
|
Węgry
Hungary
|
438
|
451
|
957
|
2 075 (20,5)
|
Portugalia
Portugal
|
2 749
|
1 645
|
1 378
|
1 261 (12,9)
|
Włochy
Italy
|
38 269
|
38 954
|
41 420
|
43 014 (74,7)
|
Francja
France
|
79 052
|
79 617
|
86 961
|
92858 (158,7)
|
Niemcy
Germany
|
158 477
|
187 022
|
205 099
|
216682(264,1)
|
Austria
Austria
|
11 635
|
14 923
|
16 808
|
15 906 (196,9)
|
* Wskaźnik zagrożenia na 100 000 ludności.
Uprawy
W 1997 (1998) r. mak (niskomorfinowy) można było uprawiać legalnie na powierzchni
8.850 (8500) ha w 22 województwach, a konopie włókniste na powierzchni 4450
(2 200) ha w 12 (9) województwach. Wykonanie kontraktacji było jednak mniejsze
i wyniosło dla maku 44,8 % (69,1%) zaplanowanego areału (tj. 3.963 ha w 1997
r. i 5 877 ha w 1998 r.), a dla konopi jedynie 4 % (3,5%) zaplanowanego areału
(tj. 178 ha w 1997 r. i 76 ha w 1998r.).
Do uprawy był dopuszczony mak niskomorfinowy (odmiana Przemko) oraz konopie
włókniste (odmiany : Beniko i Białobrzeskie).
Mak z reguły jest uprawiany na małych areałach (kilkadziesiąt arów), co sprawia,
że uzyskiwane dochody nie stanowią znaczącej pozycji w gospodarstwie.
O zainteresowaniu uprawą konopi na potrzeby przemysłu włókienniczego i opłacalnością
tej produkcji świadczy powierzchnia uprawy tej rośliny - w ostatnich latach
zaledwie kilkadziesiąt do kilkuset hektarów w skali kraju. Na początku lat dziewięćdziesiątych
nastąpiło całkowite załamanie się uprawy konopi, spowodowane przede wszystkim
restrukturyzacją branży i wycofaniem się
zakładów z kontraktacji tej rośliny. Niemniej jednak ze względu na możliwość
uprawy konopi włóknistych na glebach skażonych przez przemysł oraz wykorzystania
tej rośliny w przetwórstwie celulozowo-papierniczym można liczyć na renesans
upraw konopi w najbliższych latach.
Od czasu wejścia w życie Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nielegalne uprawy
maku i konopi stanowią około 50% ogólnej liczby przestępstw. Od 1991 roku uprawiana
legalnie w systemie kontraktacji może być tylko niskomorfinowa (0,05%) odmiana
maku "Przemko" (hodowli IHiAR).
Wzrost ilości przypadków nielegalnych upraw konopi z 68 w 1996 do 262 w 1997
r. może świadczyć o faktach dystrybucji na dużą skalę nasion konopi pochodzących
z innych państw (np. z Holandii i Niemiec) przemycanych do Polski.
W 1997 roku na terenie kraju odnotowano ogółem 2.518 przypadków nielegalnych
upraw (7), w tym 2.256 uprawy maku - na łącznej powierzchni 102 ha 31 a oraz
262 konopi - na łącznej powierzchni 30 ha 44 a.
Najwięcej nielegalnych uprawy maku odnotowano m. in. w województwach:
- lubelskim - 325 przypadków na pow. ponad 4 ha,
- tarnowskim - 281 przypadków na pow. ponad 20 ha,
- białostockim - 163 przypadki na pow. ponad 1 ha,
- rzeszowskim - 156 przypadków na pow. ponad 1 ha,
W 1998 r. było ok. 50% mniej niż w roku ubiegłym przypadków nielegalnej uprawy
maku, a powierzchnia była też znacząco mniejsza (7).
Program przeciwdziałania narkomanii
Krajowy program przeciwdziałania narkomanii na lata 1999-2001 (4), przyjęty
przez rząd w 2000 r. ustalił następujące cele działania;
- Stworzenie całościowej strategii, eliminacja nieefektywnych i nieadekwatnych
programów, mobilizacja władz innych resortów oraz władz wojewódzkich i samorządowych
do podejmowania działań na rzecz zapobiegania narkomanii.
- Położenie głównego nacisku na rozwój programów lokalnych oraz na działania
prewencyjne i promujące zdrowie. Poparcie inicjatyw lokalnych.
- Poprawa koordynacji działań resortów, władz samorządowych i organizacji
lokalnych.
- Prowadzenie monitorowania i oceny realizacji zadań z zakresu redukcji popytu
i podaży na środki psychoaktywne.
- Włączenie profilaktyki uzależnień do programów szkół wszystkich typów i poziomów.
- Szkolenie i doskonalenie specjalistów z różnych grup zawodowych zajmujących
się problemem narkomanii.
- Wydawanie świadectw dla osób prowadzących szkolenia i dla pracowników programów
realizujących zadania z zakresu redukcji popytu na środki psychoaktywne.
- Utworzenie Centrum Informacji o narkotykach.
- Korekta regulacji prawnych w miarę pojawiających się potrzeb.
- Objęcie pełną kontrolą prekursorów.
- Rozwój badań naukowych nad problemami medyczno-społecznymi narkomanii
- Rozszerzenie współpracy międzynarodowej.
- Rozwijanie działań informacyjno-edukacyjnych poprzez wydawnictwa i media.
- Rozwijanie systemu informacyjnego (centralna baza danych), o programach
zapobiegania narkomanii oraz o epidemiologii i demografii narkomanii.
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 r. (UPN) jest aktem prawnym umożliwiającym
podejmowanie bardziej zdecydowanych działań na rzecz redukcji popytu i podaży
środków odurzających niż poprzednia ustawa o zapobieganiu narkomanii. Ustawa
o przeciwdziałaniu narkomanii jest efektem przeszło dwuletniej pracy podkomisji
sejmowej, ekspertów i środowiska profesjonalistów. Ten akt prawny zastąpił poprzednio
obowiązującą ustawę o zapobieganiu narkomanii z 1985 r.
Potrzeba wprowadzenia nowych regulacji ustawowych dotyczących problematyki
narkomanii wyniknęła z kilku powodów a w szczególności:
- ze wzrostu zasięgu zjawiska narkomanii i zwiększającej się liczby osób z
tzw. grup ryzyka, większej dostępności i różnorodności substancji odurzających
i psychotropowych na rynku.
- rozwoju wiedzy o zjawisku narkomanii i metodach jej zapobiegania
- konieczności dostosowania regulacji prawnych do efektywnej walki z podażą
środków odurzających.
- koniecznością dostosowania polskiego prawodawstwa do standardów międzynarodowych
zgodnie z ratyfikowanymi przez Polskę konwencjami.
Nowelizacja była również konieczna ze względu na reformę ustrojową Państwa
(8).
UPN nadal utrzymuje charakter profilaktyczno-leczniczy pomimo zwiększenia sankcji
karnych w odniesieniu do przestępstw związanych z narkotykami, jednak ostrze
tych sankcji nie jest skierowane przeciwko osobie uzależnionej.
UPN jest aktem prawnym umożliwiającym podejmowanie bardziej zdecydowanych działań
na rzecz redukcji popytu i podaży środków odurzających.
Już po uchwaleniu ustawy Trybunał Konstytucyjny - w październiku 1998 r.- orzekł
(na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich), że przepadek narkotyków (art. 22,
ust. 4 Ustawy) jest jednym ze środków karnych, a zatem elementem wymiaru sprawiedliwości,
który jest wyłącznie domeną sądów. Takie orzeczenie wymaga nowelizacji Ustawy.
Sejm RP uchwalił w dniu 26 października 2000 r. nowelizację UPN. Poselski projekt
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (druk nr 631 z dnia 16 lutego 2000 r.)
zawierał 29 propozycji poprawek i uzupełnione wykazy substancji kontrolowanych.
Główną intencją projektodawców było zaostrzenie sankcji karnych i usunięcie
dotychczasowej regulacji karalności posiadania substancji kontrolowanych (art.
48 UPN). Najważniejsza i kontrowersyjna była poprawka znosząca niekaralność
posiadania nieznacznych ilości.
Art. 48 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
"4. Sąd może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli sprawca występku określonego
w ust. 1 jest osobą uzależnioną i posiada na własny użytek środki odurzające
lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej".
dodaje się ust. 5 w brzmieniu;
"5. W stosunku do osób określonych w ust. 4 sąd może nakazać poddanie się leczeniu
odwykowemu w odpowiednim zakładzie opieki zdrowotnej. Art. 56 ust. 4 stosuje
się odpowiednio".
Posiadanie narkotyków będzie więc karane niezależnie od ich ilości i przeznaczenia.
Ta bardzo kontrowersyjna decyzja nie wykorzystuje furtki, jaka pozostawia Konwencja
ONZ z 1988 r. przewidując możliwość odmiennych regulacji prawnych w sprawach
za posiadanie nieznacznych ilości narkotyków dla własnego użytku z uwzględnieniem
wszystkich okoliczności. Niewątpliwie ta regulacja ułatwi policji ściganie małych
handlarzy. Jednakże można się spodziewać trudności w zgłaszaniu się narkomanów
do leczenia (przyznanie się do przestępstwa) i etyczne wątpliwości lekarza,
który podejrzewając lub rozpoznając narkomanię, rozpoznaje równocześnie przestępstwo
posiadania i nie wie, czy ma obowiązek zgłoszenia przestępstwa, czy tez
chroni go - i pacjenta - tajemnica lekarska. Takich istotnych szczegółów
ustawa nie rozstrzyga.
Objęto kontrolą grzyby halucynogenne i wprowadzono nowe, mało precyzyjne określenie
do słowniczka (art. 6, pkt. 22a - grzyby halucynogenne - grzyby zawierające
substancje psychotropowe).
Sprecyzowano restrykcyjnie pojęcie leczenia uzależnienia, dodając w art. 6
pkt. 9a w brzmieniu: "leczenie - leczenie uzależnienia a nie wszelkich skutków
zdrowotnych, będących następstwem uzależnienia,". Zaostrzono sankcję karną za
wytwarzanie, przetwarzanie i przerabianie narkotyków w znacznych ilościach oraz
udostępnianie narkotyków.
Ściślej określono zasady kontroli podmiotów, posiadających zezwolenie na wytwarzanie,
przetwarzanie, przerabianie, przechowywanie i obrót narkotykami i substancjami
psychotropowymi.
Przepadek i zarządzenie zniszczenia mienia będzie dotyczyć także przedmiotów
pochodzących z wykroczenia, a nie tylko - jak dotychczas - z przestępstwa.
Skonkretyzowano obowiązek niektórych organów państwowych prowadzenia badań
nad problemami narkomanii.
Na właścicieli, zarządców i kierowników zakładów gastronomicznych i rozrywkowych
nałożono obowiązek powiadamiania policji o przestępstwie wprowadzania do obrotu
narkotyków na terenie lokalu.
Sądzę że potrzebne są także inne zmiany, wynikające z niedostatecznie przemyślanych
zmian w ustawie o zapobieganiu narkomanii z 1975 r. Wprowadzenie do słowniczka
określenia konopi włóknistych nie zostało połączone z wprowadzeniem określeń
preparatów pochodzących z takich konopi: można mniemać, że np. susz roślinny
z ziela konopi włóknistych jest innym obiektem posiadania itp. Instytut Ekspertyz
Sądowych otrzymując różne materiały pochodzące z konopi zabezpieczone do spraw
przeciwko przepisom ustawy z 1997 r. natrafia na trudności w orzeczeniu,
czy badany materiał jest substancją kontrolowaną przez ustawę.
Pilnie potrzebna jest również ustawowa regulacja obrotu i użytkowania prekursorów
grupy IIB-R (np. aceton, kwas solny, kwas siarkowy), zapomnianych w ustawie.
Piśmiennictwo
1. Mariola Pietraszek. Kłopoty reumatologii. Służba Zdrowia nr 30-31, 13-17
kwiecień 2000 r. -2. Nałóg w pełni demokratyczny. Rozmowa Jerzego Mellibrudy
i Bogusława Prajsnera. Rzeczpospolita, 6-7 maja 2000 r. -3. Moskalewicz J.,
Sierosławski J.: "Zastosowanie nowych metod szacowania rozpowszechnienia narkomanii".
Alkoholizm i Narkomania, 4(21), 91. -4. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej:
Krajowy program przeciwdziałania narkomanii na lata 1999-2001. MZiOS, Warszawa,
1999. -5. Przestępczość w Polsce związana z narkotykami w latach 1995-1999.
Raport KGP, Biuro Prezydialne, marzec 2000 r. -6. Filar M. Przestępczość związana
z narkotykami w Polsce. W: Hirsch H. J., Hofmański P. i in. (red.) Prawo karne
i proces karny wobec nowych form i technik przestępczości. Temida 2. Białystok,
1997. -7. Wyniki ogólnokrajowych działań operacyjnych "MAK-KONOPIE". -8. Ustawa
tzw. kompetencyjna, Dz. U. z 1998 r., nr 106, poz. 668.
Adres autora:
ul. Dzika 6/284
00-172 Warszawa
Komentarze
to to oglupia, zmniejsza inteligencje, pojawiaja sie jakies zwierzece tiki, to jest chyba dla tych co maja byc odsunieci od spoleczenstwa. przepisuja to lekarze psychiarzy: swietny anafranil. nigdy!
od miesiąca biorą anafranil 50-75 mg na dobę z powodu depresji wywołanej wychodzeniem z benzodiazepin. jestem też uzależniony od alkoholu - głównie wino w ilościach butelka - 3 dziennie. pojechałem z kumplem na wieś - dom po dziadkach - taka działka - bo pracujemy nad nad realizacją takiego scenariusza i piszemy sztukę dla tearu - pracowaliśmy dwa dni - intensywne logoreie plus delikatnie czały czas wino+haszysz marokański+ja klomipramina - przyjaciej ma naturalnego zajoba efekt- cały następny dzień nad ziemią - robotę odwaliliśmy za trzech i mnóstwo nowych odkryć. głębokie doświadczenie, które zmienia sposób patrzenia na rzeczywistość. trzeba być zahartowanym. Alfa8