Guayusa to dość duży krzak lub małe drzewo z dorzecza Amazonki (głównie Ekwador) - bardzo dobrze rośnie również w centralnym Meksyku. Według Tima Plowmana z Harwardu roślina ta nigdy nie została spotkana w stanie dzikim podczas kwitnienia. Członkowie plemiona Jivaro z amazońskich rejonów Peru i Ekwadoru codziennie rano piją ziołową herbatę sporządzoną z liści południowoamerykańskiego ostrokrzewu, Ilex guayusa. Zawiera ona dawkę kofeiny odpowiadającą pięciu filiżankom kawy. Wywar jest tak silny, że mężczyźni Jivaro prowokują wymioty, by uniknąć skutków przedawkowania. Według ustnych podań Jivaro częstują naparem swoich gości, twierdząc że ten kto raz go spróbuje zawsze wróci później do deszczowych lasów Ekwadoru. Richard Evans Schultes natknął się na pozostałości suszu Guayusa w grobowcu szamana-uzdrowiciela w Boliwijskich Andach czyli daleko poza naturalnym obszarem występowania rośliny. Guayusa bywa sprzedawana pod nazwą "Qat tea" ale nie ma ona nic wspólnego z rośliną catha edulis występującą w Afryce (Jemen, Somalia).

Guayusa to stymulant o zawartości kaffeiny powyżej 2%, oprócz której zawiera również guanidynę Jednocześnie roślina ta jest znana ze swoich właściwości uspokajających. Napar lub wywar z liści często przygotowywany jest kilkakrotnie na bazie tego samego materiału roslinnego, nawet przez kilkanaście dni. Czyli podobnie jak w przypadku spokrewnionej z Guayusa - Yerba Mate. Jest także znana ze swojej zdolności do wywoływania świadomych snów - "lucid dreams" (stanu podczas którego śniąc zdajemy sobie sprawę z tego, że śnimy). Niektórzy ludzie nazywają ją także "rośliną strażników" ze względu na możliwość szybkiego wybudzenia się oraz zachowywaną podczas snu czujność na warunki zewnętrzne otoczenia. Bywa stosowana podczas rytuałów Ayahuasca celem załagodzenia gorzkiego smaku, zniesienia senności oraz objawów kaca na następny dzień. Ponadto twierdzi się, że guayusa ma właściwości oczyszczające umysł i ciało. Dlatego wielu szamanów stosuuje ją także przed sesja ayahausca. Ilex guayusa jest także inhibitorem MAO o dość znacznej sile. Dlatego nie należy go w żadnym wypadku łączyć z SSRI (Selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny - ang. Selective Serotonin Reuptake Inhibitor).

Toker pisze:

Brzmi całkiem dobrze, ale to jednak kofeina. Skoro mogę zjeść sobie jej 400mg w czterech tabletkach, albo wciągać w proszku (swoją drogą niepolecane, ale klepie) to po co się męczyć z jakimś suszem roślinnym?