Koniec wyzwolonego miasta?

Mieszkańcy Amsterdamu zaczynają zadawać sobie pytanie, po co zapraszać do siebie turystów palących w parkach marihuanę i pozwalać, żeby piękne dzielnice zmieniały się w erotyczne disneylandy.

Odstawiwszy plecaki do schroniska, Ryan Ainsworth i jego kumpel Richie Bendelow znaleźli sklepik oferujący 500 ziołowych mieszanek obiecujących szczęście i dobre samopoczucie na 500 różnych sposobów. Młodzi brytyjscy turyści udali się wprost po halucynogenne grzybki na zafoliowanych tackach, takich samych, w jakie pakuje się pieczarki. Przyjaciele zabrali ulotkę doradzającą ugotowanie z grzybów herbatki, "żeby przyśpieszyć efekt". Ulotka ostrzegała przed przyjmowaniem grzybków z twardymi narkotykami, albo alkoholem, ale informowała, że "joint z marihuany jest w porządku i może wprowadzić w pozytywny, zrelaksowany nastrój". Porady nie były potrzebne – koledzy nie po raz pierwszy zawitali do Amsterdamu. Udali się w zacisze Vondelpark i do spółki opchnęli całe pudełko. Następnego dnia, opuszczając popularny coffeehouse, gdzie nabyli gram marihuany, nie mieli wiele do powiedzenia na temat popołudnia w parku.

– Hej, w końcu jesteśmy na wakacjach w Holandii! - mówi Ainsworth, 22-letni instruktor kajakarstwa. - Nikt nam niczego nie zabroni.

Mogła to jednak być ostatnia okazja do korzystania z narkotyków i seksu zgodnie z dewizą "żyj i pozwól żyć" w Holandii, jednym z krajów najbardziej na świecie znanych z otwartości. Prostytucja, aborcja, eutanazja, jednopłciowe małżeństwa i magiczne grzybki od dawna są tu legalne, a miękkie narkotyki, takie jak marihuana, choć w zasadzie nielegalne, w niewielkich ilościach można oficjalnie sprzedawać w kafejkach. Ostatnio jednak niezadowolenie z napływu muzułmańskich i czarnych imigrantów, a także opinia wielu osób, że luz przekroczył wszelkie granice sprawiają, że Holendrzy odwracają się od tolerancji i nieskrępowanego permisywizmu. W 2006 roku parlament zabronił kafejkom sprzedaży alkoholu, jeśli handlują marihuaną. Obecnie prawodawcy forsują przepis zabraniający lokowania kafejek w odległości mniejszej niż 250 metrów od najbliższej szkoły, a w życie wchodzi zakaz sprzedaży halucynogennych grzybków.

– Pracuję w tym interesie od 15 lat i jeszcze nigdy nie czuło się takiej presji – mówi Olaf Van Tulder, kierownik kafejki Green House, należącej do sieci popularnych lokali znajdujących się w posiadaniu Holendra, którego czasopismo High Times ochrzciło "królem indyjskich konopi". Dochodziła dziesiąta rano, ale sprzedawcy przy barze z marihuaną już pracowicie odważali porcje na niewielkiej cyfrowej wadze, a większość stolików zajmowali klienci skręcający jointy. Prawie nikt nie pił kawy. Dwie młode Włoszki, nieco już hm... najarane, podniosły w górę dwa palce, wskazując na najdroższy hasz w menu, holenderski Ice-Olator Supreme po 52 dolary za gram. Uprzejmy sprzedawca Eduardo odsypał do torebeczek po dwa gramy, pokazał cenę na kalkulatorze i pożegnał, wołając: - Ciao, babies! Interes kwitnie, to prawda, ale codzienne potyczki z nową jednostką antynarkotykową sprawiają, że Van Tulder czuje się osaczony.

– Wystarczy, że przed drzwiami źle zaparkuje motocykl i nas zamkną – mówi.

Jak większość tutejszych, 35-letni Van Tulder rzadko pali marihuanę, martwi się jednak, że polityczny konserwatyzm zniszczy holenderską kulturę. – Ci ludzie próbują wmuszać swoją religię społeczeństwu i moim zdaniem Amsterdam od tego umiera. Czasem dobrze uciec na chwilę od rzeczywistości. Joel Voordewind dorastał w Amsterdamie, odnosząc sukcesy na scenie punkowej jako perkusista No Longer Music. Nigdy jednak nie podobały mu się amsterdamskie narkotyki i prostytucja, a jako nastolatek trzymał się z daleka od dzielnicy czerwonych latarń, "bo można tam było nabawić się kłopotów". Dziś ten wysoki, chłopięco wyglądający syn pastora ewangelickiego ma 42 lata i jest posłem. Jego Unia Chrześcijańska, w dużej mierze opierająca swój program na doktrynie biblijnej, próbuje odnowić moralnie rządy, które według niego zbłądziły. Jego partia kontroluje tylko dwa z 16 ministerstw. Sprzymierzyła się z liberałami w walce o interesy uchodźców, biednych rodzin i środowiska, co nie przeszkadza jej potępiać homoseksualizmu, eutanazji, aborcji i młodzieńczego eksperymentowania "ze wszystkim".

– Ludzie mają dość indolencji rządu. Określamy to postawą "jeśli to zabronione, pozwolimy na to". Na przykład miękkie narkotyki. Są zabronione, ale patrzymy na nie przez palce – mówi sącząc kawę w kawiarni na amsterdamskim dworcu. – Takie nastawienie jest bardzo częste. Ludzie to odbierają, jakby rząd pozwalał im robić, co im się podoba.

Choć tolerancja i różnorodność od dawna są dla Holendrów powodem do dumy, seria wstrząsających wydarzeń sprawiła, że przychylniejszym okiem spoglądają na zdecydowany rząd wyznający jasne normy i wartości - mówi Voordewind. Zabójstwa niezależnego populistycznego polityka Pima Fortuyna w roku 2002 i reżysera Theo Van Gogha dwa lata później (obydwie ofiary podsycały lęk przed islamskim ekstremizmem) zaszokowały kraj. Otwarci Holendrzy witali przybyszów (a także ich meczety i szkoły koraniczne) z otwartymi ramionami, ale stracili tolerancję wobec tych, którzy ich odmiany tolerancji nie podzielają. Zadają też sobie pytanie, po co zapraszać do siebie turystów ćpających w parkach i pozwalać, żeby piękne dzielnice zmieniały się w erotyczne disneylandy.

W grudniu 2007 roku burmistrz Amsterdamu i rada miasta ujawniły plany ograniczenia działalności domów publicznym i agencjom towarzyskim. Ich właściciele będą musieli ubiegać się o pozwolenia, a minimalny wiek prostytutek podniesiono z 18 na 21 lat. Miasto wyda też 37 milionów dolarów na wykup jednej czwartej budynków z wystawami, na których niemal nagie kobiety pozują pod czerwonymi latarniami. Jeśli rada miasta dopnie swego, zamiast kobiet na sprzedaż w witrynach pojawią się ubrania, a zabytkowe budynki zostaną odrestaurowane i zaczną przyciągać luksusowe hotele i restauracje, podczas gdy resztka domów publicznych zostanie ściśnięta na kilku zaledwie ulicach.

– Romantyczny wizerunek dzielnicy stracił aktualność. Przemysł seksualny wykorzystuje ludzi, dlatego rada musiała zareagować – powiedział burmistrz Amsterdamu Job Cohen, członek Partii Pracy, na konferencji prasowej w sprawie zmian. – Nie próbujemy pozbyć się prostytucji, chcemy tylko znacząco ograniczyć przestępczość. Voordewind chciałby, żeby dzielnica czerwonych latarń w jego rodzinnym mieście radykalnie się zmieniła. Ostatnio zaproponował, żeby zamienić ją w kolonię artystów na podobieństwo paryskiego Monmartre’u. Chciałby, żeby miasto wykupiło pozostałe witryny i odrestaurowało budynki, a potem otworzyło je dla pracowni artystów i galerii.

– Dzielnica jest dziś atrakcją turystyczną nie ze względu na architektoniczne piękno, ale z powodu tych witryn – mówi. – To fatalna sytuacja... Trzeba ją radykalnie zmienić.