Europejska polityka narkotykowa na skraju zmian

Raport ten jest zbiorem refleksji które pojawiły się podczas dialogu z Centrum Polityki Europejskiej (EPC) na temat nowych inicjatyw w zakresie polityki narkotykowej, 5 Lutego 2004 roku.

Skrót spotkania Komisarz Europejski d/s Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, António Vitorino, otworzył spotkanie Europejska Polityka Narkotykowa Na Skraju Zmian które odbyło się 5 Lutego 2004 roku. Dialog ten został nawiązany w kooperacji z Senlis Council, utworzonym przez Sieć Europejskich Fundacji w celu zebrania doświadczeń i wytworzenia nowych inicjatyw na rzecz polityki narkotykowej.

Po przemówieniu Komisarza Vitorino nastąpiła prezentacja panelu ekspertów:
* Raymond Kendall, Honorowy Sekretarz Generalny Interpolu
* Petr Mares, Wicepremier Republiki Czeskiej i wiceprezes Między-Ministerialnej Narodowej Komisji d/s Narkotyków
*Dr Vladimir Poznyak, Koordynator Zarządzania Zespołem d/s Uzależnień od Substancji, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) *Professor Brice De Ruyverm Uniwerystet Ghent - Instytut Badań nad Międzynarodowej Polityki Narkotykowej
*Susan Stern, Specjalny Doradca Stowarzyszenia Alfreda Herrhausena dla Międzynarodowego Dialogu, moderator panelu.

Po dyskusji nastąpiła sesja pytań i odpowiedzi. Dokument ten nie jest jednakże oficjalnym zapisem tych wydarzeń.

===Rozpoczęcie===

Zarządzający Dyrektor Fundacji Króla Baudouin, Luc Tayart de Borms rozpoczął Dialog. Według niego polityka narkotykowa jest kompleksowym i kontrowersyjnym tematem, dlatego niezbędny jest pragmatyczny dialog na poziomie Europejskim. Komisarz Vitorino potwierdził to. Stwierdził dodatkowo iż zadania które stoją przed twórcami polityk są bardzo kompleksowe ponieważ sam problem jest kompleksowy i wielowymiarowy. Zaznaczył też iż wzorce konsumpcji nielegalnych narkotyków różnią się znacząco pomiędzy różnymi Krajami Członkowskimi Unii Europejskiej, tak samo jak różnią się reżimy regulacji, a możliwości akcji na poziomie Europejskim są bardzo ograniczone przez fakt iż główna odpowiedzialność śledzenia nielegalnych narkotyków spoczywa na narodowym poziomie. Bez względu na to, wszystkie Kraje Członkowskie wdrażają Plan Akcji UE w zwalczaniu narkotyków na lata 2000-2004. Tworzy to wspólną bazę dla ewaluacji problemu narkotyków w Europie, oraz wyznacza sześć głównych celów oraz ponad 100 specyficznych akcji do zaimplementowania przed końcem roku 2004.

Dodatkowo, istnieją pewne obszary problemu narkotykowego gdzie Unia Europejska ma swoje kompetencje. Komisarz Vitorino podkreślił fakt zaadaptowania przez Radę Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w Listopadzie 2003, wspólnej bazy decyzji dotyczących rozprowadzania nielegalnych narkotyków. Poprzez to uznano iż rozprowadzanie nielegalnych narkotyków często obejmuje teren kilku Krajów Członkowskich, z tego powodu krytyczna staje się efektywna koordynacja na poziomie Unii Europejskiej.

Komisarz Vitorino wyliczył też inne obszary aktywności Unii Europejskiej Przygotowanie Unii Europejskiej do rozszerzenia poprzez wytworzenie instytucji odpowiedzialnych za koordynowanie polityki narkotykowej i usprawnienie działań służb policyjnych, poprzez program PHARE. Akcje Unii Europejskiej w zakresie zdrowia publicznego, dotyczące narkotyków. Usprawnienie koordynacji wewnątrz UE poprzez co Unia może odziaływać efektywniej na międzynarodowym poziomie. Koordynacja oceny problemu narkotykowego i rosnąca uwaga na nim. Konkludował iż Komisja Europejska pod koniec roku 2004 przedstawi ewaluacje Planu Unii d/s Narkotyków, stwierdził iż rozpoczęliśmy proces definiowania kluczowych indykatorów i narzędzi które w przyszłości mogą posłużyć jako standardy jakości w adoptowaniu nowych strategii i polityk . Stanie się to podstwą dla efektywnej polityki na poziomie Unii Europejskiej. Komisarz Vitorino podkreślił też iż dialog EPC-Senlis Council Dialogue niewątpliwie przyczyni się do tego celu.

===Prohibicja a problemy zdrowia publicznego===

Susan Stern rozpoczęła prezentację panelu i dyskusji, zaznaczając iż jest ono prekursorem przed 47-mą Sesją Komisji d/s Narkotyków, która odbędzie się w Wiedniu w Marcu 2004. Dlatego niezbędnym staje się wytworzenie centralnej strategi i zastanowienie się czy lepiej przyjąć podejście prohibicyjne czy patrzeć na sprawę jako problem zdrowia publicznego. Pani Stern stwierdziła iż "agenda ONZ została zdominowana przez Amerykanów. Amerykanie wierzą iż jeśli wrzucą wszystkich do więzienia rozwiążą problem." Unia Europejska natomiast wydaje olbrzymie pieniądze na międzynarodową politykę narkotykową znacznie więcej niż ktokolwiek inny - dlaczego więc ma tak mało do powiedzenia w tej sprawie?" Odpowiedzią na to pytanie, kontynuowała Susan Stern, jest brak porozumienia pomiędzy krajami czy nawet regionami wewnątrz Unii. Uzyskanie konsensusu jest proste tylko w sprawie dystrybuowania narkotyków w innych jest o wiele trudniejsze , stwierdziła. Uczestnicy panelu dali głęboką analizę tych punktów. Raymond Kendall skomentował iż "międzynarodowe polityki narkotykowe są w martwym punkcie", a głównym celem który ma Senlis Council jest generowanie nowych idei i inicjatyw - stąd tytuł Dialogu: Europejska Polityka Narkotykowa na Skraju Zmian. Kendall skomentował wypowiedź Komisarza Vitorino o tworzeniu podstaw dla zjednoczonych i bardziej decyzyjnych akcji Unii w sprawie polityki narkotykowej, podkreślił jednak iż wyniki tych działań dopiero zobaczymy. Już teraz jednak widać pierwsze pozytywy, które pojawić się mogą podczas nadchodzącego spotkania ONZ w Wiedniu, gdzie Unia Europejska będzie po raz pierwszy reprezentowana przez jedną wspólną delegację. "W przeszłości", zaznaczył Kendall, "Unia generalnie stawała z szeregu z Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej w sprawie polityki narkotykowej". Lecz teraz, powiedział, " Widać wyraźnie iż w Europie zachodzi zmiana z represyjnego prawa do takiego które patrzy na użytkownika narkotyków jako osoby która ma problem i potrzebuje pomocy. "

Senlis Council wzywa to tego ostatniego podejścia, wierząc iż nadużywanie narkotyków powinno być rozpatrywane jako problem społeczny oraz sprawa zdrowia publicznego, a Unia Europejska ma wielką szansę do rozpropagowania tej strategii podczas spotkania w Wiedniu. Jest to, skomentował Kendall, pytanie o nastawienie ale także pytanie o pieniądze. Aktualnie, jednakże,"większość pieniędzy jest przeznaczana na projekty związane z siłami represyjnymi."Stwierdziła także iż jest to sprawa którą powinniśmy się zająć . Konkludował iż "niezbędne jest nawoływanie Społeczeństwa Obywatelskiego do włączenia się w tworzenie polityk narkotykowych celem skierowania ich w stronę efektywnej edukacji i prewencji, i porzucenie ciężkiego modelu prohibicyjnego."

===Trzy obserwacje Krajów Członkowskich===

Profesor Brice De Ruyver, Główny Doradca d/s Narkotyków Premiera Belgii, wzywał do wytworzenia bardziej spójnego, pragmatycznego podejścia Unii Europejskiej opartego na politykach zdrowia publicznego. Wspierał swoją argumentację bazując na trzech obserwacjach:

*Zmiany w fenomenie zażywania narkotyków powodują potrzebę bardziej pragmatycznego i wielowymiarowego podejścia. Kraje Unii Europejskiej, stwierdził, są obecnie świadome iż intensywne używanie substancji odurzających jest częścią rzeczywistości w naszym społeczeństwie.

*W zwiększającej się liczbie krajów, problemy związane z publicznym zdrowiem są siła napędową nowych polityk narkotykowych. Profesor De Ruyver podkreślił szczególnie problem infekcji HIV, która powiązana jest z zażywaniem narkotyków. To, oznacza iż potrzebujemy strategii Redukcji Szkód .

*Rozwój kryminalnej polityki spowodował zmianę nastawienia Krajów Członkowskich do problemu narkotyków. Przeładowane Sądy i Więzienia, stwierdził, zademonstrowały iż tradycyjne systemy sankcji kryminalnych osiągnęły swoje limity. Te czynniki powodują iż zachodzą gruntowne zmiany w podejściu do narkotyków. Terapia, porady i społeczna reintegracja są wprowadzane wewnątrz Unii. Najważniejszą sprawą zaczyna być zdrowie publiczne i pomoc społeczną. Jednakże, Profesor De Ruyver zaznaczył iż istnieją znaczące różnice między obecnymi i przyszłymi Krajami Członkowskimi. Tym ostatnim brakuje rozwiniętych systemów pomocy społecznej, kładą one natomiast nacisk na walkę z zaopatrzeniem w narkotyki .

===Obserwacje nowego Kraju Członkowskiego===

Petr Mares zgodził się z punktem widzenia Profesora De Ruyver s. Pan Mares jest odpowiedzialny w Republice Czeskiej za stworzenie, zaimplementowanie i koordynację polityki narkotykowej. Zaznaczył iż w połowie lat dziewięćdziesiątych, czeska polityka narkotykowa została stworzona w oparciu o opinie ekspertów, a nie w oparciu o kompleksowe dane. Dało to miejsce dla moralnej paniki , przyjęto więc iż problem narkotyków rośnie dramatycznie. W konsekwencji, w 1999 roku, zostały wprowadzone ciężkie prawa prohibicyjne. Jednakże nowe prawa zostały poddane pewnym poważnym badaniom. Okazało się iż wprowadzenie represji nie doprowadziło do polepszenia sytuacji. W niektórych przypadkach, w rzeczywistości, przyczyniły się one do pogorszenia sytuacji, a w rezultacie do systematycznego rozwoju zorganizowanego rynku nielegalnych substancji. W konsekwencji, stwierdził Mares, rząd zdecydował się oficjalnie zróżnicować narkotyki pod względem ryzyka zdrowotnego i społecznego, od 2001 roku proponujemy rozluźnienie represyjnego podejścia w stosunku do posiadania konopi na własny użytek.

Obecne podejście Czech, podsumował Mares, jest następujące: Z jednej strony redukcja potencjalnego ryzyka i negatywnych konsekwencji zażywania narkotyków, z drugiej strony... walka z zorganizowaną przestępczością, właczając w to dystrybucję narkotyków. Nie jest naszym celem karanie użytkowników narkotyków. Pan Mares zakończył zachęcając Unię Europejską do odegrania większej roli na poziomie Organizacji Narodów Zjednoczonych. Republika Czeska uczyni wszystko co leży w jej mocy aby pomóc Unii dopełnić swojej roli , powiedział.

===Punkt widzenia WHO===

Dr Vladimir Poznyak zaznaczył iż konsekwencje nadużywania substancji są dramatyczne . Stwierdził też iż konsumpcja dozwolonych i legalnych substancji tworzy większe problemy globalne, dlatego atak na te substancje powinien być proporcjonalny. Skala tego problemu jest olbrzymia, zaznaczył też, iż według WHO, nielegalne narkotyki co roku powodują śmierć 1.2 miliona ludzi. Skomentował też niebezpieczeństwo związane z iniekcyjnym zażywaniem narkotyków: obecnie około 10 milionów użytkowników przyjmuje te narkotyki iniekcyjnie. W Zachodniej Europie 10% zakażeń HIV jest powodowanych przez współdzielenie igieł i strzykawek, podczas gdy w niektórych krajach, takich jak Rosja czy krajach nadbałtyckich, porównywalne proporcję wynoszą 50 do 75%. "Z perspektywy WHO uzależnienie od substancji jest problemem zdrowotnym " powiedział Dr Poznyak. Istnieje potrzeba zintegrowania terapii uzależnień narkotykowych w ogólny system zdrowotny. Ludzie uzależnieni od narkotyków powinni mieć dostęp do terapii. Konkludował "Więzienie uzależnionych nie jest efektywną terapią ani strategią prewencyjną!"

===Dyskusja===

Zapytany o to, co Europa powinna zrobić w sprawie Ameryki, która w poprzedniej części spotkania zidentyfikowana została jako powstrzymująca rozwój polityki narkotykowej, Raymond Kendall odpowiedział iż kompleksowa polityczna struktura na poziomie Europejskim rzadko pozwala na wypracowanie wspólnego stanowiska, nie tylko w sprawie narkotyków. Osiągnięcie jednolitej pozycji, komentował dalej, było podstawowym pierwszym krokiem w obchodzeniu się z Ameryką. Zaznaczył także iż dwa wpływowe lobby celują w Komisję Europejską: lobby Amerykańskie i lobby farmaceutyczne. Jest oczywiste iż są to ekstremalnie wpływowe lobby, powiedział, i jeśli nie jesteś dobrze zorganizowany aby obejść się z nimi, nie osiągniesz niczego . Konkludował iż było niezbędnym uzgodnienie wspólnej europejskiej strategi i trzymanie się jej. To jest pytanie o działanie struktur Unii. powiedział. Profesor De Ruyver wsparł argumentację Kendalla, zaznaczył iż odłożona dyskusja o przyszłości Europy jest kluczowym czynnikiem. Musimy efektywnie rozwiązać tą kwestię, powiedział, lub pozostanie ona w zakresie Krajów Członkowskich, które robią zbyt mało.

Pan Mares miał inne spojrzenie. Stwierdził iż Nie jest to pytanie "co należy zrobić z Stanami Zjednoczonymi?" Oni nie zmienią się w najbliższej przyszłości, Polityka Narkotykowa nie jest poruszana w kampanii wyborczej. Nie mamy na to żadnego wpływu, więc skoncentrujmy się na naszych zasobach. Następne pytanie dotyczyło rozwoju systemu karnego Krajów Członkowskich, i było adresowane do Profesora De Ruyver. Mamy poważną różnicę między tym co się dzieje w praktyce a tym co mówimy w teorii. Rzeczywistość systemu karnego we wszystkich Krajach Członkowskich jest bazowana na praktyce. Jednakże, jeśli chodzi o ludzi mających problem z uzależnienia od narkotyków, większość Krajów Członkowskich zgadza się iż więzienia nie rozwiązują tego problemu , powiedział. Jednakże , skomentował, iż idea ta nie jest często doceniana, dodatkowo musi powstać odpowiednie ośrodki terapii i alternatywne podejścia, a to nie zawsze jest dostępne.

Eberhard Rhein, Starszy Doradca Polityki EPC, ponownie zwrócił uwagę na problem poruszany we wcześniejszej prezentacji: iż legalnie dostępne środki sprawiają większy problem zdrowotny niż te nielegalne. Podkreślił także iż Komisja Europejska ma efektywne kompetencje aby działać w zakresie narkotyków ponieważ ma kompetencje w zakresie zdrowia, i z tego powodu może formułować propozycję. Następna Komisja, wyraziła swoją nadzieję, będzie mieć silnego Komisarza Zdrowia, mogącego popchnąć agendę w tym zakresie; Kraje Członkowskie są często oskarżane o nieumiejętność odnalezienia wspólnego stanowiska, lecz rzeczywistość pokazuje - na przykładzie Komisarza Handlu Pascala Lamy - iż silny Komisarz może wiele osiągnąć.

Marco Cappato, członek Parlamentu Europejskiego, wzywał do działania Komisji Europejskiej już teraz. Stwierdził iż Unia Europejska wprowadziła mechanizmy europejskich represji, poprzez Europol i Eurojust. W rezultacie nie promowała najbardziej tolerancyjnego podejścia, a przeciwnie. Kwestionował też idee zysków którą może przynieść wspólne europejskie stanowisko w sprawie polityki narkotykowej. Ryzykujemy iż najbardziej tolerancyjne podejście będzie de facto prohibicyjne, stwierdził. Unia ma mała moc oddziaływania w zakresie zdrowia publicznego.

Raymond Kendall odpowiedział twierdząc iż w niektórych sprawach wewnątrz Unii możliwości i kompetencje różnych instytucji nie zawsze są jasne. Rola Europolu pochodzi od grupy ministerialnej działającej pod pierwszym filarem stwierdził, lecz niektóre aspekty zorganizowanej przestępczości uwzględnione są przez Eurojust i zakwalifikowane są w trzecim filarze, za który odpowiedzialna jest Komisja. Jest to struktura która nie jest sprzyjająca w dochodzeniu do konkretnych rozwiązań. Jednakże, stwierdził, nie oznacza to iż nie powinniśmy działać w kierunku lepszego rozwiązania.

Frederik Polak i Jan van der Tas, z Stichting Drugsbeleid - Holenderskiej Fundacji Polityki Narkotykowej zakończyli Dialog. Mr Polak stwierdził iż "pomysł walki z narkotykami był używany przez europejskie rządy bez cienia krytycznej analizy jej celów i impaktu." Komplementował badania powzięte przez rząd Czech i wyraził nadzieję iż cała Unia podąży tą drogą. "To co jest nazywane "walką z narkotykami" nie tylko jest bezużyteczne - lecz o wiele gorzej - jest kontrproduktywne i niebezpieczne, szkodzi zdrowiu i społecznej sytuacji wielu ludzi", stwierdził. Jan van der Tas zastanawiał się czy tytuł Dialogu - Europejska Polityka Narkotykowa na Skraju Zmian - odnosi się do zmiany polityki narkotykowej, czy może zmianą struktury Unii po wejściu dziesięciu nowych Krajów Członkowskich. On także komplementował Czeski rząd za jego podejście, sugerując iż Unia ma czego się nauczyć od nich, lecz nie zgodził się z wcześniejszymi komentarzami Petra Maresa dotyczącymi niemożliwości wpłynięcia na politykę amerykańska. Amerykanie są zbyt ważni aby zostawić ich samych sobie," stwierdził, musimy rozmawiać z nimi cały czas. Pytaniem jest co możemy powiedzieć? Czy nie powinniśmy się wcześniej zgodzić z jedną rzeczą, jednym krótkim stwierdzeniem: "Prohibicja śmierdzi". Później możemy zacząć zastanawiać się na alternatywami dla prohibicji.