Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Posiedzenie Nadzwyczajne na
temat Światowego Problemu Narkotykowego Nowy Jork, 8- 10
czerwca 1998
STYMULANTY - POCHODNE AMFETAMINY
Zagadnienie Wymagające Szczególnej Uwagi
Substancje te znane są od dawna jako grupa leków psychoaktywnych, zalecanych
w leczeniu wielu stanów depresyjnych. Pochodne amfetaminy podlegają ścisłej
międzynarodowej kontroli narkotyków. Pewne cechy substancji pochodnych amfetaminy,
jak na przykład proste i nieskomplikowane techniki produkcji, dostępność surowców
do ich wytwarzania, wysokie zyski z marży uzyskiwane przez producentów i niskie
ceny dla klientów, decydują o rozwoju nielegalnych rynków narkotykowych.
Substancje pochodne amfetaminy, najczęściej nielegalnie zażywane i sprzedawane,
to meta-amfetamina, amfetamina, ekstaza i meta-katinon, produkowane pokątnie,
w nielegalnych laboratoriach chemicznych, a także fenetylina i pemolina, pochodzące
z rynku legalnego.
Skutki Działania Substancji Pochodnych Amfetaminy
Popularność substancji pochodnych amfetaminy wśród osób, które je zażywają,
wynika oczywiście z wpływu tych substancji na centralny układ nerwowy, który
reaguje na nie zwiększoną aktywnością umysłową, ożywieniem, euforią, i ogólnie
odczuwalnym dobrym samopoczuciem, oraz zwiększoną witalnością.
Według informacji zawartych w Raporcie Międzynarodowej Komisji Kontroli Narkotyków
z roku 1997, zwiększa się popyt na tabletki odchudzające (środki znoszące łaknienie)
zawierające substancje pochodne amfetaminy, reklamowane i sprzedawane jako cudowne
środki pozwalające na trwałą utratę wagi. W raporcie tym, Komisja wzywa kraje,
w których odnotowuje się wysokie zużycie środków znoszących łaknienie, do ścisłego
kontrolowania sytuacji w celu zapobieżenia zbyt częstemu przepisywaniu tych
leków na receptę, z uwagi na fakt, iż prowadzą one do uzależnienia pacjenta,
oraz wywołują wiele innych skutków ubocznych, począwszy od wystąpienia wysokiego
ciśnienia tętniczego, aż do stanów paranoi i zachowań agresywnych.
Wszystkie te substancje mogą poważnie zagrozić zdrowiu psychicznemu i umysłowemu
pacjenta. Powodują nadmierne przyzwyczajanie się do nich i niosą ze sobą ryzyko
uzależnienia, równe ryzyku uzależnienia od kokainy. Mogą również powodować zwiększenie
się poziomu tolerancji, co prowadzi do ciągłego zwiększania dawek w celu osiągnięcia
takiego stanu emocjonalnego, jaki poprzednio uzyskiwano przy stosowaniu dawek
mniejszych. Zanik początkowego stadium euforii może prowadzić do niezadowolenia,
paranoi, lub psychozy amfetaminowej, często powodującej zachowania agresywne
i niebezpieczne.
Wstrzykiwanie meta-amfetamin (" speed ") lub palenie ich (" ice "),
to najprostsze sposoby uzależnienia się. Na ich popularność wpływa niemal natychmiastowe
osiągnięcie pożądanego stanu euforii. Czas działania stymulantów - substancji
pochodnych amfetaminy, jest dłuższy niż w przypadku zażywania kokainy. Wszystkie
powyższe czynniki, wpływają na wyższą wartość rynkową tych substancji, stanowiących
duży procent potencjału rynku narkotykowego.
Schematy Uzależnień
Mimo stosowania różnych kategorii i metod badania stopnia uzależnienia od
poszczególnych narkotyków, stymulanty - pochodne amfetaminy znajdują się, w
wielu krajach, w pierwszej trójce najczęściej zażywanych narkotyków. W Japonii,
prawie 90 % przypadków pogwałcenia przepisów zabraniających zażywania narkotyków,
dotyczy meta-amfetaminy. Na Filipinach, gdzie substancje te znane są pod nazwą
" shabu ", począwszy od wczesnych lat dziewięćdziesiątych, stanowią
one grupę najczęściej zażywanych narkotyków. W Korei, narkotyk o nazwie " ice ",
plasuje się na drugim miejscu wśród najczęściej zażywanych narkotyków, tuż po
najbardziej popularnych konopiach. Podobnie jest w Australii, gdzie pochodne
amfetaminy są na drugim miejscu po konopiach.
W Nowej Zelandii, pochodne amfetaminy plasują się na trzecim miejscu, po najczęściej
zażywanych konopiach i środkach halucynogennych. Większość ankiet przeprowadzonych
w Wielkiej Brytanii wykazała, że substancje pochodne amfetaminy, plasują się
na drugim lub trzecim miejscu wśród najczęściej zażywanych w tym kraju narkotyków.
Raporty Krajowego Instytutu Badania Uzależnień Stanów Zjednoczonych pokazują,
że uczniowie starszych klas szkoły średniej najczęściej zażywają wszelkiego
rodzaju stymulanty, także te dopuszczone do legalnej sprzedaży. Dane z roku
1992 pokazują, że odsetek młodzieży zażywającej stymulanty sięgnął 7%, co pozwala
na zakwalifikowanie stymulantów do grupy najczęściej zażywanych narkotyków w
tym kraju, po substancjach wziewnych i marihuanie. W Szwecji, amfetamina jest
na drugim miejscu pod względem zażywania, zaraz po konopiach. Jak wynika ze
statystyk przestępstw dokonanych pod wpływem narkotyków w początkach lat 90-tych,
najwięcej z nich popełniły osoby będące pod wpływem stymulantów.
W latach poprzednich, nielegalny popyt na stymulanty-pochodne amfetaminy zaspokajano
przez stosowanie środków uzyskiwanych z legalnie przepisywanych recept. Z uwagi
na ograniczoną skuteczność leczenia z wykorzystaniem tych substancji, ciągły
spadek ich legalnej światowej produkcji i konsumpcji, oraz polepszenie metod
kontroli rynku narkotykowego, większość stymulantów-pochodnych amfetaminy znajdujących
się na rynku, pochodzi z nielegalnej produkcji. Pozostałe czynniki wpływające
na rozwój nielegalnej produkcji substancji pochodnych amfetaminy to: różnorodne
i proste metody syntetycznego wytwarzania produktu końcowego oraz łatwy dostęp
do surowców umożliwiających rozpoczęcie produkcji tych substancji (chemikalia
prekursoryczne). W ciągu ostatnich 15-20 lat, zauważono zmiany na nielegalnym
rynku narkotykowym, dotyczące wykorzystywania pewnych substancji umożliwiających
rozpoczęcie produkcji stymulantów-pochodnych amfetaminy.
Narkotyk o nazwie " ice " dotarł na rynek amerykański z Hawajów i
stał się popularny na Zachodnim Wybrzeżu w końcu lat 80-tych i na początku lat
90-tych, głównie za sprawą dystrybuowania tego narkotyku przez kartele narkotykowe
z Azji. Dzisiaj, " ice " nadal jest najpopularniejszy wśród Amerykanów
pochodzenia azjatyckiego i znajduje się na drugim miejscu, po tradycyjnych stymulantach
- pochodnych amfetaminy, pod względem ich zażywania. Mimo obaw, jakie pojawiły
się we wczesnych latach 90-tych, " ice " nie zastąpił takich narkotyków
jak " crack " czy kokaina, które są nadal najczęściej zażywanymi narkotykami
w Stanach Zjednoczonych.
Mimo to, ogólna sytuacja dotycząca zażywania meta-amfetaminy jest nadal bardzo
niepokojąca, zwłaszcza z uwagi na fakt, że laboratoria produkujące meta-amfetaminy
stanowiły ponad 80% wszystkich nielegalnie działających laboratoriów narkotykowych
wykrytych w Stanach Zjednoczonych w latach 90-tych.
W Europie, amfetaminy należą do grupy tak zwanych " narkotyków subkulturowych "
(obok ekstazy i LSD), charakterystycznych dla subkultury " rave " w
Wielkiej Brytanii i w całej Europie. Wiele osób zażywających ekstazę "przerzuciło
się" na tańszą amfetaminę.
"Podrabiana ekstaza ", zawierająca substancje halucynogenne zmieszane
z amfetaminą, jest narkotykiem powszechnym na rynku. Od roku 1987, ilość skonfiskowanych
dostaw amfetaminy zwiększyła się czterokrotnie. We Francji, ilość skonfiskowanych
dostaw stymulantów - pochodnych amfetaminy, zwiększyła się dwukrotnie w roku
1993, w porównaniu do roku 1992. Ponadto, odnotowano częstsze niż dotychczas
przypadki zażywania stymulantów - pochodnych amfetaminy w takich krajach jak
Holandia, Finlandia, a także w Europie Wschodniej, zwłaszcza w Krajach Bałtyckich
i Republice Czeskiej.
Nielegalny Rynek Stymulantów-Pochodnych Amfetaminy
Nielegalny rynek stymulantów - pochodnych amfetaminy jest częścią o wiele
większego rynku narkotyków uzyskiwanych z roślin, ale jego znaczenie stale rośnie.
Łatwiejsze techniki produkcji, łatwa dostępność i niższe ceny, powodują coraz
większą popularność stymulantów - pochodnych amfetaminy na rynku.
Rynek narkotykowy ma charakter mozaikowy, i wykazuje w ostatnim czasie wzrost
popularności substancji-pochodnych amfetaminy, uwarunkowaną wieloma czynnikami.
Przy ogromnej różnorodności dostępnych materiałów pozwalających na rozpoczęcie
produkcji tych substancji, wielości technik produkcji i wielorakości produktów
końcowych, w ciągu ostatnich dwudziestu lat, zaobserwowano znaczne zróżnicowanie
rynku narkotykowego.
Zróżnicowanie rynku utrudnia jego kontrolę, dodatkowo komplikowaną poprzez
produkcję wciąż nowych substancji, podobnych do kontrolowanych stymulantów-pochodnych
amfetaminy, ale o nieco innym składzie chemicznym.
Popyt na stymulanty - pochodne amfetaminy napędza zróżnicowany rynek i handel
substancjami umożliwiającymi rozpoczęcie ich produkcji. Kontrolowanie rynku
substancji umożliwiających rozpoczęcie produkcji stymulantów - pochodnych amfetaminy
jest szczególnie trudne, zwłaszcza z uwagi na fakt, iż tylko bardzo małe dawki
tych substancji mogą pochodzić z nielegalnego rynku.
Zarys Programu Działania
Posiedzenie Nadzwyczajne, jeszcze przed wyznaczonym terminem spotkania, opracuje
zarys planu działania dotyczącego międzynarodowej współpracy w zakresie uniemożliwienia
produkcji stymulantów - pochodnych amfetaminy i środków umożliwiających rozpoczęcie
produkcji. Plan zaleca podjęcie działań na pięciu najważniejszych poziomach:
uświadamianie, redukowanie popytu, podawanie prawdziwych informacji, ograniczanie
dostaw i wzmocnienie systemu kontroli nad stymulantami - pochodnymi amfetaminy.
Uświadamianie
Problem stymulantów, mimo, że stosunkowo nowy dla wielu krajów, staje się
coraz bardziej poważny. Gwałtownie zmienia się jego istota i lokalizacja geograficzna.
Ogólna znajomość problemu jest ciągle zbyt mała, a reakcje wobec problemu są
różnorodne i niespójne. Zaleca się podjęcie następujących kroków:
- Społeczność międzynarodowa powinna położyć większy nacisk na
problem związany ze stymulantami, we wszystkich jego aspektach;
- Program Narodów Zjednoczonych ds. Międzynarodowej Kontroli
Narkotyków, Światowa Organizacja Zdrowia Narodów Zjednoczonych oraz Międzynarodowa
Komisja Kontroli Narkotyków, powinny kontynuować prace nad technicznymi i naukowymi
aspektami problemu stymulantów i upublicznić ich wyniki; a ponadto
- Kraje Członkowskie powinny zwrócić szczególną uwagę na problem
stymulantów i, w ramach podejmowanych działań, uwzględnić rolę sektora
prywatnego i organizacji pozarządowych w zakresie podnoszenia świadomości społecznej
wobec problemu.
Zmniejszanie Popytu
Osobami zażywającymi stymulanty są najczęściej młodzi ludzie, którzy wierzą,
że środki te są bezpieczne i nieszkodliwe.
Aby przełamać to przekonanie, organizacje międzynarodowe, takie jak Program
Narodów Zjednoczonych ds. Międzynarodowej Kontroli Narkotyków i Światowa Organizacja
Zdrowia, powinny:
- gromadzić wszystkie dostępne informacje na temat wpływu zażywania
stymulantów na zdrowie;
- rozpoznać główne czynniki warunkujące popyt na stymulanty;
- wprowadzić w życie i rozpowszechnić skuteczne metody zapobiegania
i leczenia uzależnienia od stymulantów, oraz określić szczegółowe
zasady przepisywania na receptę stymulantów dopuszczonych do legalnej sprzedaży;
oraz
- koordynować prace instytucji pozarządowych
Kraje Członkowskie powinny:
- nieprzerwanie kontrolować zmieniające się schematy uzależnień
od stymulantów;
- zbadać społeczne, ekonomiczne, zdrowotne i kulturowe aspekty
uzależnienia od stymulantów;
- położyć nacisk przede wszystkim na prowadzenie badań (np. nad
zdrowotnymi skutkami długiego zażywania stymulantów ); oraz
- włączyć do kampanii edukacyjnych informacje dotyczące szkodliwego
wpływu stymulantów na zdrowie.
Podawanie Prawdziwych Informacji
Informacje dotyczące nielegalnej produkcji stymulantów są w chwili obecnej
dostępne szerokiej rzeszy ludzi dzięki nowoczesnej technice, jak na przykład
Internet. Bardzo szeroko rozpowszechnione są także receptury stymulantów, techniki
ich produkcji, oraz opinie na temat ich nieszkodliwości.
Zaleca się, aby prowadzić rozmowy, na szczeblu krajowym, regionalnym i międzynarodowym,
z przedstawicielami telekomunikacji i firm komputerowych, w celu stworzenia
systemów informacyjnych mających na celu:
Szerzenie metod przeciwstawiania się presji otoczenia nakłaniającego do zażywania
stymulantów; oraz wyprodukowanie specjalnych programów (szczególnie przeznaczonych
dla młodych ludzi), które pokazywałyby niebezpieczeństwa związane z zażywaniem
stymulantów i promowały zdrowy styl życia.
Ponadto zaleca się, aby Kraje Członkowskie:
- opracowały ogólnodostępne metody doradztwa specjalistycznego;
- prowadziły negocjacje z dostarczycielami usług internetowych
oraz przedstawicielami telekomunikacji, dotyczące opracowania i wdrożenia
metod wyeliminowania z Internetu informacji na temat narkotyków;
- wykorzystały nowoczesne techniki informacyjne w celu rozpowszechniania
informacji dotyczących zdrowotnych, ekonomicznych i społecznych skutków
zażywania stymulantów;
- wdrożyły postanowienia Konwencji o Substancjach Psychotropowych
z roku 1971, Artykuł 10 (mówiący o zakazie reklamowania tych substancji);
oraz zaleca się, aby
- odpowiednie organizacje międzynarodowe, takie jak Program Narodów
Zjednoczonych ds. Międzynarodowej Kontroli Narkotyków, Organizacja
ds. Nauki, Kultury i Edukacji Narodów Zjednoczonych, Światowa Organizacja Zdrowia,
Międzynarodowe Zrzeszenie Policji Kryminalnej, oraz Światowa Organizacja Celna,
uczestniczyły w światowym systemie rozpowszechniania prawdziwych i aktualnych
informacji, dotyczących różnych aspektów problemu związanego ze stymulantami.
Ograniczanie Dostaw
Kontrola dostaw stymulantów powinna dotyczyć przede wszystkim handlu, nielegalnej
produkcji i uzyskiwaniu substancji umożliwiających rozpoczęcie produkcji. Wiele
środków umożliwiających rozpoczęcie produkcji stymulantów ma legalne zastosowanie
przemysłowe, i stanowi część legalnego rynku międzynarodowego. Mimo to, aby
zagwarantować skuteczną kontrolę rynku narkotykowego, konieczne jest nawiązanie
współpracy ze wszystkimi przedstawicielami przemysłu farmaceutycznego.
Zaleca się, aby kompetentne władze szczebla krajowego, regionalnego i międzynarodowego:
- usprawniły wdrażanie procedur kontrolnych stosowanych w walce
z procederem uzyskiwania substancji umożliwiających rozpoczęcie produkcji
stymulantów, a przede wszystkim, wpłynęły na usprawnienie zasad zgłaszania
ładunków przeznaczonych na eksport, i ustaliły zasady wymiany informacji;
- poprawiły kontrolę nad substancjami do tej pory nie podlegającymi
kontroli, a wykorzystywanymi do nielegalnej produkcji stymulantów;
- opracowały międzynarodowy indeks substancji wykorzystywanych
w nielegalnej produkcji stymulantów, będący częścią systemu wczesnego
wykrywania i ostrzegania;
- rozważyły możliwość traktowania przestępstw związanych ze stosowaniem
zakazanych substancji jako przestępstw kryminalnych, w sytuacji,
kiedy wiadomo, że substancje te zostaną wykorzystane w nielegalnej produkcji
stymulantów; oraz
- promowały wymianę informacji pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi
agencjami.
Aby skutecznie walczyć z nielegalną produkcją stymulantów, władze międzynarodowe,
regionalne i krajowe powinny:
- kontrolować nielegalne metody produkcji;
- opracować metody analizy znakowania i profilowania leków;
- kontrolować sprzedaż sprzętu laboratoryjnego; oraz
- przeszkolić cały personel legislacyjny i kontrolny, zaangażowany
w techniczne zawiłości problemu stymulantów.
Wzmocnienie Systemu Kontroli Stymulantów
Jeśli chodzi o nielegalnie produkowane stymulanty, międzynarodowy system kontroli
ujawnia niedociągnięcia w zakresie: nieskuteczności metod indeksowania substancji
psychotropowych, niespójności metod kontrolowania substancji umożliwiających
rozpoczęcie produkcji stymulantów, oraz stosowania różnych procedur zmieniających
przedmiot zainteresowania międzynarodowych konwencji o kontroli narkotyków.
Skuteczny system kontroli musi działać sprawnie, płynnie i powinien szybko dostosowywać
się do nowych realiów.
Zarys planu działania zaleca, aby organizacje międzynarodowe i regionalne,
oraz Kraje Członkowskie:
- usprawniły system kontroli, zwłaszcza w zakresie metod indeksowania
(wyszczególniania i klasyfikowania) narkotyków podlegających kontroli;
- wdrożyły odpowiednie uchwały Rady i rozważyły zalecenia Międzynarodowej
Komisji Kontroli Narkotyków;
- wprowadziły odpowiednie sankcje i kary za nielegalne wytwarzanie,
handel i zażywanie stymulantów, takie jak grzywny i kary administracyjne;
- niezwłocznie rozpoznały i zdefiniowały nowe odmiany stymulantów
pojawiające się na rynku, i wprowadziły metody ich kontrolowania;
- usprawniły metody gromadzenia danych i wymiany informacji na
temat takich zagadnień jak metody produkcji stymulantów, rodzaje
substancji umożliwiających rozpoczęcie ich produkcji, badania czystości chemicznej
tych substancji, cen i źródeł pochodzenia stymulantów i substancji umożliwiających
rozpoczęcie produkcji;
- wzmocniły współpracę regionalną w zakresie wymiany informacji
między Krajami Członkowskimi, na temat prawnych metod kontroli rynku
stymulantów, regionalnych metod kontroli nowych odmian stymulantów produkowanych
nielegalnie, i handlu stymulantami; oraz
- ustanowiły kanały komunikacyjne i zapewniły pomoc przeznaczoną
dla Krajów Członkowskich, które mają ograniczone możliwości walki
z problemem stymulantów.
Komentarze