Sprawozdanie z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii, Część II, Rok 2002

Tym razem Rząd Rp wziął się do dzieła i napisał Sprawozdanie

27 Styczeń, 2004 - 21:34

Anonim

Kategorie

kraj, rząd i polityka, profilaktyka, badania i sondaże

Źródło

Ministerstwo Zdrowia

Odsłony

10776

MINISTERSTWO ZDROWIA

SPRAWOZDANIE

Z REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU

PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII

ZA LATA 2001 i 2002

Warszawa, 2003

Część druga

SPRAWOZDANIE

Z REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU

PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII ZA ROK 2002

WARSZAWA 2003

SPIS TREŚCI

Uwagi wstępne

Aneks I: Słowniczek podstawowych pojęć

Aneks II: Tabele dotyczące działań profilaktycznych podjętych w 2002 r.

Aneks III: Tabele dotyczące realizacji KPPN w 2002 r. przez samorządy województw

UWAGI WSTĘPNE

Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002-2005 został przyjęty przez Radę Ministrów w lipcu 2002 r. Rok 2002 jest zatem pierwszym i de facto dalece niepełnym rokiem realizacji Programu. Realizacja niektórych zadań Programu teoretycznie mogła być podjęta przez poszczególne instytucje jeszcze w ostatnich miesiącach 2002 r., jednak biorąc pod uwagę czas potrzebny na publikację Programu wydaje się to praktycznie mało prawdopodobne.

W ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii sformułowane zostały 64 zadania, w których realizacji uczestniczyć miało 8 ministerstw, 17 innych instytucji centralnych a także władze samorządowe województw, powiatów i gmin oraz kasy chorych. Podjęcie realizacji Programu przez poszczególne ministerstwa czy urzędy centralne często oznaczało w praktyce zaangażowanie wielu podległych im, czy przez nich nadzorowanych, instytucji. Oznacza to, że Program miał ogromny zasięg, w założeniu miał on integrować w skali kraju zdecydowaną większość działań skierowanych na zapobieganie narkomanii.

Niniejsze sprawozdanie opracowane zostało na podstawie informacji przesłanych przez podmioty zobowiązane do realizacji poszczególnych zadań programu. Sprawozdanie w założeniu obejmować miało informacje ze wszystkich instytucji centralnych i jednostek samorządu terytorialnego zobowiązanych do realizacji zadań Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii ustawą z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Art. 3.1 ustawy mówi: Zadania dotyczące przeciwdziałania narkomanii są realizowane przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego . I dalej: Art. 3a. ust. 4: Do zadań Biura [Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii] należy w szczególności: 1) opracowywanie projektu Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii oraz koordynowanie i monitorowanie jego wykonania, przy współpracy w tym zakresie z innymi podmiotami realizującymi zadania wynikające z Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii . W związku z powyższym Krajowe Biuro opracowało odpowiednie kwestionariusze sprawozdawcze, które następnie rozesłano do wszystkich instytucji zaangażowanych w realizację zadań Krajowego Programu w 2002 r.

Na poziomie jednostek samorządu terytorialnego nie zbierano danych bezpośrednio z gmin i powiatów, bowiem zebranie danych od tak wielkiej liczby instytucji wydawało się na obecnym etapie nieuzasadnione. Trzeba pamiętać, że Program dotarł do władz samorządowych gmin i powiatów w III kwartale 2002 r., nie miał zatem dużych szans na wywarcie istotnego wpływu na ich aktywność w zakresie zapobiegania narkomanii w 2002 r. Wstępne, orientacyjne dane o wdrożeniu Programu na poziomie gmin i powiatów zebrano od osób koordynujących problematykę zapobiegania narkomanii na poziomie wojewódzkim. W 2003 r. planowane jest zbieranie danych o realizacji Programu bezpośrednio na poziomie powiatów i gmin.

Sprawozdania dostarczyły wszystkie instytucje centralne oraz 15 Zarządów Województw i 15 regionalnych kas chorych. Jednak nie wszystkie jednostki odpowiedziały na wysłany kwestionariusz. Z obowiązku sprawozdawczego nie wywiązał się zarząd województwa lubelskiego oraz Branżowa i Dolnośląska Regionalna Kasa Chorych. Ponadto niektóre sprawozdania nie zawierały informacji o realizacji wszystkich zadań przewidzianych w programie dla danej instytucji - brak informacji o realizacji zadania został każdorazowo odnotowany.

Punktem wyjścia do opracowania niniejszego sprawozdania były zadania Programu i sposoby ich realizacji. Układ sprawozdania podporządkowany został tej zasadzie. Służy on zatem bardziej zorientowaniu się w stopniu podjęcia realizacji kolejnych zadań, niż przeglądowi całej aktywności poszczególnych instytucji czy resortów.

W informacjach przekazywanych przez niektóre resorty i instytucje znalazły się dane dotyczące aktywności, jak się wydaje, wykraczającej poza zakres działań przewidzianych w programie. Zostały one w pewnym stopniu uwzględnione w sprawozdaniu, bowiem jednoznaczne określenie tego, co służyć może realizacji Programu zawsze jest dyskusyjne. W takich przypadkach wydaje się zasadne uszanować przekonanie realizatora.

Sprawozdanie koncentruje się na prezentacji przeglądu szerokiego wachlarza działań podjętych w ramach realizacji programu. Nie znajdziemy w nim informacji o ich efektach. Pytanie o rezultaty aktywności inspirowanej przez Program jest przedmiotem badań ewaluacyjnych podjętych w tym roku przez Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii (National Focal Point) Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z Francuskim Obserwatorium Narkotyków i Narkomanii (OFDT) w ramach programu PHARE 2000 "Walka z narkotykami". Badania te mają na celu ocenę w jakim stopniu osiągane są cele Programu oraz w jakim stopniu interweniują w rzeczywistość społeczną. Wyniki tych badań opublikowane zostaną w 2004 r.

I. PROFILAKTYKA

1. ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH W ZAPOBIEGANIE UŻYWANIU ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH

1.1. Uwzględnianie problematyki narkomanii w lokalnych i regionalnych strategiach rozwiązywania problemów społecznych, w szczególności w części dotyczącej diagnozy rozpowszechnienia używania narkotyków oraz planowanych działań zapobiegawczych.
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy gminne i powiatowe zwykle uwzględniały tematykę narkomanii w swoich programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. W ramach diagnozowania problemu używania narkotyków prowadzone były badania ankietowe wśród uczniów szkół ponadpodstawowych. Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne dysponowały wzorami ankiet diagnozujących rozpowszechnienie używania narkotyków. W niektórych szkołach powoływano zespoły do spraw profilaktyki, odbywały się prelekcje na temat szkodliwości używania środków psychoaktywnych oraz zajęcia warsztatowe. W działania powyższe zaangażowane były także komendy policji.

Z analizy nadesłanych sprawozdań wynika, że w części gmin i powiatów występuje niski stopień zagrożenia zjawiskiem narkomanii. Ponadto w części gmin zadanie nie było realizowane ze względu na niewystarczające środki finansowe przeznaczone na wdrożenie wszystkich zamierzonych działań.

Samorządy wojewódzkie

W województwach: dolnośląskim, kujawsko - pomorskim, łódzkim, podlaskim, warmińsko - mazurskim, małopolskim, mazowieckim, wielkopolskim, zachodniopomorskim i opolskim samorządy uwzględniały problematykę narkomanii w lokalnych i regionalnych strategiach rozwiązywania problemów społecznych. W województwie opolskim np. powstało 10 powiatowych strategii przeciwdziałania narkomanii.

Samorządy województw organizowały, także w ramach realizacji zadania, szkolenia i spotkania mające na celu inicjowanie przygotowania przez powiaty i gminy strategii przeciwdziałania narkomanii. W województwie warmińsko - mazurskim oprócz przyjęcia uchwałą przez Sejmik Województwa Warmińsko - Mazurskiego "Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii w Województwie Warmińsko - Mazurskim na lata 2000-2004" problematyka narkomanii została również uwzględniona w następujących dokumentach:

"Strategii rozwoju społeczno - gospodarczego województwa warmińsko - mazurskiego do 2015 roku",
"Strategii pomocy społecznej województwa warmińsko - mazurskiego do 2015 roku",
"Wojewódzkim Programie Promocji i Ochrony Zdrowia na lata 2001 - 2006".

1.2. Wspieranie szkół podstawowych oraz gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w rozwijaniu działań profilaktycznych, w szczególności obejmujących diagnozę problemu używania narkotyków na terenie szkoły i realizację adekwatnego do potrzeb programu profilaktycznego.
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy finansowały badania ankietowe dzieci i młodzieży, na podstawie których zostały opracowane diagnozy stanu zagrożenia narkomanią wśród uczniów z terenu gmin i powiatów. W szkołach prowadzono godziny wychowawcze poświecone problematyce narkomanii oraz programy profilaktyczne, organizowano konkursy. Zwiększyła się także aktywność nauczycieli i pedagogów na rzecz zapobiegania uzależnieniom wśród dzieci i młodzieży. Na przykład w gminie Zgorzelec raz w tygodniu prowadzone były zajęcia grupy socjoterapeutycznej dla młodzieży eksperymentującej z narkotykami. Zgłaszane trudności w realizacji zadania to niewystarczająca liczba specjalistów do prowadzenia zajęć oraz zbyt niskie nakłady finansowe.

Samorządy wojewódzkie

Większość samorządów wojewódzkich dofinansowywało programy profilaktyczne obejmujące swoim oddziaływaniem młodzież szkolną. Takie działania były podejmowane w województwach: dolnośląskim, kujawsko - pomorskim, łódzkim, lubuskim, pomorskim, podkarpackim, warmińsko - mazurskim.

W tym ostatnim również zainicjowano na terenie powiatu mrągowskiego powstanie i realizację projektu dotyczącego współpracy pomiędzy policją, służbami socjalnymi i szkołami (w projekcie uczestniczą szkoły podstawowe i gimnazjalne) w zakresie zapobiegania przestępczości, przemocy i uzależnień wśród młodzieży.

W województwie mazowieckim z kolei opracowano i wydano publikację opisującą zjawisko narkomanii na Mazowszu. Materiały do publikacji zostały opracowane przez Pracownię Programów Społecznych na zlecenie Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej. Publikacja skierowana była przede wszystkim do nauczycieli i pedagogów szkolnych realizujących programy profilaktyczne. Zawiera ona ocenę działań profilaktycznych, jak też propozycje nowych oddziaływań skutecznych w zapobieganiu i przeciwdziałaniu narkomanii. Pozycja pt. "Narkotyki i narkomania na Mazowszu. Synteza profilaktyki szkolnej. Materiały dla nauczycieli" - ukazała się w nakładzie 850 egzemplarzy. Problem diagnozy używania narkotyków na terenie szkoły został podjęty także w województwie lubuskim. Oddział Terenowy Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii w Gorzowie Wlkp. Przeprowadził sondaż kontrolny diagnozujący stopień kontaktu młodzieży gorzowskich szkół ze środkami psychoaktywnymi. Założeniem sondażu było, iż uzyskane wyniki posłużą do opracowania skutecznych programów profilaktycznych dla młodzieży miejskiej i wiejskiej. Liczba osób objętych projektem wynosiła ok. 14 tyś. uczniów. Z kolei w województwie warmińsko-mazurskim realizowano program "Krótka interwencja jako element szkolnego systemu rozwiązywania problemów związanych z używaniem przez uczniów substancji psychoaktywnych". W niektórych województwach (łódzkim, podlaskim, śląskim, wielkopolskim) organizowano także szkolenia dla nauczycieli i pedagogów dotyczące problematyki uzależnień.

W województwie opolskim wszystkie szkoły ponadgimnazjalne otrzymały informację, w jaki sposób tworzyć programy profilaktyczne w aspekcie przeciwdziałania narkomanii oraz gdzie starać się o fundusze na ich realizację.

1.3. Wspieranie programów profilaktycznych w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży, stanowiących alternatywę wobec używania narkotyków
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

Samorządy gminne i powiatowe

W ramach wspierania programów profilaktycznych gminy i powiaty zlecały opracowanie scenariuszy warsztatów profilaktycznych, organizowanie zajęć pozalekcyjnych w szkołach, zajęć w świetlicach środowiskowych, imprez sportowo-rekreacyjnych i kulturalnych promujących aktywne spędzanie czasu wolnego. Część samorządów zakupiła sprzęt sportowy, a w okresie ferii udostępniano uczniom sale gimnastyczne i szkolne pracownie komputerowe. Były organizowane wyjazdy wakacyjne - kolonie socjoterapeutyczne dla dzieci z rodzin patologicznych i ubogich. Przeszkodą w realizacji zadania okazały się ograniczenia lokalowe i finansowe.

Samorządy wojewódzkie

Samorządy wojewódzkie dofinansowywały i organizowały zajęcia pozaszkolne i kolonie dla dzieci ze środowisk zagrożonych patologią i tak na przykład w województwie łódzkim działaniami objęto:

1046 osobową grupą dzieci i młodzieży oraz 32 pedagogów ze szkół gimnazjalnych województwa łódzkiego w ramach programu "Lider" (współpraca z Fundacją"Człowiek i Środowisko" w Łodzi),
180 osobową grupę dzieci i młodzieży w ramach programu pn. "VII obóz rozwoju zainteresowań- Znajdź swoje miejsce na ziemi (współpraca z Komendą Chorągwi Łódzkiej ZHP),
1000 osobową grupę dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponad gimnazjalnych w ramach programów - spektakli teatralnych pn. "Kusząca pułapka (współpraca z Teatrem Wspólnoty impresariat artystyczny J. Kruk),
39 osobową grupę młodzieży z zaburzeniami psychicznymi (współpraca ze Stowarzyszeniem Młodzieży i Osób z Problemami Psychicznymi ich Rodzin i Przyjaciół"Pomost").
400 osobową grupę dzieci i młodzieży z rodzin patologicznych skupioną przy Towarzystwie Przyjaciół Dzieci (świetlicach środowiskowych na terenie województwa prowadzonych przez oddziały TPD) w ramach programu profilaktycznego i naprawczego związanego z przemocą w rodzinie, kryzysami rodzinnymi, przestępstwami, uzależnieniami i wypadkami,
20 osobową grupę dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych (alkoholowych, o niskich dochodach ze wsi popegeerowskich powiatu wieruszowskiego) skupioną przy Świetlicy Socjoterapeutycznej w Wieruszowie - Podzamczu i jej oddziałach w gminach: Wieruszów, Galewice i Lututów,

Wsparcie ze strony Urzędów Marszałkowskich otrzymały świetlice socjoterapeutyczne i środowiskowe zajmujące się młodzieżą z rodzin zagrożonych patologią w województwach: dolnośląskim, kujawsko - pomorskim, łódzkim i pomorskim. W niektórych województwach organizowano spotkania i seminaria poświęcone działaniom profilaktycznym. W województwie mazowieckim odbyła się konferencja "Profilaktyka środowiskowa w miejscu zamieszkania dzieci i młodzieży." W obradach wzięło udział około 400 osób. Byli wśród nich przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, reprezentanci środowiska naukowego, eksperci, pracownicy pomocy społecznej, oświaty, działacze organizacji pozarządowych, przedstawiciele rodziców jak również młodzież ze szkół ostrołęckich. Celem konferencji było ukazanie roli i znaczenia działań profilaktycznych realizowanych w miejscu zamieszkania dzieci i młodzieży. Zaprezentowano na niej formy współpracy lokalnych partnerów realizujących inicjatywy ze sfery profilaktyki społecznej.

1.4. Wspieranie pozaszkolnych programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem oraz ich rodziców
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy finansowały działalność świetlic socjoterapeutycznych i środowiskowych oraz letni wypoczynek dla dzieci zagrożonych uzależnieniem. Na terenie gmin i powiatów tworzono punkty konsultacyjne dla osób uzależnionych i współuzależnionych, uruchamiano telefony zaufania dla osób z problemem uzależnienia. Prowadzono programy profilaktyki uzależnień, zakupiono książki edukacyjne dla rodziców. Ponadto organizowano warsztaty umiejętności rodzicielskich, spotkania psychoterapeuty z rodzicami uczniów, wyjazdy rodziców wraz z dziećmi na spektakle profilaktyczne. Gminy i powiaty uczestniczyły także w ogólnopolskiej kampanii profilaktycznej. Współpracowano z policją, gminnymi ośrodkami pomocy społecznej i rodzicami.

Samorządy wojewódzkie

W województwach dolnośląskim, kujawsko - pomorskim, małopolskim, podlaskim, lubuskim, mazowieckim, opolskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, oraz wielkopolskim, władze samorządowe poszczególnych województw dofinansowywały realizację programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży. Współpracowano z organizacjami pozarządowymi prowadzącymi poradnie i punkty konsultacyjne. W ramach tej współpracy na przykład w województwie mazowieckim zrealizowano dwa programy:

program dla osób zagrożonych uzależnieniem od środków psychoaktywnych. Celem programu było zapobieganie uzależnieniom wśród młodzieży z grup ryzyka, a w szczególności dostarczenie informacji na temat mechanizmów, przebiegu i konsekwencji używania substancji, eliminowanie i korygowanie błędnych przekonań na temat środków psychoaktywnych, zachęcanie do podejmowania wysiłku w poznawaniu i kształtowaniu własnej osobowości, ukazanie pozytywów płynących z korzystania z pomocy i wsparcia psychologicznego. Prowadzone zajęcia wykazały, że młodzież sięgająca po narkotyki nie potrafi wymienić konsekwencji nadużywania, wiele osób twierdziło, że nie można uzależnić się od marihuany czy amfetaminy, które są środkami wręcz reklamowanymi w środowisku młodzieży. Program spotkał się z pozytywną reakcją młodzieży i był realizowany w Poradni Rodzinnej w Warszawie przez Stowarzyszenie Katolicki Ruch Antynarkotyczny "KARAN" i objął35 osób w wieku 14 - 19 lat, które miały kontakt ze środkami psychoaktywnymi.
program profilaktyczny dotyczący pomocy rodzinom i dzieciom uzależnionym od narkotyków i zagrożonych uzależnieniem. W okresie wakacyjnym działał punkt konsultacyjny (dwa razy w tygodniu), w którym można było uzyskać podstawowe informacje o narkotykach, skutkach ich działania, możliwościach uzyskania pomocy, formach leczenia uzależnień, informacje o grupach samopomocowych istniejących w okolicy. Z konsultacji skorzystało 14 osób. Program zrealizowało Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych i Zagrożonych Uzależnieniem "Nadzieja" w Ostrołęce. W ramach realizacji programu przeszkolono 12 pedagogów z zakresu wiedzy o narkotykach. Przeprowadzono 8 spotkań z młodzieżą, dotyczących profilaktyki uzależnień. Liczba uczestników spotkań wyniosła ” osób.

1.5. Organizowanie szkoleń dla samorządów uwzględniających nowoczesne podejście do profilaktyki używania substancji psychoaktywnych oraz promujących ideę lokalnych strategii profilaktycznych
Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego.

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii:

opracowało program szkoleniowy dla samorządów lokalnych. Podstawowym celem szkolenia jest zwiększenie kompetencji przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego odpowiedzialnych za profilaktykę uzależnień w zakresie planowania i implementacji lokalnych programów profilaktycznych. W ramach szkolenia planuje się upowszechniać wiedzę na temat metodologii opracowywania programów - tzw. planowania zorientowanego na cele, która jest standardem w krajach Unii Europejskiej. Zakres merytoryczny szkolenia obejmuje ponadto informacje dotyczące epidemiologii narkomanii, mechanizmów uzależnień, strategii profilaktycznych. Przygotowano harmonogram szkoleń.
zleciło do realizacji podmiotom spoza sektora finansów publicznych realizację programów szkoleniowych dla społeczności lokalnych. Celami tych programów było wsparcie współpracy samorządowych struktur, organizacji pozarządowych i innych instytucji przy tworzeniu i realizacji lokalnych programów zapobiegania narkomanii. Są to następujące programy:
- "Zintegrowane systemy profilaktyki uzależnień" - kontynuacja programu szkolenia dla społeczności lokalnych województwa lubelskiego. Celem projektu było przygotowanie przedstawicieli 42 gmin z obszaru 4 powiatów do wprowadzenia środowiskowych gminnych i powiatowych programów przeciwdziałania uzależnieniom. Realizator -Lubelskie Towarzystwo "Kuźnia",
- "Zintegrowane systemy profilaktyki uzależnień" - kontynuacja programu szkolenia dla społeczności lokalnych województwa świętokrzyskiego. Celem projektu było przygotowanie przedstawicieli 16 gmin z obszaru 3 powiatów do wprowadzenia środowiskowych gminnych i powiatowych programów przeciwdziałania uzależnieniom. Realizator -Świętokrzyskie Towarzystwo "Kuźnia",
- "Środowiskowa profilaktyka uzależnień" - program zajęć szkoleniowych dla pracowników kilkudziesięciu lokalnych placówek profilaktycznych z województwa dolnośląskiego. Realizator - Dolnośląskie Towarzystwo "Kuźnia",
- "Gminne programy profilaktyki" -szkolenia zrealizowane w województwie podkarpackim poświęcone tematyce strategii budowania programów profilaktyki uzależnień. Realizator Towarzystwo "Altum",
- "Strategia rozwiązywania problemów narkomanii w województwie lubuskim" - program zajęć seminaryjno-warsztatowych dla przedstawicieli instytucji i organizacji zaangażowanych w przeciwdziałanie narkomanii poświęconych diagnozie problemu w województwie lubuskim i wyznaczeniu priorytetowych zadań do realizacji w obszarze przeciwdziałania narkomanii. Realizator - Stowarzyszenie "Jowisz",
- "Edukacja dorosłych liderów w zakresie przeciwdziałania narkomanii" - program szkolenia przedstawicieli lokalnych organizacji i instytucji powiatu kartuskiego (woj. pomorskie) odpowiedzialnych za tworzenie i realizację lokalnych programów przeciwdziałania uzależnieniom. Realizator - Stowarzyszenie "Współdziałanie",
- "Zapobieganie narkomanii i innym towarzyszącym uzależnieniom" -program szkoleniowy wspierający proces tworzenia sieci punktów konsultacyjnych w województwie lubuskim. Realizator - Gorzowskie Stowarzyszenie Pomocy Bliźniemu im. Brata Krystyna.

W sumie w 2002 roku zrealizowano 7 programów szkoleniowych na terenie 6 województw, w których uczestniczyło 259 osób - przedstawicieli samorządu oraz lokalnych instytucji i organizacji zaangażowanych w przeciwdziałanie narkomanii. Szkoleniami objętych zostało 60 gmin, 10 powiatów i 2 województwa.

Samorządy gminne i powiatowe

Gminy i powiaty rzadko podejmowały inicjatywę szkolenia pracowników samorządowych. Dostrzegały jednak potrzebę przeszkolenia ich w zakresie nowoczesnego podejścia do profilaktyki używania substancji psychoaktywnych oraz promocji idei lokalnych strategii profilaktycznych i zgłaszały ją do regionalnych ośrodków pomocy społecznej.

Jedynie niewielka część gmin i powiatów zorganizowała szkolenia dla swoich pracowników. Odbyły się między innymi szkolenia: "Bezpieczny Powiat" i "Bezpieczne Wakacje". Przeprowadzone działania podniosły kwalifikacje zawodowe osób pracujących z rodzinami szczególnie zagrożonymi patologią.

Samorządy wojewódzkie

Szkolenia i konferencje dla samorządów były organizowane w województwach: dolnośląskim, kujawsko - pomorskim, małopolskim, opolskim, podlaskim, wielkopolskim, warmińsko-mazurskim i pomorskim. W tym ostatnim Urząd Marszałkowski współorganizował konferencję"Wiosna w komisjach" dla członków Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dotyczącą nowych propozycji programowych z zakresu działań profilaktycznych możliwych do podejmowania na terenie gminy. Warto również wspomnieć o II Konferencji Szkoleniowej nt. "Rozwiązywanie problemów narkomanii w powiecie", która odbyła się w województwie warmińsko - mazurskim i uczestniczyło w niej 38 osób: przedstawiciele samorządów powiatów, pełnomocnicy gminnych programów Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, przedstawiciele instytucji i organizacji, które zajmują się m.in. problematyką związaną ze zjawiskiem narkomanii.

1.6. Opracowanie oraz upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych dla animatorów działań profilaktycznych w społecznościach lokalnych
Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN)

W ramach realizacji zadania KBPN podjęło następujące działania:

w ramach pomocy merytorycznej dla osób zajmujących się profilaktyką uzależnień, w szczególności dla koordynatorów lokalnych działań profilaktycznych, została opracowana i wydana drukiem książka "Profilaktyka w środowisku lokalnym" stanowiąca kompendium wiedzy niezbędnej przy tworzeniu strategii lokalnych. Ogromne zainteresowanie książką spowodowało konieczność dodruku, a dodatkowo została ona w całości opublikowana na stronach internetowych Krajowego Biura. Nakład: 4 700 egz.
Wydrukowano i dystrybuowano "Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii" na lata 2002-2005, który stanowi podstawę do działań w zakresie przeciwdziałania narkomanii. Nakład: 15 000 egz.
dofinansowano druk i dystrybucję kwartalnika "Alkoholizm i Narkomania" opracowywanego przez Instytut Psychiatrii i Neurologii. Publikacja naukowa informująca o wynikach prac badawczych poświęconych medycznym i psychologicznym aspektom uzależnień od alkoholu i narkotyków. Nakład: 2 numery x 1200 egz.
wydrukowano i dystrybuowano Biuletyn "Problemy Narkomanii" . Kwartalnik poświęcony problematyce uzależnień od środków odurzających. Oprócz artykułów mających charakter badawczo-naukowy w piśmie prezentowana jest działalność organizacji pozarządowych realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania narkomanii. Nakład: 4 numery x 2000 egz.
opracowano, wydrukowano i dystrybuowano pismo "Serwis Informacyjny. Narkomania" - pismo pośredniczy w przekazie informacji o działaniach podejmowanych przez agendy rządowe w zakresie przeciwdziałania narkomanii, porusza ważne tematy z zakresu polityki narkomanii, prawa, epidemiologii, profilaktyki uzależnień, jak i współpracy międzynarodowej. Nakład: 5 numerów x 2500 egz.
dofinansowano magazyn poświęcony promocji zdrowia pod nazwą "Narkomanii - Nie!" . Nakład: 3 numery x 14.000 egz.
prowadzono współpracę merytoryczną i dofinansowano druk pisma "Remedium" -miesięcznika poświęconego profilaktyce i promocji zdrowego stylu życia. Na łamach pisma prezentowane są m.in. artykuły z zakresu edukacji publicznej dotyczące wiedzy na temat substancji psychoaktywnych, problemów wychowawczych i sposobów rozwiązywania ich, inicjatyw w dziedzinie profilaktyki problemowej. Nakład: 12 numerów x 4000 egz.
na potrzeby szkoleń różnych grup zawodowych została zakupiona i bezpłatnie dystrybuowana książka K. Chmielewskiej i H. Baran-Furgi pt. "Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem środków odurzających". Zakupiono: 2000 egz.
prowadzono bieżącą, całoroczną dystrybucję książek, broszur i innych materiałów akcydensowych na potrzeby animatorów działań profilaktycznych w społecznościach lokalnych (do lokalnych organizacji pozarządowych, władz samorządowych, szkół, policji).

Wszelkie lokalne działania ukierunkowane na profilaktykę narkomanii Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii wspiera na bieżąco materiałami informacyjnymi w postaci ulotek, biuletynów, poradników i innych materiałów poglądowych i szkoleniowych. Odbiorcami publikacji są wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, wojewódzcy koordynatorzy lub pełnomocnicy właściwi ds. przeciwdziałania narkomanii, lokalni animatorzy działań profilaktycznych, wojewodowie, instytuty naukowe, biblioteki uniwersyteckie, biblioteki pedagogiczne, kasy chorych, rzecznicy praw pacjenta przy kasach chorych, wojewódzcy kuratorzy oświaty, wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, policyjne służby ds. prewencji narkotykowej, organizacje pozarządowe zajmujące się problematyką narkomanii, media. W 2002 roku wydano, dofinansowano lub zakupiono łącznie 9 tytułów.

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy zakupiły i rozdysponowały do szkół, placówek opiekuńczo-wychowawczych i punktów konsultacyjnych materiały informacyjno-edukacyjne na temat narkomanii. Rozpropagowano także otrzymane ulotki informacyjne, kalendarze, zakładki, foldery i plakaty wśród społeczności lokalnej. Niektóre gminy i powiaty zakupiły książki o tematyce uzależnień i przekazały je do bibliotek gminnych, a nawet opracowały i wydały informatory o możliwościach uzyskania pomocy z zakresu problemów związanych z narkotykami. Trudnością w realizacji zadania był zbyt mały nakład oferowanych materiałów.

Samorządy wojewódzkie

W ramach kampanii "Narkotyki najlepsze wyjście nie wchodzić" w siedzibie Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej odbyły się trzy spotkania z ambasadorami kampanii z terenu województwa mazowieckiego. Podczas tych spotkań otrzymywali oni materiały informacyjno-edukacyjne związane z kampanią oraz przedstawiali własne pomysły, doświadczenia i trudności związane z jej realizacją. W województwie pomorskim opracowano i wydano uaktualniony informator adresowo - problemowy zawierający adresy, numery telefonów, harmonogram przyjmowania interesantów przez placówki udzielające pomocy osobom uzależnionym i ich rodzinom, ofiarom przemocy i osobom w kryzysie. W województwie wielkopolskim zaktualizowano dane w celu opracowania nowego wydania "Informatora o instytucjach i organizacjach działających na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, narkomanii oraz przemocy w rodzinie w województwie wielkopolski".

2. PODNIESIENIE POZIOMU WIEDZY SPOŁECZEŃSTWA NA TEMAT PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z UŻYWANIEM ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH I MOŻLIWOŚCI ZAPOBIEGANIA ZJAWISKU

2.1. Opracowywanie oraz upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W ramach realizacji zadania podjęto następujące działania:

wydrukowano plakat promujący ideę programu profilaktycznego "Gra o przyszłość". Druk w nakładzie 10 000 egz.
wydrukowano materiały na potrzeby prezentacji szkół dolnośląskich pod nazwą"Dolnośląskie prezentacje edukacyjne". Impreza ta ma na celu przygotowanie absolwentów szkół podstawowych i średnich do świadomego wyboru dalszej drogi kształcenia. Imprezie towarzyszyły seminaria i wykłady dla nauczycieli oraz programy profilaktyczne dla młodzieży pod hasłem "Czas dojrzewania, czas dorosłości". Druk w nakładzie ok. 34 000 egz.
dodrukowano broszurkę edukacyjną pod nazwą"Nasze dzieci i narkotyki. Poradnik dla rodziców", zawierającą niezbędne informacje nt. komunikacji z dzieckiem, umiejętności spostrzegania objawów używania substancji psychoaktywnych oraz podstawowe wiadomości na temat działania poszczególnych narkotyków, a także przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Druk w nakładzie 20 000 egz.
opracowano, wydrukowano i dystrybuowano "Ogólnopolski Informator o placówkach udzielających pomocy osobom z problemem narkotykowym" zawierający ogólnopolską bazę teleadresową placówek ambulatoryjnych, stacjonarnych, oddziałów detoksykacyjnych oraz placówek wykonujących badania na obecność przeciwciał HIV/AIDS w całym kraju. Druk w nakładzie 10 000 egz.

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

W ramach realizacji zadania Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedgogicznej) wydało sześć rodzajów publikacji:

J. Szymańska "Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki", poradnik cieszył się dużym zainteresowaniem, pierwsze wydanie poradnika miało dwa dodruki, drugie wydanie rozszerzone rozeszło się w kilka tygodni (nakład 2000 egz.) Obecnie przygotowywany jest kolejny dodruk.
K. Wojcieszek, J. Szymańska "Standardy jakości edukacyjnych programów profilaktycznych realizowanych w szkołach i placówkach oświatowych -projekt", zamieszczony na stronie internetowej Centrum oraz w poradniku Problemy Poradnictwa nr 14. (Nakład 1000 egz.).
J. Szymańska "Profilaktyka w szkole". Remedium nr 7-8, Warszawa 2002 r.
J. Szymańska "Przegląd programów profilaktycznych", zamieszczony na stronie internetowej Centrum.
J. Szymańska "Standardy szkolnych programów profilaktycznych". Remedium nr 12, 2002 r.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Pracownia Profilaktyki Uzależnień, przygotowało również pakiet materiałów metodycznych, dla wizytatorów kuratoriów oświaty pełniących nadzór pedagogiczny nad szkolną profilaktyką. Materiały dotyczyły budowania i oceny szkolnego programu profilaktyki problemów dzieci i młodzieży i zawierały:

standardy szkolnych programów profilaktycznych,
publikację J. Szymańskiej ,,Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki",
informacje nt. ewaluacji programów profilaktycznych.

W miesięczniku ,,Remedium" zostały opublikowane materiały pokonferencyjne dla nauczycieli, pedagogów szkolnych dotyczące budowania szkolnego programu profilaktyki.

Materiały obejmowały następujące zagadnienia:

miejsce profilaktyki w szkole,
gimnazjaliści w programach profilaktycznych,
przygotowanie nauczycieli do profilaktyki uzależnień,
pomoc dzieciom z grup ryzyka.

Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Pracownia Edukacji Zdrowotnej i Promocji Zdrowia wydała kolejny piąty zeszyt ,,Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole" zawierający materiały metodyczne na temat ,,Kształtowania umiejętności życiowych uczniów w praktyce szkolnej". Zeszyt zawiera artykuły poruszające następujące tematy:

ogólną charakterystykę podstawowych grup umiejętności życiowych,
rola umiejętności życiowych w promocji zdrowia i profilaktyce problemów dzieci i młodzieży,
strategia włączania umiejętności życiowych do zadań szkoły,
rozwiązania praktyczne
stałe elementy lekcji jako sposób wdrażania umiejętności życiowych do praktyki szkolnej,
współpraca z rodzicami jako ważny element pracy nad kształtowaniem umiejętności życiowych uczniów,
kształtowanie umiejętności życiowych na zajęciach z wychowania fizycznego.

2.2. Identyfikacja, stałe uaktualnianie i upowszechnianie danych na temat rekomendowanych programów profilaktycznych oraz placówek prowadzących działalność profilaktyczną obejmującą problematykę narkomanii
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadnia: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z jednostkami samorządów gminnych, powiatowych, wojewódzkich, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej).

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zleciło przeprowadzenie projektu badawczego "Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomanii". Projekt wykonał Zakład Badań nad Alkoholizmem Toksykomaniami Instytutu Psychiatrii i Neurologii. Został on zrealizowany w ramach współpracy międzynarodowej w programie European Drug Demand Reduction Action - EDDRA (Europejskie Działania Ograniczające Popyt na Narkotyki) nastawionym na zewidencjonowanie funkcjonujących na poziomie krajowym programów profilaktycznych, zanalizowanie ich zawartości merytorycznej oraz efektywności. Gromadzone, w postaci bazy danych, informacje ilościowe i jakościowe mogą być wykorzystane przy tworzeniu nowych programów, standardów jakości oraz wskaźników ewaluacji. Baza udostępnia informacje o programach efektywnych, tworzonych i realizowanych zgodnie z metodologią planowania zorientowanego na cele. Stosowany w ramach projektu kwestionariusz adresowany jest w szczególności do koordynatorów programów profilaktycznych.

Celem ogólnym projektu "Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomanii" był pilotaż i dostosowanie do warunków polskich metodologii wypracowanej w projekcie EDDRA. Cele szczegółowe obejmowały:

zebranie informacji na temat inicjatyw i programów profilaktycznych uwzględniających zjawisko narkomanii w wylosowanych gminach,
zebranie informacji na temat poziomu zgodności lokalnych programów z metodą planowania i realizacji zorientowaną na cel.

Dane na temat programów profilaktycznych zebrano w 77 wylosowanych gminach województwa mazowieckiego. Dalsze prace nad adaptacją kwestionariusza do ewidencjonowania programów spełniających kryteria jakości będą kontynuowane zgodnie z przyjętym w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii harmonogramem realizacji zadań.

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

W ramach realizacji zdania podjęto następujące działania:

przygotowano nowy wykaz rekomendowanych programów profilaktycznych, zaktualizowany i poszerzony o 5 nowych programów. Został on opublikowany na stronie internetowej Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej we wrześniu 2002 roku,
zaktualizowano wykaz placówek prowadzących działalność profilaktyczną dla dzieci i młodzieży z grup podwyższonego ryzyka, -opracowano bazę danych o stanie przygotowania poradni psychologiczno-pedagogicznych do udzielania specjalistycznej pomocy uczniom zagrożonym uzależnieniem, -opublikowano opis standardów dotyczących programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży szkolnej.

Samorządy gminne i powiatowe

Gminy i powiaty zaplanowały w swoich programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na 2002 rok działania mające na celu stałe rozszerzanie wiedzy pedagogów, kadry medycznej i socjalnej na temat jednostek zajmujących się profilaktyką i leczeniem narkomanii. Uznając problem uzależnień za ważny rozpoczęto wprowadzanie do szkół i placówek zajmujących się opieką nad dzieckiem i rodziną, programów profilaktycznych na ten temat. Ponadto w prasie lokalnej ukazywały się artykuły o placówkach, rozpropagowano plakaty informacyjne. Prowadzono pogadanki dla rodziców, a także szkolenia dla osób pracujących z uzależnionymi, w tym kuratorów Sądu Rejonowego. Wzrosła częstotliwość kontaktów placówek oświatowych z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, jako źródłem bieżących informacji.

Samorządy, które nie realizowały zadania argumentują, że z przeprowadzanych badań szkolnych wynika, iż problem narkomanii nie występuje na terenie gminy.

Samorządy województw

W większości województw zadanie nie było realizowane. Władze samorządowe województwa łódzkiego w ramach Wojewódzkiego Programu Zapobiegania Narkomanii w 2002 r. przygotowały i wydrukowały informator o placówkach świadczących pomoc dla osób z problemem narkomanii mieszczących się na terenie województwa łódzkiego z przeznaczeniem dla wszystkich urzędów gmin i powiatów województwa łódzkiego oraz podległych im jednostek zajmujących się problematyką narkomanii. W województwie mazowieckim wydano publikację"Narkotyki i narkomania na Mazowszu. Synteza profilaktyki szkolnej. Materiały dla nauczycieli", która zawiera spis rekomendowanych programów profilaktycznych oraz placówek prowadzących działalność profilaktyczną obejmującą problematykę narkomanii. Informator z aktualną bazą danych wydano także w województwie małopolskim i podlaskim.

2.3. Prowadzenie kampanii edukacyjnych obejmujących problematykę narkomanii adresowanych do określonych grup docelowych
Jednostki odpowiedzialne za realizację zdania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, samorządy gminne, samorządy powiatowe, samorządy województw we współpracy ze środkami masowego przekazu.

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zorganizowało i koordynowało kampanię społeczno-edukacyjną pod hasłem "Narkotyki - najlepsze wyjście nie wchodzić". Podstawowym celem kampanii było uwrażliwienie młodzieży na fakt, że używanie narkotyków wiąże się z poważnymi szkodami zdrowotnymi i społecznymi.

Cele szczegółowe kampanii obejmowały zwiększenie wiedzy młodzieży na temat szkód związanych z używaniem narkotyków, rozpowszechnienie informacji na temat placówek profilaktycznych, popularyzację ogólnopolskiego telefonu zaufania dla osób z problemem narkotykowym oraz zwiększenie bezpieczeństwa młodzieży w miejscach spędzania czasu wolnego.

Dla realizacji celów kampanii przygotowano wiele przedsięwzięć o charakterze medialnym oraz informacyjno-edukacyjnym. Przygotowując działania medialne Krajowe Biuro starało się pozyskać do współpracy programy telewizyjne, czasopisma adresowane do młodzieży oraz wykorzystać nowe sposoby i metody przekazu informacji, w szczególności popularne wśród młodzieży (Internet). Mając na uwadze uwarunkowania środowiskowe używania narkotyków przez młodzież zaplanowano docieranie z informacją do miejsc rekreacji, miejsc organizacji masowych imprez rozrywkowych adresowanych do młodzieży.

Główne kierunki działań podejmowanych w miejscach organizacji imprez dyskotekowych, rave-party obejmowały:

informowanie i edukację właścicieli i obsługi lokali rozrywkowych (dyskoteki) na temat problemu używania narkotyków przez młodzież,
informowanie i edukację właścicieli i obsługi lokali rozrywkowych na temat przepisów prawnych związanych z narkomanią,
edukację właścicieli i obsługi lokali rozrywkowych w zakresie metod pomocy osobie z problemem narkotykowym, w szczególności pierwszej pomocy przedmedycznej w sytuacji zatrucia narkotykami,
informowanie młodzieży (lokale rozrywkowe, dyskoteki) na temat szkód związanych z używaniem narkotyków oraz możliwości uzyskania pomocy,
promowanie zabawy bez narkotyków -przy współpracy pozyskanych do realizacji programu, osób znaczących dla młodzieży, a jednocześnie posiadających wpływ na kształtowanie kultury klubowej (np. DJ-ów).

Działania adresowane do młodzieży zagrożonej prowadzone były ponadto w ramach programów środowiskowych, działań liderów młodzieżowych, "programów alternatyw" przy zaangażowaniu społeczności lokalnych i organizacji pozarządowych.

Równolegle z działaniami prowadzonymi w lokalach rozrywkowych, w ramach kampanii podjęto działania rekomendowane przez uczestników VIII Europejskiej Konferencji dotyczącej Rehabilitacji i Polityki Przeciwdziałania Narkomanii, zmierzające do wycofania ze sprzedaży akcesoriów wykorzystywanych przez młodzież do używania narkotyków, m.in. poprzez dotarcie z informacją i apelem do dystrybutorów i producentów ww. akcesoriów o zaprzestanie ich rozpowszechniania.

Do najważniejszych działań Kampanii zrealizowanych przez Krajowe Biuro lub przy jego współpracy należą:

realizacja filmu społecznego pt. "Labirynt" upowszechnianego w ramach kampanii przez TVP 1, TVP Regionalna 3, MTV Polska, oraz przez lokalne stacje telewizyjne w poszczególnych regionach,
programy telewizyjne - do działań kampanii włączyła się Redakcja Młodzieżowa TVP1 (program "Rower Błażeja") przygotowując programy poświęcone problematyce narkomanii młodzieżowej,
kampania radiowa - emisje spotu radiowego oraz promocja celów kampanii w Radio RMF FM (całość sfinansowana przez Radio RMF FM),
kampania plakatowa o charakterze ogólnopolskim - przeprowadzono akcję billboardową na terenie kilkudziesięciu dużych miast w Polsce, wydrukowano i rozpowszechniono billboardy o treści profilaktycznej promujące numer antynarkotykowego telefonu zaufania,
wydano i rozpowszechniono w całym kraju plakat profilaktyczny promujący hasło i ideę kampanii oraz ogólnopolski antynarkotykowy telefon zaufania,
publikacja w prasie plakatów ostrzegających przed używaniem narkotyków oraz artykułów na temat mitów związanych z ich używaniem. W działania te zaangażowało się kilka czasopism młodzieżowych (Cogito, Viktor, Filipinka, Nicole, Twist) użyczając bezpłatnie powierzchni na zamieszczenie plakatów KBPN,
uruchomienie Antynarkotykowej Poradni pod adresem: www.poradnia.narkomania.org.pl . Poradnia prowadzona przez Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym na zlecenie Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii udziela informacji i porad za pośrednictwem Internetu.

Na potrzeby kampanii Krajowe Biuro wydało i rozpowszechniało ulotki dla młodzieży, pocztówki o treści profilaktycznej oraz plakat informacyjno-edukacyjny na temat pierwszej pomocy w sytuacji zatrucia narkotykami adresowany do osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo młodzieży np. podczas imprez rozrywkowych, na których często dochodzi do inicjacji narkotykowej i eksperymentowania z narkotykami syntetycznymi

Przy realizacji kampanii podjęto także współpracę z regionalnymi przedstawicielami - pełnomocnikami wojewodów lub marszałków. Zorganizowano seminarium dla realizatorów kampanii dotyczące planowania działań profilaktycznych w miejscach rozrywki (koncerty, dyskoteki). Pracownicy Biura uczestniczyli ponadto w organizowanych lokalnie konferencjach dotyczących kampanii. Na potrzeby prowadzonych w poszczególnych województwach działań Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii przekazało wydane materiały propagandowe.

Kampania spotkała się z szerokim odzewem społecznym. Realizowana była we wszystkich województwach przy udziale kilkudziesięciu organizacji pozarządowych (m.in. Stowarzyszenie Monar, Towarzystwo Profilaktyczne Przeciwdziałania Uzależnieniom, Zdrowa Szkoła, Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii, Lubelskie Towarzystwo "Kuźnia", Stowarzyszenie "Karan", Towarzystwo "Powrót z U", Fundacja "Maraton) oraz zaangażowaniu regionalnych i lokalnych samorządowych władz i instytucji. Poniższe zestawienia obrazują sposoby realizacji poszczególnych celów kampanii na poziomie regionalnym.

Cel 1 kampanii: Zwiększenie poziomu wiedzy młodzieży na temat szkód związanych z narkotykami	Liczba województw (realizatorów na poziomie regionalnym)
propagowanie tematyki kampanii wśród różnych grup odbiorców	14
zaangażowanie TV	10
zaangażowanie radia	15
zaangażowanie prasy młodzieżowej	7
emisje filmu "labirynt"	6
kampania plakatowa	16
dystrybucja ulotek	16
wykorzystanie Internetu	5
inne formy przekazu informacji kierowanych do młodzieży	12

Cel 2 kampanii: Rozpowszechnienie informacji kierowanych do młodzieży na temat placówek profilaktycznych	Liczba województw (realizatorów na poziomie regionalnym)
wydanie lokalnych informatorów	11
Internet	5
Inne, m.in.: dyżury specjalistów, płyta CD, informacja podczasimprez, poczta elektroniczna, telefony zaufania	9

Cel 3 kampanii : Rozpowszechnienie numeru telefonu zaufania	Liczba województw (realizatorów na poziomie regionalnym)
lokalne informatory	9
Internet	3
emisje filmu "labirynt"	4
materiały promocyjne kampanii prasa, radio, informacja do pełnomocników gmin, plakaty, ulotki, podkładki pod napoje w lokalach	6

Cel 4 kampanii: Wzrost bezpieczeństwa młodzieży w miejscach spędzania czasu wolnego	Liczba województw (realizatorów na poziomie regionalnym)
programy w lokalach rozrywkowych - etap planowania	8
edukacja właścicieli lokali rozrywkowych dotycząca problemu narkomanii	8
edukacja młodzieży w lokalach rozrywkowych	8
podstawki pod napoje, programy w kawiarenkach internetowych, szkolenia realizatorów, debata młodzieżowa	7
apel do dystrybutorów akcesoriów "narkotykowych"	5
programy dla młodzieży zagrożonej realizowane poza placówkami	5

Samorządy województw

Urzędy Marszałkowskie na poziomie województw organizowały ogólnopolską kampanię"Narkotyki - najlepsze wyjście nie wchodzić" we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Udział samorządów w kampanii został opisany powyżej. Niektóre z województw włączały się także w akcje i konferencje organizowane na poziomie lokalnym, np. w województwie podkarpackim przygotowano obchody Międzynarodowego Dnia Zapobiegania Narkomanii.

Samorządy gminne i powiatowe

Gminy i powiaty finansowały prowadzenie stałych działań edukacyjnych skierowanych do uczniów. Zajęcia lekcyjne uwzględniały problematykę narkomanii, dostarczano literaturę i kasety video. Ze środków samorządowych kupione były między innymi materiały dydaktyczne Biura Koordynacji Służby Prewencyjnej Komendy Głównej Policji "W trosce o dzieci i młodzież", "Jak chronić dziecko od środowiska narkotycznego". Materiały były przekazywane rodzicom uczniów szkół podstawowych i gimnazjów. Zakupiono także materiały dla organizatorów wypoczynku letniego "Wypoczynek 2002 bez nałogów". Nauczyciele uczestniczyli w szkoleniu profilaktycznym "Odlot". Ponadto organizowano imprezy plenerowe i happeningi. Wydaje się, że powyższe działania mogły przyczynić się do upowszechnienia wiedzy o problemie narkomanii, jednak z uwagi na fakt, że nie były one ewaluowane, trudno przesądzić kwestię ich skuteczności. W związku z powyższym podkreślano konieczność przeprowadzenia profesjonalnych badań ewaluacyjnych w tym zakresie.

2.4. Zorganizowanie stałego systemu wymiany informacji pomiędzy mediami a instytucjami odpowiedzialnymi za zapobieganie narkomanii
Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy ze środkami masowego przekazu

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Systematycznie od wielu lat Biuro gromadzi zbiory informacji prasowej na temat narkotyków i narkomanii, które po opracowaniu wydawane są w formie zeszytów, jako "Wybór wycinków prasowych na temat narkotyków i narkomanii". Monitorowanych jest 190 tytułów prasowych, obejmując zarówno dzienniki ogólnopolskie, dzienniki regionalne, jak i pisma wydawane tygodniowo, dwutygodniki, miesięczniki i kwartalniki. Publikacje te zawierają przegląd informacji związanych z problematyką narkomanii i opracowywane są dla ukazania trendów dotyczących społecznego postrzegania zagadnień narkomanii, a jednocześnie stanowią przegląd bieżących wydarzeń związanych z problemem uzależnień od środków odurzających. W 2002 roku wydano pięć numerów "Kwartalnego wyboru wycinków prasowych na temat narkomanii".

W 2002 roku podjęto współpracę z Serwisem Informacji Zleconych Polskiej Agencji Prasowej w ramach której Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii przekazuje mediom informacje związane m.in. ze zmianami dotyczącymi rozwiązań prawnych, epidemiologii oraz współpracy międzynarodowej.

Zorganizowano również dwie konferencje prasowe dotyczące wyników raportu na temat "Oszacowania społecznych kosztów narkomanii w Polsce" oraz wyników programu badawczego "Substancje psychoaktywne - postawy i zachowania". Bezpłatnie dystrybuowano pismo "Serwis Informacyjny. Narkomania" zapewniający dostęp do aktualnych informacji dotyczących epidemiologii i profilaktyki narkomanii (106 odbiorców medialnych w kraju - telewizja, radio, prasa).

3. POGŁĘBIENIE WIEDZY NA TEMAT PSYCHOSPOŁECZNYCH UWARUNKOWAŃNARKOMANII ORAZ SKUTECZNYCH STRATEGII PROFILAKTYCZNYCH

3.1. Opracowanie i realizacja co najmniej trzech nowych projektów badawczych dotyczących psychospołecznych uwarunkowań narkomanii oraz skutecznych strategii profilaktycznych
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Instytut Psychiatrii i Neurologii, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

Instytut Psychiatrii i Neurologii

W ramach realizacji zadania Instytut Psychiatrii i Neurologii podjął następujące działania:

realizowano temat badawczy "Uwarunkowania konsumpcji alkoholu i innych substancji psychoaktywnych",
przeprowadzono wstępny przegląd najnowszej literatury dotyczącej wykorzystania metody modelowania w badaniu problemu narkomanii. Modelowanie jest tu rozumiane jako droga do zbudowania uproszonego obrazu złożonych procesów w celu zrozumienia prawidłowości nimi rządzących. Modelowanie zwykle szeroko wykorzystuje techniki matematyczne i statystyczne. Zastosowanie modelowania w badaniu problemu narkomanii ma doprowadzić do zidentyfikowania kluczowych czynników odpowiedzialnych za dynamikę problemu oraz określenia powiązań między nimi. Pozwolić to powinno na sformułowanie użytecznych praktycznie rekomendacji dla polityki wobec narkomanii,
przeprowadzono również przegląd literatury nt. efektywności leczenia. Z doświadczeń krajów rozwiniętych widać, że do najbardziej efektywnych metod należą krótkie interwencje wykorzystujące elementy terapii behawioralnej.

Wyniki prowadzonych badań wykorzystane były w trakcie finalnych prac nad Krajowym Programem Przeciwdziałania Narkomanii. Zostały też przekazane do Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii w Lizbonie w ramach realizacji zobowiązań wynikających z procesu akcesji do Unii Europejskiej oraz upowszechniano je poprzez przygotowanie dwóch publikacji w European Addiction Research , jednej w - Serwisie Informacyjnym Narkomania . Uczestniczono również w 8 audycjach radiowych i 4 audycjach telewizyjnych.

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zleciło przeprowadzenie projektu badawczego dotyczącego skutecznych strategii profilaktycznych pn. "Ocena przydatności i funkcjonowania metody krótkiej interwencji w szkole".

Wykonawcą projektu była Pracownia Profilaktyki Młodzieżowej "Pro-M", Zakład Promocji Zdrowia Psychicznego Instytutu Psychiatrii i Neurologii.

Celem projektu była analiza możliwości stosowania i przydatności w warunkach szkolnych metody interwencji profilaktycznej wobec uczniów używających substancji psychoaktywnych.

Za sukces w realizacji zadania uznać należy przygotowanie systemu działań profilaktycznych w 11 wylosowanych szkołach Warszawy, Puław i Iławy oraz grup nauczycieli i pedagogów do stosowania metody interwencji profilaktycznej.

Wyniki badania wskazują, że metoda wczesnej interwencji profilaktycznej może być przydatna dla środowiska szkolnego, ponieważ zwiększa szansę osiągnięcia sukcesu w rozwiązywaniu problemu używania przez uczniów substancji psychoaktywnych. Jest ona pozytywnie oceniana przez środowisko szkolne, m.in.: poszerza wiedzę i umiejętności nauczycieli oraz wpływa na zmianę postaw wobec problemu używania substancji psychoaktywnych przez uczniów. Metoda ułatwia również współpracę z rodzicami i łatwo ją dostosować do potencjalnych umiejętności pracowników szkoły.

Z przeprowadzonych badań opracowano raport zawierający szczegółowe wyniki i rekomendacje.

Działania upowszechniające wyniki i promujące metodę interwencji profilaktycznej zostaną zrealizowane zgodnie z harmonogramem w kolejnych latach.

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

Zgodnie z treścią sprawozdania złożonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, zadanie nie było realizowane.

3.2. Opracowanie oraz upowszechnienie standardów programów profilaktycznych
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodologiczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej) we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii i Instytutem Psychiatrii i Neurologii

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodologiczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

W ramach realizacji zadania podjęto następujące działania:

przygotowano projekt dokumentu "Standardy jakości edukacyjnych programów profilaktycznych realizowanych w szkołach i placówkach oświatowych". Autorzy: Krzysztof Wojcieszek i Joanna Szymańska. Projekt przesłano do recenzji dwóm uznanym ekspertom, a następnie w kwietniu 2002 r. opublikowano i zebrano uwagi od specjalistów i nauczycieli,
opracowano ostateczną wersję dokumentu, która została opublikowana zarówno w czasopismach specjalistycznych jak i na stronach internetowych Centrum Metodycznego we wrześniu 2002 r.,

Projekt "Standardów.." Uzyskał pozytywne recenzje ekspertów i spotkał się z dużym zainteresowaniem środowiska oświatowego i samorządów. Strona internetowa zawierająca dokument ma dużą liczbę odwiedzających. Zdaniem pracowników instytucji samorządowych i dyrektorów szkół szczegółowy opis standardów ułatwia ocenę programów zgłaszanych do konkursu lub oferowanych szkołom. Zdaniem nauczycieli dokument stanowi ważną pomoc przy konstruowaniu projektów działań profilaktycznych w ramach szkolnego programu profilaktyki, a zwłaszcza zajęć edukacyjnych dla uczniów.

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii wydało podręcznik "Profilaktyka w środowisku lokalnym" adresowany do animatorów i realizatorów gminnych działań profilaktycznych. Celem podręcznika było dostarczenie wiedzy na temat standardów jakie powinien spełniać program profilaktyczny. Opisano standardy jakości dotyczące wszystkich etapów tworzenia i realizacji programu - etapu planowania, konstruowania, implementacji, wykonania i ewaluacji.

Podręcznik, w nakładzie 4 700 egzemplarzy, upowszechniono poprzez dystrybucję do wszystkich szczebli jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, umieszczono wersję elektroniczną podręcznika na stronie internetowej Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Instytut Psychiatrii i Neurologii

W ramach podjętych działań realizowano temat badawczo-rozwojowy, którego celem było wypracowanie standardów programów profilaktycznych: "Ocena przydatności funkcjonowania metody interwencji profilaktycznej w szkole".

Metoda interwencji profilaktycznej jest propozycją dla wychowawców i nauczycieli dotyczącą postępowania wobec uczniów, którzy sięgają po substancje psychoaktywne na terenie szkoły bądź są podejrzewani o używanie tych środków. Działania interwencyjne prowadzone są przez przeszkolonych nauczycieli we współpracy z rodzicami ucznia, a głównym celem jest pomoc dziecku w zaprzestaniu używania substancji psychoaktywnych. Postępowanie interwencyjne składa się z: diagnozy problemu, porady, motywowania do zmiany zachowania oraz wspierania tych zmian. Celem badań była ocena zakresu stosowania oraz czynniki sprzyjające skuteczności metody interwencji w szkole. Do udziału w dwuletnim projekcie zgłosiło się11 szkół z 3 miast. W szkołach tych przeprowadzono dwuetapowe szkolenia, których celem było zainicjowanie prac nad szkolnym systemem działań interwencyjnych oraz przygotowanie chętnych nauczycieli i wychowawców do prowadzenia interwencji profilaktycznej. W roku 2002 dokonano ewaluacji projektu na podstawie wywiadów grupowych z wybranymi przedstawicielami personelu szkół oraz uczniów.

Przedmiotem oceny uczyniono:

zmiany systemowe służące wprowadzeniu interwencji profilaktycznej jako rutynowego działania wobec uczniów sięgających po substancje psychoaktywne,
zakres stosowania metody interwencji,
zgodność prowadzonych interwencji z założeniami,
odbiór działań interwencyjnych wśród uczniów i rodziców.

Wyniki analizy ilościowej i jakościowej wskazują, że:

w 6 z 11 szkół wprowadzono rozwiązania systemowe np. wprowadzono zapisy w statutach szkół ułatwiające prowadzenie interwencji,
pracownicy wszystkich szkół podejmowali działania interwencyjne - w ciągu roku podlegającego ocenie przeprowadzono łącznie 34 interwencje,
interwencję stosowano nie tylko w przypadkach używania substancji psychoaktywnych, ale również jako sposób radzenia sobie z innymi zachowaniami problemowymi uczniów,
pracownicy szkół na ogół nie stosowali wszystkich proponowanych elementów metody interwencji przy czym najwięcej trudności sprawiało opracowanie i monitorowanie kontraktu dotyczącego zasad zachowania ucznia,
analiza prowadzonych działań wykazała jednak, że poprawne zastosowanie wszystkich elementów metody zwiększa szansę, że interwencja zakończy się powodzeniem.

Metoda interwencji cieszy się zainteresowaniem osób związanych z oświatą. W roku 2002 przeprowadzono szereg szkoleń dotyczących metody w szkołach na terenie całego kraju:

przeprowadzono 4-godzinne szkolenia "Krótka interwencja jako element szkolnego systemu rozwiązywania problemów związanych z używaniem przez uczniów substancji psychoaktywnych" dla rad pedagogicznych 27 szkół w Warszawie, Wrocławiu, Olsztynie, Puławach, Mińsku Mazowieckim i Nowym Mieście Lubawskim. Uczestniczyło w nich łącznie 1070 nauczycieli. Z tej grupy wyłoniono 144 osoby, które wzięły udział w 10 godzinnych warsztatach przygotowujących do prowadzenia interwencji profilaktycznej w szkole wobec ucznia sięgającego po substancje psychoaktywne,
przeprowadzono 10-godzinne zajęcia warsztatowe "Metoda interwencji profilaktycznej w szkole wobec uczniów z grupy ryzyka" dla słuchaczy Podyplomowego Studium Polityki i Zarządzania Oświatą Uniwersytetu Warszawskiego (12 uczestników),

Opublikowano również artykuł: Borucka A., Okulicz-Kozaryn K., Pisarska A.: "Pierwsze doświadczenia związane z wprowadzaniem szkolnej interwencji wobec uczniów używających substancji psychoaktywnych". Alkoholizm i Narkomania 15 (2), s. 241-251 oraz rozdział w książce: Okulicz-Kozaryn K., Borucka A.: Profilaktyka uzależnień dzieci i młodzieży - rola pracowników służby zdrowia (w:) Opieka zdrowotna nad rodziną pod red. K Bożkowej i A. Sito

Metoda interwencji prezentowana była także w trakcie:

warsztatu prowadzonego na XXXI Zjeździe Naukowym Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Lublin 5-8 września,
referatu wygłoszonego podczas Specjalistycznego Szkolenia w Dziedzinie Zapobiegania Używaniu Substancji Psychoaktywnych, Mądralin, 25 października.

Wyniki opisanych wyżej badań wskazują, że zarówno uczniowie jak i ich rodzice w większości doceniają gotowość szkół do podjęcia działań w sytuacji, gdy uczniowie sięgają po substancje psychoaktywne, jednak proces wprowadzania do szkół metody interwencyjnej napotyka na przeszkody, które są wynikiem:

braku tradycji współpracy między osobami z grona pedagogicznego szkół przy rozwiązywaniu problemów uczniów,
braku współpracy pomiędzy szkołą a rodzicami uczniów,
niedoceniania znaczenia sprawnego przepływu informacji między wszystkimi osobami zaangażowanymi w życie szkoły.

3.3. Upowszechnienie wiedzy na temat metod ewaluacji programów profilaktycznych oraz ocena jakości wybranych programów
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN)

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii podjęło prace nad opracowaniem projektu ewaluacji programów adresowanych do młodzieży zagrożonej uzależnieniem prowadzonych w miejscach rekreacji (dyskoteki, kluby muzyczne). Przedmiotem oceny będą dwie strategie profilaktyczne - jedna nastawiona na zmianę postaw młodzieży w kierunku abstynencji i druga nakierowana na redukcję ryzyka związanego z używaniem narkotyków. W 2002 roku w ramach konkursu na realizację zadań państwowych z zakresu przeciwdziałania narkomanii do Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii wpłynęło 9 programów profilaktycznych adresowanych do młodzieży zagrożonej, prowadzonych w miejscach rekreacji. Programy poddano ocenie zespołu recenzentów zatwierdzonych przez Dyrektora Krajowego Biura.

Dalsze prace nad opracowaniem programu ewaluacji będą kontynuowane we współpracy z Pracownią Profilaktyki Młodzieżowej Instytutu Psychiatrii i Neurologii zgodnie z harmonogramem KPPN.

KBPN zleciło również wykonanie projektu badawczego dotyczącego oceny efektywności programu psychoedukacyjnego dla młodzieży zagrożonej patologią społeczną realizowanego w Ośrodkach Profilaktyki Środowiskowej. Badania przeprowadziła Agencja Badawczo-Informacyjna "Pasad".

Przeciwdziałanie młodzieżowej patologii społecznej oparte jest na pracy z młodzieżą zagrożoną i jej rodzinami z uwzględnieniem interwencji środowiskowych oraz procesie budowania adaptatywnego środowiska społecznego. Formami prowadzonej pracy są psychokorekcyjne grupy profilaktyczne i terapeutyczne dla młodzieży zagrożonej, wspierane pracą z rodzicami, specjalistyczną opieką indywidualną oraz ofertą zajęć klubowych.

Wyniki badań"Efektywność programu psychoedukacyjnego dla młodzieży zagrożonej patologią społeczną" wskazują na istotny wpływ uczestnictwa w programie na funkcjonowanie psychospołeczne młodzieży zagrożonej, mierzony w szczególności zmniejszeniem ogólnego nieprzystosowania oraz ograniczeniem używania narkotyków. Pozytywne zmiany w funkcjonowaniu młodzieży obejmowały ponadto wzrost poczucia własnej wartości, zwiększenie stopnia krystalizacji celów życiowych oraz poczucia własnej sprawczości. Program nie wpłynął istotnie na zmianę w zakresie używania przez młodzież
innych poza narkotykami substancji psychoaktywnych (alkoholu, papierosów).

Szczegółowe wyniki z badań zawiera raport dostępny w Krajowym Biurze ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

Instytut Psychiatrii i Neurologii

W ramach realizacji zdania podjęto następujące działania:

opublikowano trzy artykuły:
- BORUCKA A., OKULICZ-KOZARYN K., PISARSKA A. (2002) Pierwsze doświadczenia związane z wprowadzaniem szkolnej interwencji wobec uczniów używających substancji psychoaktywnych. Alkoholizm i Narkomania, 15(2), 241-251.
- OSTASZEWSKI K. (2002) Realistic evaluation of health education and prevention programmes for adolescents. Medical Science Monitor, 8, Supplement 1, 26.
- OSTASZEWSKI K. (2002) Ewaluacja programu w budowie. Remedium 12 (118), 25-27.
przeprowadzono pięciogodzinne zajęcia szkoleniowe na ten temat
- Ostaszewski K. "Ewaluacja programów profilaktycznych" dla studentów Podyplomowego Studium Grupowego Treningu i Terapii, IPSiR Uniwersytetu Warszawskiego, 5 godzin, 1 grupa 28 osób.
propagowano wiedzę na temat ewaluacji programów profilaktycznych podczas następujących konferencji:
- 4th Congress of Polish AIDS Society "Twenty years after discovery of HIV". Łagów Lubuski, 23-25 maja 2002
  referat : Ostaszewski K.: Realistic evaluation of health education and prevention programmes for adolescents
- IV Ogólnopolskie Forum Profilaktyki i Leczenia Uzależnień, Toruń17-18 października 2002
  referat: Ostaszewski K.: Demokratyczne i niedemokratyczne kryteria ewaluacji programów profilaktycznych
- Konferencja Warmińsko-Mazurskiego Kuratorium Oświaty dla dyrektorów szkół, przedszkoli, burs szkolnych i poradni psychologiczno-pedagogicznych, Olsztyn 23 sierpnia 2002
  referat: Ostaszewski K.: Ewaluacja programów profilaktycznych
- Konferencja dla nauczycieli szkół Krakowa "Problemy nowoczesnej profilaktyki w zreformowanej szkole", Kraków 10 września oraz 23-25 września 2002 cztery
  referaty nt. "Skuteczność w profilaktyce - kryteria ewaluacji programów profilaktycznych dla różnych grup nauczycieli"
- Konferencja "Budowanie szkolnego programu profilaktyki problemów dzieci młodzieży", Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu oraz Fundacja ETOH, Warszawa, 18-20 września.
  referat: Ostaszewski K.: Kryteria ewaluacji programów profilaktycznych
- Konferencja "Szkolny program profilaktyki - diagnoza, realizacja, ewaluacja", Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa, 2-3 grudnia 2002
  referat: Ostaszewski K.: Ewaluacja programu w budowie
- Konferencja dla nauczycieli z Warszawy i województwa mazowieckiego: "Szkolny program profilaktyki", Mazowieckie Kuratorium Oświaty oraz Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa, 9 grudnia 2002
  referat: Bobrowski K.: Konstrukcja i ewaluacja szkolnego programu profilaktyki.
- Konferencja szkoleniowa "Budowanie szkolnego programu profilaktyki oraz dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej w szkole", Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa, 5-6 grudnia 2002.
  warsztat: Ostaszewski K.: Ewaluacja szkolnego programu profilaktyki

Kwestia ewaluacji programów profilaktycznych cieszy się dużym zainteresowaniem w środowisku nauczycieli, pedagogów oraz władz lokalnych, jednak brak wystarczających funduszy ogranicza możliwości podnoszenia kompetencji realizatorów w zakresie metodologii ewaluacji programów profilaktycznych.

4. ZWIĘKSZENIE LICZBY KOMPETENTNYCH REALIZATORÓW PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH

4.1. Prowadzenie szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób realizujących zadania profilaktyczne obejmujące problematykę narkomanii, w szczególności dla:

a. pracowników szkół i placówek oświatowych

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, jednostki samorządów wojewódzkich, powiatowych i gminnych

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

W ramach realizacji zadania podjęto następujące działania:

zorganizowano wspólnie z Fundacją ETOH konferencję szkoleniową dla wizytatorów Kuratoriów Oświaty i delegatur sprawujących nadzór pedagogiczny w zakresie szkolnej profilaktyki pn. ,,Budowanie szkolnego programu profilaktyki" (18-20 września 2002 roku) - Œ uczestników,
zorganizowano wspólnie z Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej konferencję szkoleniową dla wizytatorów Kuratoriów Oświaty sprawujących nadzór pedagogiczny w zakresie szkolnej profilaktyki problemów dzieci i młodzieży pn. ,,Budowanie szkolnego programu profilaktyki oraz dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej w szkole" (5-6 grudnia 2002 roku) - 50 uczestników.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej zrealizowało:

,,Standardy i reguły wdrażania programów profilaktycznych"- szkolenie dla dyrektorów poradni psychologiczno-pedagogicznych (20 uczestników).
,,Trening Zastępowania Agresji" A. Goldsteina jako metoda ochrony młodzieży przed agresją, przemocą i uzależnieniem" -szkolenie warsztatowe dla nauczycieli i psychologów, przeszkolono 55 realizatorów tego programu.

Kuratoria Oświaty w ramach realizacji zadania podjęły następujące działania:

wizytatorzy prowadząc nadzór pedagogiczny monitorowali realizację programów profilaktyki problemów dzieci i młodzieży w szkołach,
koordynatorzy kuratoriów oświaty w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii do wszystkich typów szkół, ze szczególnym uwzględnieniem szkół promujących zdrowie, przekazali otrzymane z Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej broszury, wydawnictwa edukacyjne na temat profilaktyki i promocji zdrowia,
w ramach systemu profilaktyki kuratoria oświaty współpracowały z instytucjami zajmującymi się problematyką narkomanii.

Kuratoria dokonywały ewaluacji działań podejmowanych w zakresie profilaktyki problemów dzieci i młodzieży. Między innymi prowadziły ewaluację szkoleń, konkursów, turniejów, a także kursów organizowanych przez placówki doskonalenia.

W nadzorowanych szkołach i placówkach najczęściej realizowane były następujące programy rekomendowane przez kuratoria: "Tak, czy nie", "II Elementarz, czyli program siedmiu kroków", "Spójrz inaczej", "Zanim spróbujesz", "Noe", "Nie biorę narkotyków", "Sztuka odmawiania", "Bez ryzyka", "Narkotyki w szkole i w domu", "Nasze spotkania", "Odlot", "Sześć sposobów odmawiania NIE".

włączono do kursów kwalifikacyjnych dla nauczycieli różnych specjalności moduł szkoleniowy dotyczący profilaktyki uzależnień,
kuratoria organizowały szkolenia dla dyrektorów szkół i nauczycieli w zakresie konstruowania programów profilaktyki problemów dzieci i młodzieży,
utworzono kuratoryjne banki danych, które są systematycznie uzupełniane o coraz to nowe programy i informacje o zagrożeniach (śląskie, wielkopolskie, warmińsko-mazurskie, podkarpackie, małopolskie).

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy dofinansowywały szkolenia dla pracowników szkół i placówek oświatowych dotyczące problematyki narkomanii. Programy szkoleniowe miały na celu przede wszystkim zapoznanie środowisk szkolnych z podstawami prawnymi działań profilaktycznych, obszarami działań, znaczeniem czynników chroniących i czynników ryzyka, zasadami tworzenia nowoczesnych programów wychowawczo - profilaktycznych, kryteriami doboru oddziaływań zachowań problemowych na poszczególnych poziomach profilaktyki oraz strategiami profilaktycznymi. Podnoszenie kwalifikacji odbywało się zarówno w ramach warsztatów i zajęć wyłącznie dla nauczycieli, jak i w ramach programów obejmujących całą szkołę.

Samorządy wojewódzkie

W ramach realizacji zadania województwa dolnośląskie, kujawsko - pomorskim, podlaskie, świętokrzyskie, łódzkie, małopolskie, mazowieckie, pomorskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie zorganizowały szkolenia dla pracowników szkół i placówek oświatowych. Przeszkolono 678 nauczycieli, pedagogów szkolnych i pracowników świetlic socjoterapeutycznych.

b. pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: samorządy powiatowe i gminne

Samorządy gminne i powiatowe

W niektórych jednostkach samorządu terytorialnego organizowane były szkolenia dla pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych, w których brali udział pedagodzy i psycholodzy. Z nadesłanych sprawozdań wynika jednak, że niewiele powiatów i gmin realizowało powyższe zadanie.

c. pracowników socjalnych

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: samorządy województw, samorządy powiatowe

Samorząd gminny i powiatowy

Jednostki samorządu terytorialnego, które przesłały sprawozdania nie prowadziły szkoleń dla pracowników socjalnych.

Samorządy województw

W województwie opolskim realizowano szkolenie w zakresie społeczno-etycznych aspektów narkomanii i AIDS, które dotyczyło pomocy osobie uzależnionej od narkotyków i jej rodzinie oraz tworzenia lokalnego systemu wsparcia skierowanego m.in. do pracowników socjalnych. Szkolenia dla pracowników socjalnych organizowane były również w województwach opolskim, kujawsko - pomorskim i warmińsko -mazurskim. Z nadesłanych sprawozdań wynika, że pozostałe Urzędy Marszałkowskie nie prowadziły szkoleń dla pracowników socjalnych.

d. kuratorów i pracowników zakładów dla nieletnich

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Sprawiedliwości,

Ministerstwo Sprawiedliwości

W 2002 roku w ramach realizacji zadania Ministerstwo Sprawiedliwości organizowało dla wychowawców i kadry zakładów dla nieletnich wykłady i projekcje filmów. W ramach szkolenia rozprowadzano również broszury.

W Zakładzie Poprawczym i Schronisku dla Nieletnich w Białymstoku, placówce o charakterze resocjalizacyjno - terapeutycznym przeznaczonym dla chłopców uzależnionych od środków odurzających i psychotropowych oraz dla nosicieli wirusa HIV, podnoszenie kwalifikacji kadry pedagogicznej odbywało się poprzez udział w szkoleniach organizowanych przez Towarzystwo Psychoprofilaktyczne w Warszawie. Swoje umiejętności pracownicy wykorzystywali przy realizacji autorskich programów prowadzenia grup terapeutycznych uwzględniających indywidualne potrzeby wychowanków oraz włączające w działania profilaktyczne rodziców wychowanków zakładu.

Realizację kolejnych szkoleń dla realizatorów zadań profilaktycznych i terapeutycznych resort przewidział na rok 2003 i kolejne lata.

e. funkcjonariuszy więzienia

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Centralny Zarząd Służby Więziennej

Centralny Zarząd Służby Więziennej

W ramach realizacji zadania przeszkolono zespół edukatorów (co najmniej po 2 osoby z każdego Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej) zajmujących się problematyką narkomanii - w sumie 36 osób (psychologowie, pedagodzy, wychowawcy). W ramach kursów podnoszących kwalifikacje, prowadzonych przez Krajowe Centrum ds. AIDS, przeszkolonych zostało 214 wychowawców prowadzących szkolenia kaskadowe. Szkoleniami kaskadowymi objęta była większość jednostek penitencjarnych. Brak środków w budżecie więziennictwa nie pozwalała na objęcie większej liczby pracowników SW profesjonalnymi szkoleniami oraz na prowadzenie szerokiej działalności profilaktycznej skierowanej do osadzonych. Wynagrodzenia dla wykładowców prowadzących szkolenia zostały sfinansowane przez UNDP (United Nations Development Programme)

f. Pracowników wojska

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Obrony Narodowej

Ministerstwo Obrony Narodowej

W 2002 r. Departament Wychowania i Promocji Obronności zorganizował cztery warsztaty szkoleniowe dla dowódców pododdziałów i oficerów społeczno - wychowawczych z zakresu przeciwdziałania narkomanii. Wzięło w nich udział160 żołnierzy zawodowych. Wśród wykładowców znaleźli się specjaliści z Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Komendy Głównej Policji, Instytutu Psychiatrii i Neurologii oraz Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych Powrót z U". Tematyka zajęć obejmowała wiedzę na temat zjawiska narkomanii w Polsce, środków uzależniających, mechanizmów uzależnienia, działań profilaktycznych oraz obowiązujących przepisach prawa.

Kadra żandarmerii Wojskowej w ramach działalności profilaktycznej przeprowadziła ” szkoleń, wykładów i pogadanek z udziałem 3,3 tys. żołnierzy zawodowych, którym zaprezentowano filmy video dotyczące identyfikacji narkotyków oraz możliwości użycia i wyposażenie ambulansu kryminalistycznego. Dodatkowo przeszkolono w zakresie podstaw profilaktyki narkotykowej &lsquor;0 słuchaczy uczelni wojskowych i ośrodków szkolenia.

Konsultanci dowódców ds. psychoprofilaktyki, oficerowie społeczno - wychowawczy oraz kadra żandarmerii Wojskowej przeprowadzili, w jednostkach wojskowych 928 pogadanek o szkodliwości zażywania narkotyków, w których uczestniczyło 46 452 żołnierzy służby zasadniczej. Praktyką stało się organizowanie ww. szkoleń dla żołnierzy nowowcielonych, w pierwszym tygodniu służby.

W 2002 r Departament Wychowania i Promocji Obronności ze względu na duże zainteresowanie środowiska wojskowego problematyką uzależnienia od substancji odurzających wydał ponownie "Identyfikator środków uzależniających" (nakład 10 000 egz.). Ponadto, ukazały się następujące wydawnictwa:

"Narkotyki i co dalej...." ( nakład 5000 egz.);
"Problemy narkomanii" (nakład 1000 egz.);
"Narkotyki. Rozpoznawanie i podstawy profilaktyki" (nakład 800 egz.), pozycja opracowana wspólnie z Żandarmerią Wojskową, wydana przez Komendę Główną ŻW.

Departament Wychowania i Promocji Obronności oraz Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej zorganizowały także 10 szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób realizujących zadania profilaktyczne z dziedziny narkomanii. Przeszkolono 450 osób. Opracowano również wydawnictwo poradnikowe "Narkotyki. Rozpoznawanie i podstawy profilaktyki" bardzo przydatne w prowadzeniu profilaktyki narkotykowej w jednostkach wojskowych.

Przeszkodą w realizacji zadania okazały się niewystarczające środki finansowe na realizację przedsięwzięć związanych z profilaktyką (część szkoleń zrealizowano dzięki uruchomieniu środków finansowych z funduszu zadań zleconych MON, a żandarmeria Wojskowa na działalność wydawniczą uzyskała wsparcie z PZU życie S.A.). Problemem jest także wciąż niewystarczająca liczba osób profesjonalnie przeszkolonych do niesienia pomocy żołnierzom okazjonalnie używającym narkotyków.

4.2. Udzielanie wsparcia i konsultacji merytorycznych podmiotom prowadzącym szkolenia określonych grup zawodowych oraz realizacja programów szkoleniowych z zakresu profilaktyki narkomanii
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zleciło podmiotom spoza sektora finansów publicznych przeprowadzenie szkoleń dla wybranych grup zawodowych (pedagodzy, psycholodzy, policjanci, służby socjalne, kuratorzy, pracownicy placówek opiekuńczo-wychowawczych) realizujących zadania wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Szkolenia dotyczyły następujących obszarów problemowych:

epidemiologia zjawiska narkomanii,
strategie ograniczania podaży i popytu na narkotyki w świetle uregulowań zawartych w znowelizowanej ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii,
konstruowanie programu profilaktyki
metody oceny problemu narkomanii, metodologia planowania programu lokalnego,
metody diagnostyki i pomocy osobom zagrożonym uzależnieniem (profilaktyka dla grup ryzyka) w różnych środowiskach (środowisko lokalne, szkoła, podstawowa opieka zdrowotna),
ewaluacja programu profilaktyki. Zorganizowano programy i konferencje szkoleniowe:
cykl 10 szkoleń dla nauczycieli oraz pracowników służb społecznych z województwa podlaskiego w zakresie problematyki narkomanii z uwzględnieniem zagadnieńHIV/AIDS. Realizator - Caritas Diecezji Białostockiej,
szkolenie dla kuratorów sądowych z zakresu profilaktyki narkomanii. Tematyka szkolenia dotyczyła aspektów medycznych, psychologicznych i prawnych postępowania z osobami zagrożonymi uzależnieniem i uzależnionymi. Realizator -Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii,
"Studium Profilaktyki Uzależnień" - szkolenie przeznaczone dla pracowników ośrodków rehabilitacji narkomanów, placówek opiekuńczych i resocjalizacyjnych oraz programów środowiskowych, doskonalące wiedzę i umiejętności w zakresie metod i technik pracy z osobami zagrożonymi uzależnieniem i uzależnionymi. Realizator - Towarzystwo Psychoprofilaktyczne,
"Akademia Szkolnych Profilaktyków" - szkolenia zrealizowane w województwie podlaskim przygotowujące pedagogów i wychowawców do rozpoznawania diagnozowania problemu narkomanii w szkole oraz planowania, prowadzenia i ewaluacji systemowej profilaktyki szkolnej. Realizator - Centrum Usług Społecznych,
"X Sympozjum duszpasterzy katolickich ośrodków i wspólnot pomagających ludziom uzależnionym" - ogólnopolskie szkolenie poświęcone roli rodziny w procesie leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych. Realizator - Katolickie Stowarzyszenie "Betania",
"Studium Wiedzy o Profilaktyce Narkomanii" - program szkoleniowy dla realizatorów i animatorów działań profilaktycznych przygotowany przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Szkolenie ukierunkowane było na pogłębienie wiedzy uczestników na temat problemu narkomanii i strategii przeciwdziałania oraz doskonalenie umiejętności opracowywania i realizacji programu profilaktycznego. Realizator - Fundacja Edukacji Społecznej,
ogólnopolskie "Szkolenie dla policjantów ruchu drogowego oraz pionu prewencji w zakresie HIV/AIDS i narkomanii". Realizator - Fundacja Edukacji Społecznej,
szkolenie dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej z województwa wielkopolskiego, ukierunkowane na pogłębienie wiedzy dotyczącej diagnozy uzależnienia od narkotyków oraz poznanie metody wczesnej interwencji wobec osoby używającej narkotyków. Realizator - Stowarzyszenie "Sedno",
"Kadra 2002" - ogólnopolska konferencja szkoleniowa dla wychowawczyń harcerskich poświęcona edukacji na temat epidemiologii i przyczyn narkomanii oraz koncepcji profilaktyki. Realizator - Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej,
konferencja szkoleniowa poświęcona "Krajowemu Programowi Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002-2005". W konferencji wzięli udział przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej, organizacji pozarządowych z województwa pomorskiego. Realizator - Stowarzyszenie "Razem Przeciw Przemocy",
"Współwystępowanie zaburzeń psychicznych i uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Trudności diagnostyczne, terapeutyczne i orzecznicze" - ogólnopolska konferencja poświęcona tematyce leczenia farmakologicznego i terapii osób z tzw. "podwójną diagnozą". Realizator - Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii,
"Narkotyki w środowisku akademickim jako zagrożenie prowadzące do poważnych szkód indywidualnych i społecznych" - ogólnopolska konferencja dla przedstawicieli samorządów studenckich zrealizowana w ramach programu pod patronatem kancelarii prezydenta RP "Uczelnie wolne od narkotyków". Realizator - Akademia Rolnicza, Kraków.

Łącznie zorganizowano 9 szkoleń, w których uczestniczyło ‰8 osób oraz 4 konferencje skupiające 656 uczestników

5. ZWIĘKSZENIE LICZBY I ZRÓŻNICOWANIA DOSTĘPNYCH PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH UWZGLĘDNIAJĄCYCH PROBLEMATYKĘ ZAPOBIEGANIA NARKOMANII

5.2. Wprowadzenie do szkół programów profilaktyki problemów dzieci i młodzieży uwzględniających profilaktykę narkomanii
Instytucja odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

Na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2002 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół(Dz. U. Nr 10 poz. 96) od września 2002 roku wprowadzono do wszystkich typów szkół obowiązkowy program profilaktyki problemów dzieci i młodzieży uwzględniający profilaktykę narkomanii. W związku z tym odbyły się dwie konferencje szkoleniowe nt.: "Budowanie szkolnego programu profilaktyki problemów dzieci i młodzieży" przeznaczone dla wizytatorów kuratoriów oświaty i delegatur oraz przedstawicieli Wojewódzkich Ośrodków Metodycznych (18-20 września i 5 i 6 grudnia 2002 roku).

Opracowano również "Standardy jakości pierwszorzędowych programów profilaktycznych realizowanych w szkołach i placówkach oświatowych." Jednocześnie w szkołach nadal realizowane były profesjonalne programy profilaktyczne takie jak: ,,Drugi Elementarz, czyli Program Siedmiu Kroków", "Jak żyć z ludźmi", ,,Dziękuję NIE", ,,Zanim spróbujesz", ,,NOE", ,,Debata", ,,Podaj dłoń", ,,Spójrz inaczej", ,,Nasze spotkania". W ramach prowadzonych działań przeszkolono 265 wizytatorów kuratoriów oświaty, delegatur, pracowników wojewódzkich ośrodków doskonalenia nauczycieli oraz pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych.

5.3. Wspieranie rozwoju profesjonalnych programów profilaktycznych adresowanych do określonych grup docelowych, zintegrowanych z lokalnymi i regionalnymi strategiami przeciwdziałania narkomanii
Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii wspierało regionalne i lokalne programy profilaktyki narkomanii adresowane do:

osób zagrożonych uzależnieniem (w szczególności dzieci i młodzieży)
osób okazjonalnie używających narkotyków
liderów młodzieżowych.

Programy dla osób zagrożonych uzależnieniem
W tej kategorii mieściły się programy, których głównym adresatem są grupy zagrożone narkomanią-dzieci i młodzież zaniedbane wychowawczo, pochodzące z rodzin dysfunkcyjnych, w tym z problemem uzależnienia, mające często pierwsze kontakty ze środkami odurzającymi. Cele zrealizowanych programów obejmowały zmniejszanie skutków wzrastania w niekorzystnym środowisku rodzinnym i rówieśniczym, poprawę funkcjonowania emocjonalnego i społecznego podopiecznych oraz wspieranie rozwoju, zainteresowań, wyrabianie nawyków spędzania wolnego czasu bez środków odurzających. Cele powyższe osiągane były poprzez działania o charakterze interwencyjnym, opiekuńczo-wychowawczym i psychokorekcyjnym oraz działalność klubową.

Bazą dla realizacji ww. programów profilaktycznych były placówki organizowane w środowisku lokalnym - świetlice socjoterapeutyczne, ogniska wychowawcze, kluby młodzieżowe, ośrodki profilaktyki.

W ramach programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży zagrożonych narkomanią zrealizowane były następujące zadania:

edukacja dzieci i młodzieży mająca na celu redukcję popytu na środki odurzające,
rozwijanie różnorodnych form pomocy dla dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem,
działania nastawione na kreowanie wśród młodzieży stylu życia wolnego od uzależnień,
edukacja dorosłych,
programy specjalistycznej pomocy dla rodziców dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem.

Realizatorami programów profilaktycznych w świetlicach, klubach i innych placówkach dla dzieci i młodzieży zagrożonej narkomanią były:

Polskie Towarzystwo Psychologiczne - program "Kaskada" -ogólnopolski program działań psychokorekcyjnych dla młodzieży, program pomocy dla rodziców dzieci zagrożonych narkomanią zrealizowany w 10 placówkach świetlicowych,
Agencja Doradztwa Zawodowego AD - ogólnopolski program przeciwdziałania patologii społecznej zrealizowany przez 9 ośrodków profilaktyki (woj. łódzkie, lubelskie, małopolskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, lubelskie, dolnośląskie),
Towarzystwo Profilaktyki Środowiskowej "Mrowisko" - program działań opiekuńczo-wychowawczych, psychokorekcyjnych i interwencyjnych zrealizowany w 3 Ośrodkach Profilaktyki Środowiskowej, woj. pomorskie,
Lubelskie Towarzystwo "Kuźnia" -- program działań psychologiczno-terapeutycznych zrealizowany w 4 klubach, woj. lubelskie,
Świętokrzyskie Towarzystwo "Kuźnia" - program działań psychologicznoterapeutycznych zrealizowany w 3 klubach, woj. świętokrzyskie,
Dolnośląskie Towarzystwo "Kuźnia" - program działań psychologiczno-terapeutycznych dla dzieci i młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowany w 3 klubach, woj. dolnośląskie,
Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii - program działań edukacyjnych, psychologiczno-terapeutycznych zrealizowany w 7 świetlicach na terenie kraju,
Towarzystwo "Powrót z U" - program działań edukacyjnych, psychologicznoterapeutycznych zrealizowany w 2 placówkach środowiskowych, woj. zachodniopomorskie, lubelskie,
Stowarzyszenie "Altum" - program działań edukacyjno-rozwojowych i terapeutycznych, działania liderów młodzieżowych, zrealizowany w 3 ośrodkach profilaktyki, woj. mazowieckie i podkarpackie,
Stowarzyszenie "Jowisz" - program działań rozwojowych i psychologicznoterapeutycznych, działania liderów młodzieżowych zrealizowany w 4 ośrodkach profilaktyki, woj. dolnośląskie,
Stowarzyszenie "Monar" - programy działań o charakterze edukacyjnym, terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowane w 3 świetlicach, woj. mazowieckie, śląskie, dolnośląskie,
Polskie Stowarzyszenie Psychologów Praktyków - programy działań o charakterze edukacyjnym, psychologiczno-terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, działania liderów młodzieżowych zrealizowane w 3 ośrodkach profilaktyki, woj. małopolskie,
Stowarzyszenie "Karan"- programy działań o charakterze edukacyjno-rozwojowym i terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowane w 5 Centrach Rozwoju Osobowości, 2 świetlicach, woj. mazowieckie, wielkopolskie, podkarpackie, warmińsko - mazurskie,
Fundacja "Maraton" - programy działań o charakterze edukacyjnym, psychokorekcyjnym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, program rówieśniczej edukacji zdrowotnej, program liderów młodzieżowych, zrealizowane w 2 ośrodkach profilaktyki, woj. dolnośląskie, mazowieckie,
Powiślańska Fundacja Społeczna - programy działań o charakterze edukacyjnym, terapeutycznym i psychokorekcyjnym dla dzieci i młodzieży, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, 1 ognisko wychowawcze, woj. mazowieckie,
Stowarzyszenie "Zdrowa Szkoła" - programy działań o charakterze edukacyjnym, psychologiczno-terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, działania liderów młodzieżowych, program dzieci ulicy zrealizowane w 5 świetlicach, woj. świętokrzyskie,
"Alternatiff" - programy działań o charakterze psychologiczno-terapeutycznym, promocja zdrowego stylu życia, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowane w 2 klubach, woj. mazowieckie,
Stowarzyszenie "OPTA" - program działań o charakterze psychokorekcyjnym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, woj. mazowieckie,
Stowarzyszenie Przyjaciół Ośrodka "Wspólny Dom" - program działań psychokorekcyjnych dla młodzieży zagrożonej narkomanią wymagającej czasowego pobytu poza rodziną zrealizowany w stacjonarnym ośrodku socjoterapii, woj. mazowieckie,
Ośrodek Profilaktyczno-Wychowawczy "Michael" - program działań o charakterze edukacyjno-rozwojowym, terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, program antydopingowy, woj. mazowieckie,
Towarzystwo Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom - program działań edukacyjnych i psychokorekcyjnych dla młodzieży zagrożonej narkomanią i rodziców, działania liderów młodzieżowych zrealizowany w ośrodku profilaktyki, woj. kujawskopomorskie,
Stowarzyszenie "Młodzi-Młodym"- program działań edukacyjnych, interwencyjnych i psychokorekcyjnych, działania liderów młodzieżowych, woj. zachodnio-pomorskie,
Stowarzyszenie "Aslan" - specjalistyczna pomoc psychologiczna dla osób zagrożonych narkomanią, merytoryczne wsparcie młodzieżowych grup samopomocowych zrealizowane w klubie młodzieżowym, woj. mazowieckie,
Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej - program socjoterapii i grup wsparcia dla rodziców, 1 świetlica, woj. zachodnio-pomorskie,
Katolickie Stowarzyszenie "Betania" - program zajęć edukacyjnych socjoterapeutycznych dla młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowany w świetlicy socjoterapeutycznej, woj. mazowieckie,
Caritas Diecezji Radomskiej - program socjoterapii zrealizowany w świetlicy socjoterapeutycznej, woj. mazowieckie,
Pracownia Alternatywnego Wychowania - program zajęć edukacyjnych nt. narkotyków, działań psychokorekcyjnych i pomocy rodzinom dzieci zagrożonych narkomanią, woj. łódzkie,
Częstochowskie Towarzystwo Profilaktyki Społecznej - program zajęć rozwojowych i socjoterapeutycznych, promocja zdrowego stylu życia, zrealizowane w świetlicy socjoterapeutycznej, woj. śląskie,
Stow. "Serduszko dla Dzieci" - program pomocy dla rodziców, program zajęć socjoterapeutycznych, woj. mazowieckie,
Stowarzyszenie dla Rodzin -program działań o charakterze psychologicznoterapeutycznym dla dzieci i młodzieży, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowane w 1 ośrodku profilaktyki, woj. mazowieckie.

Programy dla osób okazjonalnie używających narkotyków
W tej kategorii mieściły się programy, których głównym adresatem były osoby zagrożone uzależnieniem w związku z okazjonalnym używaniem narkotyków. Cele zrealizowanych programów nastawione były na zmianę zachowań dzieci i młodzieży w kierunku utrzymania abstynencji, poprawę ich funkcjonowania emocjonalnego i społecznego oraz wspieranie rodzin w rozwiązywaniu problemów związanych z używaniem narkotyków przez dziecko. Cele powyższe osiągane były poprzez działania o charakterze edukacyjnym, interwencyjnym i psychokorekcyjnym.

Bazą dla realizacji ww. programów profilaktycznych były placówki organizowane w środowisku lokalnym - punkty informacyjno-konsultacyjne oraz poradnie profilaktyki. Realizatorami programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży używających narkotyków były:

Lubelskie Towarzystwo "Kuźnia" -- program działań interwencyjnych i terapeutycznych dla dzieci, młodzieży i rodziców, 2 punkty konsultacyjne, woj. lubelskie,
Świętokrzyskie Towarzystwo "Kuźnia" - program działań interwencyjnych terapeutycznych dla dzieci, młodzieży i rodziców, 2 poradnie, woj. świętokrzyskie,
Powiślańska Fundacja Społeczna - program terapeutyczny dla osób eksperymentujących z narkotykami i ich rodzin, 1 poradnia młodzieżowa, woj. mazowieckie,
Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii - programy działań interwencyjnych i terapeutycznych dla dzieci, młodzieży i rodziców zrealizowane w 10 punktach konsultacyjnych; woj. lubuskie, mazowieckie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, warmińsko-mazurskie, zachodnio-pomorskie, świętokrzyskie, pomorskie,
Katolickie Centrum Edukacji Młodzieży "Kana" - program działań edukacyjnoterapeutycznych oraz interwencyjnych, 1 ośrodek profilaktyki, woj. śląskie,
Fundacja "Maraton" - program działań interwencyjnych i terapeutycznych dla dzieci, młodzieży i rodziców, 1 poradnia profilaktyki, woj. mazowieckie,
Stowarzyszenie "Zdrowa Szkoła" - konsultacje specjalistyczne dla osób zagrożonych uzależnieniem i rodzin, 1 punkt konsultacyjny, woj. świętokrzyskie,
Gorzowskie Stowarzyszenie im. Brata Krystyna - konsultacje specjalistyczne dla osób zagrożonych uzależnieniem i rodzin, 1 punkt konsultacyjny, woj. lubuskie,
Stowarzyszenie "Bez Uzależnienia" - program poradnictwa i terapii dla osób zagrożonych uzależnieniem i rodzin, 2 punkty konsultacyjne, woj. pomorskie,
Fundacja "Familia" - program "Przystanek Woodstock 2002" - program działań informacyjno-edukacyjnych oraz działań interwencyjnych zrealizowany podczas zlotu młodzieży w czasie festiwalu muzyki rockowej w żarach - 1 punkt konsultacyjny, woj. lubuskie,
Dolnośląskie Stowarzyszenie Psychoprofilaktyczne "Alternatywa" - poradnictwo i działania terapeutyczne dla osób zagrożonych uzależnieniem, 1 punkt konsultacyjny, woj. dolnośląskie,
Fundacja "Res Humanae" - program edukacyjno-terapeutyczny oraz środowiskowych działań interwencyjnych dla rodziców osób uzależnionych zrealizowany na obszarze 5 powiatów województwa podlaskiego.

Programy dla liderów młodzieżowych
W tej kategorii mieściły się programy o charakterze edukacyjno-szkoleniowym wspierające i przygotowujące liderów młodzieżowych do prowadzenia działań profilaktycznych w środowisku rówieśniczym - w szczególności w zakresie edukacji zdrowotnej.

W ramach ww. programów realizowane były następujące działania:

zajęcia informacyjne i edukacyjne dla liderów na temat uzależnień,
zajęcia edukacyjne na temat metod pomocy rówieśniczej,
zajęcia psycho-edukacyjne (treningi, warsztaty) wzmacniające umiejętności psychologiczne i społeczne liderów.

W 2002 roku podmiotom spoza sektora finansów publicznych Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zleciło realizację następujących programów:

"Kaskada" - program warsztatów szkoleniowych dla liderów młodzieżowych i wolontariuszy działających w lokalnych programach profilaktycznych, doskonalący umiejętności prowadzenia zajęć dla dzieci i młodzieży z grup ryzyka oraz umiejętności pomocy rówieśniczej. Program zrealizowano w dziewięciu ośrodkach w kraju (woj. łódzkie, mazowieckie, małopolskie, warmińsko-mazurskie, opolskie, świętokrzyskie, dolnośląskie, śląskie). Realizator - Polskie Towarzystwo Psychologiczne,
"Narkotyki Stop" - program szkolenia liderów młodzieżowych z województwa podkarpackiego przygotowujący ich do działań profilaktycznych w środowisku rówieśniczym. Realizator - Stowarzyszenie Ruch Pomocy Psychologicznej "Integracja",
Warsztaty szkoleniowe dla młodzieżowych realizatorów kampanii "Narkotyki - najlepsze wyjście nie wchodzić" w województwie opolskim. Realizator - Polskie Towarzystwo Psychologiczne,
"Powiatowa Młodzieżowa Szkoła Liderów" - III edycja szkolenia młodzieżowych liderów z województwa śląskiego i małopolskiego do pełnienia funkcji animatorów programów profilaktycznych. Realizator - Stowarzyszenie "Klub Abstynenta Powrót",
"Rówieśnicza Edukacja Zdrowotna Młodzieży w Zapobieganiu Narkomanii i AIDS -Lider" - program zajęć edukacyjno-szkoleniowych dla liderów młodzieżowych przeprowadzony w województwie mazowieckim i dolnośląskim. Realizator - Fundacja "Maraton".

Szczegółowe dane dotyczące podejmowanych działań przestawiono w aneksie nr 1.

II. LECZENIE, REHABILITACJA I OGRANICZANIE SZKÓD ZDROWOTNYCH

2. ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI ŚWIADCZEŃW ZAKRESIE LECZENIA, REHABILITACJI I OGRANICZANIA SZKÓD ZDROWOTNYCH POPRZEZ ROZWÓJ SPECJALISTYCZNYCH PLACÓWEK I PROGRAMÓW

2.1. Pełne zewidencjonowanie na poziomie województw istniejących placówek leczniczych i rehabilitacyjnych, w tym prowadzących programy ograniczania szkód, stałe uaktualnianie danych oraz upowszechnianie informacji na ten temat
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy województw we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W 2002 roku wydany został w formie książkowej (10 tys. Egzemplarzy) informator na temat placówek udzielających pomocy osobom z problemem narkotykowym pt. "Gdzie szukać pomocy?". W informatorze uwzględnione zostały placówki ze wszystkich województw, jednakże przygotowanie osobnych informatorów dla każdego województwa będzie przedmiotem dalszej współpracy Biura z samorządem wojewódzkim. Informator dostępny jest na stronie internetowej Biura.

Przeszkodą w realizacji zadania, szczególnie na etapie zbierania danych, było dotarcie do nowopowstałych placówek. Również pełnomocnicy wojewódzkich władz samorządowych, do których Biuro zwracało się o pomoc w zebraniu danych, nie dysponowali rzetelnymi i kompletnymi informacjami ze swojego terenu.

Samorządy województw

W większości województw zadanie nie było realizowane. Aktywnością wykazały się województwa:

mazowieckie - zewidencjonowano placówki lecznicze i rehabilitacyjne,
łódzkie - wydano informator o placówkach świadczących pomoc na rzecz osób z problemem narkomanii,
opolskie - prowadzono ewidencję placówek leczniczych i rehabilitacyjnych,
dolnośląskie - uaktualniono bazę danych dotyczącą placówek prowadzących terapię i rehabilitację osób uzależnionych od narkotyków.

2.2. Opracowywanie i wdrażanie minimalnego planu zabezpieczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej uwzględniającego leczenie i rehabilitację uzależnienia od narkotyków oraz jego aktualizacja (na poziomie powiatu)
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy powiatowe we współpracy z kasami chorych.

Samorządy powiatowe we współpracy z kasami chorych

Z art. 55a ustawy z dnia 06 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28 poz. ™ z późniejszymi zmianami) obowiązek opracowania minimalnego planu zabezpieczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej spoczywał na wojewodach. Tymczasem w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2000-2005 błędnie obowiązek ten nałożony został na samorządy powiatowe, które mając na uwadze zapisy art.55a cytowanej ustawy nie opracowały powyższych panów. W tych okolicznościach oraz z uwagi na wejście w życie z dniem 01.04.2003 ustawy z dn. 23 stycznia 2003 o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 45, poz.391) istnieje pilna potrzeba dostosowania zapisów zawartych w KPPN na lata 2003-2005 do przepisów rozdziału 7 "Planowanie zabezpieczenia potrzeb zdrowotnych" tejże ustawy. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii przygotowuje w przedmiotowej sprawie stosowny wniosek.

2.3. Określenie docelowej sieci zakładów prowadzących leczenie i rehabilitację uzależnienia od narkotyków zgodnie z art. 6 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Instytut Psychiatrii i Neurologii we współpracy z Krajowym biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Instytut Psychiatrii i Neurologii we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W 2002 roku kontynuowano prace nad projektem rozporządzenia Ministra Zdrowia, w sprawie ustalenia docelowej sieci publicznych zakładów psychiatrycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w art. 6 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Projekt ww. rozporządzenia został przekazany do Ministerstwa Zdrowia.

2.5. Rozwój sieci placówek i programów leczenia substytucyjnego oraz ograniczania szkód zdrowotnych
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Wojewodowie, samorządy wojewódzkie, samorządy powiatowe, samorządy gminne, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Kasy Chorych

Wojewodowie

W 2002 roku w województwie dolnośląskim, mazowieckim oraz świętokrzyskim zwiększono dostępność do programów leczenia substytucyjnego poprzez zwiększenie liczy pacjentów w istniejących programach.

W województwie małopolskim i zachodniopomorskim prowadzone były działania profilaktyczne w grupach osób o zwiększonym ryzyku zakażenia HIV m.in. akcja anonimowego, bezpłatnego testowania w kierunku HIV/AIDS oraz działania edukacyjne na temat ryzykownych zachowań. Programy adresowane były w szczególności do osób uprawiających prostytucję oraz osób przebywające w zakładach penitencjarnych.

Samorządy wojewódzkie

Rozwój programów leczenia substytucyjnego wspierany był poprzez dofinansowanie ze strony władz samorządowych w województwach małopolskim, mazowieckim zachodniopomorskim.

Niektóre z województw podejmowały działania w kierunku utworzenia nowych programów W województwie łódzkim w ramach przyjętej uchwałą Sejmiku Województwa Łódzkiego na lata 2001-2005 Strategii Rozwoju Polityki Społecznej Województwa Łódzkiego ujęto zadanie dotyczące wspierania działań leczniczych w tym leczenia substytucyjnego. W 2002 roku podjęto rozmowy z Wojewódzkim Ośrodkiem Leczenia Uzależnień w Łodzi i Łódzką Regionalną Kasą Chorych na temat wdrożenia programu leczenia substytucyjnego w województwie. Podobne działania podejmowane były w województwie dolnośląskim, jednak ze względu na brak środków finansowych na zakup metadonu, próba uruchomienia nowego programu substytucyjnego zakończyła się niepowodzeniem.

W wyniku braku współpracy między różnymi instytucjami odpowiedzialnymi za tworzenie nowych placówek leczenia substytucyjnego w 2002 nie udało się utworzyć nowego programu.

Samorządy powiatowe i gminne

Z analizy nadesłanych ankiet wynika, że gminy i powiaty nie realizowały powyższego zadania. Kilka samorządów jedynie dofinansowało działalność istniejących na ich terenie placówek realizujących pogramy redukcji szkód.

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W 2002 roku Krajowe Biuro dokonało zakupu leku do programów leczenia substytucyjnego (metadon) prowadzonych w dziesięciu publicznych zakładach opieki zdrowotnej na terenie kraju. Opieką objęto około 1000 pacjentów.

Krajowe Biuro zleciło organizacjom pozarządowym realizację 13 programów redukcji szkód w większych aglomeracjach miejskich oraz udzieliło na ten cel dotacji. Biuro sfinansowało wynagrodzenia pracowników ulicznych a sprzęt tzn. igły, strzykawki, środki opatrunkowe, prezerwatywy, był zakupiony w większości programów ze środków przekazanych przez samorządy lokalne lub organizacje międzynarodowe.

Grupy pracowników ulicznych oraz pracowników punktów konsultacyjnych realizowały także programy edukacyjne ukierunkowane na aktywnych narkomanów pozostających poza systemami leczniczymi. Oddziaływania edukacyjne zmierzały przede wszystkim do wstrzymania szkodliwych praktyk zażywania środków odurzających, doradzanie bezpiecznych zachowań seksualnych oraz zmniejszenia liczby zgonów lub problemów społecznych i zdrowotnych wśród osób zażywających narkotyki. Coraz większa popularność środków syntetycznych zażywanych nieiniekcyjnie spowodowała konieczność rozwijania nowych programów skierowanych do młodzieży eksperymentującej ze środkami syntetycznymi w klubach i dyskotekach.

Programami redukcji szkód finansowanymi przez Biuro objęto 10 925 narkomanów, tj. o trzy tysiące więcej niż w roku 2000.

Główną trudnością w rozszerzaniu programów substytucyjnych był brak ujęcia w budżetach kas chorych funduszy na zakup metadonu. Stanowiło to przeszkodę w uruchomieniu nowych programów, o co zabiegały publiczne zakłady opieki zdrowotnej i władze samorządowe. Przeszkodą w zwiększeniu dostępności programów jest również zapis w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 6 września 1999 r w sprawie leczenia substytucyjnego (Dz.U. z dnia 24 września 1999r Nr 77, poz. 873) uniemożliwiający wydawania metadonu raz na kilka dni pacjentom pozostających dłużej w programie.

Biorąc pod uwagę dostępność środków finansowych i obowiązujące regulacje prawne, oprócz propagowania idei leczenia substytucyjnego, które pozostaje w istotnym związku z ograniczeniem epidemii HIV/AIDS - Biuro nie ma wpływu na zwiększenie liczby tego rodzaju programów.

Mimo, że celem programów redukcji szkód jest m.in. zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych oraz przeciwdziałanie marginalizacji społecznej w środowisku lokalnym, władze samorządowe rzadko partycypowały w kosztach ich prowadzenia.

Kasy Chorych

Pięć programów metadonowych otrzymało dofinansowanie Kas Chorych, w postaci zakupienia świadczeń zdrowotnych na rzecz osób biorących udział w programie. W 2002 roku nie powstał, żaden nowy program metadonowy, mimo iż np. Opolska Kasa Chorych ogłosiła konkurs na program metadonowy, ale nie zgłosił się żaden oferent. Kasy Chorych nie finansowały programów ograniczania szkód zdrowotnych polegających na wymianie igieł i strzykawek.

2.6. Rozwój programów post rehabilitacyjnych i placówek readaptacji społecznej: hosteli i mieszkań chronionych
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z jednostkami samorządów gminnych, powiatowych, województw oraz kas chorych

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W 2002 roku Biuro dofinansowało 12 organizacji pozarządowym realizujących programy postrehabilitacyjne, w oparciu o 14 hosteli oraz 18 mieszkań adaptacyjnych. Z miejsc w hostelach w 2002 roku skorzystały 482 osoby. 90 % spośród nich podczas korzystania z chronionego miejsca zamieszkania pracowało, 60% uczyło się( uzupełnienie wykształcenia, kursy zawodowe) 40% jednocześnie uczyło się i pracowało. Tylko 10% nie podjęło żadnej aktywności, dotyczyło to głównie osób chorych (np. HIV/AIDS), które oczekiwały na rentę inwalidzką lub rodziców opiekujących się małymi dziećmi.

Szczególną uwagę poświęcono programom oferującym ambulatoryjną pomoc pacjentom kończącym terapię stacjonarną i wracającym do miejsca zamieszkania, bądź starającym się usamodzielnić w innym mieście. Programy te obejmowały warsztaty aktywności zawodowej, zapobieganie nawrotom choroby i grupy wsparcia. Tego rodzaju opieka decyduje często o sukcesie terapeutycznym w postaci utrzymania abstynencji i pełnej readaptacji społecznej narkomanów. W tym obszarze dofinansowano 7 programów wybiegających poza standard pracy placówki ambulatoryjnej i dających możliwości rozwoju osobistego pacjentom kończącym terapię i utrzymującym abstynencję.

Z ambulatoryjnej pomocy postrehabilitacyjnej skorzystało ok. 200 osób, wliczając rodziny osób uzależnionych. Tworzeniem miejsc, w których zdrowiejący narkomani mogliby pod okiem terapeuty włączać się w życie społeczne, w bardzo niewielkim stopniu zainteresowane są samorządy lokalne. Jak wynika z analizy, której dokonało Biuro w roku sprawozdawczym, dotyczącej wydatków na przeciwdziałanie narkomanii ze środków publicznych, samorządy miały w nich udział prawie symboliczny. Wyraźnie władze samorządowe nie widzą bezpośredniego związku pomiędzy prowadzeniem programów zapobiegających powrotom do nałogu a ograniczeniem wydatków na pomoc społeczną i utrzymanie bezpieczeństwa.

Potencjał Biura w finansowaniu tego rodzaju przedsięwzięć jest praktycznie wyczerpany, jeżeli rosnące potrzeby stworzenia warunków postrehabilitacji (coraz większa liczba narkomanów kończących terapię) nie zostaną zaspokojone, nakłady przeznaczone na leczenie mogą zostać wykorzystane nieracjonalnie.

W kwietniu 2002 r staraniem Biura zostało przeprowadzone szkolenie na temat używania alkoholu przez osoby uczestniczące w programach postrehabilitacyjnych. Uczestnikami szkolenia było 36 realizatorów tego typu programów z terenu całej Polski.

Samorządy powiatowe i gminne

Z analizy nadesłanych sprawozdań wynika, że w kilku powiatach i gminach realizowano powyższe zadanie. Przykładem może być gmina Zgorzelec, która finansowała program "Readaptacji neofitów".

Samorządy wojewódzkie

W czterech województwach: opolskim, mazowieckim, łódzkim, wielkopolskim Urzędy Marszałkowskie dofinansowywały programy i placówki postrehabilitacyjne. W województwie mazowieckim zrealizowano program wsparcia psychologicznego dla osób, które ukończyły leczenie w ośrodkach rehabilitacyjnych dla narkomanów. Zadaniem programu było przeciwdziałanie uzależnieniom, poprawa adaptacji społecznej osób, które opuściły ośrodek resocjalizacji narkomanów oraz zapobieganie nawrotom choroby, uczenie otwartych sposobów komunikacji, uczenie się efektywnych sposobów radzenia sobie z różnymi problemami życiowymi, rozwijanie własnego potencjału i rozwijanie lub łagodzenie problemów psychologicznych. W województwie opolskim w ośrodku Monar w Graczach w ramach postrehabilitacji uruchomiono program edukacji zawodowej.

Kasy chorych

Kasy chorych nie finansowały programów postrehabilitacyjnych i placówek readaptacji społecznej.

2.7. Rozwój specjalistycznych programów i oddziałów rehabilitacyjnych dla osób uzależnionych od narkotyków w jednostkach penitencjarnych i zakładach dla nieletnich
Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Ministerstwo Sprawiedliwości

Ministerstwo Sprawiedliwości

Oddziaływania specjalistyczne dla osób przebywających w jednostkach penitencjarnych prowadzone były w oparciu o 10 autorskich programów przygotowanych przez terapeutów pracujących w poszczególnych oddziałach. We wszystkich oddziałach programy realizowane były w 6-miesięcznych cyklach, obejmujących elementy podstawowej psychoterapii uzależnienia. Wszystkie programy terapeutyczne uwzględniały specyfikę: jednostki, kadry oraz populacji skazanych, dla której zostały przygotowane. Programy opierały sięna strategiczno-strukturalnej psychoterapii uzależnienia. Teoretyczne podstawy programów tworzy psychospołeczny model uzależnienia i zawarta w nim koncepcja psychologicznych mechanizmów uzależnienia. We wszystkich programach pacjenci uczestniczyli w grupowych zajęciach terapeutycznych, a ponadto realizowali Indywidualne Programy Terapii.

Specjalistyczny program dla wychowanków zakładów dla nieletnich, uzależnionych od narkotyków realizowany był także w Zakładzie Poprawczym i Schronisku dla Nieletnich w Białymstoku. W placówce podejmowane były następujące działania:

objęcie opieką psychoterapeutyczną wszystkich wychowanków zakładu,
kształtowanie wzorów zdrowego stylu życia i spędzania wolnego czasu,
prowadzenie pracy psychokorekcyjnej i terapeutycznej,
korygowanie i kompensowanie braków emocjonalnych związanych z zażywaniem narkotyków,
objęcie badaniami profilaktycznymi wszystkich wychowanków na okoliczność zarażenia wirusem HIV i zachorowania na gruźlicę.

Rehabilitacja skazanych uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych była w 2002 roku prowadzona w 10 więziennych oddziałach terapeutycznych posiadających 361 miejsc. Terapia w tych oddziałach trwała około 6 miesięcy. Programami objęto w zeszłym roku ogółem 774 skazanych, z czego leczenie ukończyło 626 pacjentów.

Niewystarczająca liczba miejsc w oddziałach terapeutycznych powodowała wydłużanie się okresu oczekiwania skazanych na przyjęcie do oddziału (obecnie okres ten wynosi już9 miesięcy, podczas gdy w 1999 roku wynosił 3 miesiące).

4. WPROWADZENIE SYSTEMU SZKOLEŃ DLA PERSONELU PROWADZĄCEGO LECZENIE, REHABILITACJĘ I PROGRAMY OGRANICZANIA SZKÓD ZDROWOTNYCH

4.1. Wdrożenie specjalistycznych programów szkoleniowych w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków zatwierdzanych i certyfikowanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W dniu 06 marca 2001 r. zostało podpisane porozumienie pomiędzy Dyrektorem Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii a Ministrem Zdrowia w sprawie powierzenia przez Ministra Zdrowia prowadzenia postępowania certyfikującego program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków Dyrektorowi Krajowego Biura. Szczegółowe zasady, tryb i program szkolenia zawiera podpisany przez Ministra Zdrowia na podstawie art. 14 ust. 2a ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r o przeciwdziałaniu narkomanii "Regulamin zatwierdzania i certyfikowania programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków". Ponadto Minister Zdrowia powołał Radę do Spraw Certyfikacji Programów Szkoleniowych w składzie: prof. Cz. Czabała, dr K. Steinbarth - Chmielewska, mgr J. Koczurowska, mgr E. Rachowska, mgr T. Wolfart oraz mgr B. Bukowska.

W związku z powyższym zgodnie z par. 6 Regulaminu zatwierdzania i certyfikowania programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków ogłoszone i rozstrzygnięte zostały następujące konkursy:

Konkurs na program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków zatwierdzany i certyfikowany przez Ministra Zdrowia,
Konkurs na skrócony program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków zatwierdzany i certyfikowany przez Ministra Zdrowia,
Konkurs na uzyskanie przez zakład opieki zdrowotnej rekomendacji Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii uprawniającej do prowadzenia staży klinicznych w ramach specjalistycznego programu szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków
Konkurs na uzyskanie rekomendacji Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, uprawniającej do prowadzenia superwizji klinicznej w ramach specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków.

W wyniku postępowania konkursowego Minister Zdrowia decyzją z dnia 25. 09. 2002 r. Zatwierdził i certyfikował programy szkoleniowe przedłożone przez:

Polskie Towarzystwo Psychologiczne - program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków w trybie skróconym w zakresie instruktora i specjalisty terapii uzależnień, dla osób, które prowadziły rehabilitację pacjentów uzależnionych od narkotyków przez okres co najmniej 10 lat.
Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii - program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków w trybie pełnym w zakresie specjalisty terapii uzależnień i instruktora terapii uzależnień.

Przeprowadzono trzy sesje szkoleniowe w trybie skróconym, w wyniku których 94 osoby uzyskały certyfikaty specjalisty terapii uzależnień. W trybie pełnym szkolenie podjęły 42 osoby.

4.2. Wdrożenie systemu szkolenia w dziedzinie problemów narkotykowych, w szczególności dla: lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, lekarzy medycyny rodzinnej, pediatrów i pielęgniarek
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z Centrum Metodycznym Kształcenia Podyplomowego oraz Naczelną Radą Lekarską i Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z Centrum Metodycznym Kształcenia Podyplomowego oraz Naczelną Radą Lekarską i Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych

W 2002 r kontynuowano program szkolenia dla personelu Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Przeprowadzono dwa pełne cykle szkoleń dla lekarzy i pielęgniarek "Rola personelu Podstawowej Opieki Zdrowotnej w rozwiązywaniu problemów towarzyszących używaniu substancji odurzających". Szkolenie obejmowało 4 sesje po 5 godz. Przeszkolono ok. 120 osób; oprócz tego zlecono szkolenie personelu POZ z terenu województwa wielkopolskiego, w którym uczestniczyło 60 osób.

Poziom merytoryczny zajęć oraz przydatność zawodowa przekazywanej wiedzy zostały ocenione na poziomie powyżej 4 punktów w skali 5 punktowej.

4.4. Upowszechnianie wiedzy na temat leczenia, rehabilitacji i ograniczania szkód zdrowotnych poprzez m.in. wydawanie materiałów informacyjno-edukacyjnych, publikacji książkowych
Instytucja odpowiedzialna za realizuję zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W celu podniesienia jakości i skuteczności świadczonych usług w zakresie rehabilitacji, wydano książkę M. Kooymana "Społeczność terapeutyczna dla uzależnionych" traktującą o leczeniu osób uzależnionych metodą"społeczności terapeutycznych", w nakładzie 3 000 egz. Wydano również"Biuletyn Społeczności Terapeutycznych" - pismo o charakterze informacyjno-edukacyjnym w zakresie terapii uzależnień, w nakładzie 1 000 egz.

Obie pozycje cieszyły się dużą popularnością w środowisku terapeutów oraz specjalistów ds. redukcji szkód związanych z przyjmowaniem środków psychoaktywnych.

Na potrzeby szkoleń różnych grup zawodowych została również zakupiona i bezpłatnie dystrybuowana książka K. Chmielewskiej i H. Baran-Furgi pt. "Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem środków odurzających". - w nakładzie 2.000 egz.

Wydano także plakat pn. "Pierwsza pomoc", który stanowi przejrzystą instrukcję dotyczącą udzielenia pierwszej pomocy w przypadku zatrucia narkotykiem. Plakat został wydany głównie z myślą o ludziach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo młodzieży podczas dyskotek, na których często dochodzi do inicjacji narkotykowej i eksperymentowania z narkotykami syntetycznymi - nakład 2.000 egz.

III. OGRANICZANIE PODAŻY

1. ZAHAMOWANIE WZROSTU KRAJOWEJ PRODUKCJI NARKOTYKÓW SYNTETYCZNYCH I NARKOTYKÓW WYTWARZANYCH Z SUROWCÓW NATURALNYCH

1.1. Zapewnienie koordynacji działań odpowiednich służb prowadzących kontrolę obrotu prekursorami i innymi substancjami służącymi do produkcji narkotyków
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z Komendą Główną Policji, Ministerstwo Finansów - Departament Kontroli Celnej, Żandarmerią Wojskowa, Głównym Inspektoratem Farmaceutycznym, Wojewódzkimi Inspektoratami Farmaceutycznymi, Państwową Inspekcją Sanitarną, Komendą Główną Straży Granicznej, Inspektor ds. Substancji i Preparatów Chemicznych

Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W skład Rady ds. Przeciwdziałania Narkomanii wchodzą przedstawiciele ministerstw i centralnych organów administracji rządowej zajmujących się problematyką przeciwdziałania narkomanii oraz przedstawiciele stowarzyszeń, samorządów zawodowych, fundacji, kościołów i innych związków wyznaniowych. W 2002 roku odbyły się dwa spotkania Rady, w trakcie których wyłoniono spośród członków rady tematyczne zespoły robocze. Zespoły mają zapewnić koordynację działań poszczególnych instytucji dotyczącą między innymi obrotu prekursorami.

Komenda Główna Policji

W wydziałach terenowych Centralnego Biura Śledczego Komendy Głównej Policji wyznaczono policjantów celem utrzymywania stałych kontaktów z wojewódzkimi koordynatorami ds. narkotyków oraz zobowiązano ich do przeprowadzenia szkoleń funkcjonariuszy Zespołów Kryminalnych Komend Powiatowych Policji/Komend Miejskich Policji oraz Komisariatów Policji w zakresie zwalczania przestępczości narkotykowej.

Ponadto we wszystkich terenowych Wydziałach Centralnego Biura Śledczego Komendy Głównej Policji powołano Zespoły /lub wyznaczono osoby/ zajmujące się kontrolą obrotu prekursorami i szkłem laboratoryjnym.

W okresie lipca i sierpnia ub. r. policjanci pionu policji kryminalnej przeprowadzili ogólnokrajową operację "Mak-konopie 2002".

Analiza danych statystycznych wskazuje, że w 2002 r. dzięki wzmożonym działaniom policji łącznie stwierdzono 36.178 przestępstw (w 2001 roku - 29.230), z czego 319 przypadków, to przestępstwa związane z nielegalną produkcją narkotyków (w tym zlikwidowano 15 profesjonalnych laboratoriów amfetaminy, w 2001 r. - 12 takich laboratoriów).

Ogółem w 2002 roku na terenie kraju skonfiskowano 863,5 kg i 3.185 litrów różnych prekursorów stosowanych do produkcji narkotyków, oraz 3 tony 300 g słomy makowej, 1,5 tony oraz 36 588 szt. konopi indyjskich, a także 16 kg opium.

W rezultacie działań pionu policji kryminalnej w ramach operacji "Mak-konopie" w 2002 r na terenie kraju ujawniono 536 przypadków nielegalnych upraw na pow. 34,11 ha, /w 2001 r. - 532 przypadki na pow. 22ha/, w tym maku 376 na powierzchni ok. 28,81 ha oraz konopi indyjskich - 160 na powierzchni ok. 5,299 ha. Ogółem - w ramach przeprowadzonej akcji zabezpieczono i zniszczono 1.404,79 kg słomy makowej, /w 2001 r. - 1.119 kg słomy/, 16.567 roślin konopi indyjskich /w 2001 r. 7.664 rośliny/ i 122,03 kg suszu tej rośliny /w 2001 r.- 21,7 kg suszu/. W wyniku przeprowadzonej operacji "Mak i konopie" oraz dobrej współpracy z Urzędami Gmin, Strażą Miejską, Radami Osiedli, Strażą Leśną, itp. w 2002 r. uzyskano lepsze efekty wykrywalności tej kategorii przestępstw.

Ponadto w 2002 r. Komendant Główny Policji wydał Zarządzenie w sprawie postępowania policjantów w przypadkach ujawnienia amfetaminy, fenyloacetonu oraz tabletek mogących zawierać pochodne amfetaminy i inne substancje psychotropowe.

Ministerstwo Finansów - Departament Kontroli Celnej

W 2002 roku Departament Kontroli Celnej rozwijał współpracę z Głównym Inspektoratem Farmaceutycznym, natomiast na szczeblu lokalnym współpracę z Policją i Strażą Graniczną. Departament brał udział, na zasadach państwa wspomagającego, w operacjach UE dotyczących kontroli i monitoringu obrotu prekursorami pn. "Topaz" i "Purple". Prowadzono również szkolenia dla funkcjonariuszy celnych

W ramach prowadzonych działań udało się ujawnić BMK (prekursor grupy I) - 1 litr, ponadto w listopadzie 2002 r. ujawniono próbę przemytu 430 litrów cieczy zawierającej prawdopodobnie BMK - do chwili obecnej brak wyników analizy laboratoryjnej.

Przeszkodą w realizacji zadania okazała się niedostateczna ilość sprzętu do kontroli chemikaliów (pobieranie próbek, ubiory ochronne, możliwość szybkiej analizy laboratoryjnej)

Żandarmeria Wojskowa

W jednostkach wojskowych prowadzone były przez Żandarmerię Wojskową kontrole, z wykorzystaniem laboratoriów kryminalistycznych i psów służbowych oraz działania operacyjno -rozpoznawcze, ukierunkowane na rozpoznawanie produkcji narkotyków w środowisku wojskowym. Działania realizowano w ścisłej współpracy z Policją. Podczas prowadzonych kontroli nie stwierdzono produkcji narkotyków w środowisku wojskowym. W 2002 r. zdecydowanie wzrosło zainteresowanie dowódców jednostek rozpoznawaniem zagrożeń narkotykowych. żandarmeria Wojskowa otrzymała ponad 1800 informacji o próbach wprowadzania lub obecności narkotyków na teren jednostek wojskowych.

Główny Inspektorat Sanitarny

W ramach realizacji zdania nawiązano współprace z Policją. W każdej wojewódzkiej stacji sanitarno-epidemiologicznej wyznaczone zostały osoby do kontaktu z Policją w zakresie kontroli prekursorów grupy II. Ponadto przedstawiciel Głównego Inspektoratu Sanitarnego uczestniczył, jako wykładowca, w szkoleniach organizowanych przez Policję dla przedstawicieli Centralnych Biur Śledczych oraz Wojewódzkich Inspektoratów Farmaceutycznych z zakresu nadzoru nad prekursorami grupy II.

Opracowano i przesłano wytyczne dla wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych dotyczących nadzoru nad prekursorami grupy II.

23 stycznia 2003 r. Minister Zdrowia wydał dwa rozporządzenia w sprawie:

sposobu prowadzenia ewidencji produkcji lub obrotu prekursorów grupy IIA-R i IIB-R oraz zgłaszania prekursorów grupy IIA-R,
wzoru oświadczenia podmiotu nabywającego prekursory grupy I-R, IIA-R i IIB-R o ich przeznaczeniu.

Dzięki ww. rozporządzeniom Państwowa Inspekcja Sanitarna może skuteczniej kontrolować i egzekwować przepisy dotyczące prekursorów grupy II.

Komenda Główna Straży Granicznej

W 2002 roku w ramach działalności służbowej reagowano i przeciwdziałano wszelkim zdarzeniom związanym z prowadzoną przestępczą działalnością ukierunkowaną na przemyt, produkcję i dystrybucję narkotyków i substancji psychotropowych. Działania powyższe prowadzono w oparciu o podpisane porozumienia i plany współdziałania z organami Policji i służby celnej. Polegały one głównie na bieżącej wymianie informacji o osobach zaangażowanych w omawianą przestępczą działalność, jak również odnotowanych przypadkach ujawnienia narkotyków i surowców służących do ich produkcji.

W omawianym okresie, z ww. organami podejmowano również wspólne działania, które związane były m.in. z :

realizacją wspólnych przedsięwzięć (wspólne realizowanie czynności operacyjnorozpoznawczych),
likwidacją upraw krzewów konopi indyjskich,
zabezpieczeniem osób i środków transportu,
użyczeniem psów służbowych o specjalności wykrywania narkotyków.

W 2002 roku, w wyniku współdziałania funkcjonariuszy Straży Granicznej z innymi służbami ujawniono:

10 kg opium i 6 kg heroiny o szacunkowej wartości 400 000,00 zł., służby celne współdziałały z funkcjonariuszami Granicznych Placówek Kontroli Terespol,
518 krzewów konopi indyjskich o łącznej wartości 300.000,00 zł., działania podjęte były przez funkcjonariuszy Wydziału Operacyjno - Śledczego Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej (OSG)
przez Śląski Oddział Straży Granicznej ok. 2 500 sadzonek konopi indyjskich o nieustalonej wartości. Rośliny te po konsultacji z prokuratorem rejonowym komisyjnie zniszczono, pozostawiając próbkę do badań laboratoryjnych, zaś sprawę do dalszego prowadzenia przejęła KP Otmuchów.
Znajdującą się w lesie w rejonie Sławniowice plantację konopi indyjskich i ukryte, zerwane krzewy i susz. Ogółem zabezpieczono 40 sadzonek konopi indyjskich, 8 gałęzi i 33 korzenie, pochodzące z krzewów konopi oraz worki wypełnione zieloną masą - łącznej wartości 15.300 zł.

Główny Inspektorat Farmaceutyczny

W ramach realizacji zadania przeprowadzono szereg spotkań Wojewódzkich Inspektorów Farmaceutycznych z pracownikami Centralnego Biura Śledczego odpowiedzialnymi za zwalczanie narkomanii i przestępczości narkotykowej na terenie poszczególnych województw.

W 2002 roku dzięki informacjom Inspektorów Inspekcji Farmaceutycznej przekazanych organom ścigania, udało się ustalić kilka przypadków nielegalnego zakupu efedryny/ pseudoefedryny.

W zeszłym roku wydano † zezwolenia w odniesieniu do art.11, art.23 oraz art.27 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dotyczących obrotu hurtowego, wytwarzania, przetwarzania i przerobu prekursorów grupy I-R.

Wojewódzkie Inspektoraty Farmaceutyczne (WIF)

WIF nawiązały współpracę z delegowanymi oficerami CBŚ, której efektem było wzmocnienie kontroli w następującym zakresie:

zobowiązano kierowników hurtowni farmaceutycznych do opracowania procedury "Realizacji zamówień odbiorców na środki odurzające, substancje psychotropowe i prekursory grupy I-R" i przedstawienia ich do akceptacji Wojewódzkiemu Inspektorowi Farmaceutycznemu. Procedura ta ma zapobiec transakcji zakupu wzbudzającego podejrzenia,
w przypadku apteki kończącej działalność, postawiono kierownikowi wymóg przedstawienia Wojewódzkiemu Inspektorowi Farmaceutycznemu salda końcowego stanów magazynowych środków odurzających, substancji psychotropowych prekursorów grupy I-R oraz poinformowania o dalszym postępowaniu z nimi. Identyczny sposób postępowania obowiązuje w przypadku likwidacji hurtowni farmaceutycznych,
w razie zmiany na stanowisku kierownika apteki, zobowiązano kierownika zaprzestającego pełnić tę funkcję, do przekazania protokołem stanów magazynowych środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów nowo mianowanemu kierownikowi.

WIF w ramach swojej podstawowej działalności realizowały program przeciwdziałania narkomanii poprzez opiniowanie lokalu przeznaczonego do przechowywania środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów grupy I-R, przed uzyskaniem zezwolenia Głównego Inspektora Farmaceutycznego na prowadzenie obrotu ww. środkami w hurtowniach farmaceutycznych. Opinie dotyczyły w szczególności sposobu zabezpieczania pomieszczeń przed dostępem osób nieuprawnionych oraz warunków przechowywania i zabezpieczania przed kradzieżą bądź użyciem ww. środków do celów niezgodnych z przeznaczeniem.

Nawiązano również współpracę z Wojewódzkimi Lekarzami Weterynarii oraz Służbą Celną.

Inspektor ds. Substancji i Preparatów Chemicznych

Przedstawiciele Biura ds. Substancji i Preparatów Chemicznych brali udział w seminariach oraz szkoleniach organizowanych przez Centralne Biuro Śledcze dla przedstawicieli Wojewódzkich Inspektoratów Farmaceutycznych oraz Inspekcji Sanitarnej z zakresu nadzoru nad prekursorami grupy II.

1.2. Zapewnienie koordynacji działań odpowiednich służb odpowiedzialnych, zgodnie z kompetencjami, za zwalczanie nielegalnego wytwarzania, przetwarzania i przerobu substancji odurzających
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z odpowiednimi służbami

Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Spośród członków Rady wyłonione zostały zespoły robocze, zajmują się m.in. koordynacją działań dotyczących nielegalnego zwalczania, wytwarzania, przetwarzania i przerobu substancji odurzających. Trudno jednak, ze względu na zbyt krótki okres funkcjonowania Rady, określić efekty jej działania w powyższym zakresie.

2. ZAHAMOWANIE WZROSTU PRZEMYTU NARKOTYKÓW NA RYNEK WEWNĘTRZNY

2.1. Intensyfikacja współpracy międzynarodowej i transgranicznej odpowiednich służb
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadnia: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Ministerstwo Finansów - Departament Kontroli Celnej

Komenda Główna Policji

W wyniku wspólnych działań Policji, Straży Granicznej i Urzędu Celnego w sprawach z zakresu ścigania przestępstw przemytu w 2002 r. na terenie Polski skonfiskowano następujące ilości narkotyków: Amfetaminy - 43 kg 381g,

Kokainy - 422 kg
Heroiny - 286 kg 705 g
Haszyszu - 102 kg 937 g
Marihuany - 55 kg 69 g
Ecstasy - 13.296 szt.
Opium - 16 kg 119 g

Na podstawie wcześniej zawartych umów i porozumień, w 2002 r. bardzo dobrze rozwijała się współpraca policyjna realizowana za pośrednictwem oficerów łącznikowych Niemiec, Szwecji, Belgii, która pozwoliła na zrealizowanie kilkunastu spraw dotyczących m.in. udaremnienia przemytu przez zorganizowane grupy przestępcze. Działania takie były podejmowane wspólnie z:

policją belgijską i niemiecką udaremniono próbę przemytu 200 kg heroiny z Polski do Belgii i Hiszpanii,
policją z BKA (Niemiecka Straż Graniczna) dot. przemytu ze Słowacji przez Polską do Niemiec 4 kg heroiny,
z policją Holandii dot. przemytu do Holandii amfetaminy i przemytu do Polski tabletek ecstasy przez zorganizowaną polsko -holenderską grupę przestępczą. Sprawę zrealizowano na terenie Holandii. Do sprawy zatrzymano i aresztowano 3 Polaków i 1 Holendra, pod zarzutem usiłowania przemytu z Holandii do Ameryki 1,5 mln sztuk tabletek ecstasy.

W marcu 2002 r. policjanci z Wrocławia udaremnili próbę przemytu przez Polskę400 kg kokainy w opakowaniach z bananami, która prawdopodobnie miała trafić na rynek angielski. Ponadto, w ramach powołanej międzynarodowej polsko - szwedzkiej grupy operacyjno - koordynacyjnej, ukierunkowanej na monitorowanie i zwalczanie międzynarodowych grup przestępczych, zajmujących się przemytem drogą morską oraz lotniczą narkotyków do krajów skandynawskich, zatrzymano i aresztowano 7 osób, u których zabezpieczono ponad 8 kg amfetaminy. W przedmiotowej operacji brali udział przedstawiciele Policji, Służby Celnej i Straży Granicznej.

Ministerstwo Finansów - Departament Kontroli Celnej

W 2002 roku rozwijano współpracę międzynarodową na bazie umów dwustronnych o pomocy w sprawach celnych i w ramach Światowej Organizacji Celnej. Służba Celna uczestniczyła w działaniach podejmowanych i koordynowanych przez Komitet Operacyjny Konferencji Państw Morza Bałtyckiego, Grupę Pompidou (zwalczanie przemytu narkotyków w europejskich portach lotniczych), Grupę Roboczą ds. współpracy celnej UE oraz w systemach wymiany informacji nt. podejrzeń o przemyt narkotyków pn. Balcan-Info, Mar-Info, Air-Info oraz Central Enforcement Network (CEN).

W 2002 r. Służba Celna wzięła udział w 3 międzynarodowych operacjach celnych zwalczania przemytu narkotyków: "TRUCK STOP" - zwalczanie przemytu heroiny na Szlaku Bałkańskim, "SOL 2002" - zwalczanie przemytu kokainy drogą morską oraz X2002 - zwalczanie przemytu narkotyków przewożonych na jachtach i małych jednostkach pływających. W rezultacie tych działań udaremniono kilkanaście prób przemytu narkotyków, w tym dużej (85 kg) partii heroiny.

W roku 2002 Służba Celna ujawniła i zajęła w 293 przypadkach następujące ilości środków odurzających i substancji psychotropowych:

Amfetamina: 28 ujawnień, 10.548 g;
BMK: 1 ujawnienie, 1 l;
Ecstasy: 9 ujawnień, 12.Š szt.;
Efedryna: 1 ujawnienie, 6 g;
Grzybki haluc.: 7 ujawnień, 203 g;
Haszysz: 37 ujawnień, 3.388 g;
Heroina: 4 ujawnienia, 292.835 g;
Kokaina: 6 ujawnień, 1.480 g;
Marihuana: “ ujawnień, 75.360 g;
Nasiona kon. ind.: 32 ujawnienia, 1.318 szt.;
Opium: 1 ujawnienie, 10.000 g;
Leki Psychotropowe: 6 ujawnień, 1.180 szt.

Ponadto w 287 przypadkach ujawniono próby przemytu 343.192 tabletek i ampułek sterydów anabolicznych.

Przeszkodę w realizacji zdania stanowił brak wyposażenia technicznego (teleinformatycznego) umożliwiającego sprawną i bezpieczną komunikację z innymi administracjami celnymi ( Unia Europejska dysponuje rozwiniętym systemem informatycznym pn. AFIS oraz przygotowuje się do wprowadzenia rozwiązania nowej generacji pn. CCN).

Straż Graniczna (SG)

Wytyczne Komendanta Głównego Straży Granicznej nakładają na Straż Graniczną obowiązek intensyfikacji współpracy międzynarodowej i transgranicznej, dla zahamowania wzrostu przemytu narkotyków na rynek wewnętrzny m.in. poprzez:

ponowienie w kontaktach z partnerem współpracy transgranicznej problematyki przeciwdziałania narkomanii, w tym dokonania oceny dotychczasowego jej przebiegu i efektów, opracowanie planu współdziałania oraz harmonogramu spotkań cyklicznych,
pełniejsze wykorzystanie możliwości ograniczenia przemytu narkotyków i substancji służących do ich produkcji, wynikających z bieżącej wymiany informacji i podejmowanie współpracy merytorycznej w konkretnych sprawach.

W roku 2002, niezależnie od zadań określonych w wytycznych Komendanta Głównego SG, w zakresie przeciwdziałania przemytowi narkotyków, podczas wszystkich okresowych spotkań pełnomocników granicznych oraz kwartalnych spotkań granicznych jednostek organizacyjnych SG i strony sąsiedniej (poświęconych analizie i ocenie zagrożeń dla bezpieczeństwa granicy), każdorazowo podejmowano problematykę przemytu narkotyków i przeciwdziałania temu procederowi. Prowadzono bieżącą wymianę informacji w ramach Aparatu Pełnomocnika Granicznego w zakresie zwalczania przemytu narkotyków.

W przejściach granicznych w ramach kontroli granicznej osób i pojazdów na bieżąco i w sposób ciągły dokonywane były kontrole, pod kątem ujawnienia przemytu narkotyków i prekursorów.

Morskim Oddział Straży Granicznej prowadził stałą współpracę w ramach polsko - szwedzkiej operacji SIGISMUND, mającą na celu walkę z produkcją amfetaminy i jej przemytem, w szczególności do Skandynawii.

W 2002 roku Straż Graniczna ujawniła przemyt narkotyków w następującej ilości:

konopie - 75,065 kg, w tym:
haszysz - 18,389 kg,
marihuana - 56,679 kg,
heroina - 12,25 kg,
kokaina - 0,05 kg,
amfetamina - 39,944 kg,
ecstasy - 497 tabletek, ponadto zatrzymano 41 tys. listków z ekstazy.

W 2002 r. Straż Graniczna zatrzymała narkotyki szacunkowej wartości 2 – 378 zł.

Narkotyki ujawniane są głównie podczas kontroli granicznej osób i środków transportu. Przemyt koncentruje się w dużych przejściach granicznych, w których skala osobowego i towarowego ruchu granicznego uniemożliwia prowadzenie pełnej i szczegółowej kontroli osób i środków transportu. Przemytu narkotyków przez granicę państwową RP poza przejściami granicznymi nie stwierdzono. Związane jest to z dodatkowym ryzykiem, jakie zachodzi przy nielegalnym przekraczaniu granicy państwowej RP. 90% osób zatrzymanych w związku z próbą przemytu narkotyków stanowili obywatele RP.

W ujawnionych próbach przemytu dużych partii narkotyków uczestniczyli cudzoziemcy. Na wschodnim odcinku granicy narkotyki o znacznej wartości przemycali obywatele Litwy i Iranu, natomiast na zachodnim odcinku granicy procederem tym zajmowali się obywatele RP. Wśród narkotyków w 2002 roku najwięcej zatrzymano: marihuany (59 kg 676 g), amfetaminy (39 kg 944 g) i haszyszu (18 kg 389 g). Na wschodnim odcinku granicy państwowej RP narkotyki zatrzymywano na kierunku wjazdowym do Polski głównie na polsko-białoruskim i polsko-litewskim odcinku granicy państwowej RP.

Największy przemyt narkotyków zatrzymano:

na przejściu granicznym Kukuryki, gdzie ujawniono 10 kg opium i 6 kg heroiny szacunkowej wartości 400 000 zł,
na przejściu granicznym Ogrodniki zatrzymano obywatela Litwy, w samochodzie którego ujawniono ok. 2,5 kg amfetaminy i 6,0 kg metaamfetaminy, o łącznej wartości 266 194 zł.

Na zachodnim i południowym odcinku granicy państwowej RP narkotyki przemycane są w obu kierunkach, przy dominacji kierunku wyjazdowego z Polski. Z Polski wywożono amfetaminę, ecstasy oraz anaboliki. Do Polski przemycano marihuanę i haszysz.

Największy przemyt narkotyków zatrzymano:

w Świecku - w drogowym przejściu granicznym - zatrzymano dwóch obywateli RP, którzy usiłowali przemycić do Polski 2,55 kg marihuany szacunkowej wartości 89 250 zł,
w Olszynie - w przejściu drogowym - podczas wspólnej kontroli z funkcjonariuszami BGS (Niemieckiej Straży Granicznej) zatrzymała obywatela RP usiłującego wywieźć do Niemiec 41 000 listków ekstazy wartości ‘ 000 zł,
w Świecku ujawniono pakunek z zawartością6,105 kg haszyszu (wartości ok.180 000 zł),
w Świecku - w przejściu drogowym - zatrzymała obywatela RP, który usiłował przemycić z Niemiec do Polski 10,5 kg haszyszu wartości 315 000 zł i 6,5 kg marihuany wartości &lsquor; 000 zł,
w Kołbaskowie, na podstawie informacji Policji, w przejściu drogowym zatrzymano dwóch obywateli RP, którzy usiłowali przemycić do Polski 5,3 kg marihuany szacunkowej wartości Ÿ 000 zł.

3. OGRANICZENIE DOSTĘPNOŚCI NARKOTYKÓW DLA INDYWIDUALNYCH UŻYTKOWNIKÓW

3.1. Rozwijanie systemów zwalczania handlu detalicznego
Instytucje odpowiedzialne za realizację zdania: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa, Centralny Zarząd Służby Więziennej

Komenda Główna Policji

W 2002 r. Ilość przestępstw stwierdzonych z art. 48 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (posiadanie środków odurzających) wynosiła 11 960, co stanowiło 33 % ogółu przestępstw stwierdzonych z cytowanej ustawy, zaś z art. 45 i 46 (udzielanie, ułatwianie i nakłanianie do użycia) wynosiła 20 482 czyli 56%. Prezentowane dane wskazują, że utrzymuje się pozytywna tendencja skierowana na ujawnianie czynów związanych z udzielaniem przez osoby handlujące (dealerów) a nie wyłącznie przestępstw posiadania, zwłaszcza przez osoby uzależnione.

Analiza stanu zagrożenia narkomanią, za rok 2002 wskazuje, że w zakresie czynów objętych ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii odnotowano dalszy wzrost liczby zarówno przestępstw stwierdzonych 36 178 ( 2001 r. - 29 230, wskaźnik dymniki 123,8) jak i postępowań przygotowawczych 10 339 (2001 r. - 8 237, wskaźnik dynamiki 125,5). Ujawnianie przestępstw narkotykowych zależy przede wszystkim od aktywności Policji, przestępstwa te rzadko są zgłaszane organom ścigania. Duża dynamika tych przestępstw jest wynikiem coraz lepszego rozpoznania operacyjnego środowiska i wynika m.in. z podjętych w/wym. działań.

W 2002 r. pion kryminalny policji, którego działania skierowane są na ujawnianie i przeciwdziałanie "drobnej" przestępczości narkotykowej, skonfiskował na terenie Polski następujące ilości narkotyków:

Amfetamina - 45 kg 400 g + 100kg nie oczyszczonej /18 przypadków/
Kokaina - 523 g /13 przypadków/
Heroina - 1 kg 627 g /10 przypadków/
Amfetamina - 45 kg 400 g + 100kg nie oczyszczonej /18 przypadków/
Kokaina - 523 g /13 przypadków/
Heroina - 1 kg 627 g /10 przypadków/
Haszysz - 14 kg 372 g /16 przypadków/
Marihuana - 108 kg 306 g /16 przypadków/
Ekstazy - 19.742 tabl. /16 przypadków/
LSD - 763 szt. /9 przypadków/
Polska heroina - 193 l /14 przypadków/
Słoma makowa - 3 tony 300 kg /16 przypadków/
Grzyby haluc. - 3kg 727g /15 przypadków/
Konopie indyjskie - 36.200 szt. + 1,5 tony samosiejek konopi /17 przypadków /
Leki psychotropowe - 5.&ldquor; szt. /14 przypadków/i anaboliki

W ubiegłym roku kontynuowano wprowadzanie w jednostkach terenowych Policji zmian w zakresie zapewnienia skuteczności i synchronizacji działań Policji. Wdrażano rozwiązania taktyczno-organizacyjne m.in. poprzez powoływanie w komendach Policji szczebla powiatowego i miejskiego zespołów ds. przestępczości narkotykowej lub wydzielonych stanowisk i wyznaczenie w komisariatach Policji funkcjonariuszy operacyjnodochodzeniowych zajmujących się tą problematyką.

W Wydziałach Kryminalnych Komend Wojewódzkich i Stołecznej Policji powołano sekcje lub zespoły do spraw werbunków i operacji specjalnych, przeprowadzono szkolenia dla wytypowanych policjantów z tych ogniw, którzy będą zajmować się realizacją operacji specjalnych tzw. ulicznych zakupów kontrolowanych ukierunkowanych na zwalczanie dealerów narkotykowych.

W ubiegłym roku Biuro Służby Kryminalnej KGP dokonało rozpoznania stanu posiadania zestawów odczynników do wstępnej identyfikacji środków odurzających (narkotestów) przez jednostki szczebla Komendy Wojewódzkiej Policji, Komendy Powiatowej Policji/ Komendy Miejskiej Policji i Komisariatów Policji w poszczególnych województwach. Z uzyskanych z Wydziałów Kryminalnych KWP informacji wynikało, że wiele jednostek terenowych szczebla KPP/KMP nie posiada przedmiotowych zestawów lub posiada je w znikomych ilościach, zaś w przypadku Komisariatów Policji, zwłaszcza spoza dużych aglomeracji miejskich, fakt nie posiadania narkotestów staje się niemal standardem. Ujawnianie przez Policję coraz większej ilości przestępstw narkotykowych warunkuje konieczność posiadania takich zestawów przez ogniwa pionu kryminalnego zajmującego się zwalczaniem przestępczości narkotykowej. Przeszkodą w ich zakupie był brak dostatecznych środków finansowych w budżetach jednostek terenowych. W związku z powyższym wystąpiono o spowodowanie centralnego zakupu zestawów odczynników chemicznych do wstępnej identyfikacji narkotyku.

Jednym z istotnych problemów z jakimi spotykają się policjanci pracujący w jednostkach terenowych przy sprawach związanych z przestępczością narkotykową to poza brakiem zestawów odczynników do wstępnej identyfikacji środków odurzających (narkotestów) i wag elektronicznych jest zbyt mała liczba funkcjonariuszy w poszczególnych jednostkach zajmujących się tą problematyką.

Zarządzeniem Komendanta Głównego Policji ujednolicono w pionie kryminalnym system sprawozdawczości dot. m.in. przestępczości narkotykowej, co pozwoli na skuteczniejsze sprawowanie nadzoru i koordynacji w stosunku do ogniw pionu kryminalnego zajmującego się problematyką zwalczania przestępczości narkotykowej.

Żandarmeria Wojskowa (ŻW)

W czasie prowadzonej działalności operacyjno-rozpoznawczej i dochodzeniowo-śledczej jednostki ŻW:

ujawniły rozprowadzanie i zażywanie środków odurzających (substancji psychotropowych, prekursorów itp.) wśród żołnierzy,
rozpoznawały źródła pochodzenia, sposoby przechowywania i rozprowadzania substancji psychoaktywnych,
wykryły osoby wytwarzające, przetwarzające i rozprowadzające narkotyki,
ujawniły osoby zagrożone uzależnieniem lub już uzależnione od narkotyków,
prowadziły postępowania karne o przestępstwa narkotykowe.

W 2002 r. jednostki żandarmerii Wojskowej uzyskały blisko 1800 informacji dotyczących rozprowadzania, uprawiania, posiadania lub zażywania narkotyków. Na tej podstawie wszczęto 167 postępowań przygotowawczych o przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, popełnionych przez 258 osób wywodzących się ze środowisk wojskowych.

Sprawcami tych przestępstw byli:

żołnierze zasadniczej służby wojskowej - 254;
żołnierze zawodowi - 4;
osoby cywilne - 15.

Spośród sprawców, 38 zajmowało się rozprowadzaniem narkotyków, a pięciu uprawiało konopie indyjskie oraz grzyby halucynogenne.

O wzroście zagrożenia narkomanią w wojsku świadczy ilość przechwyconych przez Żandarmerię Wojskową różnego rodzaju narkotyków. I tak:

w 1998 r. zarekwirowano 527 porcji;
w 1999 r. - 3464 porcji ;
w 2000 r. - 28903 porcji ;
w 2001 r. - 55807 porcji;
w 2002 r. - 9294 porcji.

W ocenie Żandarmerii Wojskowej, spadek liczby wykrytych narkotyków na terenie koszar, nie może być traktowany jako zmniejszenie zagrożenia. Działania prewencyjne doprowadziły do wyjścia dealerów z koszar. Podejmują oni obecnie intensywne próby stworzenia rynku dystrybucji w otoczeniu jednostek wojskowych.

W 2002 r. na terenie jednostek i instytucji wojskowych odnotowano ƒ przypadków naruszenia ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. U żołnierzy zabezpieczono 3396 porcji narkotyków. Natomiast, w wyniku wspólnych działań Policji i ŻW poza obiektami wojskowymi, ujawniono 36 zdarzeń, podczas których u osób cywilnych i wojskowych zabezpieczono 5898 porcji narkotyków. ŻW zatrzymała 53 osoby pod zarzutem handlu narkotykami.

Z przeprowadzonych ustaleń wynika, że do wojska wcielanych jest coraz więcej poborowych, którzy mieli już kontakt z narkotykami (w szkole, w środowisku rówieśniczym itp.). W badaniach mających na celu wykrycie narkotyków w organizmie, prowadzonych wśród żołnierzy zasadniczej służby wojskowej - u 28 % poddanych badaniom stwierdzono ślady narkotyków. W porównaniu z 2001 r. (11%) jest to znaczący wzrost.

W ramach współpracy z Policją przekazano w formie udokumentowanej 280 informacji, które dotyczyły:

ustalonych osób cywilnych zajmujących się dystrybucją narkotyków,
sposobów i miejsc sprzedaży narkotyków,
ujawnionej nielegalnej uprawy krzewów konopi indyjskich.

Przeprowadzono 255 pokazów pracy przewodnika z psem do wykrywania narkotyków, zrealizowano – wspólnych akcji patrolowych, w trakcie których zatrzymano:

33 żołnierzy posiadających narkotyki;
15 dealerów - osób cywilnych.

Policja przekazała 213 informacji dotyczących żołnierzy rozprowadzających narkotyki, które dały podstawę do wszczęcia 33 dochodzeń oraz były wykorzystane w bieżącej pracy operacyjno - rozpoznawczej.

Realizację zadania utrudniała m.in.:

rotacja stanów osobowych żołnierzy zasadniczej służby wojskowej ograniczająca właściwe, pełne rozpoznanie żołnierzy,
w przypadku ujawnienia narkotyków w jednostce wojskowej utrudnione jest ustalenie osoby, która wniosła je na teren obiektu wojskowego, albowiem środki odurzające często ukrywane są w ogólnodostępnych miejscach (magazyny, składy, hale i boiska sportowe), rzadziej przechowuje się je w rzeczach osobistych,
niewystarczająca wiedza dowódców, szczególnie najniższych szczebli, w zakresie rozpoznawania narkotyków. Zdarzają się przypadki, że żołnierza będącego po użyciu narkotyku mylnie kwalifikuje się jako osobę nietrzeźwą,
wzrost procentowy poborowych mających przed służbą wojskową kontakt z narkotykami. Ustalono, iż w niektórych wcieleniach w 2002 r. odsetek ten wahał się od 30 % do 60% i był uzależniony od regionu kraju (największy procent stanowią poborowi z dużych miast),
brak kontroli nad żołnierzami wychodzącymi na przepustki i urlopy, korzystającymi z usług dealerów, których znali przed wcieleniem do wojska.

Straż Graniczna (SG)

Wytyczne Komendanta Głównego Straży Granicznej nakazują zwiększyć udział w rozwijaniu systemu zwalczania handlu detalicznego, w celu ograniczenia dostępności narkotyków dla indywidualnych użytkowników, m.in. poprzez :

ograniczenie przemytu narkotyków i substancji stosowanych do ich produkcji,
współdziałanie w ujawnianiu organizatorów nielegalnego obrotu detalicznego i dilerów,
prowadzenie działań profilaktyczno - propagandowych (rozprowadzania ulotek, wydawnictw, współpraca ze środkami masowego przekazu informacji).

Straż Graniczna uczestniczy wspólnie z Policją w działaniach mających na celu zwalczanie przestępczości narkotykowej (likwidacja nielegalnych upraw konopi indyjskich i uzyskiwanej z nich marihuany) w strefie nadgranicznej.

Wśród akcji prowadzonych w 2002 r. wspólnie z Policją, dotyczących przeciwdziałania narkomanii prowadzono działania w ramach realizacji programu "Bez narkotyków w szkole bezpieczniej".

We współdziałaniu z Żandarmerią Wojskową przeprowadzono działania zmierzające do kontroli izb żołnierskich w jednostkach wojskowych, pod kątem ujawnienia narkotyków. Ponadto w wielu przypadkach funkcjonariusze Straży Granicznej podejmowali samodzielnie działania, zmierzające do ujawnienia narkotyków przy użyciu psów służbowych.

Ponadto Straż Graniczna stale monitorowała rozwój przestępczości związanej z narkotykami, w ramach własnych ustawowych kompetencji.

W trakcie działań z Policją dokonano szeregu działań przy użyciu psów służbowych, przeszkolonych do wykrywania narkotyków, m.in. w miejscowych szkołach podstawowych i średnich, domach mieszkalnych i środkach transportu. Funkcjonariusze SG wzmogli czynności rozpoznawcze odnośnie osób prowadzących sprzedaż syntetycznych i naturalnych środków odurzających. W przypadku uzyskania informacji na ten temat, przekazywano je zgodnie z właściwością, jednostkom Policji.

W okresie styczeń-grudzień2002 roku funkcjonariusze Straży Granicznej wszczęli 64 postępowania przygotowawcze (37 dochodzeń, 2 śledztwa, 25 postępowań prowadzonych w trybie art. 308 kpk), w związku z ujawnionymi przypadkami naruszenia przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

W 2002 r. najwięcej postępowań wszczęto na zachodnim odcinku granicy RP, z Niemcami 31.

Na południowym odcinku RP wszczęto 23 postępowania:

z Republiką Czeską - 21,
z Republiką Słowacką - 2,

Na wschodnim odcinku granicy RP wszczęto 6 postępowań:

z Rosją - 1,
z Litwą - 1,
z Białorusią - 1,
z Ukrainą - 3.

Na granicy morskiej wszczęto 1 postępowanie przygotowawcze.

W 2002 roku w prowadzonych postępowaniach przygotowawczych ujawniono i zabezpieczono następujące rodzaje narkotyków i środków odurzających:

marihuana - ˜,55 kg,
haszysz - 36,976 kg,
konopie indyjskie - 571 krzewów, 8 gałęzi, 33 korzenie, 0,028 kg nasion,
heroina - 0,0169 kg,
kokaina - 0,0984 kg,
amfetamina - 6,03357 kg,
ekstazy - 250 tabletek, 0,0013 kg, 41 tys. listków nasączonych ekstazy,
metadon - 104 szt., 73 ampułki.

W 2002 roku zakończono 73 postępowania przygotowawcze, w tym 40 dochodzeń, 4 śledztwa i 29 postępowań prowadzonych w trybie art. 308 kpk.

Skierowano 14 aktów oskarżenia przeciwko 29 oskarżonym, 13 postępowań umorzono wobec niewykrycia sprawców przestępstwa, 1 umorzono ze względu na znikomą społeczną szkodliwości czynu, 1 umorzono w trybie przepisów art.308§1 kpk, 3 zawieszono, 38 postępowań przekazano Policji i innym organom oraz w 1 przypadku odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego. Z uwagi na specyfikę pracy funkcjonariuszy Straży Granicznej, większy nacisk położony jest na zwalczanie procederu przemytu narkotyków, niż na likwidację handlu środkami odurzającymi. Dlatego też funkcjonariuszom SG może brakować doświadczenia zakresie rozpoznawania i zwalczania handlu detalicznego. Niemniej jednak, zagadnienie to znajduje się w bieżącym zainteresowaniu funkcjonariuszy SG.

Centralny Zarząd Służby Więziennej

Złożone przez CZSW sprawozdanie nie zwiera informacji dotyczących realizacji zadania.

3.2.Wzmocnienie systemu kontroli nad legalnymi lekami w zakładach opieki zdrowotnej nie posiadających aptek, w aptekach szpitalnych oraz w zakładach karnych i jednostkach wojskowych
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadnia: Wojewódzkie Inspektoraty Farmaceutyczne, Zarząd Wojskowej Służby Zdrowia, Centralny Zarząd Służby Więziennej

Zarząd Wojskowej Służby Zdrowia

Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, nadzór nad przerobem, przechowywaniem, obrotem oraz zapasami środków odurzających i substancji psychotropowych w podległych jednostkach wojskowych sprawuje Minister Obrony Narodowej. W 2002 r. Minister Obrony Narodowej powołał (na podstawie delegacji ustawy - Prawo Farmaceutyczne), w drodze rozporządzenia, organy Wojskowej Inspekcji Farmaceutycznej, w której zakresie kompetencji znajdują się powyższe zadania.

Sprawy gospodarki środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi w jednostkach wojskowych oraz w jednostkach nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej regulują szczegółowe przepisy zawarte w "Przepisach o gospodarce materiałowej służby zdrowia w czasie pokoju" sygn. Zdr. 225/89, które określają zasady zabezpieczenia przechowywanych zapasów środków odurzających przed dostępem osób nieupoważnionych, wskazują osoby odpowiedzialne za gospodarkę nimi oraz zasady ich rotacji i ewidencjonowania. Wycofane z zapasów wojennych i przeterminowane środki odurzające i psychotropowe przekazywane są do Wojskowego Ośrodka Farmacji i Techniki Medycznej do utylizacji, zgodnie z ustawą o ochronie środowiska.

W 2002 r. nie odnotowano w jednostkach wojskowych oraz w jednostkach nadzorowanych (samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej) przypadków kradzieży bądź zaginięcia wyżej wymienionych środków z zapasów bieżących i wojennych.

Wprowadzenie nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii spowodowało trudności w zaopatrywaniu się jednostek wojskowych w środki odurzające i psychotropowe na potrzeby rotacji w zapasach wojennych. Natomiast zgodnie z obowiązującymi przepisami, Zarząd Wojskowej Służby Zdrowia nie posiada kompetencji do wydawania zgody na obrót materiałami farmaceutycznymi dla zakładów opieki zdrowotnej nie mających aptek (takie uprawnienia posiada wojewódzki inspektor farmaceutyczny).

Wojewódzkie Inspektoraty Farmaceutyczne (WIF)

W ramach realizacji zdania WIF podjęły następujące działania:

prowadzono kontrole w zakładach opieki zdrowotnej nie posiadających aptek, aptekach szpitalnych, zakładach karnych, domach pomocy społecznej, hospicjach, gabinetach lekarskich, stomatologicznych i weterynaryjnych.
prowadzono nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących sprzedaży ww. środków przez uprawnione do tego podmioty, które uzyskały zgodę od Wojewódzkich Inspektoratów Farmaceutycznych,
zobligowano kierowników jednostek, w których prowadzony jest obrót środkami odurzającymi i psychotropowymi do ustalenia procedury przyjmowania i wydawania ww. leków oraz ich transportu wewnętrznego.

W 2002 roku sprawozdające się Wojewódzkie Inspektoraty Farmaceutyczne wydały łącznie —9 zezwoleń dla ZOZ nie mających aptek zakładowych, zakładów leczniczych dla zwierząt, lekarzy stomatologów i lekarzy weterynarii oraz lekarzy prowadzących indywidualna praktykę lekarską.

Centralny Zarząd Służby Więziennej

Złożone przez CZSW sprawozdanie nie zwiera informacji dotyczących realizacji zadania.

4. POPRAWA WSPÓŁDZIAŁANIA ODPOWIEDNICH SŁUŻB

4.1. Powoływanie grup zadaniowych w ramach istniejących umów między służbami
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadań: Ministerstwo Finansów - Departament Kontroli Celnej, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Centralny Zarząd Służby Więziennej

Ministerstwo Finansów - Departament Kontroli Celnej

W związku z reorganizacją Służby Celnej dotychczasowe porozumienia zawarte przez Główny Urząd Ceł z innymi służbami muszą ulec modyfikacji. Nowe porozumienia są w fazie przygotowań i będą zawierały zapisy o powoływaniu grup zadaniowych.

Zalążki zespołów zadaniowych powstały w porcie morskim (w terminalu kontenerowym) w Gdyni, oraz w portach lotniczych. W roku 2002 rozpoczęto realizację projektu PHARE dot. narkotyków, którego celem jest m.in. jest rozwój i szkolenie wspólnych z Policją lub Strażą Graniczną grup zadaniowych.

Komenda Główna Policji

Zgodnie z trójstronnymi ustaleniami - przedstawicieli grupy ekspertów narkotykowych Litwy, Polski i Szwecji, Komitetu Operacyjnego Grupy Zadaniowej ds. Przestępczości Zorganizowanej w Regionie Morza Bałtyckiego, Decyzją Komendanta Głównego Policji z dnia 31 października 2002 r. powołano kolejną grupę operacyjno-koordynacyjną, której zadaniem jest rozpoznanie oraz monitorowanie osób i grup przestępczych zajmujących się produkcją, przemytem i dystrybucją środków odurzających oraz substancji psychotropowych i ich prekursorów na kierunku Litwa - Polska - kraje skandynawskie pod kryptonimem "TRAP". W skład tej grupy ze strony polskiej weszli przedstawiciele CBŚKGP oraz Straży Granicznej. Operacja ta ma mieć charakter długofalowy, a jej zakończenie zaplanowano na rok 2004.

W ramach działania ww. grup na bieżąco odbywa się robocza wymian informacji pomiędzy Wydziałami CBŚKGP i Oddziałami Straży Granicznej m.in. o terminach i częstotliwości podróży figurantów, ich środkach transportu, a także o wynikach podjętej kontroli tych osób przez funkcjonariuszy SG.

W 2002 roku w wyniku działań prowadzonych przez grupę operacyjno-koordynacyjną pod kryptonimem "SIGISMUND", powołaną w 2000 roku, wszczęto 32 postępowania przygotowawcze przeciwko aresztowanym 77 osobom, u których zabezpieczono ponad 123 kg amfetaminy i 2 kg kokainy. Zatrzymano i aresztowano 7 osób, u których zabezpieczono ponad 8 kg amfetaminy.

Straż Graniczna

Wytyczne Komendanta Głównego nakładają obowiązek powołania grup zadaniowych dla poprawienia współdziałania, w ramach istniejących umów ze służbami celnymi, Policją, a także:

w przypadku istnienia takich grup zobowiązują do sformalizowania ich struktury, uzupełnienia w razie potrzeby ich składu zgodnie z wymogami Programu, oceny skuteczności ich działania, oraz zaktualizowania planu i formy pracy,
zobowiązują do uwzględnienia możliwości udziału w pracach grup zadaniowych przedstawicieli innych organów i podmiotów uczestniczących w przeciwdziałaniu narkomanii.

W związku z tym, że Wytyczne zostały wydane w grudniu 2002, w większości oddziałów do końca 2002 nie zdołano w sposób formalny utworzyć takich grup. Grupy zadaniowe planuje się powołać w I kwartale 2003 r., po odbyciu spotkań komendantów oddziałów i wyznaczonych funkcjonariuszy z komendantami wojewódzkimi Policji oraz dyrektorami izb celnych. Podczas tych spotkań zostaną uzgodnione podstawy formalne funkcjonowania grup zadaniowych, zasady działania, skład oraz sposób planowania i realizowania wspólnych przedsięwzięć.

Jednakże pomimo braku grup zadaniowych, w kilku sprawach operacyjnych wymieniano informacje na temat osób, pozostających w zainteresowaniu SG i Policji, podejrzewanych o przemyt narkotyków i prekursorów.

W Bieszczadzkim Oddziale Służby Granicznej opracowano "Plan działań w zakresie zwalczania przestępczości związanej z przemytem narkotyków i substancji psychotropowych", w którym ujęto następujące zamierzenia:

nawiązanie współdziałania z innymi organami (instytucjami) realizującymi Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii tj. z Policją, Służbą Celną w celu lepszej koordynacji działań w tym zakresie,
szkolenia w ramach doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy z problematyki przeciwdziałania narkomanii (wykorzystując również możliwość współdziałania z innymi organami i podmiotami), w zakresie adekwatnym do ich obowiązków służbowych, związanych bezpośrednio z realizacją "Wytycznych",
uściślenie współpracy z funkcjonariuszami Policji i Służby Celnej, poprzez wymianę wykazów, zawierających dane funkcjonariuszy upoważnionych do koordynacji działań.

Ponadto wyznaczono imiennie funkcjonariuszy Bieszczadzkiego OSG do realizacji zadań wynikających z "Wytycznych Komendanta Głównego SG" z dnia 19.12.2002 r. w zakresie zwalczania, przeciwdziałania i koordynacji działań antynarkotykowych.

W Śląskim Oddziale Służby Granicznej, realizując polecenia zawarte w Wytycznych Komendanta Głównego SG z dnia 19.12.2002 r., w sprawie działań w zakresie zwalczania przestępczości związane z przemytem narkotyków i substancji psychotropowych, ponowiono stosowne współdziałanie z właściwymi organami (m.in. podpisano odpowiednie porozumienia), przewidując powoływanie grup zadaniowych.

W Pomorskim OSG w 3 prowadzonych postępowaniach operacyjnych, dotyczących przemytu narkotyków, powołano wspólnie z Policją grupy zadaniowe. Wymiana informacji z jednostkami Policji na temat handlu i przemytu środków odurzających, prowadzona jest na bieżąco w ramach tych grup.

Centralny Zarząd Służby Więziennej

Złożone przez CZSW sprawozdanie nie zawiera informacji dotyczących realizacji zadania.

5. MONITOROWANIE WYDATKÓW ODPOWIEDNICH SŁUŻB NA ZWALCZANIE PRZESTĘPCZOŚCI NARKOTYKOWEJ

5.1. Monitorowanie wydatków poszczególnych służb na zwalczanie przestępczości narkotykowej
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Obrony Narodowej.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

Złożone przez MSWiA sprawozdanie nie zawiera informacji dotyczących monitorowania wydatków resortu na zwalczanie przestępczości narkotykowej.

Ministerstwo Obrony Narodowej

W resorcie obrony narodowej zadania w zakresie zwalczania przestępczości narkotykowej wykonuje żandarmeria Wojskowa, która zgodnie z ustawą o żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych, prowadzi czynności operacyjno - rozpoznawcze (art. 4.2 pkt. 4 tejże ustawy). Dane dotyczące środków finansowych w ramach funduszu operacyjno-rozpoznawczego żandarmerii Wojskowej przeznaczonego na ten cel są zastrzeżone.

5.2. Poprawa wyposażenia służb w ramach zaakceptowanych budżetów
Instytucje odpowiedzialne za realizację zdania: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa, Centralny Zarząd Służby Więziennej

Komenda Główna Policji

Koszty poniesione w 2002 roku na rzecz funkcjonariuszy wszystkich służb zajmujących się zwalczaniem przestępczości narkotykowej, w tym w związku z realizacją Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii zamknęły się kwotą ok. 90,6 mln zł, w tym na:

uposażenie z pochodnymi - 67,6 mln zł,
pozapłacowe świadczenia pieniężne - 10,2 mln zł,
wydatki rzeczowe - 12,8 mln zł.

Ponadto, w 2002 roku budżet Komendy Głównej Policji został zwiększony o kwotę670 tyś. zł na zadania związane z przestępczością narkotykową.

Środki te pochodzą z rezerwy celowej budżetu państwa, przeznaczonej na pokrycie kosztów integracji z Unią Europejską. Zostały one wykorzystane na realizację następujących zadań:

"profilowanie amfetaminy" - 100.000,00 zł,
"analiza narkotyków" - 168.722,60 zł,
"wdrożenie strategii antynarkotykowej" - 400.000,00 zł.

Centralny Zarząd Służby Więziennej

W ramach realizacji zadania przeprowadzono szkolenie dla przewodników oraz 17 psów przystosowanych do wykrywania narkotyków. Zakupiono również3 urządzenia do prześwietlania bagażu i paczek. Koszt poniesiony w związku z realizacją zadania wyniósł 397 550 zł.

Żandarmeria Wojskowa

Na potrzeby żandarmerii Wojskowej zakupiono 10 specjalistycznych ambulansów ED-2. W 2002 roku tylko przy użyciu jednego ambulansu ED-2 w 42 jednostkach wojskowych sprawdzono 495 żołnierzy (w tym 88 ze składów wart i służb wewnętrznych) na zawartość substancji psychoaktywnych w organizmie. u 144, tj. 29 %, (w tym u 8 wartowników) wykryto w moczu narkotyki, głównie marihuanę i amfetaminę. Efektywność prowadzonych działań przy użyciu nowego sprzętu uznać należy za sukces.

Planowane jest doposażenie każdego ambulansu na kwotę ok. 18.000 zł. żandarmeria Wojskowa zakupiła również testery narkotykowe na łącznąkwotę 40.000 zł.

Nakłady przeznaczone na poprawę wyposażenia technicznego żandarmerii Wojskowej to suma 1.040.000 zł.

Straż Graniczna

Wytyczne Komendanta Głównego Straży Granicznej zobowiązują do poprawienia wyposażenia technicznego komórek organizacyjnych SG, według odrębnego planu przygotowanego przez komórki logistyczne i merytoryczne Komendy Głównej Straży Granicznej, we współpracy z terenowymi jednostkami organizacyjnymi Straży Granicznej. Jednak ze względu na zbyt krótki okres od przyjęcia Programu i wydania Wytycznych Komendanta Głównego, SG w 2002 r. nie dokonała doposażenia technicznego, przewidzianego w ramach programu.

Wyposażenie komórek organizacyjnych SG w urządzenia do wykrywania i identyfikacji narkotyków oraz narkotesty, nastąpi w 2003 r., zgodnie ze złożonymi przez oddziały SG zapotrzebowaniami.

6. WZMOCNIENIE FINANSOWEJ KONTROLI NAD NARKOBIZNESEM

6.1. Przeciwdziałanie legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Generalny Inspektorat Informacji Finansowej, Ministerstwo Sprawiedliwości

Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF)

Walka ze zjawiskiem prania pieniędzy, które mogą pochodzić również ze sprzedaży narkotyków, jest stałym elementem działalności Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, wynikającego z Ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. Nr 116, poz. 1216 z późn. zm.). GIIF uzyskuje, gromadzi, przetwarza i analizuje informacje w trybie określonym w ustawie, a w szczególności

bada przebieg transakcji, o których Generalny Inspektor został powiadomiony na zasadach określonych w ustawie,
inicjuje procedury wstrzymywania transakcji lub blokady rachunku oraz informuje uprawnione organy o dokonaniu lub możliwości dokonania takich transakcji,
opracowuje i przekazuje uprawnionym organom dokumenty uzasadniające popełnienie przestępstwa,
inicjuje i podejmuje inne działania obejmujące przeciwdziałanie wykorzystywaniu polskiego obrotu finansowego do legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, w tym szkoli pracowników instytucji obowiązanych w zakresie zadań nałożonych na te instytucje,
sprawuje kontrolę przestrzegania przepisów ustawy,
współpracuje z zagranicznymi instytucjami zajmującymi się zapobieganiem wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz przeciwdziałaniem finansowaniu terroryzmu.

Dane uzyskane przez GIIF za 2002 rok przedstawiają się następująco:

Liczba informacji o transakcjach podejrzanych - 614
Liczba skierowanych do Prokuratury zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 299 k.k. - 104
Liczba i wartość transakcji wstrzymanych - 26 na kwotę 32 600 000,00 PLN
Liczba szkoleń dla instytucji obowiązanych i współpracujących w zakresie zwalczania legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł - 54 szkolenia, w trakcie których przeszkolonych zostało ponad 3 000 osób.

Dzięki szerokiemu zrozumieniu znaczenia eliminowania zjawiska prania pieniędzy, zarówno dla bezpieczeństwa ekonomicznego państwa jak i bezpieczeństwa publicznego, możliwym było stworzenie solidnych podstaw dla systemu, którego celem jest zlokalizowanie i zablokowanie nielegalnych środków wprowadzanych do systemu finansowego. Dzięki podejmowanym staraniom wypracowane zostały zasady współpracy pomiędzy instytucjami obowiązanymi, jednostkami współpracującymi a GIIF, oraz pomiędzy GIIF a organami ścigania.

Ministerstwo Sprawiedliwości

W 2002 roku wszczęto 71 postępowań dotyczących prania brudnych pieniędzy, skierowano 12 aktów oskarżenia oraz wydano 1 prawomocny wyrok skazujący. Dla porównania w latach 1999 - 2001 skierowano do sądów jedynie 9 aktów oskarżenia obejmujących przestępstwa z art. 299 kk. Spośród wszystkich zakończonych spraw w latach 1999-2002 tylko 2 sprawy miały związek z narkobiznesem. Pierwsza sprawa dotyczyła przemytu w latach 1995-1997 kokainy z Ameryki Południowej do Polski oraz przewożenia przez kurierów do Kolumbii środków płatniczych pochodzących z obrotu środkami odurzającymi (na łączna kwotę ponad 1 mln USD). W sprawie tej oskarżono 8 osób.

Druga sprawa dotyczyła członków grupy przestępczej, którzy przewozili heroinę do krajów Europy Zachodniej w skrytkach wykonanych w samochodach osobowych. W tych samych skrytkach z powrotem przewozili pieniądze w różnych walutach. Grupa działała w okresie od lipca 1997 roku do lutego 2001 roku. W tym czasie przewieziono środki płatnicze w wysokości co najmniej 6.923.691 złotych.

Za sukces w realizacji zadania uznać należy większą liczbę wszczętych postępowań, wyższe wskaźniki wykrywalności, a także większą liczbę skierowanych aktów oskarżenia obejmujących przestępstwa z art. 299 kk.

Jako poważne poważnych przeszkody w skutecznym ściganiu przestępstw prania brudnych pieniędzy MS wskazuje:

słabe wsparcie organów ścigania przez organy skarbowe,
niechęć biegłych do wydawania opinii w tych sprawach,
długotrwałość oczekiwania na realizację wniosków o pomoc prawną z zagranicy,
brak jednolitych a zarazem restrykcyjnych regulacji prawnych w Europie (niektóre systemy prawne, np. w Lichtensteinie sprzyjają praniu brudnych pieniędzy).

Dotychczasowe rozwiązania prawne w zakresie ujawniania i zabezpieczania majątku sprawców przestępstw nie są wystarczające, bowiem w istocie poza wydaniem postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym, prokurator nie ma rzeczywistego wpływu na aktywność i skuteczność organów wykonujących to postanowienie. Poza tym niezbędne wydaje się stworzenie centralnego rejestru kont bankowych z danymi personalnymi ich właścicieli i pełnomocników, a także zobowiązanie urzędów skarbowych do niezwłocznego wszczynania stosownych kontroli lub postępowań skarbowych na każde żądanie prokuratury.

6.2. Wdrożenie instrumentów prawnych pozwalających na skuteczniejsze pozbawianie sprawców przestępstwa korzyści wynikających z przestępczej działalności
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

Ministerstwo Sprawiedliwości

W 2002 roku w skali całego kraju i w odniesieniu do wszystkich kategorii przestępstw wydano łącznie 2 704 postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym, z czego 226 postanowień wydano w sprawach o przestępstwa narkotykowe. Łączna wartość faktycznie zabezpieczonego mienia w odniesieniu do wszystkich kategorii przestępstw wyniosła 87.389.366, 00 złotych, z czego w sprawach o przestępstwa narkotykowe zabezpieczono mienie o wartości 4.853.396,18 złotych.

Dla porównania w 2001 roku w skali całego kraju i w odniesieniu do wszystkich kategorii przestępstw wydano łącznie 1712 postanowień o zabezpieczeniu majątkowym, z czego 103 postanowienia wydano w sprawach o przestępstwa narkotykowe. Łączna wartość faktycznie zabezpieczonego mienia w odniesieniu do wszystkich kategorii przestępstw wyniosła 34 991 498,00 złotych, z czego w sprawach o przestępstwa narkotykowe zabezpieczono mienie o wartości 900 784,87 złotych.

W 2002 odnotowano więc znaczny wzrost wydanych postanowień o zabezpieczeniu majątkowych (wzrost o ponad 100%). Zajęto także mienie o wartości znacznie większej niż w roku ubiegłym. Mimo trudności finansowych, wynikających z niedogodnych regulacji prawnych dotyczących opłat komorniczych udało się w kilku sprawach skutecznie zająć mienie sprawców dzięki współpracy z organami skarbowymi bez sięgania po kosztowny instrument zabezpieczenia majątkowego. Prokuratorzy zlecili właściwym urzędom skarbowym przeprowadzenie kontroli skarbowych, mających na celu ustalenie źródeł pochodzenia majątku i jego pokrycia w deklarowanych przychodach podejrzanego. Mienie zostało zabezpieczone przez urzędy skarbowe w toku prowadzonych postępowań skarbowych.

Jedną z barier ograniczających liczbę wydawanych przez prokuratorów postanowień o zabezpieczeniu majątkowym są wysokie koszty związane z wykonywaniem przez komorników tych postanowień, na które brak jest środków finansowych w budżetach prokuratur.

Problem ten rozwiązywałoby zastąpienie opłaty komorniczej stosunkowej opłatą zryczałtowaną.

Kolejną propozycją, która znacznie usprawniłaby procedurę wykonywania zabezpieczenia majątkowego na mieniu podejrzanych o popełnienie przestępstwa, byłoby wprowadzenie do kodeksu karnego wykonawczego zapisu o uznaniu postanowienia prokuratora o zabezpieczeniu majątkowym za tytuł wykonawczy. Uprościłoby to zdecydowanie realizację postanowienia o zabezpieczeniu.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

Złożone przez resort sprawozdanie nie zawiera informacji dotyczących realizacji zadania

IV. BADANIA, MONITORING I EWALUACJA

1. STWORZENIE ZINTEGROWANEGO SYSTEMU INFORMACJI O NARKOTYKACH I NARKOMANII, POPRAWA TRAFNOŚCI I RZETELNOŚCI WSKAŹNIKÓW ORAZ ROZSZERZENIE ICH REPERTUARU

1.1. Identyfikacja i metodologiczna ocena wszystkich źródeł danych statystycznych
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji i Narkotykach i Narkomanii zorganizowało spotkanie robocze z przedstawicielami instytucji szczebla centralnego, które zajmują się problemem narkotyków i narkomanii. Wzięli w nim udział przedstawiciele Policji, Ministerstwa Sprawiedliwości, Służby Celnej, Straży Granicznej, Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowego Zakładu Higieny. Podczas spotkania omówiono zakres aktualnie posiadanych informacji o narkotykach i narkomanii oraz systemy zbierania danych. Określono możliwości wprowadzenia zmian (poprawy trafności i rzetelności wskaźników) oraz dostosowywania polskich baz danych do systemu informacyjnego o narkotykach i narkomanii działającego w krajach Unii Europejskiej. Omówiono zasady wymiany danych między instytucjami szczebla centralnego. Ponadto przedstawiciele instytucji szczebla centralnego dostarczyli dane potrzebne do sporządzenia rocznego raportu EMCDDA.

W celu identyfikacji źródeł danych statystycznych na poziomie wojewódzkim Centrum Informacji utworzyło sieć regionalnych ekspertów. Pierwszym podjętym działaniem było dostarczenie przez ekspertów informacji dotyczących wydatków urzędów marszałkowskich na przeciwdziałanie narkomanii w latach 1999 - 2002. Centrum uzyskało informacje z 12 województw, a wydatki te wynosiły odpowiednio:

1999 r. - ‰ 406 PLN
2000 r. - 401 105 PLN
2001 r. - 549 296 PLN
2002 r. - 473 589 PLN.

1.2. Dostosowanie polskich systemów zbierania danych do standardów Unii Europejskiej
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W Warszawie, Krakowie, Gdańsku i Poznaniu Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii przeprowadziło badanie "Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków". System zbierania danych o pacjentach zarejestrowanych w placówkach objętych projektem, był zgodny z protokołem europejskiego systemu informacyjnego. Analizy zgłaszalności do leczenia wykazały trend wzrostowy zjawiska narkomanii oraz jego znaczne zróżnicowanie terytorialne. Wyniki badania wskazują na proces upodabniania się lokalnych scen lekowych w Polsce do zjawisk na scenach lekowych w miastach Europy zachodniej.

Ponadto Centrum zleciło Instytutowi Psychiatrii i Neurologii realizację programu "Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomanii" (EDDRA). Udział w programie stanowi istotny krok w adaptacji do polskich warunków narzędzi stosowanych w krajach Unii oraz włącza Polskę w ramy międzynarodowego projektu EDDRA - European Drug Demand Reduction Action (Europejskie Działania Ograniczające Popyt na Narkotyki).

Centrum zleciło również Państwowemu Zakładowi Higieny Instytutowi Naukowo-Badawczemu realizację badania "Oszacowanie występowania chorób zakaźnych (wirusowe zapalenie wątroby typu C, HIV) wśród narkomanów przyjmujących dożylnie środki odurzające i ustalenie czynników związanych z nabytym zakażeniem". Na podstawie badania ocenione zostały czynniki ryzyka zachorowań na choroby zakaźne wśród osób uzależnionych od narkotyków. Wyniki badań wskazały występowanie przeciwciał anty-HIV u 29,5% badanych, anty-HCV u 60,6%, anty-HBV u 51,8% badanych, a antygenu powierzchniowego HBs u 5,4%. 90% nosicieli HIV było zakażonych HCV, 80% HBV, a u 78% nosicieli HIV występowały wszystkie zakażenia. Program badawczy był wykonany w ramach jednego z pięciu podstawowych wskaźników EMCDDA (Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii): zakażenia HIV, HCV, HBV w związku z używaniem narkotyków, co umożliwia porównywanie danych na szczeblu międzynarodowym.

Realizację zadania utrudniało zorientowanie poszczególnych systemów zbierania danych na specyficzne potrzeby instytucji, które je gromadzą. Centrum Informacji w chwili obecnej nie ma możliwości wywierania bezpośredniego wpływu na standardy zbierania danych w różnych sektorach.

1.3. Zaprojektowanie nowych systemów sprawozdawczości statystycznej (zgłaszalność do leczenia, aktywność profilaktyczna) i ich pilotażowe wdrażanie
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Główny Urząd Statystyczny

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W Warszawie, Krakowie, Gdańsku i Poznaniu Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii kontynuowało badanie "Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków". Dane o pacjentach zarejestrowanych w placówkach objętych projektem, zbierane były według protokołu obowiązującego w krajach Unii Europejskiej, który będzie stopniowo wdrażany w pozostałych poradniach i ośrodkach rehabilitacyjnych w Polsce.

Ponadto Centrum zleciło Instytutowi Psychiatrii i Neurologii realizację opisanego poniżej programu "Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomanii" (EDDRA).

Instytut Psychiatrii i Neurologii

W ramach realizacji zadania przeprowadzono program badawczo-rozwojowy "Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomani".

Program został podjęty w ramach współpracy z międzynarodowym projektem European Drug Demand Reduction Action - EDDRA (Europejskie Działania Ograniczające Popyt na Narkotyki). W projekcie EDDRA uczestniczą wszystkie kraje UE. Jego głównym celem jest stworzenie bazy danych efektywnych, spełniających kryteria dobrej jakości programów. Używany w projekcie kwestionariusz zawiera pytania pozwalające ocenić czy badany program spełnia kryteria dobrej strategii. Jest też narzędziem porządkującym międzynarodową bazę danych.

Celem ogólnym badania przeprowadzonego w 2002 roku był pilotaż umożliwiający dostosowanie kwestionariusza używanego w krajach Unii Europejskiej do warunków polskich. Badaniami objęto 78 losowo dobranych gmin województwa warszawskiego. Wywiady przeprowadzali wyszkoleni ankieterzy. Respondentami byli gminni koordynatorzy i realizatorzy programów profilaktycznych zapobiegających nadużywaniu substancji psychaoaktywnych.

Uzyskane dane analizowano pod kątem odpowiedzi na dwa podstawowe pytania: Jaka jest pozycja problemu narkomanii wśród gminnych programów zapobiegawczych oraz: w jakim stopniu kwestionariusz skonstruowany w krajach Unii Europejskiej, który zbiera informacje o przygotowaniu, realizacji i ewaluacji programów i jest osadzony w metodologii planowania zorientowanego na cel (objective oriented project planning - OOPP) jest zrozumiały dla realizatorów programów zapobiegawczych w Polsce.

Z założonych 78 badaniem objęto 77 gmin województwa mazowieckiego. W polskiej wersji kwestionariusz składał się z dwóch części. W części I - respondenci dokonywali charakterystyki gminy, między innymi poprzez wskazanie czterech najważniejszych problemów lokalnych. Część II - to przetłumaczony na język polski, funkcjonujący w programie EDDRA, kwestionariusz.

W rankingu problemów zbudowanym na podstawie wypowiedzi respondentów narkomania lokuje się na pozycji całkowicie marginalnej Wśród 77 koordynatorów i realizatorów programów profilaktycznych wymieniły ją zaledwie cztery osoby (5%), znacznie rzadziej niż w badaniach robionych na próbie ogólnopolskiej. Jest to wynik niezgodny z naszymi oczekiwaniami. Spodziewaliśmy się, że osoby zajmujące się profilaktyką są znacznie bardziej "uwrażliwione" na problem narkomanii niż przeciętni mieszkańcy. Najwyżej w rankingu lokuje się problem bezrobocia (wśród czterech problemów wymieniony przez wszystkich 100%). Drugą pozycję uzyskał problem alkoholizmu wskazywany przez ponad 60% respondentów.

W realizowanych w gminach programach dominowały te "poświęcone głównie zapobieganiu problemom alkoholowym, ale uwzględniające narkotyki" (60%). Istnienie gminnych programów poświęconych głównie zapobieganiu narkomanii potwierdziło 8% respondentów a kolejnych 12% deklarowało funkcjonowanie w gminie skoordynowanego programu poświeconego wszystkim substancjom. Mimo niskiej pozycji problemu narkomanii w rankingu wskazanych przez respondentów problemów w zdecydowanej większości gmin w mniejszym lub większym stopniu kwestia zapobiegania narkomanii była w gminnych programach obecna. Oszacowanie pozycji problemu w podejmowanych w gminach programach zapobiegawczych nie jest zadaniem łatwym. W wielu przypadkach w werbalizowanych przez respondentów celach programów nie ma odniesienia do narkotyków i innych niż alkohol substancji, ale na poziomie konkretnych działań odniesienia takie stają się bardziej częste. Niekiedy sprawia to wrażenie "nieoficjalnego przemycania" kwestii zapobiegania narkomanii do programów oficjalnie obejmujących zapobieganie problemom związanym z używaniem alkoholu.

Wyniki uzyskane w badaniu przeprowadzonym w województwie mazowieckim wskazują na potrzebę szkolenia gminnych realizatorów programów zapobiegawczych w dziedzinie rzetelnego planowania, konstruowania i ewaluacji prowadzonych przez nich programów.

Uzyskany materiał jest dobrą bazą do ostatecznej adaptacji kwestionariusza EDDRA do warunków polskich. Udało się też zakreślićobszary przyszłych szkoleń dla realizatorów i i koordynatorów programów profilaktycznych Na etapie realizacji badania pilotażowego w 2002 roku nie pojawiły się istotne przeszkody w realizacji. Uzyskane wyniki pozwalają określić z jakimi problemami przy próbie stworzenia zintegrowanego systemu informacji o programach profilaktycznych w Polsce mamy obecnie do czynienia. Głównym problemem okazała się mała znajomość procedur składających się na budowanie strategii działań.

Z raportów ankieterów oraz jakościowej analizy odpowiedzi respondentów na otwarte pytania kwestionariusza wynika, że wiele pytań sprawiało problemy. Były to zwłaszcza te pytania, które posługiwały się pojęciami metodologii planowania zorientowanego na osiągnięcie celu. Takie pojęcia jak: cel, rezultat, wskaźnik czy założenia programu wywoływały konfuzję. Szereg odpowiedzi udzielanych przez respondentów świadczyło o nieznajomości tych pojęć. Przeciętnie realizowany w województwie mazowieckim program nie był poprzedzony ani głębszą refleksją ani badaniami umożliwiającymi oszacowanie potrzeb. W zdecydowanej większości przypadków sposób formułowania celów nie pozwalał na uzyskanie informacji jaki efekt planują osiągnąć realizatorzy. Najczęściej w odpowiedzi na pytania o cele podawano informacje o szeregu planowanych konkretnych działaniach.

Również dostęp do informacji o efektywności programów jest obecnie ograniczony.

Prowadzenie jakichkolwiek form ewaluacji deklarowało 40% respondentów. W tej grupie jedna trzecia zamierzała mierzyć poziom zadowolenia uczestników programów, a pozostali (24% wszystkich badanych) przymierzali się do szacowania osiągniętych rezultatów.

Główny Urząd Statystyczny

W 2002 roku w Głównym Urzędzie Statystycznym nie utworzono nowego systemu sprawozdawczości statystycznej. Program badań statystyki publicznej prowadzonej przez GUS zawierał cztery stałe badania dotyczące problemu narkomanii dotyczące:

pacjentów poradni zdrowia psychicznego,
pacjentów zakładu lecznictwa odwykowego,
pacjentów poradni profilaktyki, leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych,
hospitalizacji psychiatrycznej.

Ponadto GUS opracował dane dotyczące przyczyn zgonów, w tym również z powodu zażywania środków odurzających i psychotropowych.

1.4. Opracowanie protokołów badawczych dla monitoringów lokalnych i regionalnych
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Rozpoczęto prace na zestawem protokółów dla monitoringów lokalnych i regionalnych. Opracowano protokół badań szkolnych na temat używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. Protokół wykorzystuje doświadczenia międzynarodowego programu badań szkolnych ESPAD. Zawansowane są prace nad protokółami badań na populacji generalnej, oszacowań liczby osób używających substancji psychoaktywnych oraz badań metodami jakościowymi wśród narkomanów na temat wzorów używania narkotyków i problemów związanych z ich używaniem.

1.5. Organizowanie seminariów metodologicznych służących poprawie jakości badań i diagnoz lokalnych i regionalnych
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii zorganizowało spotkanie inaugurujące współpracę z regionalnymi ekspertami. Spotkanie było poprzedzone formalnym wyznaczeniem przez władze województw ekspertów zajmujących się monitorowaniem problemu narkomanii na poziomie wojewódzkim (zbieranie danych, prowadzenie analiz, przygotowywanie raportów). W trakcie dwudniowego seminarium omówiono koncepcję oraz zasady tworzenia systemu zbierania i wymiany informacji między stronami. Określona została rola i zadania osób zajmujących się monitorowaniem problemu narkomanii na terenie województw.

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii udzieliło regionalnym ekspertom wsparcia technicznego, przekazując komputery wraz z oprogramowaniem, potrzebne do zbierania danych z zakresu przeciwdziałania narkomanii.

1.6. Stworzenie stałego punktu konsultacyjnego dla realizatorów diagnoz monitoringów lokalnych i regionalnych
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Pracownicy Centrum Informacji i Narkotykach i Narkomanii przeprowadzili liczne konsultacje merytoryczne dla regionalnych ekspertów i współpracowników resortowych oraz realizatorów i osób przygotowujących się do prowadzenia lokalnych badań i analiz.

Realizatorzy diagnoz i monitoringów zgłosili duże zainteresowanie zagadnieniami i metodologią epidemiologii narkomanii.

1.7. Stworzenie sieci wymiany informacji między instytucjami uwikłanymi w reakcje na problem narkomanii na poziomie ogólnopolskim oraz samorządami województw i wybranych miast
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Ministrowie właściwi do spraw: zdrowia, oświaty i wychowania, rolnictwa, pracy, zabezpieczenia społecznego, spraw wewnętrznych, administracji publicznej, finansów publicznych, instytucji finansowych, Minister Sprawiedliwości, Minister Obrony Narodowej Straż Graniczna, Policja, Centralny Zarząd Służby Więziennej, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, jednostki samorządu terytorialnego

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

W 2002 roku MENiS współpracowało z:

Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Instytutem Psychiatrii i Neurologii w zakresie określenia na podstawie badań ESPAD rozmiarów zagrożeń związanych z używaniem przez dzieci i młodzież substancji psychotropowych i środków odurzających oraz podejmowania wspólnych działań profilaktycznych,
Komendą Główną Policji w zakresie szkoleń przeprowadzonych przez Centrum Metodycznej Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej na temat "Przeciwdziałanie przemocy w szkole i rodzinie" i ,,Podstawy działań profilaktycznych wobec dzieci i młodzieży",
organizacjami pozarządowymi w zakresie opracowania i realizacji programów profilaktycznych,
kuratoriami oświaty poprzez monitorowanie działań profilaktycznych. Wysłano ankiety, zawierające m. in. pytania dotyczące realizacji zadań wynikających z Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Ankiety zostaną przekazane do Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej w celu dokonania analizy i wprowadzenia otrzymanych danych do banku informacji Centrum.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

W 2002 roku MRiRW wyznaczyło pracownika ministerstwa do współpracy z Krajowym Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało również wzór ankiety, a następnie informację zbiorczą na podstawie danych przekazanych przez urzędy wojewódzkie. Zebrane dane przedstawiają się następująco:

Do uprawy w 2002 r. Był dopuszczony wyłącznie mak niskomorfinowy z markerami fenotypowymi, przeznaczony na cele spożywcze. Uprawy maku niskomorfinowego, prowadzone zgodnie z przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, były zrejonizowane na terenie 11 województw. Suma ogólnych powierzchni przeznaczonych pod uprawy maku niskomorfinowego, określonych przez poszczególnych wojewodów w drodze rozporządzeń, wyniosła - 6511 ha, w skali kraju. Powierzchnia uprawy i zbioru tej rośliny była jednak znacznie mniejsza, czego głównym powodem była malejąca opłacalność produkcji, a także niekorzystne warunki meteorologiczne w czasie wegetacji. Największe areały uprawy maku były w województwach: Lubelskim, Kujawsko-Pomorskim i Świętokrzyskim. Mak uprawiało 2778 plantatorów.

Mimo udokumentowanych przez Instytut Włókien Naturalnych w Poznaniu wielorakich zastosowań surowców uzyskiwanych z uprawy konopi włóknistych, przemysł nadal nie był zainteresowany kontraktacją tej rośliny. Konopie uprawiano na powierzchni ok. 47 ha.

Mak niskomorfinowy

Lp.	województwo	plan na 2002 r . w ha	wykonanie kontraktacji w ha	powierzchnia do zbioru w ha	liczba plantatorów
1.	Kujawsko-Pomorskie	2087,00	290,70	290,70	337
2.	Lubelskie	2310,00	395,78	391,43	1074
3.	Lubuskie	13,00	4,35	4,00	8
4.	Łódzkie	263,00	24,50	14,74	51
5.	Małopolskie	205,00	38,11	38,11	–
6.	Mazowieckie	75,00	2,15	1,80	4
7.	Podkarpackie	396,00	99,40	96,80	557
8.	Pomorskie	300,00	73,20	72,20	58
9.	Świętokrzyskie	320,00	120,54	100,00	407
10.	Warmińsko-Mazurskie	18,00	9,50	3,50	7
11.	Wielkopolskie	524,00	74,59	66,70	125
	Suma	6511,00	1132,82	1079,98	2778

Konopie włókniste

Lp.	Województwo	Plan na 2002 r. w ha	Wykonanie kontraktacji w ha	powierzchnia do zbioru w ha	liczba plantatorów
1.	Dolnośląskie	128,00	47,22	47,22	20
2.	Lubelskie	260,00	-	-	-
3.	Świętokrzyskie	55,00	-	-	-
	Suma	443,00	47,22	47,22	20

Ministerstwo Finansów

Służba Celna oraz Główny Inspektor Informacji Finansowej brały udział w tworzeniu Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej. Ponadto Ministerstwo Finansów stale uczestniczyło w wymianie informacji na temat środków transportu i osób podejrzanych o przemyt narkotyków z Policją, Strażą Graniczną oraz Głównym Inspektoratem Informacji Finansowej. Realizowany był także Projekt PHARE dotyczący poprawy współpracy między krajowymi służbami ścigania w sprawach związanych z narkotykami.

Ministerstwo Sprawiedliwości

Biuro do Spraw Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury Krajowej corocznie sporządza raport z przestępczości narkotykowej obejmujący dane statystyczne dotyczące wyników postępowań karnych, stosowanych instrumentów prawnych oraz występujących trendów. Raport za 2002 rok został już opracowany. Przy sporządzaniu sprawozdania Biuro opiera się na danych nadsyłanych przez jednostki terenowe prokuratury w całym kraju, na danych policji oraz na danych Wydziału Statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości.

Na podstawie raportu uzyskać można informacje dotyczące najnowszych trendów, aktywności przestępczej określonych grup oraz aktywności poszczególnych jednostek organizacyjnych prokuratury w kraju.

Ministerstwo Obrony Narodowej

Dane o prowadzonych w resorcie badaniach społecznych na temat zjawiska narkomanii gromadzone były w Departamencie Wychowania i Promocji Obronności. Informacje o przechwytywanych narkotykach i przestępstwach wynikających z naruszenia ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zbierane były natomiast przez Żandarmerię Wojskową.

Instytucje te w zakresie organizowania przedsięwzięć profilaktycznych w środowisku wojskowym, ściśle współpracują ze sobą oraz z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

Straż Graniczna

Straż Graniczna po opracowaniu szczegółowego planu zamierzeń w zakresie przeciwdziałania narkomanii i skoordynowaniu działań z Policją, Żandarmerią Wojskową, służbą celną i innymi podmiotami, włączyła się w sieć wymiany informacji zgodnie ze standardami Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii oraz wymaganiami Krajowego Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii.

Informacje dotyczące zjawiska narkomanii były na bieżąco zbierane, przekazywane do Komendy Głównej Straży Granicznej i wymieniane z właściwymi organami (Policja, ŻW, UC, służby graniczne państw sąsiednich).

Funkcjonowała również sieć wymiany informacji o odnotowanych przypadkach związanych z przestępczością narkotykową, prowadzona kanałem służb dyżurnych i operacyjnych.

Komenda Główna Policji

W celu prowadzenia działań profilaktycznych w zakresie narkomanii, policja współpracowała z wieloma instytucjami i organizacjami (np. Towarzystwo Powrót z "U", Wojewódzcy i Gminni Pełnomocnicy ds. Uzależnień, Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii, Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne), uczestnicząc w konferencjach, szkoleniach oraz przy publikacji materiałów propagandowych. Jednostki policji dysponowały "książkamiinformatorami", zawierającymi adresy placówek udzielających pomocy osobom zagrożonym uzależnieniem i uzależnionym.

Krajowe Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii przy Krajowym Biurze ds. Przeciwdziałania Narkomanii zorganizowało pierwsze spotkanie robocze z przedstawicielami instytucji szczebla centralnego, które zajmują się problemem narkotyków i narkomanii. W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele Policji, Ministerstwa Sprawiedliwości, Służby Celnej, Straży Granicznej, Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowego Zakładu Higieny. Uzyskano 11 oficjalnych nominacji współpracowników z resortów centralnych do bezpośredniej kooperacji z Centrum. Podczas spotkania omawiano i dyskutowano na temat systemu informacyjnego o narkotykach i narkomanii funkcjonującego w krajach Unii Europejskiej oraz określono podstawowe zasady współpracy. Ustalono kierunki dalszych działań ekspertów z instytucji szczebla centralnego, które obejmą m.in. wymianę istniejących informacji oraz poprawę jakości zbieranych danych (porównywalności, stosowania wskaźników i standardów europejskich).

Instytut Psychiatrii i Neurologii

Instytut uczestniczył w pracach sieci wymiany informacji na temat narkomanii organizowanej przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Instytut przekazywał do Biura zagregowane dane dotyczące lecznictwa uzależnień lekowych (wskaźniki zgłaszalności do leczenia związanej z narkotykami w różnych przekrojach demograficznych i terytorialnych, a także wskaźniki dostępności bazy leczniczej). Instytut Psychiatrii i Neurologii udostępniał także raporty z badań na temat problemu narkotyków i narkomanii realizowanych w ramach swojej działalności statutowej.

Instytut otrzymywał z Biura wyniki badań inicjowanych i realizowanych przez Biuro, a także korzystał za pośrednictwem Biura z danych innych instytucji, takich jak policja, służby celne, pomoc społeczna, itp.

Samorządy wojewódzkie

Wszystkie województwa, z wyjątkiem śląskiego, włączyły się do ogólnopolskiego programu monitorowania zjawiska narkomanii, koordynowanego przez Krajowe Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii w Warszawie.

W województwie łódzkim rozpoczęto pracę nad stworzeniem sieci wymiany informacji między instytucjami wojewódzkimi uwikłanymi w reagowanie na problem narkomanii. Kontynuowano współpracę z urzędami starostw powiatowych, urzędami miast i gmin województwa łódzkiego, a także z Powiatowymi Centrami Pomocy Rodzinie, z Komendą Wojewódzką Policji, z Okręgowym Inspektoratem Służby Więziennej w Łodzi i z organizacjami pozarządowymi. W województwie podlaskim z kolei podjęto działania mające na celu identyfikacje i ocenę metodologiczną źródeł danych statystycznych. Uzyskano sprawozdania z samorządów gminnych i powiatowych w zakresie działań związanych z problemem narkomanii, które posłużą do opracowywania zbiorczych informacji.

Samorządy gminne i powiatowe

Na terenie gmin i powiatów wymiana informacji opiera się w głównej mierze na współpracy w zakresie profilaktyki narkomanii pomiędzy samorządami a komendami policji, ośrodkami profilaktyki i terapii uzależnień, centrami pomocy rodzinie oraz poradniami psychologicznopedagogicznymi. Współpraca polegała na wymianie informacji dotyczących występowania skali zjawiska i zakresu udzielania pomocy osobom uzależnionym oraz angażowaniu fachowców pracujących w placówkach do prowadzenia szkoleń.

Centralny Zarząd Służby Więziennej

Złożone sprawozdanie nie zawiera informacji dotyczących realizacji zadania.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie przesłało sprawozdania z realizacji zadania.

2. OCENA I INTERPRETACJA TRENDÓW EPIDEMIOLOGICZNYCH (ROZMIARY ZJAWISKA, WZORY UŻYWANIA, ZACHOWANIA RYZYKOWNE) ORAZ IDENTYFIKACJA NOWYCH ZJAWISK NA SCENIE ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH I ZWIĄZANYCH Z TYM NOWYCH ZAGROŻEŃ

2.1. Analiza zgromadzonych retrospektywnie danych statystycznych, o ile to możliwe, za lata 1989-2000; dane retrospektywne posłużą za materiał wyjściowy do analiz bieżących danych z monitoringu
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Wykorzystując zgromadzone dane Centrum Informacji przygotowało roczny raport dla EMCDDA dotyczący sytuacji w Polsce, który składa się z czterech części:

W części pierwszej przedstawione zostały zmiany prawne (ustawa z dnia 6 września o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii) oraz społeczne reakcje na problem narkomanii. także wydatki instytucji publicznych na przeciwdziałanie narkomanii.
Część druga dotyczyła epidemiologii zjawiska narkomanii. Przedstawiono główne trendy w rozwoju zjawiska narkomanii, ze szczególnym uwzględnieniem priorytetowych dla EMCDDA obszarów zbierania danych: rozpowszechnienie używania narkotyków, zgłaszalność do leczenia, umieralność w związku z narkotykami, zakażenia HIV, HBV, HCV, oszacowanie liczby narkomanów.
Część trzecia poświecona była strategii redukcji popytu, ze szczegółowym opisem działań profilaktycznych, leczniczych i redukcji szkód.
W ostatniej części opisano używanie narkotyków i alkoholu przez młodzież w wieku 1218 lat, społeczne wykluczenie i reintegrację społeczną narkomanów oraz wydatki w instytucjach zajmujących się problemem narkomanii.

Centrum zebrało informacje z różnych instytucji reagujących na problem narkomanii m.in. Policji, Ministerstwa Sprawiedliwości, na podstawie których przygotowano raport "Narkotyki i Narkomania - trendy w rozwoju zjawiska". Raport został umieszczony na stronie internetowej.

Trudnością w realizacji zadania był brak niektórych danych statystycznych o użytkownikach narkotyków, np. o zakażeniach HBV i HCV. W rejestrze zgonów Głównego Urzędu Statystycznego nie wprowadzana była przyczyna pośrednia śmierci w postaci kodu ICD, co uniemożliwiło zbieranie danych według protokołu EMCDDA.

2.2. Coroczne zbieranie i analizowanie, począwszy od 2002 r., danych statystycznych na poziomie ogólnopolskim, wojewódzkim i wybranych miast
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z samorządami województw i wybranych miast

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z samorządami województw i wybranych miast

W ramach realizacji zadania Centrum Informacji podjęło następujące działania:

Zebranie danych statystycznych dotyczących zjawiska narkomanii w Warszawie w ramach programu badawczego "Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków". Informacje uzyskano od: Komendy Stołecznej Policji, Ministerstwa Sprawiedliwości, Programów Metadonowych. Program badawczy wykonano w Warszawie, Krakowie i Poznaniu. Dane statystyczne zbierane były wg kwestionariusza Grupy Pompidou (Rada Europy) zgodnego z protokołem EMCDDA.
Pozyskanie danych na poziomie województw i miast w ramach badania "Substancje psychoaktywne - postawy i zachowania". Przeprowadzono ankiety wśród mieszkańców miast Wrocławia, Warszawy i Poznania oraz województw lubelskiego, małopolskiego, wielkopolskiego.. Dane uzyskane na poziomie miast i województw są porównywalne z badaniem ogólnopolskim. Wyniki otrzymane w Warszawie dały możliwość wychwycenia zmian we wzorach używania narkotyków wśród mieszkańców miasta w wieku 16-50 lat, jakie zaszły od roku 1997, kiedy przeprowadzono pierwsze badanie.
Opracowanie corocznego krajowego raportu dla EMCDDA, składającego się z części opisowej oraz tabel, których wypełnienie wymaga zebrania odpowiednich danych od różnych służb. Pozyskano informacje o ilości skonfiskowanych narkotyków od Policji i Służby Celnej. Centralne Laboratorium Kryminalistyczne przesłało informację o czystości amfetaminy sprzedawanej na nielegalnym rynku i składzie tabletek ecstasy. Komenda Główna Policji przekazała dane o liczbie przestępstw stwierdzonych przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii oraz o cenach narkotyków na nielegalnym rynku. Liczbę iniekcyjnych użytkowników narkotyków będących nosicielami wirusa HIV i chorych na AIDS uzyskano z Państwowego Zakładu Higieny. O dane dotyczące zgonów związanych z używaniem narkotyków zwrócono się do Głównego Urzędu Statystycznego, który wyselekcjonował odpowiednie przypadki z rejestru wszystkich zgonów. Instytut Psychiatrii i Neurologii przekazał dane o liczbie osób, które zgłosiły siędo ośrodków stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego w związku z uzależnieniem do narkotyków.

Realizację zadania utrudniał mały udział władz lokalnych w badaniu "Substancje psychoaktywne - postawy i zachowania" na poziomie miast i gmin. Kolejną przeszkodą było podwójne liczenie konfiskat narkotyków na nielegalnym rynku w przypadku przeprowadzania wspólnych operacji przez Policję i Służbę Celną. Zaznaczyć należy również, że informacje o skonfiskowanych narkotykach nie były zbierane według wystandaryzowanych metod. Na poziomie pojedynczej sprawy ilość narkotyku określona była według różnych kryteriów: ceny (np. zarekwirowano narkotyk o wartości 100 zł), liczby sztuk (np. 50 tabletek ecstasy), ilości (3 kg amfetaminy). W efekcie uzyskane dane były nieporównywalne i trudne do analizy.

2.3. Badania ankietowe wśród mieszkańców (próby reprezentatywne populacji generalnej oraz pewnych grup) powtarzane w cyklu 2-3- letnim w sposób gwarantujący uzyskanie wyników porównywalnych w czasie
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z samorządami województw i wybranych miast

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z samorządami województw i wybranych miast

Centrum Informacji przeprowadziło badanie na próbie ogólnopolskiej "Substancje psychoaktywne - postawy i zachowania", które będzie powtarzane co 2-3 lata. Realizatorem części terenowej była Pracownia Badań Społecznych w Sopocie. Badanie metodą wywiadów ankietowych wśród mieszkańców Polski, przeprowadzono we współpracy z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz władzami samorządowymi kilku województw i miast. Było to pierwsze badanie przeprowadzone na ogólnopolskiej próbie losowej mieszkańców Polski w wieku 16 lat i więcej dotyczące rozpowszechniania używania substancji psychoaktywnych oraz postaw Polaków wobec problemów związanych z piciem alkoholu i używaniem narkotyków. Jego celem było zdiagnozowanie problemu oraz poznanie opinii i przekonań na ten temat. Badanie wykazało, że narkotyki w Polsce przestały być problemem tylko młodzieży, ale wkraczają także w świat dorosłych. Wśród młodych pełnoletnich mieszkańców naszego kraju, przynajmniej w niektórych miejscach, rozpowszechnienie używania substancji nielegalnych niewiele odbiega od rozpowszechniania wśród młodzieży szkolnej. Badanie wykazało także, że Polacy na problem narkomanów patrzą bardziej z perspektywy zdrowia publicznego niż porządku publicznego. Wyniki badania stanowią cenną rekomendację do kształtowania polityki społecznej w zakresie problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, na szczeblu lokalnym, wojewódzkim i ogólnopolskim.

2.4. Badania metodami jakościowymi powtarzane corocznie w skali lokalnej
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji zleciło Instytutowi Psychiatrii i Neurologii w Warszawie wykonanie programu badawczego "Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków i analiza wzorów używania narkotyków oraz związanych z tym problemów w tej grupie". Realizatorem był Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. W zakres prac badawczych w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu wchodziło zebranie i analiza danych statystycznych oraz dokumentacji instytucji, badanie metodami jakościowymi osób uzależnionych od narkotyków, oszacowanie liczby narkomanów.

Instytut Psychiatrii i Neurologii

W 2002 r. zrealizowano badania wśród problemowych użytkowników narkotyków w czterech miastach: Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu. Celem projektu była identyfikacja i analiza czynników wpływających na rozmiary zjawiska narkomanii, zarówno po stronie popytu jak podaży. Badania przeprowadzono metodą wywiadów pogłębionych obejmując nimi grupę 280 regularnych użytkowników substancji nielegalnych. Dobór respondentów przebiegał wedle schematu "kuli śniegowej". Do badanych docierano w ich środowisku zakładając, że w badanej grupie powinni się znaleźć narkomanii spoza rejestrów instytucji (street population). Na podstawie zebranego w badaniach materiału oszacowano liczby narkomanów w każdym z miast oraz dokonano ekstrapolacji oszacowań na poziom kraju.

Wyniki badania w Warszawie ujawniają, że narkomani wywodzą się na ogół z rodzin dysfunkcjonalnych, rozbitych bądź dotkniętych alkoholizmem, cechujących się osłabieniem więzi. Stosunek do lecznictwa uzależnień jest wśród narkomanów na ogół krytyczny.

Jednym z wniosków z badań jest propozycja rozszerzenia oferty o formy krótkoterminowe, specyficzne dla uzależnień od marihuany i stymulantów. Wyniki badania pozwoliły na sformułowanie rekomendacji dla prowadzenia polityki wobec narkomanii w skali kraju oraz na poziomie badanych miast, w szczególności zaś przybliżenia skali potrzeb badanych miast w zakresie profilaktyki i lecznictwa a także zwiększenia skuteczności systemu pomocy narkomanom w skali badanych miast oraz na poziomie kraju.

2.5. Przedsięwzięcia badawcze ogólnokrajowe lub lokalne jako odpowiedź na aktualne pytania praktyków
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji wykorzystując dane zebrane podczas badania "Substancje psychoaktywne - postawy i zachowania" oraz rejestry statystyczne przeprowadziło oszacowanie liczby narkomanów w Polsce metodą "benchmark". Efektem badania było określenie liczby narkomanów na nie mniej niż 30 000 i nie więcej niż 71 000 osób.

Na poziomie lokalnym dokonano oszacowania liczby narkomanów w czterech miastach: Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu w ramach programu badawczego "Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków i analiza wzorów używania narkotyków oraz związanych z tym problemów w tej grupie".

Badanie pozwoliło odpowiedzieć na najczęściej stawiane pytanie: o liczbę problemowych użytkowników substancji psychoaktywnych, a także na inne pytania: o wzory używania narkotyków oraz związane z tym problemy. Uzyskane wyniki umożliwiają zaplanowanie działań i efektywne reagowanie na problem.

2.6. Monitorowanie problemu narkotyków w więzieniach
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centralny Zarząd Służby Więziennej we współpracy z Instytutem Psychiatrii i Neurologii

Centralny Zarząd Służby Więziennej we współpracy z Instytutem Psychiatrii i Neurologii

Na 2002 rok zaplanowany został ostatni etap trzyletniego programu badawczego na temat problemu narkotyków w systemie penitencjarnym. Program finansowany był ze środków Ministerstwa Zdrowia. Ze względu na niewystarczające środki finansowe projekt badawczy nie został przeprowadzony. Przygotowano natomiast nowy program badawczy, który realizowany będzie w 2003 r. ze środków Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Centralnego Zarządu Służby Więziennej.

3. OCENA REAKCJI SPOŁECZNYCH NA PROBLEM NARKOMANII - ZARÓWNO NIEFORMALNYCH, JAK I ZINSTYTUCJONALIZOWANYCH, W TYM OCENA REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII, DOSTARCZENIE WNIOSKÓW I REKOMENDACJI DLA KSZTAŁTOWANIA STRATEGII REAGOWANIA NA PROBLEM NARKOMANII NA POZIOMIE KRAJU, W SKALI REGIONALNEJ I LOKALNEJ, A TAKŻE MIEDZYNARODOWEJ.

3.1. Zebranie możliwie wszystkich wyników dotychczasowych badań i ekspertyz krajowych, regionalnych i lokalnych za lata 1998-2000. Dane retrospektywne posłużą za materiał wyjściowy do analiz danych z monitoringu
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii zgromadziło liczne wyniki badań i ekspertyz. Wśród nich znalazły się dane statystyczne, badania ilościowe, analizy jakościowe, wskaźniki i szeregi czasowe, obejmujące swoim zasięgiem populację ogólną, społeczności lokalne, grupy docelowe oraz 'populacje ukryte'. Informacje dotyczące zjawiska narkomanii uzyskano z placówek profilaktycznych oraz leczniczych, Kas Chorych, Instytutu Psychiatrii i Neurologii, Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwa Sprawiedliwości, Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowego Zakładu Higieny, od Policji, Służby Celnej i Straży Granicznej.

3.4. Opracowywanie i przekazanie sprawozdań do organizacji międzynarodowych (EMCDDA, UNDCP, WHO itp.)
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

W 2002 roku Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii sporządziło 4 raporty dla organizacji międzynarodowych:

Coroczny raport dla Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii. Opisany we wcześniejszych częściach sprawozdania dotyczących zadań realizowanych przez Centrum.
Roczny raport dla Programu Kontroli Narkotyków Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNDCP). Raport składał się z trzech części dotyczących m.in. prawnych administracyjnych działań podejmowanych przez rząd polski w związku z używaniem narkotyków, danych epidemiologicznych dotyczących używania narkotyków oraz danych dot. nielegalnego obrotu narkotykami.
Dwuletni raport dla UNDCP. Raport dotyczył zebrania danych z zakresu kontroli prekursorów, "prania pieniędzy", prowadzenia nadzoru nad uprawami maku oraz danych na temat wdrażania międzynarodowych porozumień o zwalczaniu nielegalnego obrotu, wyrobu oraz nadużywania narkotyków.
Raport sporządzony dla Grupy Pompidou (Rada Europy) dotyczący etycznych i deontologicznych zagadnień związanych z leczeniem osób uzależnionych.

Pozyskiwanie informacji do raportów utrudniał brak jednolitego systemu zbierania danych w instytucjach szczebla centralnego. Jednakże kwestionariusze nadesłane przez organizacje międzynarodowe zostały wypełnione i odesłane w wyznaczonym terminie.

PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Przy konstruowaniu Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002 - 2005 przeanalizowano doświadczenia poprzedniego programu obowiązującego w latach 1999 - 2001. Przeprowadzono m.in. krótki sondaż, na który odpowiedziało blisko 80 instytucji i organizacji, od ministerstw, poprzez organizacje pozarządowe, do placówek leczniczych. Z analizy zebranego materiału wynika, że znaczna część respondentów nie czuła się kompetentna, jeśli chodzi o ocenę realizacji celów z innych sektorów - specjaliści od ograniczania podaży niewiele wiedzieli o działalności profilaktycznej i leczniczej, specjaliści od ograniczania popytu mieli słabą orientację w działaniach podejmowanych przez policję. Dlatego też w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002 - 2005 priorytet uzyskały kwestie koordynacji i przepływu informacji. Jednym z pierwszych efektów takiego kształtu programu jest wzmożona współpraca między resortami centralnymi w obszarze przeciwdziałania narkomanii w 2002 r.

Stosunkowo mała liczba osób biorących udział w sondażu, potrafiła ocenić cele związane z koordynacją, monitoringiem i współpracą zagraniczną, dlatego też obecny program wyodrębnia oddzielny obszar dotyczący badań i monitoringu, realizowanych w ścisłej współpracy z odpowiednimi agendami Unii Europejskiej.

Do sukcesów związanych z realizacją programu zaliczyć należy znaczne zaangażowanie realizatorów w odniesieniu do większości zadań, w szczególności dotyczy to organów organizacji rządowej, które brały udział w tworzeniu Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. W trudniejszej sytuacji zostały postawione podmioty zaangażowane w mniejszym zakresie w powstawanie programu. Znalazło to odzwierciedlenie w stopniu realizacji zadań KPPN.

Szeroki zakres działań profilaktycznych, różnorodność podejmowanych inicjatyw na tym polu oraz zaangażowanie samorządów przyczyniają się do tworzenia nowej jakości w reagowaniu na problem narkomanii. Przekształcenia w obszarze pomocy osobom uzależnionym od narkotyków zmierzają do różnicowania oferty leczenia i rehabilitacji, a także uzupełniają ją o coraz szerszy zasięg działań skierowanych na ograniczanie szkód, adresowanych do osób pozostających poza systemem leczenia.

Widoczne sukcesy odnosi program na polu współpracy międzynarodowej. Już samo powstanie Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii okazało się ważnym elementem procesu akcesyjnego Polski do Unii Europejskiej.

Ponadto odnotować trzeba intensyfikację współpracy z Europejskim Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (European Monitoring Center on Drugs and Drug Addiction - EMCDDA). Powołanie przy Krajowym Biurze Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii (National Focal Point - NFP) owocuje wyższym stopniem zaspokajania naszych potrzeb informacyjnych w zakresie analiz i wniosków użytecznych do prowadzenia racjonalnej i efektywnej polityki wobec narkomanii. W 2002 r. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii przeprowadziło oraz zleciło do realizacji projekty badawcze zgodne z czterema z pięciu kluczowych wskaźników EMCDDA:

wskaźnik Rozpowszechnienie Używania Narkotyków w Populacji Generalnej: pierwsze ogólnopolskie badanie "Substancje psychoaktywne - postawy zachowania";
wskaźnik Zgłaszalność do Leczenia z Powodu Narkotyków: badanie "Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków";
wskaźnik Zakażenia HIV, HBV, HCV w Związku z Używaniem Narkotyków: badanie "Występowanie chorób zakaźnych wśród narkomanów przyjmujących dożylnie środki odurzające. Czynniki ryzyka związane z nabytym zakażeniem";
wskaźnik Oszacowanie Rozpowszechnienia Problemowego Używania Narkotyków: badanie "Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków i analiza wzorów używania narkotyków oraz związanych z tym problemów w tej grupie".

Kolejnym europejskim projektem realizowanym zgodnie ze standardami metodologicznymi Unii Europejskiej, w którym od 2002 r. uczestniczy Polska, jest program Europejskich Działań Ograniczających Popyt na Narkotyki (European Drug Demand Reduction Action - EDDRA).

Trzeba dodać, że powołanie przy Krajowym Biurze do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii to kolejny krok w procesie akcesji Polski do UE, nasze osiągnięcia na polu badań epidemiologicznych narkomanii są wysoko oceniane przez ekspertów z EMCDDA, a Polska postrzegana jako kraj wiodący pod tym względem w regionie.

Wymieniając sukcesy, warto zwrócić uwagę na aktywną rolę Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w koordynacji realizacji Programu. Pomoc w negocjacjach i elastyczne reagowanie na luki w nowym systemie finansowania świadczeń zdrowotnych poprzez wsparcie placówek pozwoliły na w miarę łagodne dostosowanie się systemu pomocy osobom uzależnionym od narkotyków do nowych warunków.

Krajowe Biuro organizowało i koordynowało liczne szkolenia zarówno dla przedstawicieli kas chorych, lokalnych władz samorządowych jak i dla personelu placówek leczniczych oraz rehabilitacyjnych, w tym lekarzy i pielęgniarek. Ponadto w marcu 2002 r. zostało podpisane porozumienie pomiędzy Ministrem Zdrowia a Dyrektorem Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w sprawie powierzenia Dyrektorowi Krajowego Biura prowadzenia postępowania certyfikującego program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków. W listopadzie 2002 r., po kilku latach systematycznych działań zmierzających w kierunku stworzenia systemu podnoszenia kwalifikacji przez pracowników placówek terapeutyczno-leczniczych dla osób uzależnionych od narkotyków, odbyła się sesja inauguracyjna szkolenia dla specjalistów terapii uzależnień.

Prezes Rady Ministrów powołał również w 2002 r. (10 czerwca) Radę do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Jednym z głównych zadań tego międzyresortowego ciała jest opiniowanie sprawozdań z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. W skład Rady wchodzą przedstawiciele centralnych organów administracji rządowej oraz organizacji pozarządowych i związków wyznaniowych. Powołanie Rady od dawna było oczekiwane przez instytucje i osoby zajmujące się przeciwdziałaniem narkomanii w Polsce, a także przez międzynarodowe gremia koordynujące akcesję Polski do Unii Europejskiej.

Najczęściej podnoszoną trudnością w realizacji programu był brak dostatecznych środków finansowych. Równocześnie instytucje szczebla centralnego i władze samorządowe nie były w stanie oszacować kosztów związanych z realizacją programu. Wydaje się, że zarówno dla poszczególnych resortów centralnych, jak i na poziomie działań lokalnych, ważne jest zharmonizowanie prac nad formułowaniem planu realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii i nad budżetem instytucji. Obecnie decyzje w powyższych kwestiach zapadają w innym trybie, stanowiąc znaczną przeszkodę w realizacji programu. Brak informacji zwrotnych o środkach przeznaczonych na realizację programu uniemożliwił oszacowanie kosztów przeznaczonych na przeciwdziałania narkomanii w Polsce w 2002 r. Kolejny pojawiający się problem, wymieniany przez organy władz samorządowych, wiąże się z finansowaniem realizacji zadań Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii z funduszy przeznaczonych przez Urzędy Marszałkowskie na przeciwdziałanie alkoholizmowi. Część jednostek samorządu terytorialnego wskazywała na wyraźny konflikt pomiędzy możliwością finansowania zadań z zakresu zapobiegania narkomanii a obowiązującymi przepisami prawnymi, które korzystniej sytuują przeciwdziałanie alkoholizmowi. Biorąc pod uwagę, że przyczyny obu zjawisk posiadają często podobne uwarunkowania psychospołeczne wydaje się, że wprowadzenie odpowiednich zmian w przepisach prawnych, umożliwiających finansowanie zadań z zakresu profilaktyki narkomanii ze środków finansowych wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r., przyczynić się może do znacznej racjonalizacji podejmowanych działań i wydatków. Podsumowując należy pamiętać, że proces tworzenia a następnie realizacji pierwszego etapu programu przypadł na trudny okres ekonomiczny w kraju. Perspektywa kolejnej reformy ubezpieczeń zdrowotnych, zastąpienia Regionalnych Kas Chorych Narodowym Funduszem Zdrowia, w pewnym stopniu także decydowała o dynamice warunków realizacji programu. Mimo, że materiał zgromadzony w tym sprawozdaniu nie może zastąpić wyników badań ewaluacyjnych, pozwolił jednak na dokonanie oceny sukcesów i porażek realizacji programu w 2002 r., a także na wstępną identyfikację ich uwarunkowań.

ANEKS I

Słowniczek podstawowych pojęć:

grzyby halucynogenne - grzyby zawierające substancje psychotropowe.

importer - przedsiębiorca dokonujące wprowadzenia środków odurzających lub substancji psychotropowych albo ich prekursorów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

konopie - rośliny z rodzaju konopi (Cannabis L.).

konopie włókniste - rośliny z gatunku konopie siewne (Cannabis sativa L.) o zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu poniżej 0,20 % w suchej masie ziela.

leczenie substytucyjne - stosowanie, w ramach programu leczenia uzależnienia, środka odurzającego lub substancji psychotropowej.

leczenie uzależnienia - leczenie skutków zdrowotnych, będących następstwem uzależnienia.

mak - roślina z gatunku mak lekarski (Papaver somniferum L.), zwana również makiem ogrodowym albo uprawnym.

mak niskomorfinowy - roślina z gatunku mak lekarski należąca do odmiany, w której zawartość morfiny w torebce (makówce) bez nasion, wraz z przylegającą, do niej łodygą o długości do 7 cm, wynosi poniżej 0,06% w przeliczeniu na zasadę morfiny i na suchą masę wymienionych części rośliny.

narkomania - stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich.

narkotyk - substancja psychoaktywna inna niż alkohol i tytoń; termin narkotyk obejmuje substancje nielegalne, a także niektóre legalne, jak leki psychotropowe oraz substancje wziewne (kleje, benzyny), używane w celu odurzenia się.

opium - stężały sok mleczny torebki (makówki) maku.

osoba uzależniona - osoba, która, w wyniku nadużywania środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych albo używania ich w celach niemedycznych, znajduje się w stanie uzależnienia od tych środków lub substancji.

osoba zagrożona uzależnieniem - osoba, u której zespół zjawisk psychicznych i oddziaływań środowiskowych stwarza wysokie prawdopodobieństwo powstania zależności od środków odurzających lub substancji psychotropowych, albo osoba sporadycznie używającą środki odurzające lub substancje psychotropowe albo środki zastępcze.

postrehabilitacja - działania w celu przystosowania do warunków zewnętrznego środowiska społecznego lub zawodowego osoby, która w wyniku narkomanii wykazuje zaburzenia adaptacji do środowiska, prowadzone po zakończonym leczeniu w ośrodku stacjonarnym lub placówce ambulatoryjnej.

prekursor - każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która może być przetworzona na środek odurzający lub substancję psychotropową albo może służyć do ich wytworzenia.

preparat - roztwór lub mieszanina w każdym stanie fizycznym, zawierająca jeden lub więcej środków odurzających lub substancji psychotropowych albo ich prekursorów, stosowane w lecznictwie jako leki w postaci dawkowanej albo nie podzielonej.

producent - podmiot wytwarzający środki odurzające lub substancje psychotropowe albo ich prekursory.

przerób - otrzymywanie stałych lub ciekłych mieszanin środków odurzających, substancji psychotropowych lub prekursorów oraz nadawanie tym środkom lub substancjom postaci stosowanej w lecznictwie.

przetwarzanie - czynności prowadzące do przemiany środków odurzających, substancji psychotropowych lub prekursorów na inne środki odurzające, substancje psychotropowe lub prekursory albo na substancje nie będące środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi lub prekursorami.

readaptacja - działania w celu przystosowania do warunków zewnętrznego środowiska społecznego lub zawodowego osoby, która w wyniku narkomanii wykazuje zaburzenia adaptacji do środowiska.

redukcja ryzyka - termin oznaczający redukcję wszystkich rodzajów szkód spowodowanych przez zachowanie się osób używających/ będących pod wpływem narkotyków, poprzez interwencję o charakterze społecznym, medycznym lub edukacyjnym.

rehabilitacja - działania w celu przywrócenia sprawności fizycznej lub/i psychicznej, obniżonej lub utraconej z powodu narkomanii.

słoma makowa - torebka (makówka) maku bez nasion, wraz z łodygą, lub poszczególne ich części.

substancja psychotropowa - każda substancja pochodzenia naturalnego (w tym grzyby halucynogenne) lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy.

środek odurzający - każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy.

środek zastępczy - substancja w każdym stanie fizycznym, która jest trucizną lub środkiem szkodliwym, używana zamiast lub w takich samych celach niemedycznych jak środek odurzający lub substancja psychotropowa.

uprawa maku lub konopi - plantacje tych roślin bez względu na powierzchnię upraw.

uzależnienie od środków odurzających lub substancji psychotropowych - zespół zjawisk psychicznych lub/i fizycznych wynikających z działania tych środków lub substancji na organizm ludzki, charakteryzujący się zmianą zachowania lub innymi reakcjami psychofizycznymi i koniecznością używania stale lub okresowo tych środków lub substancji w celu doznania ich wpływu na psychikę lub dla uniknięcia następstw wywołanych ich brakiem.

używanie - wprowadzanie do organizmu człowieka środka odurzającego, substancji psychotropowej lub środka zastępczego, niezależnie od drogi podania.

wprowadzanie do obrotu - wszelkie udostępnienie osobom trzecim odpłatnie lub nieodpłatnie środków odurzających, substancji psychotropowych lub ich prekursorów.

wytwarzanie - czynności, za pomocą których mogą być otrzymywane środki odurzające lub substancje psychotropowe albo ich prekursory, ich oczyszczanie, ekstrakcja surowców i półproduktów oraz otrzymywanie soli tych środków lub substancji.

ziele konopi - kwiatowe lub owocujące wierzchołki konopi, z których nie usunięto żywicy.

ANEKS II

Tabela 1. Dane dotyczące liczby dzieci i młodzieży, będących odbiorcami programów profilaktycznych (wg wieku)

Wiek	Liczba stałych odbiorców	Liczba incydentalnych odbiorców
Do 12 lat	2912	2710
13 - 15 lat	3564	6565
16 - 19 lat	5036	15295
Powyżej 19 lat	1219	2080
Razem	12676	26650

Tabela 2. Dane dotyczące liczby dorosłych odbiorców programów profilaktycznych wg kryteriów uczestnictwa w programach

Kryterium uczestnictwa w programie	Liczba stałych odbiorców	Liczba incydentalnych odbiorców
Rodzice	2004	6989
Nauczyciele, wychowawcy	717	2625
Animatorzy działań profilaktycznych	382	557
Inni np. studenci, kuratorzy, policja	390	2089
Dorośli razem	3493	12260

Tabela 3. Programy profilaktyczne adresowane do dzieci i młodzieży (dane dotyczące liczby stałych odbiorców i godzin wg typów zajęć)

Typy zajęć	Liczba odbiorców
Zajęcia opiekuńczo-wychowawcze (np. w świetlicach, klubach socjoterapeutycznych)	4667
Zajęcia rozwojowe	3548
Zajęcia socjoterapeutyczne	2627
Grupy wsparcia	1599
Treningi psychologiczne	3340
Psychoterapia grupowa	600
Psychoterapia indywidualna	1311
Zajęcia edukacyjne, prelekcje na temat środków odurzających	15857
Inne np. konsultacje, interwencje socjalne, prelekcje, poradnictwo.	8730

Tabela 4. Programy profilaktyczne adresowane do dorosłych (dane dotyczące liczby stałych odbiorców i godzin wg typów zajęć)

Typy zajęć	Liczba odbiorców
Treningi psychologiczne	184
Grupy wsparcia	251
Zajęcia edukacyjne, prelekcje na temat środków odurzających	2775
Inne np. terapia systemowa rodzin, terapia zajęciowa, psychoterapia indywidualna, grupy samopomocy	2550

Tabela 5. Programy profilaktyczne adresowane jednocześnie do dorosłych, dzieci i młodzieży - liczby uczestników i godzin wg typów zajęć

Typy zajęć	Liczba uczestników
Poradnictwo (wywiad, diagnoza, porada)	6940
Konsultacje specjalistów	1770
Terapia rodzin	390
Współpraca z instytucjami	1237
Działania środowiskowe	23043
Inne np. terapia indywidualna, interwencje kryzysowe, wywiady środowiskowe	4187

ANEKS III Tabele dotyczące realizacji KPPN w 2002 r. przez samorządy województw

I. Profilaktyka

Tak - zadanie było realizowane zgodnie z KPPN.
Nie - nie nadesłano informacji o realizacji zadania lub zadanie nie było realizowane (na podstawie nadesłanych sprawozdań)
Województwa:

1. Dolnośląskie
2. Kujawsko-Pomorskie
3. Lubelskie* - województwo lubelskie nie nadesłało sprawozdania z realizacji KPPN
4. Lubuskie
5. Łódzkie
6. Małopolskie
7. Mazowieckie
8. Opolskie
9. Podkarpackie
10. Podlaskie
11. Pomorskie
12. Śląskie
13. Świętokrzyskie
14. Warmińsko-Mazurskie
15. Wielkopolskie
16. Zachodnio-Pomorskie

Cele	Zadania	Województwa
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16
1. ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH W ZAPOBIEGANIE UŻYWANIU ŚRODKÓW PSYCHO-AKTYWNYCH	1.1. Uwzględnianie problematyki narkomanii w lokalnych i regionalnych strategiach rozwiązywania problemów społecznych, w szczególności w części dotyczącej diagnozy rozpowszechnienia używania narkotyków oraz planowanych działań zapobiegawczych	Tak	Tak	n/a	Nie	Tak	Tak	Tak	Tak	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Tak	Tak	Tak
1.2. Wspieranie szkół podstawowych oraz gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w rozwijaniu działań profilaktycznych, w szczególności obejmujących diagnozę problemu używania narkotyków na terenie szkoły i realizację adekwatnego do potrzeb programu profilaktycznego	Tak	Tak	n/a	Tak	Tak	Nie	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Nie	Tak	Tak	Nie
1.3. Wspieranie programów profilaktycznych w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży, stanowiących alternatywę wobec używania narkotyków	Tak	Tak	n/a	Nie	Tak	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie
1.4. Wspieranie pozaszkolnych programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem oraz ich rodziców	Tak	Tak	n/a	Tak	Nie	Tak	Tak	Tak	Nie	Tak	Tak	Nie	Nie	Tak	Tak	Nie
1.5. Organizowanie szkoleń dla samorządów uwzględniających nowoczesne podejście do profilaktyki używania substancji psychoaktywnych oraz promujących ideę lokalnych strategii profilaktycznych	Tak	Tak	n/a	Nie	Nie	Tak	Nie	Tak	Nie	Tak	Tak	Nie	Nie	Tak	Tak	Nie
1.6. Opracowanie oraz upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych dla animatorów działań profilaktycznych w społecznościach lokalnych	Tak	Tak	n/a	Nie	Nie	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Nie	Tak	Tak	Tak	Nie
Cele	Zadania	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16
2. PODNIESIENIE POZIOMU WIEDZY SPOŁECZEŃSTWA NA TEMAT PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z UŻYWANIEM ŚRODKÓW PSYCHO-AKTYWNYCH I MOŻLIWOŚCI ZAPOBIEGANIA ZJAWISKU	2.2. Identyfikacja, stałe uaktualnianie i upowszechnianie danych na temat rekomendowanych programów profilaktycznych oraz placówek prowadzących działalność profilaktyczną Obejmującą problematykę narkomanii	Nie	Tak	n/a	Nie	Tak	Tak	Tak	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie
2.3. Prowadzenie kampanii edukacyjnych obejmujących Problematykę narkomanii adresowanych do określonych grup docelowych	Tak	Tak	n/a	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak
4. ZWIĘKSZENIE LICZBY KOMPETENTNYCH REALIZATORÓW PROGRAMÓW PROFI-LAKTYCZNYCH	4.1. Prowadzenie szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób realizujących zadania profilaktyczne obejmujące problematykę narkomanii, w szczególności dla:
a)	pracowników szkół i placówek oświatowych	Tak	Tak	n/a	Nie	Tak	Tak	Tak	Nie	Tak	Tak	Tak	Nie	Tak	Tak	Nie	Nie
c)	pracowników socjalnych	Nie	Tak	n/a	Nie	Nie	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie

Cele

Zadania

Województwa

1. ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH W ZAPOBIEGANIE UŻYWANIU ŚRODKÓW PSYCHO-AKTYWNYCH

1.1. Uwzględnianie problematyki narkomanii w lokalnych i regionalnych strategiach rozwiązywania problemów społecznych, w szczególności w części dotyczącej diagnozy rozpowszechnienia używania narkotyków oraz planowanych działań zapobiegawczych

Tak

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

1.2. Wspieranie szkół podstawowych oraz gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w rozwijaniu działań profilaktycznych, w szczególności obejmujących diagnozę problemu używania narkotyków na terenie szkoły i realizację adekwatnego do potrzeb programu profilaktycznego

Tak

n/a

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

1.3. Wspieranie programów profilaktycznych w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży, stanowiących alternatywę wobec używania narkotyków

Tak

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

1.4. Wspieranie pozaszkolnych programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem oraz ich rodziców

Tak

n/a

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

1.5. Organizowanie szkoleń dla samorządów uwzględniających nowoczesne podejście do profilaktyki używania substancji psychoaktywnych oraz promujących ideę lokalnych strategii profilaktycznych

Tak

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

1.6. Opracowanie oraz upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych dla animatorów działań profilaktycznych w społecznościach lokalnych

Tak

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Cele

Zadania

2. PODNIESIENIE POZIOMU WIEDZY SPOŁECZEŃSTWA NA TEMAT PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z UŻYWANIEM ŚRODKÓW PSYCHO-AKTYWNYCH I MOŻLIWOŚCI ZAPOBIEGANIA ZJAWISKU

2.2. Identyfikacja, stałe uaktualnianie i upowszechnianie danych na temat rekomendowanych programów profilaktycznych oraz placówek prowadzących działalność profilaktyczną Obejmującą problematykę narkomanii

Nie

Tak

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

2.3. Prowadzenie kampanii edukacyjnych obejmujących Problematykę narkomanii adresowanych do określonych grup docelowych

Tak

n/a

Tak

4. ZWIĘKSZENIE LICZBY KOMPETENTNYCH REALIZATORÓW PROGRAMÓW PROFI-LAKTYCZNYCH

4.1. Prowadzenie szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób realizujących zadania profilaktyczne obejmujące problematykę narkomanii, w szczególności dla:

pracowników szkół i placówek oświatowych

Tak

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

pracowników socjalnych

Nie

Tak

n/a

Nie

Tak

Nie

II. Leczenie, rehabilitacja i ograniczanie szkód zdrowotnych.

Tak - zadanie było realizowane zgodnie z KPPN.
Nie - nie nadesłano informacji o realizacji zadania lub zadanie nie było realizowane (na podstawie nadesłanych sprawozdań)

Cele	Zadania	Województwa
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16
2. ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI ŚWIADCZEŃW ZAKRESIE LECZENIA, REHABILITACJI I OGRANICZANIA SZKÓD ZDROWOTNYCH POPRZEZ ROZWÓJ SPECJALISTYCZNYCH PLACÓWEK I PROGRAMÓW	2.1. Pełne zewidencjonowanie na poziomie województwa istniejących placówek leczniczych i rehabilitacyjnych, w tym prowadzących programy ograniczania szkód, stałe uaktualnianie danych oraz upowszechnianie informacji na ten temat	Nie	Nie	n/a	Nie	Tak	Nie	Tak	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie
2.5. Rozwój sieci placówek i programów leczenia substytucyjnego oraz ograniczania szkód zdrowotnych	Tak	Nie	n/a	Nie	Tak	Tak	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Tak
2.6. Rozwój programów post-rehabilitacyjnych i placówek readaptacji społecznej: hosteli i mieszkań chronionych	Nie	Nie	n/a	Nie	Tak	Nie	Tak	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Tak	Nie

Cele

Zadania

Województwa

2. ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI ŚWIADCZEŃW ZAKRESIE LECZENIA, REHABILITACJI I OGRANICZANIA SZKÓD ZDROWOTNYCH POPRZEZ ROZWÓJ SPECJALISTYCZNYCH PLACÓWEK I PROGRAMÓW

2.1. Pełne zewidencjonowanie na poziomie województwa istniejących placówek leczniczych i rehabilitacyjnych, w tym prowadzących programy ograniczania szkód, stałe uaktualnianie danych oraz upowszechnianie informacji na ten temat

Nie

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

2.5. Rozwój sieci placówek i programów leczenia substytucyjnego oraz ograniczania szkód zdrowotnych

Tak

Nie

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

2.6. Rozwój programów post-rehabilitacyjnych i placówek readaptacji społecznej: hosteli i mieszkań chronionych

Nie

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

IV. Badania, monitoring i ewaluacja

Tak - zadanie było realizowane zgodnie z KPPN.
Nie - nie nadesłano informacji o realizacji zadania lub zadanie nie było realizowane (na podstawie nadesłanych sprawozdań)

Cele	Zadania	Województwa
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16
1. STWORZENIE ZINTEGROWANEGO SYSTEMU INFORMACJI O NARKOTYKACH I NARKOMANII, POPRAWA TRAFNOŚCI I RZETELNOŚCI WSKAŹNIKÓW ORAZ ROZSZERZENIE ICH REPERTUARU	1.7. Stworzenie sieci wymiany informacji między instytucjami uwikłanymi w reakcje na problem narkomanii na poziomie ogólnopolskim oraz samorządami województw i wybranych miast	Tak	Tak	n/a	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Tak	Nie	Tak	Tak	Tak	Tak
2. OCENA I INTERPRETACJA TRENDÓW EPIDEMIOLOGICZNYCH (ROZMIARY ZJAWISKA, WZORY UŻYWANIA, ZACHOWANIA RYZYKOWNE) ORAZ IDENTYFIKACJA NOWYCH ZJAWISK NA SCENIE ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH I ZWIĄZANYCH Z TYM NOWYCH ZAGROŻEŃ	2.2. Zbieranie i analizowanie, w rytmie rocznym począwszy od 2002 r., danych statystycznych na poziomie ogólnopolskim, wojewódzkim i wybranych miast	Tak	Nie	n/a	Nie	Nie	Tak	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Tak	Nie
2.3. Badania ankietowe wśród mieszkańców (próby reprezentatywne populacji generalnej oraz pewnych grup) powtarzane w rytmie 2-3-letnim w sposób gwarantujący uzyskanie wyników porównywalnych w czasie	Tak	Nie	n/a	Nie	Nie	Tak	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie

Cele

Zadania

Województwa

1. STWORZENIE ZINTEGROWANEGO SYSTEMU INFORMACJI O NARKOTYKACH I NARKOMANII, POPRAWA TRAFNOŚCI I RZETELNOŚCI WSKAŹNIKÓW ORAZ ROZSZERZENIE ICH REPERTUARU

1.7. Stworzenie sieci wymiany informacji między instytucjami uwikłanymi w reakcje na problem narkomanii na poziomie ogólnopolskim oraz samorządami województw i wybranych miast

Tak

n/a

Tak

Nie

Tak

2. OCENA I INTERPRETACJA TRENDÓW EPIDEMIOLOGICZNYCH (ROZMIARY ZJAWISKA, WZORY UŻYWANIA, ZACHOWANIA RYZYKOWNE) ORAZ IDENTYFIKACJA NOWYCH ZJAWISK NA SCENIE ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH I ZWIĄZANYCH Z TYM NOWYCH ZAGROŻEŃ

2.2. Zbieranie i analizowanie, w rytmie rocznym począwszy od 2002 r., danych statystycznych na poziomie ogólnopolskim, wojewódzkim i wybranych miast

Tak

Nie

n/a

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

2.3. Badania ankietowe wśród mieszkańców (próby reprezentatywne populacji generalnej oraz pewnych grup) powtarzane w rytmie 2-3-letnim w sposób gwarantujący uzyskanie wyników porównywalnych w czasie

Tak

Nie

n/a

Nie

Tak

Nie

Oceń treść:

Dodaj swój komentarz

Zajawki z NeuroGroove

Eksperyment na Biologię

Marihuana

Swoim textem nie chce zachecac do brania srodkow oduzajacych, mowie tylko

wlasne przezycia…

Kokaina

Kokaina

na początku zahaczmy o sprawy techniczne, będzie więc

króciutko o organizacji tego tekstu:

część pierwsza pobieżnie opowie ci, co

to tak właściwie jest ta cała 'kokaina', skąd się wzięła i jak ją można

przyjmować.

w części drugiej znajdziesz dokładny opis

form w jakich ją można spotkać.

Naprawdę Schizofreniczna Podróż / by Barysh

Benzydamina

Autor: Barysh

Substancja: Benzydamina z Tantum Rosa

Set And Settings: WWesoło, hęć przeżycia czegoś nowego, nastawienie mega pozytywne, wieczór, godzina 19.

Dawkowanie: Roztwór z dwóch saszetek Tantum Rosa, wypity duszkiem, przy zamkniętym nosie.

Doświadczenie: 18 lat. THC, Benzydamina [mój pierwszy raz tutaj opisany], Dimenhydrynat, Bromowodorek Dekstrometorfanu, Kodeina, Efedryna, Klonazepam, Gałka [ostatnio doszła]

Jak pozbyć się ego. Poradnik.

Ayahuasca

nazwa substancji: Ayahuasca.

poziom doświadczenia użytkownika: Ayahuasca pierwszy raz poza tym Absynt, Grzybki, Marihuana, Pejotl, Aviomarin, Kodeina, Tussipect, Amfetamina, Kokaina, Extasy, Lsd.

dawka, metoda zażycia: 8g Mimosa hostilis kora + 3,5g Pegaum harmala. Gotowane osobno 3x po godzinie w wodzie ph 2 (ok. pół cytryny na szklanke wody). Doustnie.

Kategorie

Źródło

Odsłony

MINISTERSTWO ZDROWIA

SPRAWOZDANIE

Z REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU

PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII

ZA LATA 2001 i 2002

Warszawa, 2003

Część druga

SPRAWOZDANIE

Z REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU

PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII ZA ROK 2002

WARSZAWA 2003

SPIS TREŚCI

UWAGI WSTĘPNE

I. PROFILAKTYKA

1. ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH W ZAPOBIEGANIE UŻYWANIU ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy wojewódzkie

Samorządy gminne i powiatowe

1.3. Wspieranie programów profilaktycznych w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży, stanowiących alternatywę wobec używania narkotyków Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy wojewódzkie

1.4. Wspieranie pozaszkolnych programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem oraz ich rodziców Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy wojewódzkie

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy wojewódzkie

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN)

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy wojewódzkie

2. PODNIESIENIE POZIOMU WIEDZY SPOŁECZEŃSTWA NA TEMAT PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z UŻYWANIEM ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH I MOŻLIWOŚCI ZAPOBIEGANIA ZJAWISKU

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy województw

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Samorządy województw

Samorządy gminne i powiatowe

2.4. Zorganizowanie stałego systemu wymiany informacji pomiędzy mediami a instytucjami odpowiedzialnymi za zapobieganie narkomanii Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy ze środkami masowego przekazu

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

3. POGŁĘBIENIE WIEDZY NA TEMAT PSYCHOSPOŁECZNYCH UWARUNKOWAŃNARKOMANII ORAZ SKUTECZNYCH STRATEGII PROFILAKTYCZNYCH

Instytut Psychiatrii i Neurologii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodologiczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Instytut Psychiatrii i Neurologii

3.3. Upowszechnienie wiedzy na temat metod ewaluacji programów profilaktycznych oraz ocena jakości wybranych programów Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN)

4. ZWIĘKSZENIE LICZBY KOMPETENTNYCH REALIZATORÓW PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH

4.1. Prowadzenie szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób realizujących zadania profilaktyczne obejmujące problematykę narkomanii, w szczególności dla:

a. pracowników szkół i placówek oświatowych

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, jednostki samorządów wojewódzkich, powiatowych i gminnych

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

Samorządy gminne i powiatowe

Samorządy wojewódzkie

b. pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: samorządy powiatowe i gminne

c. pracowników socjalnych

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: samorządy województw, samorządy powiatowe

Samorząd gminny i powiatowy

Samorządy województw

d. kuratorów i pracowników zakładów dla nieletnich

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Sprawiedliwości,

Ministerstwo Sprawiedliwości

e. funkcjonariuszy więzienia

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Centralny Zarząd Służby Więziennej

Centralny Zarząd Służby Więziennej

f. Pracowników wojska

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Obrony Narodowej

Ministerstwo Obrony Narodowej

4.2. Udzielanie wsparcia i konsultacji merytorycznych podmiotom prowadzącym szkolenia określonych grup zawodowych oraz realizacja programów szkoleniowych z zakresu profilaktyki narkomanii Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

5. ZWIĘKSZENIE LICZBY I ZRÓŻNICOWANIA DOSTĘPNYCH PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH UWZGLĘDNIAJĄCYCH PROBLEMATYKĘ ZAPOBIEGANIA NARKOMANII

5.2. Wprowadzenie do szkół programów profilaktyki problemów dzieci i młodzieży uwzględniających profilaktykę narkomanii Instytucja odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

1.3. Wspieranie programów profilaktycznych w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży, stanowiących alternatywę wobec używania narkotyków
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

1.4. Wspieranie pozaszkolnych programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem oraz ich rodziców
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

2.4. Zorganizowanie stałego systemu wymiany informacji pomiędzy mediami a instytucjami odpowiedzialnymi za zapobieganie narkomanii
Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy ze środkami masowego przekazu

3.3. Upowszechnienie wiedzy na temat metod ewaluacji programów profilaktycznych oraz ocena jakości wybranych programów
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii

4.2. Udzielanie wsparcia i konsultacji merytorycznych podmiotom prowadzącym szkolenia określonych grup zawodowych oraz realizacja programów szkoleniowych z zakresu profilaktyki narkomanii
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

5.2. Wprowadzenie do szkół programów profilaktyki problemów dzieci i młodzieży uwzględniających profilaktykę narkomanii
Instytucja odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

5.3. Wspieranie rozwoju profesjonalnych programów profilaktycznych adresowanych do określonych grup docelowych, zintegrowanych z lokalnymi i regionalnymi strategiami przeciwdziałania narkomanii
Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

2.5. Rozwój sieci placówek i programów leczenia substytucyjnego oraz ograniczania szkód zdrowotnych
Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Wojewodowie, samorządy wojewódzkie, samorządy powiatowe, samorządy gminne, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Kasy Chorych

2.7. Rozwój specjalistycznych programów i oddziałów rehabilitacyjnych dla osób uzależnionych od narkotyków w jednostkach penitencjarnych i zakładach dla nieletnich
Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Ministerstwo Sprawiedliwości

4.1. Wdrożenie specjalistycznych programów szkoleniowych w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków zatwierdzanych i certyfikowanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia
Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

4.4. Upowszechnianie wiedzy na temat leczenia, rehabilitacji i ograniczania szkód zdrowotnych poprzez m.in. wydawanie materiałów informacyjno-edukacyjnych, publikacji książkowych
Instytucja odpowiedzialna za realizuję zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

2.1. Intensyfikacja współpracy międzynarodowej i transgranicznej odpowiednich służb
Instytucje odpowiedzialne za realizację zadnia: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Ministerstwo Finansów - Departament Kontroli Celnej

3.1. Rozwijanie systemów zwalczania handlu detalicznego
Instytucje odpowiedzialne za realizację zdania: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa, Centralny Zarząd Służby Więziennej