Palenie grozi bankructwem

28 miliardów dolarów ma zapłacić koncern Philip Morris 64-letniej palaczce chorej na raka. To rekordowe w historii amerykańskich sadów odszkodowanie może doprowadzić do bankructwa wszystkich producentów papierosów w Stanach.

Wyrok wydany przez ławę przysięgłych w Los Angeles - siedem kobiet i pięciu mężczyzn - zaszokował prawników, ekspertów i dziennikarzy. Nigdy wcześniej w żadnej sprawie skierowanej do sądu przez osobę prywatną takie kary nie zapadały.

Nie ma na świecie firmy która byłaby dziś w stanie wziąć na siebie wypłatę tak gigantycznego odszkodowania. 64-letnia dziś Betty Bullock zaczęła palić, gdy miała 17 lat. Papierosy nie były wówczas uważane za szkodliwe - dopiero pod koniec lat 90. naczelny lekarz USA opublikował głośny raport, w którym po raz pierwszy udowodniono powiązania pomiędzy paleniem tytoniu a rakiem. Linia czasu była ważnym elementem oskarżenia, koncerny tytoniowe twierdzą bowiem, że po opublikowaniu raportu osoby zaczynające palenie papierosów zdają już sobie sprawę z zagrożenia.

Prawnicy Bullock oskarżyli koncern Philip Morris, że jego naukowcy od lat wiedzieli o szkodliwości tytoniu, ukrywali jednak ten fakt przed konsumentami. Rzeczywiście - w serii spraw sądowych i przesłuchań kongresowych w latach 90. zostało bezsprzecznie udowodnione, że koncerny tytoniowe przez wiele lat ukrywały wyniki swych badań na temat szkodliwości tytoniu oraz możliwości uzależnienia się od papierosów.

Bullock zaczęła palić pod wpływem powszechnych wówczas reklam pokazujących przystojne pary - wzorowane na Elizabeth Taylor i Clarku Gable - palące papierosy w romantycznym otoczeniu. Przez kolejne kilkadziesiąt lat życia paliła dwie paczki papierosów dziennie.

Rok temu lekarze wykryli u niej raka płuc, który kilka miesięcy temu przerzucil się na wątrobę.

Podczas procesu prawnik koncernu mówił przysięgłym, że pani Bullock nie próbowała rzucić palenia aż do 1998r. Jednak oskarżenie pokazało wewnętrzne dokumenty Philipa Morrisa, według których lekarze ustalili, iż dla wielu palaczy rzucenie nałogu jest po prostU niemożliwe.

Uzależnienie jest szczególnie silne u osób palących co najmniej paczkę dziennie. Przysięgli uznali pełną winę Philipa Morrisa i kazali koncernowi zwrócić pani Bullock 850 tys. dolarów za koszty jej leczenia oraz zarobki utracone w wyniku komplikacji zdrowotnych. Później jednak przysięgli orzekli drogie odszkodowanie, które w amerykańskim prawodawstwie ma już być nie zwrotem strat poszkodowanej stronie, lecz karą dla winnej strony. Wysokość tego odszkodowania może, ale nie musi, zostać z góry ograniczona przez sędziego. W sprawie Bullock sędzia pozostawił przysięgłym wolną rękę.

Ci, najwyraźniej oburzeni cynizmem i wieloletnim ukrywaniem prawdy przez producentów papierosów, orzekli karę w rekordowej wysokości 28 mld dol. Przewodnicząca ławy, odczytując wyrok, dwukrotnie podkreślila, że co roku z powodu chorób wywołanych paleniem umiera w USA ponad 400 tys. osób.

W kilku wcześniej wytoczonych przez palaczy sprawach koncerny tytoniowe skazywane były na wielomilionowe grzywny. W kilku przypadkach zapadały co prawda wyroki na kilka miliardów dolarów, były to jednak pozwy zbiorowe - często reprezentowanych było w nich kilkadziesiąt, a nawet kilkaset tysięcy palaczy.

Philip Morris nie może oczywiście zapłacić orzeczonej w Los Angeles grzywny, doprowadziłoby to bowiem do bankructwa firmy. Co więcej, ze względu na precedensowy charakter amerykańskiego prawa podobne odszkodowania mogłyby teraz zapadać w innych sprawach wytoczonych przez palaczy. To w bardzo szybkim tempie doprowadziłoby z kolei do bankructwa wszystkie amerykańskie koncerny tytoniowe.

Philip Morris już zapowiedzial, że skieruje apelację w tej sprawie. - Proces wykazał, że pani Bullock była świadoma ryzyka związanego z paleniem. Na ostrzeżenia lekarzy i córki odpowiadała: "Jestem dorosła, to moja sprawa"- twierdzą prawnicy koncernu.

Nawet przed rozpatrzeniem apelacji sam sędzia prowadzący sprawę pani Bullock może na własną rękę ograniczyć wysokość karnej grzywny. Większość komentatorów uważa, że tak właśnie się stanie.

Sprawa Bullock pokazuje jednak, w jak poważnych tarapatach znajdują się koncerny tytoniowe w USA. w 1999r. producenci papierosów zgodzili się zapłacić 246 mld dolarów odszkodowania kilkunastu stanom USA w zamian za ich rezygnację z prowadzenia spraw przeciwko koncernom. Pieniądze te wypłacane są w ratach i przeznaczane m.in. na leczenie palaczy oraz na reklamy antytytoniowe.

Ta głośna wówczas ugoda nie uchroniła jednak koncernów przed pozwami indywidualnymi. We wszystkich - z wyjątkiem jednej - przegranych przez nich sprawach trwają jednak wieloletnie apelacje. Także Betty Bullock najprawdopodobniej nie doczeka się wypłaty - lekarze dają jej kilka miesięcy życia.

(gazeta/gospodarka; Bartosz Węglarczyk/Waszyngton)

ODSZKODOWANIA W USA I WPOLSCE

Największe dotąd odszkodowanie (ale nie na rzecz pojedynczego palacza) zasądzono w lipcu 2000 r na Florydzie. Tamtejsi przysięgli nakazali pięciu koncernom, które kontrolują rynek papierosowy w USA, zapłacić 146 mld dol. wszystkim palaczom w tym stanie. Najwięcej do zapłacenia- aż 74 mld - przypadło Philipowi Morrisowi.

Na początku lat 90. 360 mln dol. odszkodowania wywalczyły stewardesy American Airlines za uszczerbek na zdrowiu z powodu przebywania w samolotach, w których pasażerowie palili.

W czerwcu 2000r. amerykański sąd przyznał odszkodowanie 56-letniemu męzczyźnie, który od 13. roku życia palił dwie paczki papierosów dziennie. Kwota zasądzona od Philipa Morrisa to 3 mld dol.

W marcu 2002:r. w Oregonie sąd zasądził od Philipa Morrisa 150 mln dol. dla kobiety, która zmarła na raka z powodu palenia "lekkich" pąpierosów. To pierwszy wyrok dotyczący takich papierosów, postrzeganych jako mniej szkodliwe. Zdaniem Sądu producent był odpowiedzialny za śmierć kobiety w 51 proc.

W lipcu 2001r sąd w Rybniku przyznał Mirosławowi Chmielowi z Krakowa 5 tys. zł odszkodowania za przymusowe wdychanie dymu tytoniowego. Chmiel nie palił, ale codziennie przebywał w otoczeniu palących kolegów w kopalni Morcinek. W 1998r. wystąpił o odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu, ale sąd w Jastrzębiu nie uznał jego roszczeń. Chmiel dostał jednak odszkodowanie za naruszenie swoich dóbr osobistych.

W lipcu 2000 r. krakowski sąd oddalił powództwo mężczyzny, który żądał od Philipa Morrisa i zakładów Przemysłu Tytoniowego w Radomiu 10 mln zł zadośćuczynienia za cierpienia umierającej matki (paliła przez 40 lat) i swoje (mężczyzna przez kilka miesięcy przyglądał się agonii matki). Sąd uznał, że mężczyzna nie wykazał, by śmierć matki pogorszyła warunki jego życia.