WSTĘP
Selank jest substancją peptydową wykazującą silne oraz natychmiastowe działanie nootropowe oraz przeciwlękowe. Jest on syntetycznym analogiem naturalnie występującego w organiźmie białka- tuftsyny, wykazującej istotne działanie na specyficzne struktury mózgu. Został zsyntetyzowany na Uniwersytecie Moskiewskim na polecenie Ministerstwa Obrony ZSRR. Chciano zaprojektować substancję, która pozwoli ludziom zachować jasność myślenia w ekstremalnych warunkach. Grupą docelową byli np. operatorzy wyrzutni pocisków rakietowych, czy kontrolerzy skomplikowanych systemów obronnych- generalnie, ludziom od których wymaga się długotrwałego skupienia, szybkości oraz trafności podejmowanych decyzji w niekorzystnych warunkach środowiskowych, stanach skrajnego przemęczenia oraz ekstremalnego stresu. Związek został ujawniony szerokiej grupie badaczy dwadzieścia lat po jego odkryciu, podczas których przeprowadzono tysiące eksperymentów. Związek ten został zaprojektowany celem wzmocnienia funkcji kognitywnych ludzi zdrowych, w związku z tym Selank jest nazywany „lekiem dla zdrowych”- należy do grupy związków, cechujących się najwyższym bezpieczeństwem dla organizmu. Badania kliniczne “Selanku” zakończyły się w roku 2004. Został zastosowany do terapii zaburzeń lękowych, zarówno fobii, jak też stanów lękowych o różnej etiologii, występujących wraz z drżeniem kończyn, wzrostem napięcia mięśni, potliwością, palpitacją serca oraz zawrotami głowy. Selank wykazuje znaczący efekt na poprawę funkcji kognitywnych. Aktywuje procesy uczenia się, zapamiętywania, analizy, obróbki i odtwarzania informacji, wzmacnia pamięć krótkoterminową oraz skupienie. Wzmacnia stabilność motywacji. Wyniki uzyskane po przeprowadzeniu prób klinicznych, wskazują, ze związek wywołuje poprawę nastroju, jak również wzrost aktywności umysłowej oraz motorycznej. Jest związkiem bezpiecznym. Podczas jego stosowania nie odnotowano żadnych działań ubocznych, nawet w przypadku długotrwałego stosowania. W Rosji oraz krajach ościennych posiada status preparatu leczniczego. Razem, z „bliźniaczym” Semaxem, uzyskał potoczne miano ”kropli studenckich”.
INFORMACJE CHEMICZNE
Wzór strukturalny:

[ external image ]

Nazwa zwyczajowa:
Selank, Selanc, L-threonyl-L-lysyl-L-prolyl-L-arginyl-L-prolylglycyl-L-Proline
Nazwa systematyczna (ang.):
1-[2-({1-[2-({1-[6-Amino-2-(2-amino-3-hydroxy-butyrylamino)-hexanoyl]-pyrrolidine-2-carbonyl}-amino)-5-guanidino-pentanoyl]-pyrrolidine-2-carbonyl}-amino)-acetyl]-pyrrolidine-2-carboxylic acid(IUPAC)
Wzór sumaryczny:
C33H57N11O9
Masa cząsteczkowa:
751.9 g/mol
Numer CAS:
PubChem:
HISTORIA ODKRYCIA ZWIĄZKU
Minister Obrony Związku Radzieckiego wydał dyspozycję, aby zaprojektowano substancję, która pozwoli ludziom zachować jasność myślenia w ekstremalnych warunkach. Dotyczy to np. operatorów wyrzutni rakietowych, kontrolerów systemów obronnych, pilotów samolotów myśliwskich, bezpośrednich strategów pola walki- generalnie, ludzi , których zajęcie wymaga długotrwałego skupienia, jasności umysłu, szybkiej i trafnej analizy, w sytuacjach skrajnego przemęczenia, niedożywienia, zimna, dynamicznie rozwijającej się akcji, w warunkach ekstremalnego stresu a nawet zagrożenia życia.
W roku 1978 rozpoczęto badania nad peptydem(resyntetyzowanym naturalnym białkiem ludzkim- tuftsyną-(Thr-Lys-Pro-Arg-Pro-Gly-Pro), który został nazwany później – „Selank”. Był to efekt wcześniejszych badań, prowadzonych od początku lat 70 pod kierownictwem profesora I.P.Asharima (Uniwersytet Moskiewski). Podczas dwudziestu lat zostało wykonane tysiące eksperymentów badawczych, wyniki których, były aż do roku 1988 utrzymywane w głębokiej tajemnicy.
Wkrótce później, związek poddano szerokim badaniom klinicznych i został oficjalnie przedstawiony szerokiej grupie badaczy.
Analiza wyników badań wykazała, że jeżeli chodzi o wpływ na poprawę funkcji kognitywnych, związek okazał się mniej skuteczny od drugiego, zbliżonego związku –Semaxu. Dane te wpłynęły na czasowe ograniczenie badań nad „Selankiem”.
Sytuacja taka utrzymywała się aż do roku 1995, gdy w Departamancie Farmakogeniki, kierowanym przez prof. Siergieja Seredenina, niespodziewanie odkryto nową właściwość tuftsyny- silne właściwości przeciwlękowe. Badania kliniczne “Selanku” zakończyły się w roku 2004. Został zastosowany do terapii zaburzeń lękowych, zarówno fobii, jak też stanów lękowych o różnej etiologii, występujących wraz z drżeniem kończyn, wzrostem napięcia mięśni, potliwością, palpitacją serca oraz zawrotami głowy

WŁAŚCIWOŚCI FARMAKOLOGICZNE (MECHANIZM DZIAŁANIA)
Selank- jest syntetycznym analogiem naturalnie występującego w organiźmie białka- tuftsyny, wykazującej neurospecyficzny mechanizm działania w strukturach ośrodkowego układu nerwowego- wiążącej się ze specyficznymi receptorami rozlokowanymi na błonach komórkowych neuronów.
Mechanizm działania związku, opiera się zwiększeniu ilości oraz gęstości połączeń komórek nerwowych. Jak wiadomo najważniejsza cecha mechanizmu rozwoju układu nerwowego, opiera się na fakcie, że neurony nie odrastają(uproszczenie-braindoping.pl:), lecz niektóre komórki są w stanie przejąć funkcje innych, w ten sposób rekompensując fizyczną utratę tkanki nerwowej. Ponadto następuje wzrost ilości połączeń pomiędzy poszczególnymi strukturami anatomicznymi układu nerwowego.
Selank nie wykazuje działania sedatywnego(wiąże się ono ze spadkiem aktywności umysłowej), charakterystycznego podczas stosowania benzodiazepin (Relanium, Afobam, Clonazepam).Wręcz przeciwnie- charakteryzuje się działaniem stymulującym. Wyniki uzyskane po przeprowadzeniu prób klinicznych, wskazują, ze związek wywołuje poprawę nastroju-więc wykazuje działąnie antydepresyjne, jak również wzrost aktywności umysłowej oraz psychomotorycznej.
Związek posiada wpływ na obrót monoaminergiczny w strukturach mózgu, odpowiedzialnych za kontrolę emocji (podwzgórze, międzymózgowie, kora nowa) oraz aktywność enzymów mózgowych-hydroksylazy tyrozyny oraz tryptofanu. Wykazuje wpływ na układ serotoninergiczny, normalizując obrót serotoniną.
Selank stabilizuje procesy pobudzenia oraz hamowania w mózgu, czego konsekwencją jest nasilenie odporność neuronów kory mózgowej w przypadku funkcjonalnych wyładowań o wysokiej intensywności.
Jedną z ciekawszych właściwości “Selanku” jest, że nie reguluje wewnętrznych systemów neuronalnych (na zasadzie określonego, stałego mechanizmu, niezmiennego w stosunku do reakcji modulowanego układu), określających aktualny stan procesów psychicznych, więcej –jego selektywny, reagujący na informację otrzymywaną z modulowanego układu mechanizm działania, pozwala uzyskać optymalny stan układu. Zastosowanie „Selanku”, nie wpływa na regulację systemów neuronalnych zdrowego osobnika, znajdującego się w optymalnym stanie (nie odczuwającego zmęczenia, lęku, obniżonego nastroju-lub nie chcącego być bardziej aktywny, lepiej się uczyć, zapamiętywać itd.)
Spektrum farmakologicznego mechanizmu działania związku obejmuje działanie anksjolityczne (przeciwlękowe), połączone z działaniem stymulacyjnym (aktywizującym). Wykazuje znaczący efekt na poprawę funkcji kognitywnych. Aktywuje procesy uczenia się, zapamiętywania, analizy, obróbki i odtwarzania informacji, wzmacnia pamięć krótkoterminową oraz skupienie. Wzmacnia stabilność motywacji w stosunku do zaplanowanego celu oraz znaczenie (ważność) zachowań przystosowawczych w stosunku do dynamiki środowiska. Wykazując działanie adaptogenne, wyraźnie zmniejsza wrażliwość organizmu na bodźce stresogenne(również stałe, bądź cykliczne).
PODSTAWOWE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW OPARTYCH NA NATURALNYCH AMINOKWASACH, SYNTETYZOWANYCH PRZEZ CZŁOWIEKA (NEUROPEPTYDÓW)
-Posiadają wysoką skuteczność przy niskich lub bardzo niskich dawkach- aktywność fizjologiczna peptydów jest znacznie wyższa, niż konwencjonalnych substancji chemicznych.
-Nie posiadają niepożądanych reakcji ubocznych, w tym reakcji alergicznych- analogi ludzkich aminokwasów, są rozpoznawane przez organizm jako własne produkty
-Posiadają indywidualną siłę działania- analogi neuropeptydów, będące bioregulatorami, wpływają na każdy, pojedynczy organizm w stopniu, który jest w określonej sytuacji najbardziej pożądany - mogą wykazywać działanie prewencyjne, terapeutyczne, bądź redukujące straty
-Działanie związku utrzymuje się pewien czas (niekiedy bardzo długi), po procesie eliminacji związku z organizmu- neuropeptydy przywracają naturalna samoregulację (homeostazę), normalizując działanie struktur, odpowiedzialnych za dysfunkcję mechanizmów kontroli np. emocji.
ZASTOSOWANIE MEDYCZNE
Selank, jest związkiem zaprojektowanym dla ludzi zdrowych. W stosunku do tej grupy ludzi wykazuje szerokie spektrum działania
Jest powszechnie stosowany, jako środek wzmacniający tolerancję na sytuacje stresogenne, redukujący poziom napięcia emocjonalnego, redukujący lęk, niweluje obawy(racjonalne oraz irracjonalne). Optymalizując skutki odpowiedzi wyższych struktur korowych, wykazuje wpływ na werbalizację, czujność, analizę logiczną, koordynację ruchową i inn. Zachowuje oraz przywraca funkcjonalność umysłową, w sytuacjach mogących mieć wpływ na dysfunkcję procesów kognitywnych. Poprawia funkcjonalność(trafność, skuteczność) automatycznych reakcji. Wywiera pozytywny wpływ na szeroko pojęte mechanizmy obróbki otrzymywanych danych(zarówno werbalnych, jak i sensorycznych) –posiada istotny wpływ na wpływ na wszystkie(!) etapy formowania śladów pamięciowych (przechowywanie, obróbkę/dopasowanie struktury, konsolidację, odtwarzanie). Selank wzmacnia koncentrację, w warunkach zmęczenia psychicznego oraz fizycznego (np. sesja studencka, zawody sportowe).Działając adaptogennie w stosunku do wykonywania ciężkich, męczących, jednostajnych czynności, znacząco ułatwia zaakceptować niekorzystne warunki środowiskowe, więcej, ułatwia przystosowanie organizmu do funkcjonowania w ekstremalnych sytuacjach.
Może być ponadto stosowany jako środek leczniczy w przypadku takich schorzeń jak np. neurastenia, czy GAD(uogólnione zaburzenia lękowe)Selank znacząco redukuje lęk, obawy, napięcie wewnętrzne, działa aktywizująco. Wykazuje potencjał antydepresyjny, normalizując transmisję monoaminergiczną. Normalizuje zaburzenia emocjonalne, czego skutkiem jest normalizacja funkcji układu wegetatywnego. Wzmacnia koncentrację, poprawia pamięć. Wywiera normalizujący wpływ na przebieg snu. Redukuje lęk społeczny, posiadając przy tym wyrażny komponent adaptogenny, znacząco ułatwia funkcjonowanie społeczne.
DZIAŁANIA UBOCZNE
Przedstawione wyniki badań, jak również informacje napływające od czasu wprowadzenia preparatu na rynek (od 1994 r.), nie wykazały żadnych poważniejszych działań ubocznych. W przypadku wrazliwości na odczuwanie zapachu oraz smaku, można odczuć nieprzyjemne wrażenia smakowe.
DAWKOWANIE ORAZ BEZPIECZEŃSTWO
DAWKOWANIE
Zakraplać donosowo. Przed zabiegiem dokładnie oczyścić kanały nosowe. Optymalna dawka jednorazowa-300-900 mg(4-12 kropel), stosowana 3 razy dziennie. Optymalny czas stosowania 10-14 dni. Jeżeli istnieje potrzeba, terapie można powtórzyć po 1-3 tyg. W przypadku zaburzeń lękowych, lub stanów obniżonej wydolności intelektualnej, stosuje się dawki z górnego zakresu. W takich przypadkach okres stosowania wynosi 14 dni. Dla osób zdrowych, chcących osiągnąć zaplanowany efekt, z reguły wystarcza mniejsza dawka.
BEZPIECZEŃSTWO
Związek jest nietoksyczny. Metabolizuje do naturalnych aminokwasów, w związku z czym nie zaobserwowano objawów przedawkowania, nawet, przy zastosowaniu bardzo wysokich dawek. Nie odnotowano ani jednego przypadku przedawkowania.
Selank nie wykazuje działania embriotoksycznego, mutagennego, nie wywołuje reakcji alergicznych, nie posiada właściwości drażniących.
Nie wywołuje uzależnienia ani objawów odstawiennych.

Efekt selanku (Thr-Lys-Pro-Arg-Pro-Gly-Pro), który jest syntetyczną pochodną tetrapeptydu tuftsin endogennego (...) w uczeniu się, polepszaniu pamięci i procesów przemiany serotoniny ( 5-HT) są eksperymentalnie badane na szczurach rasy Wistar. (...) Pojedynczy zastrzyk selanku aktywował metabolizm 5-HT w podwzgórzu i pniu mózgu w ciągu od 30 minut do 2 godzin. Ustalono, że selank wywołuje wzrost pamięci (...) Odkrycia te dostarczają bezpośrednich dowodów, że selank, po wstrzyknięciu w fazie konsolidacji, może wzmocnić procesy przechowywania pamięci. Nootropowa aktywność selanku prawdopodobnie spowodowana jest wpływem na poziom serotoniny i jej metabolit w mózgu.

Efekt heptapeptydu "selank" odnośnie zawartości monoamin i i metabolitów tych neurotransmiterów w strukturach mózgu myszy BALB / C i myszy C57BL / 6(...) Znaczne różnice wykazano w zawartości noradrenaliny (NE), dopamina (DA), serotonina (5-HT), a także w poziomie ich metabolitów w hipokampie, podwzgórzu, ciele prążkowanym i korze czołowej u myszy C57BL / 6 i myszy BALB / C . W szczególności, zawartość 5-HT i jej metabolitu kwasu 5-oxyindolacetic (5-HIAA) w hipokampie myszy BALB / c (w czasie pasywnej odpowiedzi na stres) była wyższa niż w samej strukturze C57BL / 6 (naprężenie wrażliwe) myszy. Wstrzyknięcie selanku (0,3 mg / kg) prowadzi do podwyższenia poziomu NE w podwzgórzu obu szczepów myszy. W tym samym czasie, selank wytwarza przeciwne działanie na zawartość metabolitów DA: Stężenia dioxyphenylacetic (DOPAC) i homowanilinowego (HVA) kwasu znajdującego się w korze czołowej i hipokampie myszy C57BL /u 6 myszy, podczas gdy te same parametry u BALB Myszy / C, jak wykazano, zmniejsza. Selank powodował zmniejszenie stężenia 5-HT, i 5-HIAA w hipokampie myszy BALB / C, lecz nie ma wpływu na te parametry u C57BL /u 6 zwierząt. Uzyskane wyniki wskazują selektywność przeciwlękową selanku.

Selank w dawce 100 mikrogramów / kg powoduje działania przeciwlękowego w teście otwartego pola i zwiększenie okresu półtrwania w osoczu leu-enkefaliny u myszy BALB / c, lecz nie miała wpływu na reakcje behawioralne działania enkefalinazy i C57BL / u 6 Myszy. Nasze wyniki wskazują, że aktywność przeciwlękowa Selanku jest związany z hamowaniem enzymów degradujących enkefaliny.

(...)Posiada efekty przeciwlękowe i psychostymulujące (...) Po zakończeniu trzeciej fazy klinicznej prób wykazano, iż posiada selektywne właściwości przeciwlękowe. Neurobiochemiczne spektrum działania selanku łączy cechy mechanizmów: przeciwdepresyjnych i psychostymulujących aktywację układów monoaminergicznych w mózgu, syntezę dopaminy, oraz modulacji aktywności hydroksylazy tyrozynowej. (...) Selank w wysokich dawkach (1000-2000 mikrog / kg), po wielokrotnym wstrzyknięciu przeciwdziałał objawom depresji w zachowaniu szczurów WAG / rij (zwiększenie unieruchomienia w teście wymuszonego pływania i zmniejszenie przyjmowania sacharozy lub anhedonii.(...).