Co to sa leki 'nootropowe'?
Leki nootropowe to substancje naturalne lub syntetyczne ktore poprawiaja funkcje poznawcze z minimalnymi skutkami ubocznymi.

Jak dzialaja leki nootropowe?
Leki nootropowe dzialaja na wielu zasadach: jedne podwyzszaja poziomy neurotrofin (substancji odpowiedzialnych m.in za neurogeneze, oraz przyswajanie informacji), inne regulujac prace tkanek. Dzialanie nootropow zalezy od indywidualnej substancji.

Czy leki 'nootropowe' uzależniają?
Nie. Ale zapewne kiedy poznasz ich moc/pełne efekty będziesz chciał stosować je dalej. Nie ma żadnych objawów zaprzestania kuracji.

Czy nootropy pozwola mi osiagnac efekty widziane w filmie 'Limitless', tak jak tzw. NZT-48?
Nie. Leki nootropowe nie dzialaja tak drastycznie jak to bylo pokazane w filmie. Moga dac ci namiastke tego co zobaczyles w filmie.

Czy leki nootropowe sa bezpieczne?
Zalezy. Definicja leku nootropowego to m.in. zerowa lub minimalna szkodliwosc fizyczna. Niektore substancje nootropowe moga powodowac efekty uboczne u indywidualnych uzytkownikow. Kazdy organizm jest inny, oraz reaguje inaczej na zazyte substancje. Niektore nowe substancje w ogole nie byly testowane klinicznie, co nie znaczy ze sa niebezpieczne, ale takze nie znaczy ze sa bezpieczne. Warto pamietac o interakcjach miedzy lekami. Nie nalezy zapominac ze manipulacja neuroprzekaznikami (m.in. dopamina, serotonina etc) moze byc niebezpieczna na dluzsza mete poniewaz moze prowadzic do np. zespolu serotoninowego lub zespolu pozapiramidowego. Manipulacja neuroprzekaznikami moze powodowac takze 'downregulacje' (zmniejszenie ilosci receptorow lub ich wrazliwosci) receptorow oraz zespoly abstynencyjne.

Jak zaczac przygode z lekami nootropowymi i tzw. dopingiem mózgu?
Zaczac od podstaw. Nalezy zapewnic sobie wystarczajaca ilosc snu (minimum 8h dziennie), zadbac o diete, uprawiac sport, utrzymywac kontakty socjalne, ciagle przyswajac nowa wiedze.

Dopingować mózg można na wiele sposobów. Zaczynając od prostej suplementacji, odstawienia alkoholu, wyrównania rytmu snu itp., przez środki działające na organizm długofalowo, aż po doraźne, silne psychostymulanty. Podział, który przedstawię, jest umowny, ale powinien pokazać najprostszą drogę w dopingu.

Suplementy
Ta kategoria jest najbezpieczniejsza w używaniu, często stanowi podstawę do dalszego dopingu.
Obejmuje: witaminy, minerały, ekstrakty, przyprawy, zioła, środki dostępne w aptece bez recepty (gingko, gotu kola itp.), z wykluczeniem stymulantów doraźnych jak kofeina.

Nootropy
Środki o działaniu nootropowym działają na organizm długofalowo. Zazwyczaj bierze je się codziennie, tak jak suplementy, tyle że po czasie wykazują znacznie bardziej widoczne działanie ułatwiające zapamiętywanie, kojarzenie. Często działają na układ APMA/NMDA w obszarach mózgu odpowiadających za pamięć (np. hipokamp).
Obejmuje: noopept, piracetam i jego odmiany (aniracetam itp.), sunifiram, coluracetam.

Stymulanty doraźne
Jest to grupa najsilniejszych środków stymulujących, zdecydowanie silniejszych od nootropów i suplementów, ale pośrednio zależnych od hormonów.
Obejmuje: inhibitory wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników (dopaminy, noradrenaliny, serotoniny, jak NDRI, DRI, NRI, SNDRI oraz SNRI), inhibitory monoaminooksydazy (MAO typu A oraz typu B), releasing agents (NDRA, SNDRA, DRA), amfetaminy oraz ich odmiany, modulatory oreksyn. Z wykluczeniem środków działających wyłącznie na układ serotoniny (np. SSRI, SSRE).

Stymulanty doraźne pozwalają nawet na zarywanie nocy, znaczny wysiłek psychiczny i fizyczny, ale w przypadku braku suplementacji, snu i jedzenia, powodują znaczne spustoszenie w organizmie, psychozy oraz tolerancję na siebie. O tym wszystkim napiszę w osobnym poście (harm reduction).

Poniżej krótka charakterystyka:

Inhibitory wychwytu zwrotnego
Środki te działają poprzez blokadę transporterów w mózgu odpowiedzialnych za "wyciąganie" neuroprzekaźników z synaps do ponownego wykorzystania przez mózg później. Wyróżniamy trzy główne transportery: SERT (serotonin transporter), NET (nor-epinephrine transporter, transporter noradrenaliny), DAT (dopamine transporter). Zahamowanie dowolnego z transporterów powoduje zwiększenie stężenia danego neuroprzekaźnika w przestrzeni synaptycznej (np. blokując DAT zwiększamy poziom dopaminy w synapsach). Neuroprzekaźniki w synapsach są jednak dalej rozkładane przez enzymy MAO, COMT, VMAT oraz w ostateczności przez stres oksydacyjny wywołany przez inne enzymy (do czego użytkownicy stymulantów nie powinni dopuszczać ze względu na neurotoksyczność). Tyle, że blokując wychwyt zwrotny enzymy są zbyt wolne, by równie szybko pozbywać się neurotransmitterów z synaps.
Budowanie tolerancji: powolne lub brak (o tym w osobnym poście)

-- noradrenaliny (NRI) - typowe pobudzenie fizyczne, zniesienie zmęczenia, zwiększenie koncentracji, przyspieszenie myślenia, skrócenie czasu reakcji, zwiększenie spostrzegawczości.
Przykładowe substancje apteczne: reboksetyna (Edronax)
Przykładowe RC: brak
Przykładowe substancje uliczne: brak

-- noradrenaliny i dopaminy (NDRI) - jak wyżej + dodatkowo znaczne polepszenie procesów zapamiętywania, przypominana, kojarzenia, asocjacji, zwiększenie motywacji, pewności siebie, pomysłowości (celów), logicznego myślenia (myślenie dedukcyjne, zwiększona analiza), ogólne poczucie "mocy".
Przykładowe substancje apteczne: metylofenidat (Concerta, Medikinet) - działa od razu, bupropion (Wellbutrin - działa dopiero po pewnym czasie ze względu na blokadę receptorów nACh).
Przykładowe RC: etylofenidat, 3,4-CTMP.
Przykładowe substancje uliczne: brak

-- noradrenaliny, dopaminy i serotoniny (SNDRI, TRI - tripe reuptake inhibitor) - jak wyżej + dodatkowe znacznie podniesienie samopoczucia, empatii, możliwa nawet silna euforia, zniesienie ewentualnego niepokoju, lęków. Możliwość łączenia środków z grupy SNRI/SSRI oraz NDRI w celu uzyskania podobnego efektu (np. metoksetamina + metylofenidat)
Przykładowe substancje apteczne: brak
Przykładowe RC: methylnaphnidate (niedostępne w PL), metoksetamina (w niskich dawkach w połączeniu z piracetamem)
Przykładowe substancje uliczne: kokaina (dodatkowo działa jako bloker kanałów sodowych oraz agonista sigma, co daje jeszcze większe poczucie mocy, wyłączenie zahamowań i ewentualnych psychoz)

-- serotoniny i noradrenaliny - typowe przeciwdepresanty pobudzające fizycznie
Przykładowe substancje apteczne: klomipramina
Przykładowe RC: brak
Przykładowe substancje uliczne: brak

Releasing agents
Grupa ta powoduje po prostu uwolnienie neuroprzekaźników do synaps, często gwałtownie i nieselektywnie (a więc najczęściej uwolnienie dopaminy, noradrenaliny i serotoniny następuje jednocześnie). Skutkiem tego jest chwilowe, znaczne zwiększenie zdolności poznawczych, poczucie "mocy", "geniuszu", euforia oraz chęć do działania (w przypadku dużych dawek często jest to chęć nieproduktywna lub "imprezowa").
Grupa beta-ketonów zawarta w releasing agents jest specyficzną grupą, która mimo podobnego działania do innych silnych stymulantów (w efektach), działa bardzo szybko, gwałtownie, a także powoduje najsilniejsze chęci na dalsze zażywanie substancji (silniejsze niż kokaina i amfetaminy). Beta-ketony ze względu na swój mechanizm uzależnienia, zniesienie potrzeby łaknienia i snu, są obecnie najbardziej wyniszczającą grupą stymulantów obok/na równi z metamfetaminą.
Budowanie tolerancji: bardzo szybkie

Przykładowe substancje apteczne: efedryna, pseudoefedryna (uwalniają noradrenalinę, dopaminę, pośrednio adrenalinę w układzie obwodowym)
Przykładowe RC: wszelkie beta ketony (etkatynon, pentedron, bufedron, brefedron, pentylon, 3-MMC itp.), 6-APB
Przykładowe substancje uliczne: metkatynon, MDMA, mefedron (wszystkie działają na serotoninę, dopaminę i noradrenalinę)

Amfetaminy
Z jednej strony mechanizm działania amfetamin można porównać do releasing agents, z drugiej strony jest to tylko efekt końcowy, sama farmakokinetyka jest inna. Amfetaminy działają na transportery wychwytów zwrotnych DAT, NET i SERT w inny sposób niż inbhitory, mianowicie odwracają ich kierunek. Zatem transpoter DAT z przyłączoną cząstką amfetaminy będzie zamiast "wyciągać" neuroprzekaźniki do późniejszego wykorzystania z synaps, będzie je "wrzucać" do synaps. Mechanizm ten powoduje najsilniejszy wzrost stężenia neuroprzekaźników (nawet rzędu tysiąca procent). Jako, że amfetaminy są także często inhibitorami MAO lub brane razem z inhibitorami MAO (np. w przypadku fenetylaminy jest to konieczne), rozkład neuroprzekaźników występuje bardzo późno. Tym samym neurotoksyczność amfetamin bez odpowiedniej suplementacji i osłon (jak robi to większość użytkowników) jest bardzo wysoka poprzez stres oksydacyjny, brak jedzenia i snu.
Jednocześnie, amfetaminy to najsilniejsze psychostymulanty, które działają praktycznie zawsze, na każdego. Stosowane były także w czasie wojny, jak i przez kierowców długich tras, w celu zwiększenia czuwania, usunięcia zmęczenia.
Mechanizm działania ulicznych amfetamin (amfetamina, metamfetamina) jest nieco inny niż w przypadku fenyloetyloaminy (PEA), która to sama występuje naturalnie w mózgu w niskich stężeniach i blokuje możliwą toksyczność poprzez działanie na dodatkowe receptory (m.in. agonizm D2). Ważnym czynnikiem jest też krótsze działanie PEA w porównaniu do amfetamin, których czas działania ciężko oszacować (zależny jest od przyjętej dawki, częstości przyjmowania i sposobu przyjmowania). Krótsze działanie ma też wpływ na całość efektów - stymulanty działają inaczej w momencie uwolnienia neuroprzekaźników, a inaczej w momencie ustabilizowania ich w synapsach (dlatego w przypadku PEA działanie jest stabilne, a w przypadku amfetamin wpierw następuje słowotok, ewentualna euforia i silny "speed", a potem zostaje sama koncentracja i pobudzenie).
Budowanie tolerancji: umiarkowane

Przykładowe substancje apteczne: fenyloetyloamina + selegilina
Przykładowe RC: 4-FA, MPA
Przykładowe substancje uliczne: amfetamina, metamfetamina

Inhibitory monoaminooksydazy
Grupa tego typu środków blokuje jeden z najważniejszych enzymów rozkładających neuroprzekaźniki - MAO. Enzym ten dzieli się na dwa typy - MAO-A oraz MAO-B. Pierwszy typ odpowiada za szereg monoamin, w tym serotoninę i w mniejszym stopniu dopaminę oraz noradrenalinę, drugi odpowiada głównie za katecholaminy (dopamina, noradrenalina) oraz za fenetylaminy (np. PEA).
Blokada enzymu jest na ogół bezpieczna, ale może powodować szereg interakcji w przypadku brania różnych środków, należy więc zachować szczególną ostrożność. W przypadku brania odwracalnych inhibitorów MAO nie trzeba stosować zaleceń dietetycznych (jest to mit dotyczący jedynie nieodwracalnych iMAO-A starej generacji) . Przykładowo stosując obecnie dostępne w Polsce preparaty moklobemid (iMAO-A odwracalny) oraz selegilinę (iMAO-B nieodwracalny) nie należy mieć obaw o dietę. Dopiero w przypadku stosowania selegiliny w wysokich dawkach (kiedy dziala jako nieodwracalny iMAO-A), należy unikać określonych grup pokarmów.
Blokada MAO powoduje zwiększenie stężenia neuroprzekaźników w synapsach.
Budowanie tolerancji: umiarkowanie szybkie (tworzą się nowe enzymy oraz obecnie działające przyspieszają swój metabolizm i tym samym rozkład neuroprzekaźników)

Przykładowe środki apteczne: moklobemid, selegilina
Przykładowe RC: brak
Przykładowe środki uliczne: brak

Hormony / sterydy
Grupa ta obejmuje dodatkowe zwiększenie zdolności poznawczych, a także wytrzymałości psychofizycznej poprzez stosowanie zewnętrznych anabolików w formie tabletek lub zastrzyków (np. testosteronu lub jego odmian). Zewnętrzne hormony często używane są przez kulturystów.
Jest to kategoria niezalecana przy zastosowaniu tylko do dopingu mózgu (podobne efekty daje naturalne podnoszenie hormonów), jednak osoby już budujące swoje ciało na podstawie zewnętrznych hormonów mają bardzo dobre predyspozycje do dalszego dopingu mózgu.

Naturalne podnoszenie hormonów i stężenia neuroprzekaźników
Okazuje się, że bardzo skutecznym sposobem, dającym zbliżone efekty do stymulantów doraźnych w niskich dawkach, jest naturalne podnoszenie hormonów, np. testosteronu. Badania wykazały, że testosteron pośrednio działa jak stymulant, zwiększając koncentrację, zapamiętywanie, kojarzenie, zdecydowanie, pewność siebie, a także jest odpowiedzialny za statystycznie wyższy poziom IQ mężczyzn niż kobiet.
Jest to temat na osobny post, jednak w skrócie, aby utrzymać wysoki poziom neuroprzekaźników i hormonów należy:
- Stosować dietę bogatą w białka (zawierają prekursory dopaminy i noradrenaliny takie jak l-tyrozyna) oraz węglowodany (zawierają prekursory serotoniny - l-tryptofan),
- Ćwiczyć fizycznie duże partie mięśni (zwiększa to produkcję testosteronu),
- Unikać stresów i konfrontacji, których nie można wygrać (obniża to poziom kortyzolu, podnosi testosteronu),
- Zwyciężać psychicznie konfrontacje, wyznaczać sobie cele i przypisywać ich osiąganie tylko osobie (podnosi to poziom testosteronu),
- Suplementować prekursory neuroprzekaźników (l-tyrozyna, l-tryptofan) oraz prekursory/środki zwiększające poziom testosteronu (kozieradka, kreatyna),
- Unikać masturbacji na ile to możliwe (oczywiście czasem trzeba, aby poziom agresji nie był za wysoki i nie dochodziło także do polucji),
- Kojarzyć seks ze zwycięstwem nad innymi osobnikami (wtedy seks jest wskazany),
- Próbować być liderem w możliwie jak największej liczbie sytuacji.

Jakie leki nootropowe proponujesz mi na start?
1. Dla poczatkujacych najlepsze jest combo l-teanina + kofeina. Kofeina jest stymulantem psychofizycznym, wykazuje dzialanie diuretyczne, usprawniajace funkcje poznawcze oraz przyspieszajace metabolizm. L-teanina zwalcza skutki uboczne wywolane przez kofeine takie jak nerwowosc, nadpobudliwosc, wysokie cisnienie oraz obnizona jakosc snu. L-teanina jednoczesnie wzmacnia pozytywne efekty wywolane przez kofeine: koncentracja, przyswajanie informacji... Mozna powiedziec ze polaczenie l-teaniny oraz kofeiny dziala synergistycznie.
Dawki: przy kazdych 50mg spozytej kofeiny zaleca sie 100mg l-teaniny.

2. Kreatyna. Pewnie slyszales o tej substancji dzieki znajomym zajmujacymi sie sportem. Kreatyna jest buforem energii w mozgu. Jest przeksztalcana do wysoko-energetycznej fosfokreatyny w ciele co pomaga w produkcji ATP (adenozyno-trifosforanu - transporter energii). W czasie intensywnego wysilku psychicznego mozg pobiera duzo fosfokreatyny aby utrzymac ATP na stalym poziomie. Suplementacja kreatyna powoduje wzrost jej poziomu w mozgu od 3% - 13%. Ten dodatkowy bufor energii moze zwiekszyc wydajnosc w zadaniach zwiazanych z IQ.
Dawka: 5g dziennie z duza iloscia plynow.

3. Bacopa Monnieri. Bacopa to ziele uzywane w indyjskiej kulturze od wiekow jako lek na rozne dolegliwosci. Bacopa jest obecnie jednym z najbardziej przebadanych lekow nootropowych. Wiele badan wykazalo wzrost wydajnosci przyswajania informacji oraz zapamietywania.
Dawka: 300mg (przy zalozeniu, ze ekstrakt to 50% bakozydow, lub 750mg przy 75% bakozydow)

4. Rhodiola rosea. Jest to ziele wykorzystywane w celach leczniczych od wiekow w Europie oraz Azji. Wykazuje dzialanie inhibitujace stres wywolany wydzielaniem kortyzolu, zmniejsza zmeczenie fizyczne oraz psychiczne. Rhodiola jest lekkim inhibitorem MAO oraz AChE.
Dawka: 350mg (przy zalozeniu 3% rozawin oraz 1% salidrozydow)

5. Magnez. Wiele ludzi ma niedobory magnezu. Wynika to z wyczerpania ziemi uprawnej z magnezu - tj. w warzywach nie ma tyle magnezu ile go powinno byc. Magnez zmniejsza zmeczenie, znosi lek, rozluznia miesnie, usprawnia prace wielu enzymow, jest jednym z trzech glownych elektrolitow (magnez, potas, sod).
Dawka: 2x200mg, raz przed snem (zakladajac cytrynian magnezu - jego najbardziej przyswajalna forme).

6. Oprocz suplementacji magnezem nalezy pamietac o prawidlowym odzywianiu, aby uniknac niedoborow witamin, oraz mineralow.
Niedobory najczesciej wystepujace to:

- niedobor kwasow tlusczowych omega-3: tran z watrob ryb to standardowy suplement przy dopingu mozgu. Kwasy tluszczowe omega-3 sa esencjalne czlowiekowi. Chronia serce poprzez usuwanie zlego cholesterolu, przyczyniaja sie do neurogenezy (wytwarzanie nowych neuronow), zapobiegaja depresji, oraz wiele, wiele innych. Najlepiej wybrac suplement z jak najwyzsza iloscia DHA oraz EPA.
- niedobor potasu: zalecana suplementacja przy spozyciu stymulantow. Potas chroni serce. Niedobory potasu objawiaja sie mimowolnymi skurczami, drgajacymi rekami, oraz zmeczeniem. Najlatwiej kupic w sklepie sol dietetyczna zawierajaca 40% KCl (chloru potasu), oraz 60% NaCl (chlorku sodu).
- niedobor witamin z grupy B: zaleca sie suplementacja kompleksem witaminowym z grupy B. Niedobory witamin z grupy B objawiaja sie depresja, zlym stanem skory, oraz zmeczeniem. Witaminy z grupy B to taka 'naturalna energia'.
- niedobor witaminy D: zaleca sie dzienna suplementacje witaminy D3 w ilosci 5000IU. Ludzie mieszkajacy daleko od rownika maja czesto, o ile nie zawsze niedobory witaminy D. Witamina D usprawnia prace enzymow, oraz pelni role w wielu procesach metaboliczno-fizjologicznych. Wykazano nawet, ze witamina D pomaga zapobiegac depresji.

Opcjonalnie mozna suplementowac:
- witamine C: jest silnym antyoksydantem, usprawnia system immunologiczny
- witamine K: pelni role we wchlanianiu wapnia do kosci, oraz przyswajaniu witaminy D
- cynk: niezbedny do produkcji testosteronu. Aktualne badania wykazaly, ze cynk moze pozytywnie przyczyniac sie do funkcji poznawczych.