Psychofarmakologia 30 - Sole litu

Wysłane przez Anonim (niezweryfikowany) w 29 Marzec, 2004 - 21:44



	30

	Sole litu tłum. J. Rybakowski

	Lit jest pierwiastkiem (jednowartościowym jonem) najlżejszym spośród zasadowych metali (grupa IA w układzie okresowym), podobnym pod różnymi względami do sodu, potasu, magnezu oraz wapnia. Jest używany w postaci soli węglanowej (Li₂CO₃) w tabletkach i kapsułkach doustnych szybko działających (w USA -- Eskalith, Lithonate, Lithotabs), w postaci tabletek cechujących się powolnym uwalnianiem leku (Lithobid) oraz tabletek o kontrolowanym uwalnianiu leku (Eskalith CR). Cytrynian litu (Cibalith-S) jest używany w postaci syropu. [W Polsce najczęściej używany jest preparat węglanu litu Lithium carbonicum tabletki zwykłe 250 mg (6,8 mmoli litu) przyp. tłum.]. DZIAŁANIE FARMAKOLOGICZNE Farmakokinetyka Po podaniu doustnym jon litu jest wchłaniany całkowicie z przewodu pokarmowego. Stężenie litu w surowicy osiąga wartości szczytowe po 0,5-2 h w przypadku preparatów standardowych oraz po 4-4,5 h w przypadku preparatów o przedłużonym działaniu. Pierwiastek ten nie wiąże się z białkami osocza, a jego dystrybucja w płynach ustrojowych jest nierównomierna. Okres jego półtrwania wynosi około 20 h, a ustalone stężenie w surowicy uzyskuje się po 5-7 dniach regularnego zażywania leku. Jest niemal w całości wydalany przez nerki. Jego klirens nerkowy zmniejsza się w niewydolności nerek oraz w okresie połogu, a jest zwiększony podczas ciąży. Jest wydalany do mleka matek karmiących oraz w niewielkich ilościach w stolcu i w pocie. Farmakodynamika Mechanizm terapeutycznego działania litu pozostaje niejasny. Najbardziej akceptowaną obecnie teorią działania litu jest hamowanie przez ten jon enzymu monofosfatazy inozytolu w neuronach. Hamowanie to powoduje zmniejszoną odpowiedź na działanie neuroprzekaźników w komórkach nerwowych, w których fosfatydyloinozytol jest wtórnym przekaźnikiem. WSKAZANIA DO STOSOWANIA SOLI LITU Choroba afektywna dwubiegunowa Skuteczność stosowania soli litu zarówno w leczeniu krótkoterminowym, jak i w profilaktyce choroby afektywnej dwubiegunowej typu I wykazano mniej więcej u 70 80% chorych. W epizodach zarówno maniakalnych, jak i depresyjnych uzyskuje się korzystne wyniki leczenia samymi tylko solami litu. Jednakże ze względu na to, że leczenie samym litem może wymagać dłuższego czasu do uzyskania efektu terapeutycznego, epizody maniakalne są zwykle leczone z użyciem litu i leku przeciwpsychotycznego, a epizody depresyjne za pomocą litu i leku przeciwdepresyjnego. Należy pamiętać o możliwości wyzwolenia epizodu maniakalnego oraz przebiegu o charakterze szybkiej zmiany faz przy stosowaniu leków przeciwdepresyjnych. Większość badań wykazała, że długotrwałe stosowanie soli litu zmniejsza o połowę liczbę



	176 Farmakoterapia w zaburzeniach psychicznych nawrotów choroby afektywnej dwubiegunowej, a pojawiające się nawroty tej choroby są mniej nasilone. Jednakże działanie profilaktyczne litu może się ujawnić dopiero po kilku miesiącach stosowania leku. Z tego względu wystąpienie nawrotu choroby w tym okresie nie powinno stanowić dowodu na nieskuteczność jego profilaktycznego stosowania. Leczenie litem może być również wskazane w ciężkich postaciach zaburzenia osobowości typu cyklotymicznego. Psychoza schizoafektywna Istnieją uzasadnione wskazania do używania litu w psychozie schizoafektywnej typu dwubiegunowego. Celowe może być również podjęcie leczenia litem w psychozie schizoafektywnej typu depresyjnego w razie wyraźnie cyklicznego przebiegu zaburzeń. Depresja w przebiegu chorób afektywnych Głównym wskazaniem do stosowania soli litu w depresji w przebiegu chorób afektywnych jest dodanie litu do kuracji lekami trójpierścieniowymi, czteropierścieniowymi lub inhibitorami monoaminooksydazy (IMAO) w celu wzmocnienia efektów leczenia (potencjalizacji) u chorych, u których wyniki leczenia były niezadowalające. Sole litu stosowane jako monoterapia mogą być również skuteczne w leczeniu chorych z epizodem depresyjnym w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej typu I, u których nie wystąpił jeszcze epizod maniakalny. Ponadto istnieją doniesienia o skuteczności litu w leczeniu depresji w przebiegu choroby afektywnej jedno-biegunowej u chorych, u których zaburzenie to wykazywało wyraźną cykliczność przebiegu. Schizofrenia U znacznego odsetka chorych na schizofrenię (20-50%) nasilenie objawów choroby może zostać zmniejszone przez dodanie litu do terapii lekami przeciwpsychotycznymi. U niektórych chorych na schizofrenię, którzy nie mogą używać leków neuroleptycznych, leczenie litem może przynieść poprawę stanu psychicznego. Podawanie soli litu również może zmniejszać częstość występowania okresowych wybuchów agresji u chorych na schizofrenię. Zaburzenia kontroli impulsów Jednym z zaburzeń kontroli impulsów jest zespół okresowych wybuchów agresji. Chorzy z tym zaburzeniem, u których epizody agresji lub gniewu nie są poprzedzone czynnikiem wyzwalającym i zdają się występować bez przyczyny, mogą reagować korzystnie na podawanie soli litu. Lit może także zmniejszać częstość występowania epizodycznych wybuchów gniewu u chorych z upośledzeniem umysłowym. Inne zaburzenia W kilku badaniach wykazano korzystne działanie soli litu w okresowych zaburzeniach związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, w okresowych zaburzeniach zachowania występujących w zaburzeniach osobowości typu granicznego, w bulimii oraz w epizodach okresowych ciągów" picia alkoholu. Lit może być użyteczny u dzieci w leczeniu zaburzeń zachowania polegających na agresji lub na samouszkadzaniu, występujących również w przewlekłych zaburzeniach rozwoju oraz w niedorozwoju umysłowym. WSKAZÓWKI KLINICZNE Lit jest lekiem z wyboru w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej, jeżeli nie istnieją szczególne przeciwwskazania do jego używania lub szczególne wskazania do stosowania innego leku.



	Sole litu 177

	Badania przed rozpoczęciem leczenia litem

	Przed rozpoczęciem podawania litu lekarz powinien wykonać u chorego rutynowe badania laboratoryjne i badanie przedmiotowe. Badania laboratoryjne powinny obejmować oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy (lub w 24-godzinnej zbiórce moczu, jeśli istnieje jakiekolwiek podejrzenie zaburzenia czynności nerek), badania elektrolitów, testy oceniające czynność gruczołu tarczowego (całkowite stężenie tyroksyny w surowicy (T₄), wchłanianie trójjodotyroniny [RT₃U], wskaźnik wolnej tyroksyny (T₄) [FT₄I] oraz stężenie tyreotropiny [TSH]), pełną morfologię krwi, elektrokardiogram (EKG) oraz test ciążowy, jeśli zachodzi jakiekolwiek podejrzenie, że chora może być w ciąży. Dawkowanie W USA dostępne są różnorodne preparaty soli litu (tab. 30-1). Stosowanie litu rozpoczyna się od zwykłych kapsułek lub tabletek, natomiast syrop lub preparaty o powolnym wchłanianiu są używane w razie występowania nudności lub problemów z regularnym przyjmowaniem leku przez chorego. Jeśli chory był uprzednio leczony litem i znana jest dawka stosowana w poprzednim okresie leczenia, to uzasadnione jest zastosowanie tej samej dawki leku w obecnym epizodzie choroby, pod warunkiem że nie zaistniały zmiany w parametrach farmakokinetycznych chorego zmieniające klirens litu. U większości chorych dorosłych zaleca się rozpoczęcie leczenia litem od dawki 300 mg węglanu litu 3 x dz. Dawka początkowa u osób starszych lub osób z upośledzeniem czynności nerek powinna wynosić 300 mg 1 lub 2xdz. Dawka docelowa wynosi zwykle od 900 do 2100 mg dziennie, podawane w dwóch lub trzech dawkach podzielonych. Stężenie litu w surowicy można oznaczyć po pięciu dniach podawania leku. Dawka leku powinna być taka, aby zapewniała stężenie w granicach 0,8- 1,2 mEq/l podczas leczenia ostrych epizodów choroby. Stężenie litu należy oznaczać po 12 h od podania ostatniej dawki leku. Stężenia litu u chorych używających preparatów o powolnym wchłanianiu są w przybliżeniu o 30% wyższe niż stężenia występujące w razie stosowania preparatów zwykłych. Używanie dawek podzielonych (trzech do czterech dziennie) może zmniejszać dolegliwości żołądkowe związane z zażywaniem litu oraz zapobiega występowaniu jednego wysokiego szczytu jego stężenia w ciągu doby. Obecnie toczy się dyskusja na temat tego, czy występujące w razie stosowania dawek podzielonych wielokrotne w ciągu dnia niewielkie zwyżki stężeń litu są związane z mniejszym prawdopodobieństwem wystąpienia objawów ubocznych niż jednorazowy szczyt stężenia litu w ciągu doby. Podawanie leku w jednorazowej dawce dobowej nie jest obecnie uważane za standardowy sposób postępowania przy stosowaniu soli litu. Jego preparaty o powolnym wchłanianiu można podawać 2 lub 3 x dz. Zwyżki stężenia litu są wtedy mniejsze, jednakże dotychczas nie wykazano szczególnych korzyści z takiego sposobu postępowania. Próba leczenia litem powinna trwać co najmniej 4-6 tygodni. Jeśli w tym okresie wynik leczenia będzie w miarę korzystny, to dalsza poprawa może zachodzić przez następne 5 miesięcy. Jeśli leczenie okazało się skuteczne, to podawanie litu powinno być kontynuowane co najmniej przez 6-9 miesięcy. Następnie lit można stopniowo odstawiać w ciągu miesiąca, chyba że u chorego kontynuowane będzie podawanie litu w celach profilaktyki. TABELA 30-1 PREPARATY LITU UŻYWANE W USA Węglan litu -- kapsułki –, 300, 600 mg (Eskalith, Lithonate -- nazwy nie zastrzeżone) Węglan litu -- tabletki 300 mg (Eskalith, Lithane, Lithotabs -- nazwy nie zastrzeżone) Węglan litu -- tabletki o kontrolowanym wchłanianiu, 450 mg (Eskalith CR) Węglan litu tabletki o powolnym uwalnianiu 300 mg (Lithobid) Cytrynian litu -- syrop 8 mEq/5 ml, 16 mEq/ml (Cibalith -- nazwa nie zastrzeżona)



	178 Farmakoterapia w zaburzeniach psychicznych Stężenia litu Stężenia litu w surowicy chorego powinno się monitorować co tydzień w ciągu pierwszego miesiąca leczenia, a następnie co dwa tygodnie przez następne miesiące. Po 6 mieś. leczenia celowe jest oznaczanie stężenia litu w surowicy chorego co 2 miesiące. Jeśli u chorego było ono stabilne przez rok, to wystarczające może być oznaczanie go 3 lub 4 x w ciągu roku. Informacje istotne dla chorego Chorego należy poinformować, że zmiany w zawartości wody i soli w ustroju mogą zmieniać ilość wydalanego litu, powodując zarówno zwiększenie, jak i zmniejszenie stężeń litu. Nadmierna podaż sodu (np. przy istotnej zmianie w sposobie odżywiania) obniża stężenie litu. Natomiast zbyt mała ilość sodu w pożywieniu (np. w niektórych dietach odchudzających) może prowadzić do zwiększenia stężenia litu w surowicy aż do wartości toksycznych. Zmniejszenie objętości wody w ustroju (np. przy nasilonym poceniu się) może powodować odwodnienie i doprowadzać do zatrucia litem. Brak efektu leczenia litem Jeśli po 4 tyg. leczenia litem przy stężeniach litu w granicach terapeutycznych nie ma korzystnego wyniku terapeutycznego, a jednocześnie nie stwierdza się poważnych objawów ubocznych, to można podjąć próbę doprowadzenia do nieco większych stężeń litu w surowicy (do 1,4 mEq/l). Jeśli po 2 tyg. leczenia przy tak zwiększonych stężeniach leku w surowicy nadal nie stwierdza się skuteczności terapeutycznej, lit powinien zostać w sposób stopniowy odstawiony w ciągu 1 -2 tygodni. Należy wtedy podjąć próbę leczenia za pomocą innych leków. W chorobie afektywnej dwubiegunowej z szybką zmianą faz można jeżeli nie ma wystarczającego działania litu uzyskać korzystne efekty przez dodanie do leczenia 25 - 50 ug L-tyroksyny lewoskrętnego izomeru tego hormonu. Korzystne może być również zastosowanie karbamazepiny lub dodanie jej do leczenia litem, a także pochodnych kwasu walproinowego. Leczenie profilaktyczne solami litu Przy podejmowaniu decyzji dotyczącej podawania soli litu w celach profilaktycznych należy uwzględnić nasilenie objawów choroby, ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych oraz jakość systemu wsparcia chorego. Stężenie litu w surowicy w leczeniu profilaktycznym może być niższe niż wymagane przy leczeniu krótkoterminowym. Stężenie to zwykle waha się w granicach 0,6-0,8 mEq/l, a niektórzy badacze opisywali skuteczną profilaktykę nawet przy stężeniach litu rzędu 0,4 mEq/l. Oprócz okresowych oznaczeń stężenia tego pierwiastka należy w przebiegu profilaktyki co 3-6 mieś. oznaczać stężenie kreatyniny i TSH w surowicy. DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE Najczęściej występującymi objawami niepożądanymi w przebiegu leczenia litem są zwiększone pragnienie, wielomocz, dyskomfort żołądkowy, wzrost masy ciała, drżenie, uczucie zmęczenia oraz lekkie zaburzenia funkcji poznawczych (tab. 30-2). Objawami z przewodu pokarmowego mogą być nudności, wymioty oraz biegunki, a ich nasilenie można często zmniejszyć przez podawanie dziennej dawki litu w kilku porcjach, podawanie leku z posiłkami lub przez zmianę na inny preparat litu. Wpływ na wzrost masy ciała oraz obrzęki jest najczęściej możliwy do leczenia głównie przez zachęcanie chorego do ograniczenia ilości pożywienia oraz do umiarkowanego wysiłku fizycznego. Drżenie dotyczy głównie palców rąk i niekiedy może być bardziej nasilone, gdy lek osiąga swoje szczytowe stężenie we krwi. Można je zmniejszyć przez podział dawki dobowej na kilka porcji. U większości chorych znaczne zmniejszenie drżenia można uzyskać przez podawanie propranololu (30- 160 mg na dobę, w dawkach podzielonych). Poczucie



	Sole litu 179

	TABELA 30-2 OBJAWY NIEPOŻĄDANE LITU I ICH LECZENIE

	Objaw uboczny	Postępowanie

	Dolegliwości żołądkowo-jelitowe	podawanie litu po posiłkach, częstsze podawanie mniejszych dawek litu, próba zastosowania preparatów o powolnym wchłanianiu, zmniejszenie dawki zmniejszenie dawki, podawanie propranololu (40-100 mg na dobę), można rozważyć dodanie benzodiazepiny próba podania preparatu o powolnym wchłanianiu, zmniejszenie dawki, dodanie amilorydu (5 10 mg/d.), częste monitorowanie stężenia litu w surowicy miejscowe stosowanie roztworu nadtlenku benzoilu (5-10%) lub roztworu erytromycyny (1,5-2%) zwykle ustępują po kilku pierwszych tygodniach leczenia lewotyroksyna (0,05 mg/d.), następnie oznaczenie stężenia TSH oraz jeśli to konieczne zwiększenie dawki do 0,2 mg/d. niegroźne, nie wymaga leczenia zwykle należy odstawić lit konsultacja dermatologiczna; objawy ustępują po zaprzestaniu leczenia litem trudny do leczenia, dieta; może częściowo ustąpić po przerwaniu leczenia litem należy rozważyć podanie spironolaktonu (50 mg/d. doustnie); jeśli są nasilone, należy kontrolować stężenia litu; ustępują po odstawieniu litu niegroźna, nie wymaga leczenia
	Drżenie
	Wielomocz, moczówka prosta
	Trądzik Osłabienie mięśni, drżenia pęczkowe, bóle głowy Niedoczynność gruczołu tarczowego
	Odwrócenie załamka T Zaburzenia rytmu serca Łuszczyca, łysienie plackowate Przyrost masy ciała Obrzęki Leukocytoza

	Źródło: A. Doupc, M. Szuba: Lithium and other antimanic agents. W: The Handbook of Psychiatry, s. 386. Residents of the UCLA Department of Psychiatry. Year Book Medical Publishers, Chicago, 1990 (cyt. za zgodą).

	zmęczenia i niewielkie upośledzenie funkcji poznawczych może się zmniejszać z upływem czasu. Do rzadko występujących niepożądanych objawów neurologicznych należą objawy parkinsonows-kie o niewielkim nasileniu, niezborność oraz dyzartria. U chorych z uszkodzeniem mózgu istnieje większe ryzyko neurotoksycznego działania leku. Podawanie litu może zaostrzać objawy choroby Parkinsona. Soli litu należy używać ostrożnie u chorych na cukrzycę. Lit może również wywoływać napady drgawkowe lub zaostrzać zaburzenia napadowe. Osoby, u których występuje odwodnienie, wycieńczenie, oraz chorzy z chorobami somatycznymi są bardziej podatni na wystąpienie objawów ubocznych i toksycznych leku. Częstym objawem ubocznym leczenia litem jest leukocytoza. Objawy ze strony nerek Najczęściej występującym objawem ubocznym leczenia litem ze strony nerek jest wielomocz powodujący nadmierne pragnienie. Objawy te występują u 20-25% leczonych chorych. Wielomocz jest wywołany przez zmniejszoną resorpcję płynu w dystalnych kanalikach nerkowych. Gdy wielomocz osiąga znaczne nasilenie, należy dokonać oceny czynności nerek, oznaczyć klirens kreatyniny w 24-godzinnej zbiórce moczu oraz zasięgnąć konsultacji nefrologicznej.

	Farmakoterapia..



	180 Farmakoterapia w zaburzeniach psychicznych W przebiegu podawania litu może wystąpić nefrogenna moczówka prosta, w której nie uzyskuje się poprawy podawaniem wazopresyny. W zespole moczówki prostej wydalanie moczu może osiągnąć ilości do 8 1 na dobę; występują również trudności z utrzymaniem odpowiedniego stężenia litu. Zespół ten może być leczony za pomocą leków moczopędnych, takich jak chlorotiazyd (500 mg na dobę), hydrochlorotiazyd (50 mg na dobę) lub amiloryd (5-10 mg na dobę). Dawkę litu uprzednio należy zmniejszyć o połowę, a leczenia lekami moczopędnymi nie powinno się rozpoczynać przed upływem 5 dni, ponieważ leki te mogą zwiększać zatrzymywanie litu w ustroju. Regularne monitorowanie czynności nerek jest integralną częścią długoterminowego leczenia litem. Dla większości chorych wystarczające są okresowe oznaczenia stężenia kreatyniny w osoczu oraz ocena kliniczna objętości wydalanego moczu. Objawy uboczne ze strony gruczołu tarczowego Lit zaburza również czynność gruczołu tarczowego, powodując zwykle niewielkie i często przemijające zmniejszenie stężeń krążących hormonów tarczycowych. W przebiegu leczenia litem opisano również występowanie wola (3 4% chorych), lekkiego, odwracalnego wytrzeszczu oraz niedoczynności tarczycy (5% chorych). Mniej więcej u 50% chorych stosujących długoterminowe leczenie litem występuje nieprawidłowa reakcja wydzielania tyreoliberyny (TRH), a w przybliżeniu u 30% podwyższone stężenie TSH. Jeśli badania laboratoryjne wykazują zaburzenia stężeń hormonów tarczycowych, można bezpiecznie wdrożyć leczenie suplementacyjne za pomocą hormonów tarczycy. Należy okresowo oznaczać stężenia TSH. W trakcie oceny epizodów depresyjnych, które występują podczas leczenia litem, należy rozważyć możliwość wystąpienia niedoczynności tarczycy wywoływanej podawaniem litu. Bardzo rzadko opisywano przypadki nadczynności tarczycy wywołane leczeniem za pomocą tego środka. Objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego Działanie litu na serce którego obraz EKG przypomina pod względem zmian objawy hipokaliemii jest wywołane przez wypieranie wewnątrzkomórkowego potasu przez jony litu. Najczęściej występującymi zmianami w EKG jest spłaszczenie lub odwrócenie załamka T. Zmiany są niegroźne i ustępują po wydaleniu litu z ustroju. Niemniej jednak celowe jest wykonanie badania EKG przed rozpoczęciem leczenia litem i powtarzanie tego badania co roku. Ponieważ lit może osłabiać czynność rozrusznikową węzła zatokowego, stosowanie tego środka jest zdecydowanie przeciwwskazane u chorych z zespołem chorego węzła zatokowego. W rzadkich przypadkach u chorych leczonych litem występowały komorowe zaburzenia rytmu oraz zastoinowa niewydolność krążenia. Objawy skórne Leczenie litem powoduje w obrębie skóry szereg objawów niepożądanych, które mogą być zależne od dawki leku. Objawami występującymi najczęściej są trądzik, wykwity pęcherzykowe lub plamkowo-grudkowe, owrzodzenia na przedniej powierzchni podudzi oraz zaostrzenie się łuszczycy. Opisywano również występowanie łysienia. Złagodzenie wielu spośród tych objawów można uzyskać przez zmianę leku na inny preparat litu lub przez odpowiednie leczenie dermatologiczne. Stężenie litu powinno być oznaczane dodatkowo w razie używania tetracyklin, ponieważ w kilku badaniach opisano zwiększanie zatrzymywania litu w ustroju w trakcie podawania tych leków. Wystąpienie zaostrzenia łuszczycy lub nasilonych wykwitów trądzikowych może niekiedy stanowić powód przerwania leczenia litem. Stosowanie litu w okresie ciąży Z powodu zwiększonego ryzyka wystąpienia wad wrodzonych, szczególnie zespołu Ebsteina, soli litu nie powinno się podawać kobietom w pierwszym trymestrze ciąży. Według dotychczasowych szacunków ryzyko to nie przekracza 4%. Podawanie litu matkom w ostatnich



	Sole litu 181 miesiącach ciąży może powodować wystąpienie objawów zatrucia litem u noworodka. Do zespołu tych objawów należą apatia, sinica, nieprawidłowe odruchy oraz niekiedy hepatomegalia. Lit jest wydzielany do mleka matki, dlatego sole litu nie powinny być używane przez kobiety karmiące piersią. Zatrucie litem Objawy zatrucia litem polegają na nasileniu opisanych wcześniej objawów niepożądanych ze strony różnych narządów, takich jak (tab. 30-3): wymioty, bóle brzucha, biegunki, drżenie, niezborność, śpiączka oraz napady drgawkowe. Objawy neurologiczne to początkowo - splątanie, wygórowanie odruchów, objawy ogniskowe oraz dyzartria; mogą one postępować, prowadząc do śpiączki i do zgonu. Mogą wystąpić również zaburzenia rytmu serca. Zatrucie litem wymaga natychmiastowej interwencji medycznej (tab. 30-4). TABELA 30-3 OBJAWY ZATRUCIA LITEM Zatrucie lekkie do umiarkowanego (stężenie litu 1,5-2,0 mEq/l) objawy ze strony przewodu pokarmowego wymioty ból brzucha suchość w ustach objawy neurologiczne ataksja zawroty głowy niewyraźna mowa oczopląs apatia lub nadmierne pobudzenie osłabienie mięśni Zatrucie umiarkowane do ciężkiego (stężenie litu od 2,0-2,5 mEq/l) objawy ze strony przewodu pokarmowego jadłowstręt przewlekłe wymioty i nudności objawy neurologiczne zamazane widzenie drżenia pęczkowe mięśni kloniczne ruchy kończyn wygórowanie głębokich odruchów ścięgnistych ruchy choreoatetotyczne napady drgawkowe zespół majaczeniowy omdlenia zmiany w zapisie elektroencefalograficznym osłupienie śpiączka niewydolność krążenia (obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia przewodzenia) Ciężkie zatrucie (stężenie litu >2,5 mEq/l) uogólnione napady drgawkowe skąpomocz i niewydolność nerek śmierć Źródło: Psychopharmacology and electroconvulsive therapy. W: The American Psychiatrie Press Textbook of Psychiatry, J.A. Talbott, R.E. Hales, S.C. Yudofsky (red.), s. 826. American Psychiatrie Press, Washington, 1988 (cyt. za zgodą).



	182 Farmakoterapia w zaburzeniach psychicznych TABELA 30-4 LECZENIE ZATRUCIA LITEM

	1. Chory powinien natychmiast skontaktować się ze swoim lekarzem lub zgłosić się do izby przyjęć szpitala 2. Należy przerwać podawanie litu, a jeśli jest to możliwe, chory powinien zostać poinformowany o konieczności spożywania płynów 3. Należy wykonać badanie przedmiotowe, obejmujące ocenę czynności życiowych oraz badanie neurologiczne i pełne badanie stanu psychicznego 4. Należy oznaczyć tak szybko, jak jest to możliwe, stężenie litu i elektrolitów w surowicy oraz wykonać testy czynnościowe nerek i EKG 5. W razie ostrego przedawkowania leku resztę leku pozostającą w żołądku należy usunąć przez wywołanie wymiotów, płukanie żołądka oraz absorpcję poprzez węgiel aktywowany 6. Ważne jest intensywne nawadnianie oraz utrzymywanie równowagi elektrolitowej 7. W przypadku każdego chorego ze stężeniem litu większym niż 4,0 mEq/l w okresie 6 h od jego zażycia lub u każdego chorego z nasilonymi objawami zatrucia litem wskazane jest wykonanie hemodializy 8. Powtarzanie dializy może być wymagane co 6-10 h do czasu, gdy stężenie litu spadnie do zakresu poziomów nietoksycznych, a chory nie będzie wykazywał objawów zatrucia litem Źródło: Psychopharmacology and electroconvulsive therapy. W: The American Psychiatrie Press Textbook of Psychiatry, J.A. Talbott, R.E. Hales, S.C. Yudofsky (red.), s. 827. American Psychiatrie Press, Washington, 1988 (cyt. za zgodą).

	Przedawkowanie litu Przedawkowanie litu wywołuje objawy ciężkiego zatrucia. Leczenie powinno obejmować płukanie żołądka cewnikiem o szerokim świetle w związku z gromadzeniem się leku w żołądku. W takim przypadku podanie węgla aktywowanego nie jest skuteczne. Można również zastosować środki pobudzające diurezę osmotyczną, dożylne wlewy dwuwęglanu sodu oraz dializę otrzewnową lub hemodializę. INTERAKCJE Większość leków moczopędnych (np. tiazydy, leki oszczędzające potas oraz diuretyki pętlowe), a także inhibitory syntetazy prostaglandyny (np. indometacyna) mogą powodować zwiększenie stężenia litu we krwi aż do poziomów toksycznych. Leki moczopędne o działaniu osmotycznym, inhibitory anydrazy węglanowej oraz pochodne ksantyny (w tym kofeina) mogą obniżać stężenie litu poniżej poziomów terapeutycznych. Leki przeciwpsychotyczne podawane łącznie z litem mogą mieć działanie synergistyczne w odniesieniu do wywoływania neurologicznych objawów ubocznych. Interakcja ta nie dotyczy wyłącznie litu i haloperydolu, jak niegdyś uważano. Również stosowanie litu łącznie z lekami przeciwpadaczkowymi (w tym z karbamazepiną) może nasilać objawy neurologiczne. W wypadku znacznych objawów neurotoksycznych uzasadnione jest przerwanie stosowania leków. Zwykle jest możliwe ponowne rozpoczęcie ich podawania w mniejszych dawkach; nie grozi to wystąpieniem wymienionych wyżej objawów niepożądanych. W razie stosowania terapii elektrowstrząsowej u chorego otrzymującego sole litu może dojść do wystąpienia zespołu majaczeniowego. Z tego względu lit należy odstawić na 2 dni przed rozpoczęciem tej terapii. Łączne stosowanie litu i selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego. Wykaz interakcji litu z innymi lekami podano w tab. 30-5, a wpływ leku na wyniki badań laboratoryjnych przedstawiono w tab. 30-6.

Sole litu 183

TABELA 30-5

INTERAKCJE MIĘDZY LITEM A INNYMI LEKAMI

Klasa i nazwa leku

Działanie na stężenie litu w osoczu

Znaczenie kliniczne

Antybiotyki tetracykliny spektynomycyna

możliwy wzrost: możliwy wzrost

opisy przypadków, prawdopodobnie chodzi głównie o nef-rotoksyczne działanie antybiotyków, podawanie tetra-cyklin nie stwarza większego niebezpieczeństwa

mogą wyzwalać epizody manii, nasilenie drżenia

opisy przypadków wzrostu stężenia litu po podaniu piroksykamu i diklofenaku; sulindak prawdopodobnie nie wywiera większego wpływu

wszystkie leki przeciwpsychotyczne mogą nasilać neurotoksyczność litu


	Trójpierścieniowe leki	nieznane
	przeciwdepresyjne
	Leki przeciwzapalne
	ibuprofen	wzrost
	indometacyna	wzrost
	naproksen	wzrost
	fenylobutazon	wzrost

Leki przeciwpsychotyczne Chlorpromazyna

prawdopodobnie powoduje wzrost stężenia litu w erytrocytach

prawdopodobnie zwiększa stężenie litu w osoczu

prawdopodobnie zwiększa stężenie litu w erytrocytach

haloperydol Perfenazyna tiorydazyna

Leki działające na układ sercowo-naczyniowy digoksyna

inhibitory ACE metylodopa diltiazem werapamil

Leki moczopędne inhibitory anhydrazy węglanowej acetazolamid

Diuretyki pętlowe furosemid kwas etakrynowy

Diuretyki działające na kanalik dalszy tiazydy

opisy przypadków splątania oraz bradykardii

opisy przypadków toksyczności, niewydolności nerek

opisy przypadków neurotoksyczności neurologicznej

zwiększenie wydalania litu

nieznane

wzrost

nieznane

zmiejszenie

niejasne niejasne

może zwiększać stężenie litu

wzrost

dobrze udokumentowana inter

184 Farmakoterapia w zaburzeniach psychicznych

TABELA 30-5 (cd.)

INTERAKCJE MIĘDZY LITEM A INNYMI LEKAMI

Klasa i nazwa leku

Działanie na stężenie litu w osoczu

Znaczenie kliniczne


	metolazon	wzrost
	chlortalidon	wzrost
	Diuretyki osmotyczne
	mannitol	zmniejszenie
	mocznik	zmniejszenie
	Leki oszczędzające potas
	triamteren	wzrost
	spironolakton	wzrost
	amiloryd	niejasne
	Ksantyny
	teofilina	zmniejszenie
	kofeina	zmniejszenie
	Leki blokujące przewodni-
	ctwo nerwowo-mięśniowe
	sukcynylocholina	nieznane
	bromek pankuronium	nieznane
	Inne
	chlorek sodu	zmniejszenie
	dwuwęglan sodu	zmniejszenie
	metronidazol	zwiększenie
	karbamazepiną	nieznane
	preparaty jodu	nieznane
	alkohol	nieznane

akcja polegająca na zwiększaniu stężenia litu

zwiększenie wydalania litu

mogą zwiększać stężenie litu

mogą być używane do leczenia wielomoczu wywołanego podawaniem litu

zwiększają wydalanie litu

może wydłużać zablokowanie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego

zwiększa wydalanie litu

alkalizacja moczu zwiększa wydalanie litu

opisy działania toksycznego, uszkodzenie nerek

może mieć działanie synergistyczne w leczeniu manii i depresji, opisy przypadków neurotoksyczności

mogą mieć synergistyczne działanie zmniejszające czynność gruczołu tarczowego

zwiększa toksyczność litu u zwierząt, nadużycie alkoholu może powodować wzrost szczytowego stężenia litu

opisy przypadków toksyczności litu oraz zmian stężenia fenytoiny

zaburzenie wytwarzania bodźców w węźle zatokowym

fenytoina

chinidyna digoksyna

możliwy wzrost

nieznane nieznane

Według: J.L. Kinney-Parker, M.P. Frankhauser: Bipolar disorder. W: Pharmacotherapy: A Pathophysiologic Approach, J.T. DiPiro, R.L. Talbert, P.E. Hayes, G.C. Yee, L.M. Posey (red.), s. 741. Elsevier, New York, 1989 (cyt. za zgodą).



	Sole litu 185 TABELA 30-6 MOŻLIWOŚCI WPŁYWU LITU NA WYNIKI BADAŃ LABORATORYJNYCH Oznaczana wartość Wpływ litu Leukocyty zwiększenie liczby Glukoza w surowicy zwiększenie stężenia Magnez w surowicy zwiększenie stężenia Potas w surowicy zmniejszenie stężenia Kwas moczowy w surowicy zmniejszenie stężenia Tyroksyna w surowicy zmniejszenie stężenia Kortyzol w surowicy zmniejszenie stężenia w godzinach przedpołudniowych Parathormon w surowicy zwiększenie stężenia w związku z obecnością gruczolaka Wapń w surowicy zwiększenie stężenia z powodu wzrostu aktywności parat- hormonu Fosfor w surowicy zmniejszenie stężenia z powodu zwiększonej aktywności parathormonu Źródło: A. Doupe, M. Szuba: Lithium and other antimanic agents. W: The Handbook of Psychiatry. Residents of the UCLA Department of Psychiatry, s. 386. Year Book Medical Publishers, Chicago, 1990 (cyt. za zgodą).

	Więcej na ten temat zob. w: J.W. Jefferson, J.H. Greist: Lithium, CTP/YI, rozdz. 32.16, s. 2022-2031.

Kategorie

książki

apteka

Psychofarmakologia 30 - Sole litu

Psychofarmakologia 30 - Sole litu

Kategorie

Baśnie 1001 nocy, Opowieść o człowieku który jadał haszysz

Opowieść o człowieku, który jadł haszysz

Kodeina 300 mg - pierwszy raz + hydroksyzyna 10 mg

Peyotl by Witkacy (Stanisław Ignacy Witkiewicz)

Pierwszy test benzydaminy