HELP – dla życia bez tytoniu Opodatkowanie wyrobów tytoniowych w Unii Europejskiej 28/02/2006 Polityka podatkowa pozostaje w dalszym ciągu najskuteczniejszym sposobem ograniczania używania tytoniu, jednak jej zniechęcający wpływ na palaczy słabnie z powodu marek dyskontowych krajów, w których obowiązują niskie stawki podatkowe, intensywnego handlu transgranicznego, niżej opodatkowanych półproduktów do samodzielnego skręcania papierosów, a także przemytu oraz handlu podrabianymi wyrobami. Tradycja ustawodawstwa Wspólnoty Europejskiej regulującego opodatkowanie wyrobów tytoniowych sięga 30 lat wstecz. Wprawdzie udało się poczynić pewne postępy w zakresie ujednolicenia systemu opodatkowania tytoniu na szczeblu unijnym, jednak nadal aktualny pozostaje problem istotnych różnic =w cenach i wysokości stawek podatkowych od wyrobów tytoniowych w poszczególnych państwach Unii Europejskiej. Przykładowo, • Cena paczki papierosów znanej na całym świecie marki w styczniu 2006 roku wynosiła 1,07 euro na Łotwie, a około 7,50 euro w Wielkiej Brytanii. • Stawki podatku od papierosów z najpopularniejszej kategorii cenowej wynosiły w lipcu 2005 roku od 60% na Łotwie do 80% we Francji (1). Według Banku Światowego podwyżka cen stanowi najskuteczniejszy i najbardziej efektywny środek zniechęcający do palenia tytoniu – szczególnie w odniesieniu do młodych ludzi oraz osób o niskich dochodach, które z konieczności muszą silnie reagować na zmiany cen. W państwach o wysokich dochodach podwyżka cen o 10% powoduje spadek spożycia o około 4%(2). Cena papierosów ma wpływ zarówno na decyzję o rozpoczęciu palenia, jak i o porzuceniu nałogu. Wpływ trwałej podwyżki cen wyrobów tytoniowych na postawy osób aktualnie palących będzie w dalszej perspektywie czasowej lepiej widoczny niż w najbliższej przyszłości, bowiem zmiana zachowań osoby uzależnionej od tytoniu jest bardziej złożona. W niektórych krajach europejskich, takich jak Francja, Niemcy czy Holandia, nastąpił radykalny wzrost cen papierosów. Wpływ tego wzrostu można zilustrować na przykładzie Francji. W latach 1999-2003 liczba osób palących we Francji zmniejszyła się o 12%. Więcej osób palących zadeklarowało chęć porzucenia nałogu; w roku 2003 deklarując chęć porzucenia nałogu, osoby palące jako najważniejszy powód wymieniały cenę papierosów (w roku 1999 powód ten wymieniano dopiero jako czwarty pod względem ważności)(3). Istnieją wprawdzie dowody wskazujące na fakt, że wyższe stawki podatkowe skutkują spadkiem spożycia wyrobów tytoniowych, jednak wpływ wzrostu podatków na popularność palenia osłabiają następujące czynniki: 1. Ręcznie skręcane papierosy. W większości państw Unii Europejskiej tytoń przeznaczony do samodzielnego skręcania papierosów jest opodatkowany niżej niż papierosy. Wzrost cen papierosów może sprawić, że osoby palące porzucą gotowe wyroby tytoniowe na rzecz ręcznie skręcanych papierosów. Za przykład ponownie może posłużyć Francja, gdzie sprzedaż tytoniu do samodzielnego skręcania papierosów wzrosła w 2004 roku o 12% (4). Należy więc zrównać stawki podatków od tytoniu do samodzielnego skręcania papierosów ze stawkami podatku od gotowych papierosów, aby zapobiec zastępowaniu papierosów tą formą wyrobów tytoniowych. 2. Nasilony handel transgraniczny z sąsiednimi państwami, w których obowiązują niższe ceny. Wpływ wzrostu cen może ulec osłabieniu wskutek nasilonego handlu transgranicznego z ościennymi państwami, w których obowiązują niższe ceny. Za przykład posłużyć może Finlandia, w której handel transgraniczny prowadzi się przede wszystkim z Estonią. Ustalono, że rocznie ma miejsce 2,5 miliona wyjazdów o charakterze handlowym z Finlandii do Estonii. Innym przykładem może być Luksemburg (około 450 tys. mieszkańców), gdzie sprzedaż papierosów wzrosła wskutek podniesienia stawki podatku od wyrobów tytoniowych w państwach sąsiednich (z 5,6 miliarda papierosów w 2003 roku do 6,5 miliarda papierosów sprzedanych w 2004 roku).(5) 3. Pojawienie się na rynku marek dyskontowych oraz tanich marek papierosów. W roku 2004 w Belgii (6) oraz w Wielkiej Brytanii (7) marki dyskontowe zdobyły udział w rynku sięgający około 10%. Marki dyskontowe nie tylko sprawiają, że papierosy stają się artykułem o przystępnej cenie, ale także mogą prowadzić do konkurencji cenowej. Konkurencja ze strony marek dyskontowych w 2005 roku spowodowała spadek cen najpopularniejszych międzynarodowych marek papierosów na Węgrzech i w Belgii. 4. Elastyczne ustalanie cen przez producentów wyrobów tytoniowych. Aby uniknąć trzeciej na przestrzeni 18 miesięcy podwyżki ceny paczki papierosów, producent wiodącej niemieckiej marki papierosów obniżył we wrześniu 2005 roku ilość papierosów w paczce z 19 do 17 sztuk(8). Pomimo podwyżki stawki podatkowej o 10%, cena paczki papierosów spadła, co wywołało u osób palących mylne przekonanie, że cena nie zmieniła się. 5. Nasilony proceder podrabiania papierosów oraz zwiększone zagrożenie przemytem. Nowym zjawiskiem na rynku europejskim są podrabiane papierosy. W 2003 roku w Wielkiej Brytanii udział podrabianych papierosów w rynku nielegalnych wyrobów tytoniowych wyniósł 25% do 30%(9). Trudno ocenić rozmiary obrotu podrabianymi papierosami, jednak nie ulega wątpliwości, że w niektórych krajach UE udział rynkowy podrabianych papierosów wzrasta. 6. Furtki w przepisach, takie jak niemieckie „sticks” i “singles”. W trzecim kwartale 2005 roku całkowita sprzedaż odnotowana przez producentów papierosów spadła o 13% w porównaniu do roku poprzedniego. Wprowadzone niedawno podwyżki cen były głównym powodem spadku spożycia papierosów, a zarazem wzrostu spożycia innych wyrobów tytoniowych takich jak tzw. „singles” czy „sticks” (opodatkowanych według nieporównywalnie korzystniejszej stawki). Producenci wyrobów tytoniowych w Niemczech sprzedawali nisko opodatkowane, gotowe porcje zrolowanego tytoniu – znane jako tzw. „singles” lub „sticks” – wraz z dopasowanymi do nich rulonikami bibuły w cenie o połowę niższej od ceny normalnych papierosów, korzystając z istniejącej w ustawodawstwie niemieckim luki podatkowej. Wyrokiem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 10 listopada 2005 roku wykorzystanie tej furtki w przepisach przez niemieckich producentów uznano za niezgodne z prawem; ustalono, że sprzedawany luzem tytoń w postaci zrolowanej powinien być klasyfikowany podobnie jak papierosy, a co za tym idzie, powinien być opodatkowany według takiej samej stawki(10). ŹRÓDŁA (1) Komisja Europejska, Tabele akcyz, Część III; Wyroby tytoniowe, lipiec 2005. (2) Bank Światowy. Kontrola handlu tytoniem w zarysie, Washington DC, 2003,
www.worldbank.org/tobacco (3) Inpes, Tabac,l´offensive: 1.8 million de fumeurs en moins. Komunikat prasowy, 1 luty 2004, Paryż.
www.inpes.sante.fr/30000/pdf/0402_synthese_tabac.pdf (4) Sprzedaż tytoniu do samodzielnego skręcania papierosów w 2004 roku we Francji wyniosła 7861 ton, czyli 12, 4% więcej niż w 2003 roku. Źródło: Revue de tabacs, Le marché français du tabac en 2004, Février 2005, strona 6. (5) Sprzedaż papierosów w Luksemburgu w 2001 roku wyniosła 4777 milionów sztuk, w 2002 roku – 5788 milionów sztuk, w 2003 roku – 5618 milionów sztuk, w 2004 roku – 6475 milionów sztuk i w 2005 roku – 5204 milionów sztuk. Źródło: UEBL. (6) Źródło: Retail 29 Januari 2005, strona 29. (7) Źródło: Kampania na rzecz walki z paleniem i promocji zdrowia, Londyn, Wielka Brytania. (8) Paczka papierosów wiodącej niemieckiej marki kosztowała 4 euro za 19 sztuk w paczce w sierpniu 2005 roku i 3,80 euro za 17 sztuk w paczce we wrześniu 2005 roku. Cena sztuki wzrosła, lecz cena paczki nie. (9) Źródła: Cło i akcyza, Londyn, Wielka Brytania. (10)
http://curia.eu.int/
http://pl.help-eu.com/
