|
Antagoniści kanału wapniowego
|
||
|
tłum. M. Rzewuska
|
||
|
Czterech przedstawicieli
antagonistów kanału wapniowego (zwanych także blokerami
kanału wapniowego) jest zarejestrowanych w Stanach
Zjednoczonych i znalazło zastosowanie w neurologii i
psychiatrii. Są to (ryc. 3-1): werapamil (Lekoptin,
Isoptin), nimodypina (Nimotop), diltiazem (Poltiazem) i
nifedypina (Cordafen, Adalat). Podstawowymi wskazaniami do
stosowania tych leków są: nadciśnienie, dusznica bolesna,
pewne rodzaje zaburzeń rytmu serca; w psychiatrii
najczęściej stosuje się je w zaburzeniach afektywnych
dwubiegunowych typu I.
|
||
|
DZIAŁANIE FARMAKOLOGICZNE
Jony wapnia są wtórnym
przekaźnikiem wewnątrzkomórkowym. W obrębie neuronu jony
wapnia spełniają wiele funkcji, m.in. aktywują zależną od
wapnia kinazę proteinową. Antagonistów kanału wapniowego
hamujących wnikanie jonów wapnia do neuronów określa się
w zależności od natężenia jako antagonistów typu L.
Antagoniści ci hamują otwieranie kanału, wiążąc się z
nim. Nifedypina i nimodypina wiążą się z kanałem
wapniowym w innych miejscach niż werapamil i
diltiazem.
Antagoniści kanału wapniowego
dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, ulegają
biotransformacji w wątrobie, podlegając efektowi
pierwszego przejścia. Po zastosowaniu pojedynczej dawki
stężenie poszczególnych leków we krwi jest różne, zależy
ono m.in. od indywidualnych właściwości organizmu. Lekiem
z tej grupy najczęściej w psychiatrii stosowanym jest
werapamil. Okres jego półtrwania po jednorazowej dawce
wynosi 2-8 h; okres półtrwania wzrasta od 5 do 12 h w
ciągu kilku kolejnych dni leczenia. Według danych z
niektórych badań lek ten przenika przez barierę krewmózg
i w płynie mózgowo-rdzeniowym osiąga stężenie wynoszące
0,05% stężenia we krwi.
WSKAZANIA
Przełomy nadciśnieniowe
związane ze stosowaniem IMAO
Nifedypina m.in. szybko obniża
ciśnienie tętnicze krwi, może więc być stosowana w
przełomie nadciśnieniowym, który zdarza się podczas
leczenia inhibitorami monoaminooksydazy (IMAO). Pacjenta
należy poinstruować, aby rozgryzł kapsułkę 20 mg
nifedypiny i połknął jej zawartość z wodą, a następnie
skontaktował się ze swoim lekarzem lub udał do pogotowia.
Sprzeczne są opinie na temat skuteczności takiego
postępowania.
|
||
|
Dwubiegunowe zaburzenia
afektywne
Najczęstszym wskazaniem do
stosowania antagonistów kanału wapniowego jest
krótkotrwałe i podtrzymujące leczenie w dwubiegunowych
zaburzeniach afektywnych typu I, zwłaszcza u chorych,
którzy nie tolerują soli litu, karbamazepiny (Tegretol) i
pochodnych kwasu walproinowego (Depakine, Depakote) lub
na te leki nie reagują. W badaniach klinicznych
częściej
|
||
|
||
|
Ryc. 3-1. Budowa cząsteczkowa
inhibitorów kanału wapniowego
|
||
|
oceniano rezultaty stosowania
werapamilu. Wskazują one na jego przydatność, co
potwierdzono także w ślepej próbie z użyciem placebo. W
razie łączenia tego leku z litem, karbamazepiną lub kwasem
walproinowym należy zachować ostrożność ze względu na
możliwość wystąpienia interakcji lękowych. U niektórych
pacjentów, którzy przyjmowali antagonistów kanału
wapniowego i sole litu, obserwowano objawy neurotoksyczne,
dyskinezy i bradykardię.
|
||
|
Antagoniści kanału wapniowego
33
Zaburzenia
motoryczne
W wielu doniesieniach opisano
poprawę podczas stosowania antagonistów kanału wapniowego
w zaburzeniach motorycznych; wymaga to jednak
potwierdzenia w badaniach kontrolowanych. Zaburzenia te
obejmowały późne dyskinezy, zespół Gillesa de la
Tourette'a i pląsawicę Huntingtona.
Inne
zaburzenia
Wiele badań nie potwierdziło
skuteczności antagonistów kanału wapniowego w
schizofrenii, chociaż niektóre doniesienia dowodzą pewnej
poprawy w zakresie objawów depresyjnych i negatywnych.
Antagoniści kanału wapniowego nie wykazują działania
terapeutycznego w zespołach depresyjnych. Inne
ewentualne zastosowania obejmują: zespół napięcia
przedmiesiączkowego, otępienie typu Alzheimera, lęk
napadowy, stany bólu i zaburzenia zachowania.
WSKAZÓWKI
KLINICZNE
Werapamil jest dostępny w
tabletkach po 40, 80 i 120 mg oraz w tabletkach o
powolnym uwalnianiu po 120, 180 i 240 mg. Jest dostępny
także w ampułkach po 2,5 mg/ml. Dawkowanie rozpoczyna się
od 40 mg 3 x dz., następnie dawkę się podwyższa co 4-5
dni do 80-120 mg podawanych 3 x dz. Należy rutynowo
kontrolować ciśnienie krwi, tętno i EKG (u pacjentów w
wieku powyżej 40 r.ż. i u chorych z przebytymi
schorzeniami serca). Diltiazem jest dostępny w tabletkach
po 30, 60, 90 i 120 mg i w kapsułkach po 60, 90 i 120 mg.
Leczenie rozpoczyna się od dawki 30 mg doustnie 4 x dz.,
dawkę można zwiększyć maksymalnie do 360 mg na dobę.
Nifedypina jest dostępna w kapsułkach po 10 i 20 mg i w
kapsułkach po 30 i 60 mg oraz w tabletkach o powolnym
uwalnianiu po 90 mg. Leczenie rozpoczyna się od dawki 10
mg doustnie 3 lub 4 x dz.; można ją zwiększyć maksymalnie
do dawki dobowej 180 mg. Nimodypina jest dostępna w
kapsułkach po 30 mg; stosuje sieją w dawce 60 mg co 4 h
doustnie przez 21 dni. Na działanie antagonistów kanału
wapniowego bardziej wrażliwi są pacjenci w starszym
wieku. Nie ma danych na temat stosowania ich u
dzieci.
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
Najczęściej występującymi
objawami niepożądanymi podczas stosowania antagonistów
kanału wapniowego są hipotensja i bradykardia, niekiedy
wymagające odstawienia leku. Antagoniści kanału
wapniowego wpływają na przewodzenie
przedsionkowo-komorowe i mogą powodować blok serca,
zwłaszcza u pacjentów w starszym wieku. W przypadkach
chorób mięśnia serca, a zwłaszcza zaburzenia
przewodnictwa, podanie antagonistów kanału wapniowego
wymaga ogromnej ostrożności. Mogą wystąpić zaburzenia z
przewodu pokarmowego, takie jak zaparcia, nudności;
niekiedy zdarzają się suchość w ustach, dolegliwości
żołądkowe lub biegunka. Objawy ze strony o.u.n, to
zawroty i bóle głowy, znużenie. Podczas stosowania
diltiazemu opisano pobudzenie oraz bradykardię zatokową,
blok przedsionkowo-komorowy serca, akatyzję i
parkinsonizm, podczas stosowania nifedypiny depresje, a
werapamilu majaczenie, wzmożone wydzielanie prolaktyny
i mlekotok. Ponieważ leki te przenikają do mleka, nie
należy ich stosować u kobiet karmiących piersią.
INTERAKCJE
U pacjentów, którzy przyjmują
leki działające antagonistycznie w stosunku do receptorów
beta-adrenergicznych, leki obniżające ciśnienie krwi (np.
moczopędne, rozszerzające naczynia,
|
||
|
34 Farmakoterapia w zaburzeniach
psychicznych
inhibitory enzymów biorących
udział w przemianie angiotensyny), leki przeciwarytmiczne
(np. chinidynę), digoksynę (Lanoxin), antagoniści kanału
wapniowego nie mogą być stosowani bez konsultacji z
internistą bądź kardiologiem. Opisano, że werapamil i
diltiazem mogą (w odróżnieniu od nifedypiny) zwiększać
ryzyko wystąpienia objawów neurotoksycznych podczas
stosowania karbamazepiny. Cymetydyna (Tagamet) zwiększa
stężenie we krwi nifedypiny oraz diltiazemu.
Więcej na ten temat zob. w:
G.W. Arana, A.B. Santos: Calcium Channel Inhibitors,
CTP/VI, rozdz. 32.10, s. 1861-1964.
|
||