Tendencje wskazują, że spożycie narkotyków w całej UE utrzymuje się na wysokim poziomie. Ostatnie badania wykazały, że 14,1% mieszkańców Litwy i 28,9% mieszkańców UE przynajmniej raz w życiu zażywało narkotyki.
Szacuje się, że w krajach UE 83,4 mln, czyli 29% osób w wieku 15–64 lat, przynajmniej raz w życiu zażyło narkotyków, przy czym odsetek mężczyzn (50,5 mln) jest wyższy niż kobiet (33 mln) – wynika z danych Departamentu Kontroli Narkotyków, Tytoniu i Alkoholu. Na Litwie 14,1% populacji w wieku 15–64 lat przynajmniej raz w życiu próbowała narkotyków: 21,2% mężczyzn i 7% kobiet.
W 2021 r. departament po raz piąty zlecił przeprowadzenie badania dotyczącego rozpowszechnienia zażywania substancji psychoaktywnych w populacji ogólnej. Głównym celem tego badania, podobnie jak poprzednich, było zebranie i ocena standaryzowanych danych dotyczących rozpowszechnienia zażywania środków odurzających i substancji psychotropowych, napojów alkoholowych, tytoniu i innych produktów zawierających nikotynę w populacji ogólnej, ocena wzorów zachowań i postaw ludności Litwy wobec zażywania substancji psychoaktywnych oraz ocena związku między cechami społeczno-demograficznymi respondentów a zażywaniem substancji psychoaktywnych
– poinformował w komunikacie dla TVP Wilno Departament Kontroli Narkotyków, Tytoniu i Alkoholu.
W dniach od 17 września do 14 listopada 2021 r. przeprowadzono bezpośrednie wywiady z 2501 stałymi mieszkańcami Litwy w wieku 15–64 lat. Respondenci zostali wybrani przy użyciu wieloetapowej metody doboru próby probabilistycznej.
Według sondażu 14,1% mieszkańców Litwy w wieku 15–64 lat przynajmniej raz w życiu zażyło przynajmniej jednego narkotyku. 4,5% ankietowanych przyznało, że zażyło przynajmniej jednego narkotyku w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 1,6%. W ciągu ostatnich 30 dni.
Narkotyki bardziej rozpowszechnione wśród mężczyzn
Zażywanie narkotyków było bardziej rozpowszechnione wśród mężczyzn niż kobiet: 21,2% mężczyzn i 7% kobiet zgłosiło, że zażywało narkotyki przynajmniej raz w życiu, a 7,2% mężczyzn i 1,9% kobiet zgłosiło, że zażywało narkotyki w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Zażywanie narkotyków było także bardziej rozpowszechnione w młodszej populacji (15–34 lata) niż w starszej (35–64 lata)
– wskazuje się.
W porównaniu z danymi z 2016 r. nieznacznie wzrosła liczba osób zażywających narkotyki: z 11,5% przynajmniej raz w życiu w 2016 r. do 14,1% w 2021 r., z 3,1% do 4,5%. W ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz z 1,3% do 1,6% w ciągu ostatnich 30 dni.
Marihuana najpopularniejsza
Najpopularniejszym narkotykiem na Litwie pozostaje marihuana. Według badań ankietowych 13,7% populacji zgłosiło, że przynajmniej raz w życiu zażyło konopie indyjskie. 4,3% respondentów zażyło konopie indyjskie przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 1,5% przynajmniej raz w ciągu ostatnich 30 dni
– podano.
Odsetek kobiet, które zażywały konopie indyjskie, był znacznie niższy niż w przypadku mężczyzn. 6,8% kobiet i 20,7% mężczyzn przynajmniej raz w życiu spróbowało konopi indyjskich, 1,9% kobiet i 6,7% mężczyzn zażywało konopie indyjskie w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 0,3% kobiet i 2,7%. Mężczyzn zażywało konopie indyjskie w ciągu ostatnich 30 dni. Analiza danych według grup wiekowych wykazała, że najwyższy wskaźnik zażywania konopi indyjskich odnotowano w grupie wiekowej 25–34 lat – jeden na czterech respondentów w wieku 25–34 lat zażył konopi indyjskich przynajmniej raz w życiu.
Ecstasy i kokaina wśród popularnych
Po konopiach indyjskich najczęściej zażywanymi narkotykami na Litwie są ecstasy i kokaina. Według badań ankietowych z 2021 r. kokainy przynajmniej raz w życiu użyło 1,8% respondentów, 0,6% w ciągu ostatnich 12 miesięcy i 0,4% w ciągu ostatnich 30 dni. Ecstasy przynajmniej raz w życiu użyło 1,8% respondentów, 0,4% w ciągu ostatnich 12 miesięcy i 0,1% w ciągu ostatnich 30 dni. Amfetaminy przynajmniej raz w życiu użyło 1,4% populacji, 0,2% w ciągu ostatnich 12 miesięcy i 0,1% w ciągu ostatnich 30 dni
– poinformowano.
Rozpowszechnienie zażywania kokainy w kraju wzrosło z 0,7% w 2016 r. do 1,8% w 2021 r., a odsetek ludności zażywającej narkotyków innych niż konopie indyjskie wzrósł z 2,8% w 2016 r. do 4,7% w 2021 r., Rozpowszechnienie zażywania innych narkotyków nieznacznie wzrosło, natomiast rozpowszechnienie zażywania heroiny od 2012 r. utrzymuje się na stałym poziomie (0,4%).
Narkotyki rozpowszechniają się na całym świecie
W Europie i na całym świecie rośnie rozpowszechnienie używania narkotyków. Mimo że wspomniane wyżej badania wykazały wzrost wskaźnika zażywania narkotyków w populacji ogólnej, wskaźnik ten na Litwie jest nadal dwukrotnie niższy od średniej unijnej: 14,1% mieszkańców Litwy i 28,9% mieszkańców UE przynajmniej raz w życiu zażywało narkotyków. Zażywanie narkotyków przez kobiety na Litwie jest trzykrotnie rzadsze niż średnia w UE. 7% kobiet na Litwie i 21,4% w UE przynajmniej raz w życiu zażyło narkotyki
– napisano.
Zażywanie narkotyków jest zjawiskiem złożonym i nie ma jednego czynnika determinującego. Niektóre z najważniejszych czynników, które już obecnie decydują o skali i charakterze problemów związanych z narkotykami dziś i w przyszłości, mają charakter zewnętrzny. Globalizacja, rozwój technologii informacyjnych i zmiany demograficzne mają duży wpływ na obecne i przyszłe problemy narkotykowe. Tendencja ta jest już widoczna, ponieważ rynek narkotykowy i charakter zażywania narkotyków stają się coraz bardziej dynamiczne, złożone i wzajemnie powiązane w skali globalnej. Pomimo działań prohibicyjnych europejski rynek narkotykowy, którego częścią jest Litwa, stał się powszechnie dostępny dla szerokiej gamy narkotyków o coraz większej czystości i sile działania.
Narkotyki coraz łatwiej dostępne
Na zażywanie narkotyków duży wpływ ma podaż i dostępność. Powyższe badanie wykazało, że wzrosło nie tylko zażywanie narkotyków, ale także postrzegana dostępność narkotyków. W porównaniu z badaniem z 2016 r., w 2021 zmniejszył się odsetek osób, które uważały, że zdobycie narkotyków w ciągu 24 godzin byłoby dla nich niemożliwe (59,2% w 2016 r., 52,9% w 2021 r.). W 2021 r. 12,3% uczestników badania uważało, że zdobycie narkotyków w ciągu 24 godzin w razie potrzeby byłoby dla nich łatwe. Mężczyźni i respondenci w wieku 25–34 lat częściej twierdzili, że łatwo byłoby zdobyć narkotyki w ciągu 24 godzin. Tendencje te są zgodne z rozpowszechnieniem zażywania narkotyków.
Edukacja społeczeństwa
By zapobiegać używaniu narkotyków, potrzebna jest przede wszystkim profilaktyka narkotykowa. Niezbędna jest edukacja społeczeństwa, zwłaszcza młodych ludzi, w zakresie szkód i zagrożeń, skutków ubocznych i wpływu zażywania narkotyków na zdrowie. W tym celu, w projekcie Krajowej Agendy Przeciwdziałania Narkomanii, Tytoniowi i Alkoholowi, Zapobiegania Zażywaniu Narkotyków i Szkodom Związanym z Narkotykami do roku 2035 wzywa się do rozwijania u uczniów umiejętności społeczno-emocjonalnych oraz zdolności do przeciwstawiania się negatywnym wpływom otoczenia poprzez realizację programów profilaktycznych dostosowanych do potrzeb uczniów wszystkich grup wiekowych. Obecnie wszystkie szkoły ogólnokształcące są zobowiązane do zapewnienia każdemu uczniowi udziału w co najmniej jednym spójnym i długoterminowym programie zapobiegania przemocy i używania substancji psychoaktywnych. Programy takie nie są jednak dostosowane do potrzeb studentów szkół wyższych, a wiadomo, że narkotyki i nowe substancje psychoaktywne są często zażywane już na początku studiów. Ważne jest, aby uczniowie i studenci mieli dostęp do różnych środków, metod pracy i sposobów zapobiegania zażywaniu substancji psychoaktywnych, byli informowani o niebezpieczeństwach związanych z mieszaniem, przedawkowaniem, prowadzeniem samochodu pod wpływem substancji psychoaktywnych, chorobach przenoszonych drogą płciową, o kontaktach, które umożliwią im uzyskanie szybkiego i bezpłatnego poradnictwa i potrzebnej pomocy. Programy profilaktyczne powinny być realizowane także przez inne placówki oświatowe: służby zdrowia, organizacje społeczne i pozarządowe, ale bez powielania programów prowadzonych w placówkach oświatowych.
Na Litwie programy profilaktyczne są obecnie realizowane przez urzędy zdrowia publicznego, pedagogiczne służby pomocy psychologicznej lub edukacyjnej, świetlice, otwarte centra i przestrzenie młodzieżowe, ale nie ma synergii ani jasnych mechanizmów zapewniania jakości programów profilaktycznych realizowanych przez te instytucje. Utrudnia to tym instytucjom wzajemne dzielenie się dobrymi praktykami i skutecznymi metodami.
