43 _________________ Przedawkowanie i zatrucie lekami psychotropowymi
	ttum. S. Sidorowicz
	Niebezpieczne są zatrucia samobójcze (nierzadko się zdarzające) lekami psychotropowymi. Według jednej z teorii psychodynamicznych są one wyrazem gniewu chorego na lekarza, który nie potrafi go wyleczyć. Psychiatra musi ocenić ryzyko samobójstwa i w miarę możliwości ograniczać ilość przepisywanego leku. W razie zagrożenia samobójstwem wskazane jest przepisanie jak najmniejszej ilości leku, aby chory nie miał możliwości powtórnego wybrania go na tę samą receptę. Przy bardzo nasilonych skłonnościach samobójczych należy sprawdzać, czy chory przyjmuje lek -- tak by nie zgromadził go w celu zatrucia. Zamach samobójczy zdarza się w początkowym okresie poprawy stanu psychicznego. Z tego powodu nieustannie trzeba zachowywać aż do czasu niemal całkowitej remisji dużą ostrożność przy zapisywaniu leku. Psychiatra musi także pamiętać o możliwości zatrucia się przypadkowego, szczególnie dzieci. Zaleca się przechowywanie leków psychotropowych w bezpiecznym miejscu. W tab. 43-1 na s. 258 zestawiono objawy i metody leczenia zatrucia środkami psychotropowymi. Więcej na ten temat zob. w: J.A. Grebb General Principles of Psychopharmacology, CTP/VI, rozdz. 32.1, s. 1895-1909.

	TABELA 43-1 LEKI STOSOWANE W PSYCHIATRII: PRZEDAWKOWANIE I ZATRUCIE
	Lek	Dawka toksyczna lub śmiertelna*	Dolegliwości i objawy	Leczenie+
	Antag oniści i tor; i beta-a ner tiicznei!	:p- Propranolol 1 g	spadek ciśnienia tętniczego krwi, bra­dykardia, drgawki, śpiączka, skurcz oskrzeli, niewydolność serca	leczenie objawowe: prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka bezpośrednio po zażyciu leku; w razie potrzeby (śpiączka, drgawki, brak od­ruchu wymiotnego) płukanie żołądka po intu­bacji i uszczelnieniu mankietu rurki intubacyj-nej; bradykardia: atropina dożylnie; jeżeli nie ustępuje izoproterenol dożylnie, a gdy za­wiodą środki farmakologiczne rozrusznik; znaczny spadek ciśnienia krwi norepinefryna (Levonor) lub dopamina; drgawki diazepam (Relanium) dożylnie; zaburzenie czynności ser­ca i hipotonia glukagon; skurcz oskrzeli teofilina lub agoniści B2; niewydolność serca leki moczopędne oraz glikozydy nasercowe postępowanie wspomagające i objawowe; jeżeli są wskazania płukanie żołądka (po intuba­cji i uszczelnieniu rurki intubacyjnej); nie jest wskazane wywoływanie wymiotów; solne środ­ki przeczyszczające; leczenie hipotensji zgod­nie z ogólnymi zasadami (unikać epinefryny); objawy pozapiramidowe leki antycholiner­giczne; niekiedy wskazana jest transfuzja wy­mienna krwi; odpowiednie postępowanie w razie polekowego uspokojenia oraz hipotermii
	Antagoniści re­ceptora dopa­miny	donoszono o przy­padkach śmierci wskutek przyjęcia dawek następują­cej wielkości: Chlor­promazyna 26 g (u dorosłych), 350 mg (u dzieci), i inne fenotiazy­ny 1050 mg-10,5 g, tiotyksen 2,5-4 g	polekowe uspokojenie, ciężkie obja­wy pozapiramidowe, zaburzenia świadomości, podniecenie psycho­ruchowe, działanie hamujące na funkcję o.u.n., śpiączka, arytmie, zwężenie źrenicy, drżenie, skurcze mięśniowe, sztywność mięśni, drgawki, suchość błony śluzowej jamy ustnej, porażenie jelit, zabu­rzenia połykania, obniżenie napię­cia mięśniowego, duszność, hipo-termia, zapaść naczynioruchowa, niewydolność oddechowa, nagły bezdech zaburzenia orientacji, omamy wzro­kowe, jakościowe zaburzenia świa-
	Amantadyna	2,5 g		prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka bez­pośrednio po przyjęciu leku; postępowanie ob-

	Amfetamina	domości, agresja, źrenice nieznacz­nie rozszerzone i leniwie reagujące na światło, zatrzymanie moczu, za­burzenia równowagi kwasowo-za-sadowej, śpiączka		jawowe; utrzymanie drożności dróg oddecho­wych; monitorowanie funkcji układu krążenia i oddechowego; tlenoterapia; oznaczanie pH moczu, dobowa zbiórka moczu; elektrolity su­rowicy krwi; zakwaszenie zwiększa szybkość wydalania środka; intensywna diureza (w ra­zie potrzeby płyny podać we wlewie dożyl­nym); kontrola ciśnienia tętniczego krwi; cią­gła obserwacja chorego; odpowiednie leczenie napadów drgawkowych, zaburzeń psychicz­nych, zatrzymania moczu, zaburzeń rytmu serca, pobudzenia; w leczeniu zaburzeń pocho­dzenia ośrodkowego wskazana jest fizostygmi-na; w zaburzeniach psychicznych podaje się chlorpromazynę; leki adrenergiczne mogą się przyczyniać do wystąpienia arytmii komorowej prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka nawet wiele godzin po przyjęciu środka (lek bardzo długo wchłania się przez błonę ślu­zową żołądka); zmniejszenie napływu bodźców z otoczenia; leki przeciw obrzękowi mózgu i przeciwgorączkowe; dializa otrzewnowa; pod­niecenie: Chlorpromazyna (w razie potrzeby co 30 min) domięśniowo 0,5 - 1 mg/kg lub doust­nie; w razie zatrucia mieszanego amfetaminą i barbituranami podaje się połowę dawki chlor­promazyny gorączka: przecieranie gąbką zmoczoną w zim­nej wodzie (nie w alkoholu!), owijanie w zimne mokre prześcieradła leczenie wspomagające: utrzymanie drożności dróg oddechowych i podtrzymanie oddechu; leczenie przeciwwstrząsowe; w okresie 30 min po przyjęciu barbituranu węgiel aktywowa­ny, a w okresie 4 h po zażyciu środka płu­kanie żołądka i aspirowanie treści żołądkowej;
		100 mg	euforia, drażliwość, nadmierna ak­tywność psychoruchowa, przyśpie­szenie mowy, utrata łaknienia, wy­górowanie odruchów, bezsenność, suchość błony śluzowej jamy ust­nej, bóle w okolicy klatki piersio­wej, arytmia, zaburzenia przewod­nictwa serca, zaburzenia uwagi, niepokój, psychotyczne objawy wy­twórcze
	Barbiturany	10-krotnie większa niż dobowa dawka lecznicza (np. Se­kobarbital 1-2 g)	majaczenie, dezorientacja, podniece­nie, bóle głowy, zahamowanie fun­kcji o.u.n, i ośrodka oddechowe­go od patologicznej senności do głębokiej śpiączki, brak odruchów, zapaść krążeniowa

	TABELA 43-1 (cd.) LEKI STOSOWANE W PSYCHIATRII: PRZEDAWKOWANIE I ZATRUCIE
	Lek	Dawka toksyczna lub śmiertelna*	Dolegliwości i objawy	Leczenie +
	Benzodiazepiny	dawka toksyczna: diazepam 2 g, chlordiazepoksyd 6 e	dyzartria, zaburzenia koordynacji ru­chów, senność patologiczna, za­burzenia świadomości, śpiączka, osłabienie odruchów, obniżenie ci­śnienia tętniczego krwi	wielokrotne podanie węgla drzewnego przez sondę żołądkową niekiedy skraca czas trwa­nia śpiączki; podtrzymanie funkcji życiowych; kontrola równowagi wodno-elektrolitowej; al­kalizacja moczu zwiększa wydalanie mefobar-bitalu, aprobarbitalu, fenobarbitalu; intensy­wna diureza, gdy zachowana jest prawidłowa funkcja nerek; w ciężkich przypadkach wskaza­na jest hemodializa lub dializa otrzewnowa postępowanie ogólnie wspomagające; prowoka­cja wymiotów wkrótce po zażyciu leku u cho­rego przytomnego; w śpiączce: płukanie żołąd­ka po intubacji i uszczelnieniu mankietu rurki intubacyjnej; solne środki przeczyszczające i węgiel drzewny aktywowany; utrzymanie droż­ności dróg oddechowych i podtrzymywanie funkcji życiowych; podawanie dożylne pły­nów; obniżenie ciśnienia tętniczego krwi: nor-epinefryna (Lerivon) lub metaraminol; z za­chowaniem największej ostrożności niekiedy stosuje się flumazenil opróżnienie żołądka płukaniem i aspiracją treś­ci; wlewy dożylne płynów przy obniżeniu ciś­nienia krwi u chorego przytomnego: prowokacja wymiotów za pomocą korzenia wymiotnicy; w zaburze­niu świadomości i stanach drgawkowych: płu­kanie żołądka po intubacji i uszczelnieniu rur­ki intubacyjnej; podtrzymanie funkcji życio­wych; w okresie 12 h po zażyciu bupropio-
	Bromokryptyna Bupropion	doniesiono o przeży­ciu osoby po przy­jęciu 225 mg chorzy przeżyli po przyjęciu 850-4200 mg; śmierć powo­dują znacznie wię­ksze dawki	znaczne obniżenie ciśnienia tętnicze­go krwi, nudności, wymioty, zabu­rzenia psychiczne drgawki, śpiączka, omamy, tachy­kardia

	Buspiron dawka toksyczna 375 mg (ustalona na podstawie ba- dań), nie jest zna- na dawka śmiertel na Dantrolen brak danych		zawroty głowy, senność, nudności, wymioty, zwężenie źrenic, roz-strzeń żołądka	nu węgiel aktywowany co 6 h; pokrycie niedoboru płynów; monitorowanie EKG i EEG przez 48 h; drgawki benzodiazepiny dożyl­nie postępowanie objawowe i wspomagające; pro­wokacja wymiotów lub płukanie żołądka po zażyciu dużej dawki (po intubacji i uszczelnie­niu rurki intubacyjnej); podtrzymanie funkcji życiowych postępowanie wspomagające; natychmiastowe płukanie żołądka; monitorowanie EKG; du­że ilości płynów dożylnie; utrzymanie drożno­ści dróg oddechowych, w razie potrzeby re­spirator; uważna obserwacja chorego leczenie objawowe, płukanie żołądka i aspiracja treści żołądkowej
			zaburzenia mowy i ostrości widze­nia, dolegliwości ze strony prze­wodu pokarmowego i krwawienia, uszkodzenie funkcji wątroby, nud­ności, wymioty, działanie hamu­jące na o.u.n. ból głowy, zaczerwienienie skóry, po-lineuropatia obwodowa i nerwu wzrokowego, uszkodzenie błon śluzowych, objawy psychotyczne
	Disulfiram	opisano 6 przypad­ków śmiertelnych po zażyciu 0,5-1 g disulfiramu przy stężeniu alkoholu we krwi 1 mg/ml; zażycie 30 g disul­firamu prowadzi do ciężkiego zatru­cia dawka terapeutyczna nie powinna prze­kraczać 8 g/d. opisano zgon po za­życiu 6 g, znane są przypadki przeży­cia po przyjęciu 50 g i 100 g
	L-dopa		bicie serca, arytmie, skurcze powiek, objawy psychotyczne	leczenie objawowe; utrzymanie drożności dróg oddechowych; płukanie żołądka; monitoro­wanie EKG; płyny dożylnie; w razie potrze­by leki antyarytmiczne leczenie wspomagające; płukanie żołądka (po intubacji i uszczelnieniu rurki intubacyjnej); utrzymanie drożności dróg oddechowych; tle-noterapia; leczenie zaburzeń krążenia; utrzy­manie prawidłowej ciepłoty ciała; gazometria; obserwować zmiany w płucach; przyśpieszenie
	Etchlorwinol		obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. hipotermia, zaburzenia oddycha­nia, bezdech, głęboka śpiączka (utrzymująca się kilka dni kil­ka tygodni), brak odruchów, roz­szerzenie źrenic, bradykardia

	TABELA 43-1 (cd.) LEKI STOSOWANE W PSYCHIATRII: PRZEDAWKOWANIE I ZATRUCIE
	Lek	Dawka toksyczna lub śmiertelna*	Dolegliwości i objawy	Leczenie +
	Fenfluramina	najmniejsza dawka śmiertelna u doro­słej osoby 2 g, a u dziecka 460 mg; największa znana dawka, która nie doprowadziła do śmierci dorosłej osoby 1,8 g	senność, podniecenie, zaczerwienie­nie skóry, drżenia, jakościowe za­burzenia świadomości, dreszcze, hiperwentylacja, źrenice rozsze­rzone i nie reagujące na światło, tachykardia, wysoka gorączka, śpiączka, drgawki, zatrzymanie serca	eliminacji leku hemoperfuzją przez kolumnę żywicową (Amberlite XAD-4); niekiedy wska­zana jest hemodializa lub dializa otrzewnowa leczenie objawowe i wspomagające; płukanie żo­łądka; węgiel drzewny aktywowany; w przy­padku szczękościsku i konieczności płukania żołądka intubacja; podtrzymanie oddechu; monitorowanie serca; w razie potrzeby defi­brylacja, kardiowersja i wspomaganie odde­chu; nadmierne napięcie mięśni i drgawki: dia­zepam lub fenobarbital; tachykardia pro-pranolol; skurcze dodatkowe komorowe li­dokaina; wysoka gorączka: Chlorpromazyna; intensywna diureza z zastosowaniem chlorku amonu przyśpiesza wydalanie leku leczenie objawowe i wspomagające; utrzymanie drożności dróg oddechowych; monitorowanie EKG oraz funkcji życiowych; płukanie żołąd­ka (po intubacji i uszczelnieniu rurki intuba-cyjnej); prowokacja wymiotów bezpośrednio po zażyciu leku, aktywowany węgiel drzewny; przewlekające się drgawki diazepam dożyl­nie, a w razie nieskuteczności diazepamu fenobarbital lub fenytoina leczenie wspomagające; płukanie żołądka z za­stosowaniem mieszanki oleju rycynowego z wodą w proporcji 1:1 (bywa skuteczniejsze niż płukanie samą wodą), po intubacji i uszczel­nieniu rurki intubacyjnej; pozostawić 50 ml oleju rycynowego w żołądku w celu przeczysz-
	Fluoksetyna	dawka śmiertelna nie­znana (opisano je­den zgon)	niepokój, bezsenność podniecenie psychoruchowe, drżenie, hipoma-nia, tachykardia, drgawki, nudno­ści, wymioty, podwyższenie ciśnie­nia tętniczego krwi, senność, śpią­czka, oczopląs
	Glutetymid	ciężkie zatrucie po 5 g; zażycie 10-20 g często prowadzi do śmierci	obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, przedłużona (do kilku dni) śpiącz­ka, wstrząs, zaburzenia oddycha­nia, hipotermia, gorączka, niewy­dolność oddechowa, bezdech, si­nica, źrenice sztywne i rozszerzo-

	Hormony tarczycy	po zażyciu 0,3 g/kg suchej tarczycy do­szło do ciężkiego zatrucia (które przeminęło)	ne, porażenie jelit, atonia pęche­rza moczowego, suchość błony śluzowej jamy ustnej, osłabienie lub brak odruchów, przemijające stany spastyczne i zwiotczenia mię­śni	czenia; węgiel drzewny aktywowany; utrzy­manie funkcji i układu oddechowego i krąże­nia; w ciężkich przypadkach wskazana jest hemodializa (szczególnie z zastosowaniem wę­gla drzewnego aktywowanego lub dializatu soi); niekiedy bardziej skuteczna od hemodia­lizy jest hemoperfuzja przez żywicowe kolumny absorpcyjne (Amberlite XAD-2) lub przez ko­lumny węglowe (węgiel drzewny aktywowany); postępowanie mające na celu eliminację leku należy kontynuować jeszcze przez 2 h po od­zyskaniu przez chorego świadomości; kontro­lować diurezę, unikając jednak przewadniania leczenie objawowe i wspomagające; prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka (po zaintubo-waniu i uszczelnieniu rurki intubacyjnej); w miarę potrzeby uzupełnianie płynów, środki przeciwgorączkowe, glukoza (w przypadku hi-poglikemii); tlenoterapia i zapewnienie wenty­lacji płuc; w celu przeciwdziałania sympatyko-tonii antagoniści receptora beta-adrenergi­cznego postępowanie objawowe i wspomagające; pro­wokacja wymiotów lub płukanie żołądka (po intubacji i uszczelnieniu rurki intubacyjnej); podtrzymywanie funkcji życiowych; kontrola i wyrównywanie zaburzeń gospodarki wodno--elektrolitowej; płyny w przypadkach obniżo­nego ciśnienia tętniczego krwi (aminy podwyż­szające ciśnienie krwi na ogół nie są wskaza­ne, gdyż w obecności IMAO ich działanie się wzmaga); kontrola funkcji wątroby bezpośred­nio po zatruciu i po 4-6 tyg.; po podaniu bar­bituranów mioklonie ustępują, ale IMAO mo­gą znacznie wydłużyć czas ich działania; w
			nasilona pobudliwość emocjonalna, obfite poty, bicie serca, bóle kur­czowe brzucha, biegunka, tachy­kardia, nadciśnienie, ból głowy, arytmie, drżenia, niewydolność serca
	Inhibitory mono­aminooksydazy (IMAO)	jednorazowe przyję­cie 1,75-7 g pro­wadzi do śmierci	zawroty głowy, ociężałość, drażli­wość, niezborność, niepokój, bez­senność, ból głowy, tachykardia, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, arytmia, ilościowe zaburze­nia świadomości, gorączka, obfi­te poty, osłabienie lub wzmożenie odruchów, zaburzenia oddychania, bóle w klatce piersiowej, wstrząs, wzrost ciśnienia tętniczego krwi (rzadko)

	TABELA 43-1 (cd.) LEKI STOSOWANE W PSYCHIATRII: PRZEDAWKOWANIE I ZATRUCIE
	Lek	Dawka toksyczna lub śmiertelna*	Dolegliwości i objawy	Leczenie +
	Karbamazepina	najmniejsza dawka śmiertelna u doro­słych 30 g; naj­większa dawka, po której osoby prze­żyły: dzieci 10 g, dorośli 60 g	senność, śpiączka, zawroty głowy, niepokój, niezborność ruchów, pod­niecenie, nudności, wymioty, ru­chy mimowolne, nieprawidłowe odruchy, adiadochokineza, oczo­pląs, rozszerzenie źrenic, zaczer­wienienie, sinica, zatrzymanie mo­czu, obniżenie lub podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, śpiączka, arytmie osłupienie, wstrząs, śpiączka, zabu­rzenia oddychania, bóle głowy, podwójne widzenie, zawroty gło­wy, senność, oczopląs	podnieceniu podaje się fenotiazyny; przełom nadciśnieniowy jest wywołany jednoczesnym przyjęciem tyraminy: należy odstawić IMAO i podać fentolaminę (5-10 mg powoli dożyl­nie) prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka; po­stępowanie objawowe; monitorowanie EKG
	Karyzoprodol	chorzy przeżyli po przyjęciu 3,4 g i 9,45 g		leczenie wspomagające: prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka po intubacji i uszczelnie­niu rurki intubacyjnej; po opróżnieniu żołąd­ka węgiel aktywowany; utrzymanie droż­ności dróg oddechowych, podtrzymanie od­dychania i prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi: w razie potrzeby zachowując ostrożność można podać środki podnoszące ciśnienie krwi; wydalanie przyśpieszają: intensywna diureza, he­modializa, dializa otrzewnowa, diureza osmo­tyczną; unikać przewodnienia; obserwować stan neurologiczny; kontrolować stężenie elek­trolitów i czynności życiowe; uważać na na­wroty w wyniku opóźnionej absorpcji oraz niecałkowitego opróżnienia żołądka

	Klonidyna	nie opisano zgonu po przedawkowa­niu samej klonidy­ny; największa zna­na dawka, po któ­rej chory przeżył, wynosiła 100 mg; dwa przypadki śmiertelne po prze­dawkowaniu kloni­dyny w połączeniu z innymi środkami	obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, osłabienie lub brak odruchów, wy-wymioty, osłabienie, drażliwość, polekowe uspokojenie, śpiączka, senność patologiczna, hipotermia, zwężenie źrenic, suchość błony śluzowej jamy ustnej, hipowenty­lacja, drgawki, arytmia, zaburze­nia układu przewodzącego serca	prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka, po czym węgiel drzewny i solne środki przeczysz­czające; płukanie żołądka jest wskazane u cho­rych z zaburzeniami świadomości, drgawkami oraz przy braku odruchu wymiotnego; można je przeprowadzić po zaintubowaniu i uszczel­nieniu rurki intubacyjnej; postępowanie wspo­magające i objawowe; utrzymać drożność dróg oddechowych; hipotonia: płyny dożylnie oraz pozycja Trendelenburga, a jeżeli trwa to dłużej dopamina; bradykardia objawowa atropina dożylnie; wpływ klonidyny na układ krążenia znosi tolazolina (Pridazol) w dawce 10 mg dożylnie co 30 min; podwyższenie ci­śnienia tętniczego krwi: furosemid dożylnie, leki blokujące receptory alfa lub diazoksyd; drgawki benzodiazepiny dożylnie postępowanie wspomagające i objawowe; utrzy­mać drożność dróg oddechowych i podtrzy­mywać oddychanie; tlenoterapia; aktywowa­ny węgiel drzewny z sorbitolem (nieraz rów­nie skuteczny jak wywoływanie wymiotów czy płukanie żołądka, a nawet bardziej); kontrola równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-ele-ktrolitowej; objawy antycholinergiczne rzadko stosuje się fizostygminę; nie podawać epinefryny, chinidyny i prokainamidu; obser­wować pacjenta przez kilka dni ze względu na możliwość wystąpienia opóźnionych objawów zatrucia postępowanie wspomagające; płukanie żołądka nie zawsze jest celowe, lek bowiem bardzo szybko wchłania się z przewodu pokarmowe­go; jednakże prowokacja wymiotów lub płu­kanie żołądka są wskazane po zatruciu prepa-
	Klozapina	dawka śmiertelna >2,5 g, znane są jed­nak przypadki przeżycia po za­życiu ponad 4 g leku	majaczenie, senność, śpiączka, za­burzenia oddychania, tachykar­dia, arytmie, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, nadmierne wy­dzielanie śliny, drgawki
	Kwas walproinowy	jedna dorosła osoba przeżyła po zażyciu oprócz innych le­ków 36 g kwasu walproinowego	senność, śpiączka

	TABELA 43-1 (cd.) LEKI STOSOWANE W PSYCHIATRII: PRZEDAWKOWANIE I ZATRUCIE
	Lek	Dawka toksyczna lub śmiertelna*	Dolegliwości i objawy	Leczenie +
	Leki antycholiner­giczne	700 mg-7 g (wysokość dawki zależy od ro­dzaju środka)	skóra gorąca, sucha i zaczerwienio­na, źrenice szerokie i nie reagują­ce na światło, niewyraźne widzenie suchość błon śluzowych, cuchnący oddech, zaburzenia połykania, za­trzymanie moczu, porażenie pery-staltyki jelit, tachykardia, nudno­ści, wymioty, wysypka, majaczenie cholinolityczne (urojenia, omamy, dezorientacja)	ratami o przedłużonym działaniu; kontrola wy­dalania moczu; nalokson wprawdzie usuwa hamujące działanie na o.u.n., ale jednocześnie tłumi działanie przeciwdrgawkowe, dlatego przy stosowaniu tego leku należy zachować dużą ostrożność leczenie objawowe i wspomagające; monitorowa­nie EKG; natychmiastowe opróżnienie żołąd­ka: prowokacja wymiotów u chorych przytom­nych z zachowanym odruchem wymiotnym i bez napadów drgawkowych; w pozostałych przypadkach: płukanie żołądka, węgiel akty­wowany, intubacja oraz uszczelnienie mankie­tu rurki intubacyjnej; środki przeczyszczające roztwór soli; w ciężkich przypadkach transfuzja wymienna krwi; we wstrząsie uzu­pełnienie płynów; wysoka gorączka: owijanie w zimne mokre prześcieradła, inne środki ozię­biające, przecieranie gąbką nasączoną zimną wodą; podniecenie: diazepam (Relanium); ob­jawy niepożądane niekiedy ustępują po po­daniu 1-2 mg fizostygminy; tachyarytmia nad-komorowa: Propranolol dożylnie; nie wolno podawać antagonistów receptora dopaminy prowokacja wymiotów, płukanie żołądka i poda­nie węgla aktywowanego; w razie potrzeby: glu-konian wypnia {calcium gluconicum) lub chlo­rek wapnia (calcium chloratum) 10-20 mg/kg w 10% roztworze z izotonicznym roztworem
	Leki blokujące ka­nał wapniowy	śmierć nastąpiła po zażyciu 9,6 g wera­pamilu; po przyję­ciu 8-10 g diltiaze-mu i 9 g nifedypi-	zaburzenia świadomości, bóle głowy, nudności, wymioty, drgawki, za­czerwienienie skóry, zaparcia stol­ca, bradykardia, spadek ciśnienia tętniczego krwi, blok przedsion-

	Leki przeciwhista­minowe	ny chorzy przeżyli (doniesienia kazu-istyczne) difenhydramina 2,8 g, hydroksyzy­na 1750-17 500 mg	kowo-komorowy, hiperglikemia, kwasica metaboliczna zaburzenia orientacji, senność, nara­stająca depresja, omamy, lęk, ma­jaczenie, hipertermia, tachykardia arytmie, drgawki	soli dożylnie przez 30 min, iniekcję można powtarzać; blok przedsionkowo-komorowy: atro­pina, izoproterenol, a niekiedy rozrusznik prowokacja wymiotów suszonym korzeniem wy-miotnicy lub płukanie żołądka; leczenie wspo­magające w przypadku zaburzeń układu krą­żenia i oddychania; objawy antycholinergiczne: fizostygmina; drgawki: diazepam (Relanium); gorączka: przecieranie gąbką zmoczoną w zim­nej wodzie )nie w alkoholu!), owijanie w zimie mokre prześcieradła leczenie podtrzymujące i objawowe; monitoro­wanie EKG i funkcji życiowych; podtrzymy­wanie funkcji życiowych; zapewnić drożność dróg oddechowych i wentylację płuc; pokry­cie niedoboru płynów i elektrolitów; kontro­lować równowagę kwasowo-zasadową i ciepło­tę ciała; ograniczenie bodźców z otoczenia; płukanie żołądka i podanie węgla drzewnego aktywowanego lub prowokacja wymiotów ko­rzeniem wymiotnicy (u chorych przytomnych z zachowanym odruchem wymiotnym); lecze­nie wspomagające obniżenia ciśnienia krwi; drgawki można opanować diazepamem dożyl­nie (ostrożnie!); w zaburzeniach rytmu serca zagrażających życiu: lidokaina, fenytoina lub Propranolol; dwuwęglan sodu dożylnie w celu uzyskania pH 7,4-7,5, opanowania zaburzeń rytmu i hipotensji; w niektórych przypadkach wskazane jest podanie wielu leków antyaryt-micznych, a nawet wszczepienie rozrusznika; fizostygminę podaje się w celu opanowania objawów cholinolitycznych, ale takie postępo­wanie ma wielu przeciwników, ponieważ gro­żą poważne powikłania; fizostygmina wskaza-
	Leki trójpierście­niowe i cztero­pierścieniowe	przyjęcie 700-Œ0 mg prowadzi do śred­nio nasilonego i ciężkiego zatrucia; zażycie 2,1-2,8 g często kończy się śmiercią, znany jest jednak przypadek przeżycia po zatru­ciu się 10 g amitry­ptyliny; najmniej­sza znana dawka amitryptyliny, po której pacjent zmarł, wynosiła 500 mg; przeciętna dawka śmiertelna imipraminy 30 mg/kg, opisywano przypadki śmierci po przyjęciu 500 mg	początkowo objawy pobudzenia o.u.n., dezorientacja, podniecenie, omamy, wysoka gorączka, nad­ciśnienie, oczopląs, wzmożenie od­ruchów, objawy zespołu parkin-sonowskiego, rozszerzenie źrenic, porażenie jelit, zaparcia stolca, drgawki; działanie hamujące na o.u.n, (po okresie pobudzenia), hipertermia, brak odruchów, za­burzenia oddychania, sinica, hi­potensją, śpiączka, zaburzenia przewodnictwa serca, tachykar­dia, działanie podobne do chini-dyny (poszerzenie QRS propor­cjonalne do przyjętej dawki ty-moleptyku)

	TABELA 43-1 (cd.) LEKI STOSOWANE W PSYCHIATRII: PRZEDAWKOWANIE I ZATRUCIE
	Lek	Dawka toksyczna lub śmiertelna*	Dolegliwości i objawy	Leczenie +
		taka dawka, w wyni­ku której stężenie litu w surowicy krwi po 12 h prze­kracza 3,5 mEq/l	biegunka, wymioty, jakościowe za­burzenia świadomości, senność, drżenie, apatia, zawroty głowy, nudności, niezborność, sztywność mięśni, oczopląs pionowy, iloś­ciowe zaburzenia świadomości, objaw koła zębatego, śpiączka, drgawki, zapaść krążeniowa	na jest zatem tylko w ciężkich, zagrażających życiu i przewlekających się zespołach cholino-litycznych prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka (po intubacji i uszczelnieniu rurki intubacyjnej); wlewy dożylne 0,9% chlorku sodu, jeżeli obja­wy zatrucia są wynikiem wypłukania sodu z organizmu; jeżeli leczenie podtrzymujące i ob­jawowe jest nieskuteczne hemodializa przez 8-12 h; wskazane jest powtarzanie hemodializ, gdy stężenie litu przekracza 2 mEq/l lub nie zmniejszyło się o 20% w ciągu 6 h oraz gdy stan chorego się pogarsza; pomyślnym wskaź­nikiem rokowniczym jest stężenie litu nie prze­kraczające 1 mEq/l po upływie 8 h od zakoń­czenia hemodializy leczenie wspomagające; prowokacja wymiotów, niekiedy płukanie żołądka (po intubacji i u-szczelnieniu rurki intubacyjnej); po opróżnie­niu żołądka aktywowany węgiel drzewny; utrzymanie drożności dróg oddechowych i podtrzymanie oddechu; leki podwyższające ciśnienie tętnicze krwi (stosować z dużą ostroż­nością); intensywna diureza przyśpiesza wy­dalanie leku, niekiedy wskazana hemodializa, dializa otrzewnowa lub diureza osmotyczną utrzymanie drożności dróg oddechowych i pod­trzymywanie oddychania; płukanie żołądka; leczenie wspomagające płynami dożylnie; w zahamowaniu ośrodka oddechowego można
	Meprobamat	na ogół przyjęcie 12 g osłupienie, ociężałość, senność pa-
	prowadzi do śmier­ci; jednakże znany jest przypadek przeżycia po przy­jęciu 40 g		tologiczna, niezborność, śpiączka, zaburzenia oddychania, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
	Metadon	dawka śmiertelna u osób bez rozwinię­tej tolerancji: 40-60 mg	wpływ hamujący na o.u.n, (osłupie­nie, śpiączka), źrenice szpilkowa­te, spłycenie oddychania, brady­kardia, obniżenie ciśnienia tętni-

	Metylofenidat	2 g	czego krwi, hipotermia, skóra zim­na i wilgotna, bezdech, zatrzyma­nie serca, w ciężkim niedotlenie­niu i głębokiej śpiączce źrenice rozszerzone	podać nalokson: dawka początkowa u doro­słych 0,4-2 mg dożylnie co 2-3 min; jeżeli nie następuje poprawa po podaniu łącznie 10 mg naloksonu, należy podejrzewać inne zaburze­nia; czasem, gdy przemija działanie nalokso­nu, narkotyczne porażenie ośrodka oddecho­wego nawraca; w takich przypadkach nale­ży podawać nalokson wielokrotnie; nie ma jednolitego sposobu dawkowania naloksonu w stałym wlewie dożylnym, dawki należy do­stosować do stanu pacjenta; po zakończeniu terapii naloksonem chory przez pewien czas powinien pozostawać pod obserwacją w lżejszych przypadkach prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka; u chorych przytomnych w ciężkim stanie niekiedy przed płukaniem wskazane jest podanie krótko działającego barbituranu; postępowanie podtrzymujące: utrzymanie drożności dróg oddechowych i krążenia, izolacja i ograniczenie stymulacji, zapobieganie samouszkodzeniom, przy wyso­kiej gorączce chłodzenie ciała prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka (po intubacji i uszczelnieniu rurki intubacyjnej); leczenie wspomagające przy zaburzeniach funkcji układu oddechowego i krążenia; drgaw­ki i podniecenie psychoruchowe z najwięk­szą ostrożnością niekiedy stosuje się barbitu­rany w niezbyt ciężkich przypadkach płukanie żołąd­ka; leczenie objawowe; podtrzymywać funkcję układu oddechowego i krążenia; monitoro­wanie czynności serca; ograniczenie pobudze­nia z zewnątrz; w podnieceniu i zaburzeniach psychotycznych: haloperydol lub chlorproma-
			majaczenie, ilościowe zaburzenia świadomości, wytwórcze objawy psychotyczne, podniecenie, oma­my, bicie serca, arytmie, podwyż­szenie ciśnienia tętniczego krwi. wymioty, gorączka, rozszerzenie źrenic, obfite poty, drżenie, drga­nie mięśni, drgawki, śpiączka ilościowe zaburzenia świadomości, senność patologiczna, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, tachy­kardia, obrzęk, śpiączka, wstrząs, zaburzenia oddychania
	Metyprylon	toksyczne stężenie le­ku w surowicy krwi 30 mikrog/ml
	Pemolina	2 g	wzmożenie napędu psychoruchowe­go, podniecenie, niepokój, oma­my, tachykardia, rozpad mięśni prążkowanych, choreoatetoza

	TABELA 43-1 (cd.) LEKI STOSOWANE W PSYCHIATRII: PRZEDAWKOWANIE I ZATRUCIE
	Lek	Dawka toksyczna lub śmiertelna*	Dolegliwości i objawy	Leczenie +
	Sertralina Trazodon	opisano 3 przypadki przedawkowania chorzy przeżyli po zażyciu 7,5 g i 9,2	ilościowe zaburzenia świadomości, niezborność, zaburzenia koordy- senność patologiczna, wymioty, o-ciężalość, bóle, zawroty głowy, Or­tostatyczna hipotensją, zawroty głowy, duszność, szumy w uszach, bóle mięśniowe, tachykardia, nie-trzymanie moczu i stolca, dresz­cze, śpiączka śpiączka, zaburzenia orientacji, sen­ność, zahamowanie oddychania, obniżenie, ciśnienia tętniczego krwi, hipotermia, wymioty, zwę­żenie źrenic, martwica ściany żo­łądka i perforacja, zwężenie prze­łyku, uszkodzenie funkcji wątro­by i nerek	zyna; benzodiazepiny dożylnie eliminują cho-reoatetozę; w niektórych przypadkach wska­zana jest hemodializa leczenie objawowe i wspomagające; utrzymanie drożności dróg oddechowych i oddychania; leczenie objawowe i podtrzymujące; prowoka­cja wymiotów lub płukanie żołądka; intensy­wna diureza zwiększa eliminację leku; odpo­wiednie leczenie hipotensji i polekowego uspo­kojenia
	Wodzian chloralu 4-10 g			postępowanie ogólnie wspomagające; płukanie żołądka (po intubacji i uszczelnieniu rurki intu­bacyjnej), utrzymanie drożności dróg odde­chowych, podtrzymanie oddychania i krążenia; tlenoterapia; kontrola temperatury ciała i w razie potrzeby ogrzewanie; niekiedy wskaza­na hemodializa lub dializa otrzewnowa; lewa­tywa z roztworu soli, gdy lek wprowadzono przez odbytnicę
	* Dawka toksyczna to taka ilość leku, która wywołuje objawy podmiotowe i przedmiotowe przedawkowania. Taka sama dawka może prowadzić do śmierci; zależy to od takich czynników, jak szybkość przyjęcia leku, szybkość absorpcji, wiek, ogólny stan zdrowia pacjenta. Dawka toksyczna dla jednego chorego może być dawką śmiertelną dla innego. Przytoczone w tabeli zakresy dawek opierają się na danych z piśmiennictwa naukowego. W każdym przypadku zatrucia należy sięgnąć do podręcznika farmakologii oraz zasięgnąć informacji u producenta na temat toksyczności leku. + Chory może zażyć więcej substancji; wówczas objawy zatrucia są sumą działania toksycznego tych związków. W takim stanie należy odpowiednio dostosować leczenie. Pomocne jest uzyskanie wywiadu od innych osób oraz przegląd wszystkich leków posiadanych przez chorego.