|
22
___________
Leki antycholinergiczne
|
||
|
ttum. M. Rzewuska
|
||
|
Leki antycholinergiczne są
stosowane w psychiatrii w leczeniu poneuroleptycznych
zaburzeń pozapiramidowych, takich jak polekowy
parkinsonizm. W USA jest zarejestrowanych sześć leków
(tab. 22-1). Różnice pomiędzy tymi lekami, poza ich ceną,
są nieistotne. Strukturę chemiczną tych leków przedstawia
ryc. 22-1.
DZIAŁANIE FARMAKOLOGICZNE
Farmakokinetyka leków
antycholinergicznych nie jest dokładnie poznana, ale
wszystkie są dobrze wchłaniane z przewodu pokarmowego.
Tylko trzy z nich są przeznaczone do wstrzyknięć.
Parenteralnie najczęściej bywa stosowana benzatropina
(Cogentin). Jest ona wchłaniana szybko po podaniu
domięśniowym i dożylnym; korzystniejsze jest stosowanie
domięśniowe ze względu na mniejsze ryzyko wystąpienia
objawów niepożądanych. Wszystkich sześć leków działa
przez blokowanie receptorów cholinergicznych
muskarynowych, a benzatropina i etopropazyna (Parsidol)
wywierają ponadto działanie przeciwhistaminowe. Spośród
tych sześciu leków benzatropina wywiera najsłabsze, a
tryheksyfenidyl (Artane) najsilniejsze działanie
pobudzające.
Są trzy możliwości leczenia
objawów pozapiramidowych: difenhydraminą (Benzhydraminum
hydrochloricum), lekami przeciwhistaminowymi (rozdz. 25)
i amantadyna (Viregyt, Symadine) (rozdz. 2). Amantadyna
nie wywołuje objawów niepożądanych związanych z
działaniem cholinolity-cznym, jednak jako agonista
dopaminy może powodować nasilenie objawów psychotycznych.
Ponadto w mniejszym stopniu niż leki antycholinergiczne
wpływa niekorzystnie na pamięć.
WSKAZANIA
Leki antycholinergiczne znoszą
ostre reakcje dystoniczne, parkinsonizm (z objawami tzw.
zespołu króliczkowego włącznie) i ostre akinezy
spowodowane stosowaniem neuroleptyków. Leki te są mniej
skuteczne w akatyzji, w której bardziej wskazane są leki
blokujące receptory betaadrenergiczne (np. propranolol
[Propranolol] rozdz. 2) lub benzodiazepiny (np.
lorazepam [Lorafen, Ativan] rozdz. 7).
WSKAZÓWKI KLINICZNE
W leczeniu ostrych reakcji
dystonicznych stosuje się domięśniowo benzatropinę w
ilości 1-2 mg lub inne preparaty w równoważnych dawkach.
Jeśli dystonia nie ustąpi, to wstrzyknięcie można
powtórzyć ponownie po 2030 min. Jeśli i powtórna dawka
nie spowoduje poprawy w ciągu 20-30 min, należy podać
benzodiazepinę (np. 1 mg lorazepamu domięśniowo lub
dożylnie) lub lek o działaniu przeciwhistaminowym (np.
difenhydraminę 50 mg domięśniowo lub dożylnie).
W leczeniu przewlekłych
poneuroleptycznych objawów pozapiramidowych podaje się 1
-4 mg benzatropiny 1 -4 x dz. Zazwyczaj efekt stosowania
tej dawki pojawia się już w pierwszym lub drugim dniu.
Leki antycholinergiczne stosuje się przez 48 tygodni,
lecz jeśli nie są niezbędne, to ich podawanie należy
przerwać. Należy je odstawiać stopniowo w ciągu 1 -2
tygodni. W braku poprawy można je zastąpić
difenfydraminą, amantadyna lub pochodną
benzodiazepiny.
|
||
|
TABELA 22-1
LEKI O DZIAŁANIU
ANTYCHOLINERGICZNYM
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Leki antycholinergiczne ƒ
|
||
|
||
|
Ryc. 22-1. Budowa cząsteczkowa
wybranych leków antycholinergicznych
|
||
|
10 Farmakoterapia.
|
||
|
„ Farmakoterapia w zaburzeniach
psychicznych
Stosowanie profilaktyczne leków
antycholinergicznych podczas kuracji lekami
przeciwpsychotycznymi jest dyskusyjne. Zwolennicy
leczenia profilaktycznego podkreślają korzyść wynikającą
ze współpracy w leczeniu chorego, gdy nie cierpi on na
uciążliwe objawy neurologiczne. Przeciwnicy leczenia
zwracają uwagę na ryzyko wystąpienia podczas stosowania
leków antycholinergicznych objawów toksycznych i większe
zagrożenie wystąpieniem późnych dyskinez. Badania
wskazują na to, że profilaktyczne stosowanie leków
antycholinergicznych zmniejsza występowanie ostrych
reakcji dystonicznych. Uzasadnia to stosowanie leków
antycholinergicznych w zapobieganiu reakcjom
dystonicznym u chorych w grupie zwiększonego ryzyka,
zwłaszcza u młodych mężczyzn. Na działanie
antycholinergiczne wrażliwsi są ludzie w starszym wieku i
dzieci. W razie zażywania leków zobojętniających leki
antycholinergiczne należy stosować po upływie co najmniej
godziny.
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
Objawy uboczne wiążą się z
blokowaniem receptorów cholinergicznych muskarynowych
(rozdz. 1 i tab. 1-9). Nie należy ich stosować (lub
należy zachować dużą ostrożność) u chorych z przerostem
prostaty, z retencją moczu, jaskrą z wąskim kątem
przesączania, schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, w
miastenii. Ze względu na ryzyko zaostrzenia zaburzeń
należy zachować ostrożność u chorych ze schorzeniami
wątroby i nerek. Leki antycholinergiczne są niekiedy
nadużywane przez chorych, ale także przez osoby
uzależnione. Potencjał uzależniający tych leków zależy od
ich właściwości euforyżujących. Najpoważniejszą reakcją
niepożądaną związaną ze stosowaniem tych leków jest
intoksykacja.
Nie ma danych o działaniu tej
grupy leków w czasie ciąży. Nie opisano powikłań u dzieci
matek leczonych karmiących piersią, mogą one jednak u
niektórych pacjentek redukować mlekotok.
Zatrucie lekami
antycholinergicznym!
Wśród objawów zatrucia lekami
antycholinergicznymi mogą wystąpić: majaczenie, śpiączka,
drgawki, nasilona hipotonia, nadkomorowy częstoskurcz i
objawy obwodowe wysypka, rozszerzenie źrenic, suchość
śluzówek i skóry, hipertermią i osłabienie perystaltyki.
W leczeniu zatrucia należy przede wszystkim odstawić
wszystkie leki działające cholinolitycznie. Zespół
zatrucia można rozpoznać i leczyć z użyciem fizostygminy
(Physostigminum salicylicum, Antilirium) inhibitora
cholinesterazy, stosując 1-2 mg dożylnie (1 mg w ciągu 2
min) lub domięśniowo co 30-60 min. Fizostygmina po
podaniu domięśniowym wchłania się nieregularnie. Pierwszą
dawkę można ponowić, jeśli nie nastąpi reakcja po upływie
15-20 min. W zwalczaniu pobudzenia stosuje się pochodne
benzodiazepiny. Fizostygminę można stosować wyłącznie w
zatruciach umożliwiających monitorowanie pracy serca w
intensywnej opiece, ponieważ może spowodować przełom
cholinergiczny: spadek ciśnienia i skurcz oskrzeli.
Działanie to można odwrócić przez szybkie podanie dożylne
atropiny w dawce 0,5 mg na miligram zastosowanej
fizostygminy. Przeciwwskazaniem do stosowania
fizostygminy jest niewyrównany stan ogólny, astma
oskrzelowa, schorzenia serca. Można ją stosować tylko w
razie pewnego rozpoznania zespołu antycholinergicznego
lub leczenia poważnych objawów zatrucia środkami o
działaniu antycholinergicznym -- drgawek, znacznego
spadku ciśnienia i w majaczeniu.
INTERAKCJE
Najczęstsze interakcje zachodzą
z lekami psychotropowymi wykazującymi także działanie
antycholinergiczne, takimi jak leki przeciwpsychotyczne,
trój- i czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne i
inhibitory MAO. Większość leków stosowanych w
przeziębieniach także działa antycholinergicznie.
Jednoczesne stosowanie tych leków z lekami
przeciwparkinsonowskimi antycholinergicznymi może
spowodować zespół antycholinergiczny zagrażający życiu.
Leki antycholinergiczne wzmagają ośrodkowe działanie
alkoholu i leków wpływających hamująco na o.u.n.
Więcej na ten temat zob. w:
G.W. Arana, A.B. Santos: Anticholinergics and
Amantadine, CTP/VI, rozdz- 32.4, s.
1919-1923.
|
||