Sprawozdanie z realizacji krajowego programu przeciwdziałania narkomanii za lata 2001 i 2002

MINISTERSTWO ZDROWIA

SPRAWOZDANIE

Z REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU

PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII

ZA LATA 2001 i 2002

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Warszawa, 2003

SPRAWOZDANIE

Z REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU

PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII

ZA ROK 2001

WARSZAWA 2002

SPIS TREŚCI

	strona
Uwagi wstępne		7
A.1. Epidemiologia		7
1. Monitorowanie sytuacji epidemiologicznej		7
2. Stworzenie banku danych		8
A.2. Profilaktyka		11
3. Inicjowanie programów prewencyjnych w społecznościach lokalnych...		11
6. Harmonizowanie działań profilaktycznych..		13
7. Prowadzenie odpowiedniej polityki wobec substancji uzależniających przez dostosowanie aktów prawnych do zmieniających się potrzeb.		16
8. Ograniczenie podaży substancji psychoaktywnych poprzez działania legislacyjne, policyjne i celne		17
10. Stworzenie systemu prewencyjnej osłony jednostek wojskowych przez podjęcie wspólnych działań Żandarmerii Wojskowej i Policji w celu rozpoznawania zagrożeń i zapobiegania przenikaniu narkotyków do jednostek wojskowych..		18
11. Organizowanie ośrodków profilaktyki środowiskowej (min 1 w gminie), środowiskowych świetlic i klubów (min. 2 w gminie).		19
A.3. Edukacja, szkolenie i wydawnictwa..		27
13. Prowadzenie kampanii szkoleniowych dla wyspecjalizowanego personelu..		27
14. Stworzenie systemu szkolenia profesjonalistów w zakresie promocji zdrowia.		29
15. Wzbogacanie materiałów edukacyjnych		31
16. Wprowadzenie edukacji prozdrowotnej i propagującej zdrowie psychiczne		32
18. Objęcie środowiska wojskowego działaniami edukacyjnymi w zakresie zapobiegania narkomanii i rozpoznawania uzależnień...		35
19. Nominowanie Centrów Kompetencyjnych		37
20. Rozszerzanie informacji i kontynuowanie edukacji społeczeństwa i specjalistów		37
21 i 36. Wspomaganie działań merytorycznych w zakresie redukcji popytu na środki odurzające.		40
B. Redukcja podaży		42
23. Obniżenie zawartości morfiny w maku niskomorfinowym; wprowadzenie do maku niskomorfinowego markerów umożliwiających szybką identyfikację odmianową w warunkach polowych		42
24. Obniżenie zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu w konopiach włóknistych&&..		42
25. Zwalczanie przemytu środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów..		43
C. Lecznictwo i rehabilitacja. Wzmocnienie zasobów ludzkich i materiałowych. Podnoszenie jakości usług..		46
26. Organizowanie Ambulatoriów Wczesnej Interwencji (min. 3 w województwie)..		46
27. Organizowanie Oddziałów Dziennych (min. 3 w województwie)		47
28 i 31. Organizowanie całodobowych oddziałów terapii uzależnienia (dla dzieci i młodzieży min. 30 łóżek w województwie oraz dla dorosłych min. 60 łóżek w województwie); w tym: Organizowanie Oddziałów Wczesnej Terapii.		50
29 i 33. Organizowanie Poradni Profilaktyki i Terapii Uzależnienia (min. 2 w województwie); w tym: Organizowanie Poradni Profilaktyki, Terapii Rodzin i Terapii Uzależnienia (min. 1 w województwie)...		52
30. Organizowanie Oddziałów Detoksykacyjnych (od 0,1 do 0,3 łóżka na 10 tys. mieszkańców w zależności od potrzeb na danym terenie)..		60
32. Organizowanie hosteli (min. 15 łóżek w województwie)...		63
38. Rozwijanie programów z zakresu minimalizacji szkód zdrowotnych		65
D. Monitorowanie i nadzór		69
39.Wzmocnienie nadzoru farmaceutycznego...		69
40. Prowadzenie nadzoru w zakresie leczenia, rehabilitacji i leczenia substytucyjnego&..		69
42. Harmonizowanie regulacji prawnych i uzupełnianie wykazów.		70
43. Kontrola obrotu międzynarodowego środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz prekursorami...		71
44. Zaostrzenie kontroli prekursorów..		71
46. Ocenianie postępów realizacji programów z zakresu redukcji popytu na środki odurzające.		72
E. Doskonalenie współpracy, koordynacja działań.		73
47. Instytucjonalizowanie współpracy z Centrum Monitoringu Narkotyków Lizbonie narkomanii w Lizbonie (EMCDDA) ...		73
48. Prowadzenie współpracy międzynarodowej w zakresie działań na rzecz redukcji popytu i podaży na środki odurzające...		74
49. Koordynacja działań na rzecz redukcji popytu na środki psychoaktywne na poziomie krajowym..		75 77
Podsumowanie i wnioski..

 

 

UWAGI WSTĘPNE

 

Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 1999-2001 został przyjęty przez Radę Ministrów w październiku1999 r. Rok 2001 jest zatem de facto drugim rokiem realizacji Programu. Realizacja niektórych zadań Programu teoretycznie mogła być podjęta przez poszczególne instytucje jeszcze w ostatnich miesiącach 1999 r., jednak biorąc pod uwagę czas potrzebny na publikację Programu wydaje się to praktycznie mało prawdopodobne. Według informacji uzyskanych w trakcie zbierania danych do sprawozdania za 2000 r. niektóre z instytucji nie znały Programu jeszcze w 2000 r. Doświadczenia te pokazują jak ważną kwestią jest promocja programu, szczególnie o tak rozległym zasięgu.

W ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii sformułowanych zostało 49 zadań, w których realizacji uczestniczyć miało 6 ministerstw, 7 innych instytucji centralnych a także instytucje lokalne i regionalne, takie jak władze samorządowe, kasy chorych, czy wyspecjalizowane wydziały regionalnych przedstawicielstw władzy państwowej, np. kuratoria oświaty i wychowania. Podjęcie realizacji Programu przez poszczególne ministerstwa czy urzędy centralne często oznaczało w rzeczywistości zaangażowanie wielu podległych im, czy przez nich nadzorowanych instytucji. Oznacza to, że Program miał mieć, niejako z założenia, ogromny zasięg integrując w skali kraju zdecydowaną większość działań skierowanych na zapobieganie narkomanii.

Niniejsze sprawozdanie, podobnie jak sprawozdanie za 2000 r., opracowane zostało na podstawie sprawozdań przesłanych przez podmioty zobowiązane do realizacji poszczególnych zadań Programu. W założeniu obejmować ono miało informacje ze wszystkich instytucji centralnych i wojewódzkich. W sprawozdaniu nie uwzględniono gmin, bowiem zebranie danych od tak wielkiej liczby instytucji wydawało się nierealne. Sprawozdania dostarczyły wszystkie instytucje centralne oraz większość instytucji szczebla wojewódzkiego 14 Zarządów Województw, 17 kas chorych oraz 15 kuratoriów oświaty i wychowania. Niektóre sprawozdania nie zawierały informacji o realizacji wszystkich zadań przewidzianych w programie dla danej instytucji brak informacji o realizacji zadania został każdorazowo odnotowany.

Punktem wyjścia do opracowania niniejszego sprawozdania były zadania Programu i w ich ramach sposoby ich realizacji. Układ sprawozdania podporządkowany został tej zasadzie. Służy on bardziej zorientowaniu się w stopniu realizacji kolejnych zadań, niż przeglądowi aktywności poszczególnych instytucji czy resortów.

W informacjach przekazywanych przez niektóre resorty i instytucje znalazły się dane dotyczące aktywności, jak się wydaje, wykraczającej poza zakres działań przewidzianych w programie. Zostały one w pewnym stopniu uwzględnione w sprawozdaniu, bowiem jednoznaczne określenie tego, co służyć może realizacji Programu może być dyskusyjne. W takich przypadkach wydaje się zasadnym uszanować przekonanie realizatorów.

 

 

 

A.1. Epidemiologia

 

Zadanie 1. Monitorowanie sytuacji epidemiologicznej

Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Instytut Psychiatrii i Neurologii

 

Monitoring sytuacji epidemiologicznej m.in: Analiza informacji dotyczących zasobów lecznictwa psychiatrycznego i neurologicznego oraz rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych w Polsce, Gromadzenie, opracowywanie danych statystycznych dotyczących problemów związanych z nadużywaniem alkoholu i innych substancji odurzających oraz Epidemiologia alkoholu i innych substancji psychoaktywnych na tle polityki zdrowotnej i społecznej państwa, finansowany był z dotacji przyznanej przez Ministerstwo Zdrowia.

Przygotowano rocznik statystyczny zawierający podstawowe dane na temat zasobów lecznictwa uzależnień oraz zachorowań i zapadalności rejestrowanych. Przeprowadzono także analizę statystyk lecznictwa, zgonów, pomocy społecznej i przestępczości w latach dziewięćdziesiątych oraz pogłębioną analizę statystyk lecznictwa stacjonarnego w roku 2000. Zrealizowano również badania pilotażowe na temat roli legalnych leków psychoaktywnych we wzorach konsumpcji narkotyków wśród uzależnionych podejmujących leczenie oraz ocenę dostępności danych na temat uzależnień wśród kobiet ciężarnych.

Z dotacji przyznanej przez Ministerstwo Zdrowia monitorowano także sytuację epidemiologiczną w zakładach karnych, w szczególności dokonano wstępnej oceny rozpowszechnienia narkomanii na podstawie badań ankietowych na próbie osadzonych. Analiza wyników wskazuje na znaczne rozpowszechnianie narkotyków w zakładach karnych, większe niż napojów alkoholowych.

Aspekty epidemiologiczne dotyczące problemu używania substancji psychoaktywnych uwzględniono również w badaniach katamnestycznych młodzieży w wieku 23-28 lat (badania statutowe IPN temat nr 22: Zachowania problemowe w okresie dorastania a zaburzenia w funkcjonowaniu psychospolecznym młodych dorosłych).

W ramach monitoringu powadzonego przez Instytut zidentyfikowano nowe trendy w konsumpcji środków psychoaktywnych, narastające znaczenie politoksykomanii oraz pojawienie się kilku wyraźnie wyodrębnionych sub-kultur. Wyniki badań wskazują, że tempo wzrostu rozpowszechnienia narkomanii przewyższa znacznie wzrost umieralności związanej z narkotykami oraz wzrost zakażeń HIV.

Analizy wskaźników używania narkotyków wykazały kontynuację tendencji wzrostowej rozpowszechnienia tego zjawiska. Po narkotyki sięga przede wszystkim młodzież szkół ponadpodstawowych i młodzi dorośli do 25 roku życia. Środkiem dominującym na scenie lekowej są przetwory konopi, przynajmniej na poziomie eksperymentowania i okazjonalnego, rekreacyjnego używania. Znacznie rozpowszechnione jest też używanie leków uspokajających i nasennych bez przepisu lekarza. Dostępne obecnie wyniki ostatnich badań ogólnopolskich i lokalnych sugerują wzrost nasilenia eksperymentowania z narkotykami i ich okazjonalnego używania podobnie jak ma to miejsce w większości krajów europejskich. Wzrost popularności narkotyków groźniejszych niż przetwory konopi należy do najsilniejszych w Europie.

Dostępność narkotyków jest dość znaczna i także wykazuje tendencje wzrostową. Jest ona silnie zróżnicowana terytorialnie.

Rozmiary zjawiska problemowego używania narkotyków, czyli narkomanii, od początku lat dziewięćdziesiątych wykazywały tendencję rosnącą. Trend rosnący używania problemowego uległ w ostatnim roku nasileniu, szczególnie szybko rośnie wskaźnik przyjęć pierwszorazowych do lecznictwa stacjonarnego. Zmianom ilościowym towarzyszą zmiany w charakterze zjawiska. Wśród użytkowników problemowych coraz częściej spotyka się nowe, mniej destrukcyjne wzory używania narkotyków. Coraz bardziej popularne stają się narkotyki syntetyczne, zwłaszcza amfetamina, Rośnie rozpowszechnienie używania heroiny, szczególnie w odmianie przeznaczonej do palenia (tzw. brown sugar).

Dostępne dane sugerują z jednej strony wzrost rozpowszechnienia uzależnienia od narkotyków, z drugiej zaś stabilizację nasilenia takich szkód zdrowotnych jak zakażenie HIV czy zgony z powodu przedawkowania. Można sądzić, że znaczny wkład w te pozytywne tendencje mają działania z zakresu redukcji szkód.

Wyniki prowadzonych badań przedstawiono na ośmiu konferencjach krajowych i międzynarodowych oraz w sześciu publikacjach.

Istotną trudnością w realizacji zadań Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii był brak wydzielonych środków finansowych.

 

 

 

 

 

Zadanie 2. Stworzenie banku danych

Instytucja odpowiedzialna za wykonanie zadania: Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

 

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

W ramach realizacji zadania Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu podjęło następujące działania:

- na stronie Internetowej Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej (CMPP-P) zamieszczono Przegląd programów profilaktycznych zawierający informacje
o 24 rekomendowanych, profesjonalnych programach profilaktycznych. Niektóre
z opisanych programów przeznaczone są do realizacji w klasach szkolnych, jeden umożliwia oddziaływanie na dużą grupę młodzieży, kilka przeznaczonych jest dla liderów młodzieżowych i zakłada pracę w małych, wyselekcjonowanych grupach. Pięć z opisanych programów adresowano do dorosłych rodziców i nauczycieli. Wreszcie dwa ostatnie Zanim nie jest za późno i Odlot - to szerokie, wielowymiarowe projekty dla społeczności lokalnej. Zawierają one działania adresowane do różnych grup młodzieży i dorosłych.

Wykaz zawiera informacje o autorach programów, głównych celach, adresatach, realizatorach i materiałach stanowiących wyposażenie poszczególnych programów, a także dane teleadresowe do ewentualnego kontaktu,

- opublikowano wykaz i opis niektórych standardów dotyczących edukacyjnych programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży szkolnej,

• rozpoczęto opracowywanie bazy danych o stanie przygotowania poradni psychologiczno-pedagogicznych do udzielania specjalistycznej pomocy uczniom zagrożonym uzależnieniem oraz dotyczących prowadzenia działań profilaktycznych w szkołach i środowisku lokalnym. W roku 2001 dokonano aktualizacji danych w oparciu o przeprowadzone badania ankietowe oraz przygotowano materiał do opracowania informatycznego. Zadanie kontynuowane będzie w roku 2002,

• opracowano wykaz środowiskowych programów przeciwdziałania uzależnieniom.

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

1. Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii zbierało dane o aktywności w zakresie profilaktyki i rehabilitacji placówek bądź programów finansowanych przez Biuro. System raportowania bazował na kwestionariuszach wypełnianych przez personel i obejmował pięć typów placówek lub programów:

• programy profilaktyczne,

• placówki ambulatoryjne,

• ośrodki rehabilitacyjne,

• hostele i mieszkania adaptacyjne,

• programy pracowników ulicznych (street workers) adresowane do narkomanów.

Dane przekazywane były w cyklu kwartalnym oraz rocznym i wykorzystywane do analiz prowadzonych na potrzeby Biura oraz do sprawozdawczości na poziomie krajowym i międzynarodowym (EMCDDA, UNDCP).

2. Zbierano i katalogowano wycinki prasowe dotyczące problemu narkomanii. Co kwartał publikowany był wybór wycinków oraz ilościowe zestawienia według przyjętych w latach poprzednich kategorii.

3. Powołano w ramach Biura Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii, które rozpoczęło gromadzenie informacje na temat problemu narkotyków i narkomanii. Prace koncentrowały się prze wszystkim na identyfikacji i ocenie źródeł informacji. Zakres zbieranych informacji obejmował dane statystyczne, raporty i ekspertyzy. Ponadto podjęto prace przygotowawcze do tworzenia systemu informacyjnego zorganizowanego na zasadach sieci instytucji zbierających i wykorzystujących dane.

 

A.2. Profilaktyka

 

Zadanie 3. Inicjowanie programów prewencyjnych w społecznościach lokalnych

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Krajowe Biuro do Spraw

Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro zleciło do realizacji programy mające na celu wsparcie procesu tworzenia systemowych rozwiązań problemu narkomanii w środowiskach lokalnych:

1. Programy szkoleniowe wspierające współpracę samorządowych struktur, organizacji pozarządowych i innych instytucji przy tworzeniu i realizacji lokalnych programów zapobiegania narkomanii obejmowały:

• szkolenia dla realizatorów programów gminnych i powiatowych poświęcone diagnozie sytuacji lokalnej w zakresie narkomanii oraz konstruowaniu gminnych i powiatowych programów przeciwdziałania narkomanii w województwach lubelskim i świętokrzyskim. Realizatorzy - Lubelskie Towarzystwo Kuźnia, Świętokrzyskie Towarzystwo Kuźnia,

• szkolenia wspierające proces tworzenia sieci punktów konsultacyjnych w województwie pomorskim i lubuskim. Realizatorzy Stowarzyszenie Współdziałanie, Gorzowskie Stowarzyszenie Pomocy Bliźniemu im. Brata Krystyna,

• szkolenia w zakresie profilaktyki uzależnień wśród młodzieży oraz zakażeń HIV dla przedstawicieli organizacji pozarządowych i samorządu województwa dolnośląskiego. Realizator Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej.

2. Konferencje szkoleniowe dla środowiska lokalnego:

• Integracja środowiska na rzecz przeciwdziałania AIDS i narkomanii w województwie wielkopolskim. Realizator Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej,

• Strategia 2001 seminaria szkoleniowe poświęcone problematyce zapobiegania narkomanii przeznaczone dla osób tworzących gminne i powiatowe programy zapobiegania narkomanii w województwie kujawsko-pomorskim. Realizator Towarzystwo Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom.

 

Instytut Psychiatrii i Neurologii

Programy prewencyjne inicjowane były w ramach grantu PARPA: Ocena przydatności

i funkcjonowania metody krótkiej interwencji w szkole.

Celem projektu było wprowadzenie do szkół skutecznych procedur pozwalających na rozwiązywanie problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych przez uczniów. Proponowana procedura oparta jest na metodzie krótkiej interwencji. W pierwszym etapie realizacji projektu podjęto badania w konwencji "action research". W 2001r. przeprowadzono rekrutację szkół (N=11), dokonano oceny sytuacji szkół w zakresie działań profilaktycznych i interwencyjnych oraz przygotowano nauczycieli i pedagogów szkolnych do prowadzenia interwencji wobec uczniów używających substancji psychoaktywnych. Do udziału w projekcie zgłosiły się 3 licea ogólnokształcące, 6 gimnazjów oraz po 2 szkoły podstawowe z Warszawy, Puław i Iławy. Sytuację w szkołach oceniano na podstawie wywiadów z dyrektorami, pedagogami szkolnymi i przedstawicielami nauczycieli i rodziców. Ocena sytuacji w szkołach wskazywała na brak spójnego systemu działań profilaktycznych i interwencyjnych. W ramach działań przeprowadzono we wszystkich szkołach 4-godzinne zajęcia warsztatowe dla Rad Pedagogicznych (N=450) oraz pięć 10-godzinnych szkoleń dla wybranych przedstawicieli szkół z zakresu metody krótkiej interwencji. W tych ostatnich udział wzięło 70 osób.

Podczas realizacji zadania zaobserwować można było brak przekonania wśród pracowników szkoły o konieczności tworzenia systemu działań profilaktycznych i interwencyjnych. Brak gotowości w nawiązywaniu współpracy z rodzicami, która wymaga wprowadzenia zmian w sposobie komunikowania się z nimi, włączania ich w pracę nad procedurami interwencyjnymi. Kolejnym problemem były ograniczone możliwości egzekwowania takich szkolnych konsekwencji, które motywowałyby do zmiany zachowania uczniów używających substancji psychoaktywnych w szkole lub przychodzących na jej teren pod wpływem tych środków. Jednakże analiza odbioru szkoleń, przeprowadzona tuż po realizacji projektu, wskazała, że blisko 80% (63 osoby) uczestników deklaruje gotowość do prowadzenia działań interwencyjnych w szkole. Ocena wykorzystania wiedzy i umiejętności nabytych w trakcie szkoleń będzie przedmiotem badań w roku 2002.

 

 

Zadanie 6. Harmonizowanie działań profilaktycznych

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Minister Edukacji Narodowej, kuratoria

 

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Działania podjęte w celu realizacji zdania:

• odbyło się spotkanie Sekretarz Stanu w MENiS z ekspertami w dziedzinie zapobiegania uzależnień wśród młodzieży (przedstawiciele: Komendy Głównej Policji, rządowych agend profilaktyki, Instytutu Psychiatrii i Neurologii, CMPP-P, KOWEZ, wiodących ośrodków niepublicznych), w trakcie którego uzgodniono strategie działań centralnych oraz omówiono procedury interwencji kryzysowych,

• zorganizowano naradę z kuratoriami oświaty nt. profilaktyki narkomanii i nowych zagrożeń w szkołach oraz możliwościami przeciwdziałania im,

• przedstawiciele MENiS wzięli udział w krajowym Sejmiku Wychowawczym w ramach którego, Departament Profilaktyki Społecznej i Kształcenia Specjalnego przygotował konferencję profilaktyczną nt. Jak rozwiązywać problemy dzieci i młodzieży. Spotkanie poświęcone było problemom uzależnień, zagrożeń przestępczością oraz przemocy w szkole,

• uczestniczono w organizacji polsko-niemieckiej konferencji pt. Agresja i przemoc w szkole, podsumowującej kilkuletnie badania na temat agresji i przemocy rówieśniczej.

Przygotowano wspólnie z Res Humane i Pełnomocnikiem Ministra Zdrowia ds. AIDS, projekt programu szkolenia dla nauczycieli, dyrektorów gimnazjów, pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych i wizytatorów,

• wprowadzono do tematyki planowanych wizytacji kuratoriów oświaty, zagadnienia profilaktyki problemów dzieci i młodzieży,

• współpracowano z organizacjami pozarządowymi w zakresie dotowania zadań zleconych (Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii, Fundacja Res Humane, Stowarzyszenie MONAR, Fundacja Maraton, Stowarzyszenie Ruch Pomocy Psychologicznej- Integracja, Fundacja ETOH, Stowarzyszenie- Katolicki Ruch Antynarkotykowy KARAN),

• współpracowano z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Instytutem Psychiatrii i Neurologii w celu określenia, na podstawie badań ESPAD, rozmiarów zagrożeń związanych z używaniem przez dzieci i młodzież substancji psychotropowych i środków odurzających oraz podejmowania wspólnych działań profilaktycznych,

 

• zorganizowano w ramach projektu Wdrażanie podejścia nastawionego na kształtowanie umiejętności życiowych do profilaktyki szkolnej w Polsce, konferencję pt. Kształtowanie umiejętności uczniów jako element edukacji zdrowotnej i profilaktyki szkolnej.

 

Kuratoria:

W ramach realizacji zadania Kuratoria Oświaty podjęły następujące działania:

• wizytatorzy Kuratorium Oświaty prowadząc nadzór pedagogiczny monitorowali realizację programów wychowawczych szkół z uwzględnieniem opracowanych w placówkach i realizowanych programach profilaktycznych,

• dla potrzeb przeprowadzanego przez wizytatorów mierzenia jakości pracy szkół Oddział Diagnoz i Analiz Kuratorium Oświaty opracował ankiety uwzględniające problematykę uzależnień i prowadzenie oddziaływań profilaktycznych,

• koordynatorzy Kuratoriów Oświaty w zakresie promocji zdrowia przekazywali otrzymane z KOWEZ-u broszury, wydawnictwa edukacyjne na temat promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii dla wszystkich typów szkół, ze szczególnym uwzględnieniem Szkół Promujących Zdrowie,

• w ramach systemu profilaktyki Kuratoria Oświaty współpracowały z  instytucjami zajmującymi się problematyką narkomanii, między innymi z:

• Pełnomocnikami Wojewodów Przeciwdziałania Zagrożeniom Społecznym

• Regionalnymi Centrami Polityki Społecznej

• Komendami Policji

• Sądami dla Nieletnich

• Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

• Powiatowymi Centrami Pomocy Rodzinie

• Placówkami doskonalenia nauczycieli

• Organami prowadzącymi szkoły i placówki

• kuratoria dokonywały ewaluacji działań podejmowanych w zakresie profilaktyki problemów wśród dzieci i młodzieży. Między innymi prowadziły ewaluację skuteczności szkoleń grantowych, konkursów, turniejów, przeglądów, a także kursów prowadzonych przez placówki doskonalenia nauczycieli,

• w nadzorowanych szkołach i placówkach najczęściej realizowane były następujące programy rekomendowane przez Kuratoria:

• Tak czy Nie

• II Elementarz, czyli program siedmiu kroków

• Spójrz inaczej

• Zanim spróbujesz

• Noe

• Nie biorę narkotyków

• Sztuka odmawiania

• Narkotyki w szkole i w domu

• Bez ryzyka

• Sześć sposobów odmawiania NIE

• Nasze spotkania

• Rówieśniczy doradcy

• Odlot

• włączono do kursów kwalifikacyjnych dla nauczycieli różnych specjalności moduł szkoleniowy dotyczący profilaktyki uzależnień,

• utworzono kuratoryjny bank danych w województwie śląskim, który jest systematycznie uaktualniany o coraz to nowe programy i informacje o zagrożeniach,

• kuratoria Oświaty nadzorowały pracę placówek oświatowych m. in. w zakresie prowadzenia działań edukacyjnych zmierzających do radzenia sobie przez uczniów z oddziaływaniem grup,

• w ramach współpracy z SANEPID-em szkoły organizowały spotkania z lekarzami, pielęgniarkami, psychologami, podczas których poruszano tematy promujące zdrowy styl życia, w tym Szkodliwość używania narkotyków, Kto pomoże powiedzieć NIE, Profilaktyka zakażeń wirusem HIV / AIDS.

Przeszkodą w wykonywaniu zadania był brak środków finansowych.. Ponadto wskazywano, że z uwagi na szeroki zakres zadań Kuratoriów Oświaty sprawy przeciwdziałania narkomanii nie zawsze były traktowane z należytą uwagą.

Do sukcesów Kuratoria zaliczyły poprawienie jakości i efektywności działań profilaktycznych realizowanych na poziomie profilaktyki pierwszorzędowej, dalsze popularyzowanie wiedzy na temat profilaktyki integralnej, a tym samym odchodzenie od przypadkowości czy incydentalności prowadzonych działań oraz podjęcie systematycznej współpracy z przedstawicielami instytucji zajmujących się zapobieganiem narkomanii.

 

Zadanie 7. Prowadzenie odpowiedniej polityki wobec substancji uzależniających przez dostosowanie aktów prawnych do zmieniających się potrzeb

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Główny Inspektorat Farmaceutyczny, Minister Sprawiedliwości

 

Główny Inspektorat Farmaceutyczny

Główny Inspektorat Farmaceutyczny podjął działania w zakresie koordynacji prac związanych z przygotowaniem projektu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 125 poz. 1367) . Ustawa weszła w życie 14 listopada 2001 r. (z wyjątkiem kilku przepisów dotyczących kontroli prekursorów, które obowiązywać zaczęły 1 stycznia 2002 r.).

Przeprowadzona nowelizacja ustawy obejmowała:

• zmianę definicji konopi włóknistych w odniesieniu do zawartości THC (obniżenie z 0,3 do 0,2% zawartości w suchej masie ziela) zgodnie z wytycznymi zawartymi w dyrektywie Unii Europejskiej,

• nałożenie obowiązku uzyskiwania zgody od wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych przez szkoły wyższe, placówki naukowo-badawcze, jednostki badawczo-rozwojowe itp. w celu stosowania do badań środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów grupy I-R,

• nałożenie obowiązku uzyskiwania zgody od wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych przez zakłady opieki zdrowotnej, lekarzy prowadzących indywidualną praktykę itp. na stosowanie w celach medycznych środków farmaceutycznych, zawierających w swoim składzie środki odurzające grup I-N, II-N, III-N i substancje psychotropowe grup II-P, III-P, IV-P,

• przyznanie kontroli nad obrotem i wytwarzaniem prekursorów grupy IIA-R i IIB-R Inspektorowi do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych;

• uregulowanie kwestii związanych z obrotem i kontrolą prekursorów zgodnie z wytycznymi zawartymi w acquis,

• uzupełnienie załączników do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii o następujące środki psychotropowe: GHB, 2C-B zolpidem- zgodnie z rezolucją ONZ wypracowaną podczas 44 sesji INCB w marcu 2001 r. w Wiedniu, oraz o substancję PMMA (p- metoksymetamfetaminę) na wniosek MSWiA (Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP).

Mimo rezolucji ONZ wypracowanej podczas 44 sesji INCB w marcu 2001 r. jeden z projektów zmian ustawy nie został przyjęty przez Parlament. Dotyczył on przeniesienia nadmanganianu potasu i bezwodnika octowego z grupy II-R do grupy I-R prekursorów. Podobne trudności w odniesieniu do wymienionych substancji występują także w krajach Unii Europejskiej, co prawdopodobnie wynika z niemożności ustanowienia ścisłej kontroli nad tak powszechnie stosowanymi substancjami.

 

Minister Sprawiedliwości

Minister Sprawiedliwości brał udział w pracach nad nowelizacją ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dnia 6 września 2001r. w ramach obowiązków przypisanych przez regulamin pracy Rady Ministrów.

 

 

Zadanie 8. Ograniczenie podaży substancji psychoaktywnych poprzez działania legislacyjne, policyjne i celne

Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Główny Inspektorat Farmaceutyczny

 

Inspekcja farmaceutyczna okresowo sprawdza zabezpieczenia stosowane przez przedsiębiorców prowadzących obrót środkami kontrolowanymi. W ramach nadzoru opracowano formularz raportów rocznych stosowanych w rozliczeniach hurtowni farmaceutycznych (MZ-79), który stanowi załącznik do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 3.08.2000 r. w sprawie wytwarzania, przetwarzania, przerobu, przywozu z zagranicy lub wywozu za granicę oraz obrotu środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi i prekursorami (Dz.U. Nr 77 poz. 885).

 

 

 

 

 

 

Zadanie 10. Stworzenie systemu prewencyjnej osłony jednostek wojskowych przez podjęcie wspólnych działań Żandarmerii Wojskowej i Policji w celu rozpoznawania zagrożeń i zapobiegania przenikaniu narkotyków do jednostek wojskowych

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Komenda Główna Policji, Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej

 

1. Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej nawiązała współpracę z Policją i opracowano koncepcję prewencyjnej osłony jednostek wojskowych.

Zgodnie z Wytycznymi Komendanta Głównego ŻW z dnia 13.12.1999 r. w sprawie przeciwdziałania narkomanii w wojsku, terenowe jednostki Żandarmerii Wojskowej w zależności od potrzeb, nawiązały współpracę z: WSI, Policją, UOP, Strażą Graniczną, Inspekcją Celną.

2. W zakresie działalności informacyjnej jednostki organizacyjne ŻW:

- informowały o szkodliwości narkomanii i skutków ich oddziaływania na organizm ludzki oraz popularyzowały przepisy dot. przeciwdziałania narkomanii m.in. ustawę z dnia 24 kwietnia 1997 r.,

- analizowały ujawnione przypadki narkomanii, w tym zwłaszcza ich przyczyny, formy, zasięg i skutki.

Ogółem zrealizowano:

• pogadanek 263,

• spotkań 59,

• pokazów /działania narkotestów, wykorzystania poligrafu, użycia psów do wykrywania narkotyków, ambulansu kryminalistycznego ED-1, projekcje filmów/ -147.

Lokalnie jednostki organizacyjne Żandarmerii Wojskowej wspólnie z Policją opracowały koncepcję prewencyjnej osłony jednostek wojskowych w celu rozpoznawania
i zapobiegania przenikaniu narkotyków.

W koncepcji tej uwzględniono:

• planowanie wspólnych działań operacyjnych i prewencyjnych,

• wymianę informacji,

• wykorzystywanie specjalistycznych pracowni Policji i ŻW w zakresie określenia rodzaju zabezpieczonego narkotyku,

• udostępnianie danych operacyjnych w zakresie narkomanii zawartych

w posiadanych zbiorach informatycznych.

3. W ramach współpracy z Policją:

- przekazano w formie udokumentowanej 250 informacji, które dotyczyły:

• ustalonych osób cywilnych zajmujących się dystrybucją narkotyków 20,

• sposobów i miejsc sprzedaży narkotyków 224,

• ujawnionej, nielegalnej uprawy krzewów konopi indyjskich 6.

- przeprowadzono 141 pokazów pracy przewodnika z psem do wykrywania narkotyków, z czego w 62 przypadkach ujawniono i zabezpieczono ok. 18.000 porcji narkotyków,

- zrealizowano 120 wspólnych akcji patrolowych, w trakcie których ujawniono:

• 20 żołnierzy posiadających narkotyki, u których zabezpieczono ok. 1.000 porcji narkotyków,

• 16 dealerów osób cywilnych.

- Policja przekazała 186 informacji dotyczących żołnierzy rozprowadzających narkotyki, które dały podstawę wszczęcia 14 dochodzeń oraz były wykorzystane w bieżącej pracy.

Podczas realizacji zadania stwierdzono, że:

- coraz większy odsetek poborowych miało już kontakt z narkotykami w trakcie odbywania nauki w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych,

- wymiana stanów zmiennych w jednostkach wojskowych /roczna służba wojskowa/ w znacznym stopniu utrudniała właściwe rozpoznanie operacyjne.

 

 

Zadanie 11. Organizowanie ośrodków profilaktyki środowiskowej (min 1 w gminie), środowiskowych świetlic i klubów (min. 2 w gminie)

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Samorząd Terytorialny ze wsparciem Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii wspierało samorząd terytorialny w realizacji zadania poprzez zlecanie organizacjom niebędącym w sektorze finansów publicznych specjalistycznych działań prowadzonych w placówkach profilaktyki środowiskowej: świetlicach, ogniskach wychowawczych, klubach, ośrodkach oraz punktach informacyjno-konsultacyjnych.

 

W 2001 roku Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zleciło programy profilaktyczne realizowane w:

• 31 świetlicach terapeutycznych,

• 59 placówkach o szerokiej formule działań (kluby, ośrodki profilaktyki, ogniska wychowawcze),

• 22 punktach konsultacyjnych,

• 1 stacjonarnym ośrodku socjoterapeutycznym (całorocznego pobytu).

Wymienione placówki organizowane w środowisku lokalnym są bazą dla realizacji programów profilaktycznych, w szczególności dla grup ryzyka. Odbiorcami tych programów były dzieci i młodzież zagrożone narkomanią - zaniedbane wychowawczo, z rodzin dysfunkcyjnych, mająca często pierwsze kontakty ze środkami odurzającymi oraz młodzież eksperymentująca z narkotykami. Celem zrealizowanych programów była poprawa funkcjonowania emocjonalnego i społecznego podopiecznych oraz wspieranie rozwoju, zainteresowań, wyrabianie nawyków spędzania wolnego czasu bez środków odurzających.

W ramach programów profilaktycznych świetlic, klubów, punktów realizowane były następujące zadania:

1. Edukacja dzieci i młodzieży mająca na celu redukcję popytu na środki odurzające. W 2001 r. zrealizowano 71.449 godzin zajęć edukacyjnych, w których uczestniczyło w sumie 20.693 dzieci i młodzieży.

• działania informacyjne i edukacyjne adresowane do dzieci i młodzieży - przekazywanie rzetelnej i adekwatnej do wieku i potrzeb odbiorców wiedzy o środkach odurzających i ich wpływie na organizm człowieka, informowanie o mechanizmach uzależnień, kształtowanie właściwych postaw wobec środków odurzających oraz doskonalenie umiejętności psychologicznych (komunikowania się, radzenia sobie w sytuacjach trudnych, podejmowania decyzji, asertywnego zachowania).

2. Rozwijanie różnorodnych form pomocy dla dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem.

• organizowanie zajęć opiekuńczo-wychowawczych,

• udzielanie porad i konsultacji specjalistycznych ,

• organizowanie zajęć o charakterze terapeutycznym (socjoterapia, terapia indywidualna i grupowa, grupy wsparcia).

3. Działania nastawione na kreowanie wśród młodzieży wolnego od uzależnień stylu życia.

• organizowanie akcji środowiskowych promujących zdrowie - festyny, konkursy, koncerty, imprezy lokalne - obozy i zloty młodzieżowe,

• organizowanie grupowych zajęć o charakterze rozwojowym stanowiących alternatywę dla używania środków odurzających (plastyczne, parateatralne, muzyczne itp.),

• praca liderów młodzieżowych promujących zdrowy styl życia.

4. Edukacja dorosłych - zrealizowano 1.307 godzin zajęć edukacyjnych (prelekcji) w których uczestniczyło w sumie 9.648 osób dorosłych.

• działania informacyjne dotyczące lokalnych programów pomocy dla osób zagrożonych uzależnieniem oraz działania edukacyjne dotyczące rozpoznawania wczesnych sygnałów uzależnienia,

• rozpowszechnianie materiałów o treści informacyjno-edukacyjnej (ulotek, poradników, informatorów).

5. Programy specjalistycznej pomocy dla rodziców dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem.

• udzielanie porad i konsultacji specjalistycznych,

• organizowanie zajęć grupowych o charakterze psychoedukacyjnym i terapeutycznym dla rodzin niewydolnych wychowawczo oraz rodzin dzieci zagrożonych uzależnieniem,

• prowadzenie działań interwencyjno- mediacyjnych w sytuacji kryzysów w rodzinie.

 

Realizację powyższych programów zlecono 32 organizacjom, przy czym część organizacji (Towarzystwo Kuźnia, Towarzystwo Powrót z U, Lubelskie Towarzystwo Kuźnia, Świętokrzyskie Towarzystwo Kuźnia, Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii, Stowarzyszenie Karan, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Agencja Doradztwa Zawodowego AD) prowadziło systemowe programy w wielu regionach kraju.

 

Tabela 1. Liczba dzieci i młodzieży, będących odbiorcami programów profilaktycznych

(wg wieku)

Wiek	Liczba stałych odbiorców	Liczba incydentalnych odbiorców
Do 12 lat	5376	5947
13 15 lat	6685	22560
16 19 lat	8555	39382
Powyżej 19 lat	1219	4453
Razem	21835	72342

 

 

Tabela 2. Liczba dorosłych odbiorców programów profilaktycznych

Kryterium uczestnictwa w programie	Liczba stałych odbiorców	Liczba incydentalnych odbiorców
Rodzice	2796	10321
Nauczyciele, wychowawcy	1824	2991
Animatorzy działań profilaktycznych	430	937
Inni	654	1139
Dorośli razem	5704	15338

 

Tabela 3. Programy profilaktyczne adresowane do dzieci i młodzieży

(wg typów zajęć)

Typy zajęć	Liczba stałych odbiorców	Liczba godzin
Zajęcia opiekuńczo-wychowawcze (np. w świetlicach, klubach socjoterapeutycznych)	9062	77883
Zajęcia rozwojowe	8970	30000
Zajęcia socjoterapeutyczne	10985	18870
Grupy wsparcia	1678	16053
Treningi psychologiczne	1594	2901
Psychoterapia grupowa	976	3722
Psychoterapia indywidualna	1623	10326
Inne	4235	17710

 

 

Tabela 4. Programy profilaktyczne adresowane do dorosłych

(wg typów zajęć)

Typy zajęć	Liczba stałych odbiorców	Liczba godzin
Treningi psychologiczne	354	2051
Trening specyficznych umiejętności radzenia sobie z problemem uzależnienia w rodzinie	148	302
Grupy samopomocowe, grupy wsparcia	297	585
Poradnictwo	501	2747
Psychoterapia indywidualna	119	814
Inne	1813	3177

 

 

Tabela 5. Dane dotyczące liczby porad profilaktycznych udzielonych dzieciom, młodzieży

i dorosłym

Odbiorcy	Liczba zrealizowanych porad indywidualnych
	W poradni	Telefoniczne	Terenowe
Dzieci i młodzież	5616	1941	1265
Dorośli	6027	4942	1746

 

Organizowanie ośrodków profilaktyki środowiskowej, środowiskowych świetlic i klubów w rozbiciu na województwa przedstawia się następująco:

 

Województwo dolnośląskie

W porozumieniu z WZT Kuźnia i Zarządem Gminy Środa Śląska uruchomiono 4 placówki profilaktyki środowiskowej.

 

Województwo kujawsko-pomorskie

W ramach realizacji zadania Urząd Marszałkowski udzielił wsparcia merytorycznego Ośrodkowi Profilaktyki Środowiskowej Towarzystwa Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom w Toruniu oraz Ośrodkowi Profilaktyki Środowiskowej Agencji Doradztwa Zawodowego AD w Bydgoszczy. Prowadzono współpracę z pełnomocnikami gminnymi w zakresie tworzenia świetlic środowiskowych.

 

Województwo lubuskie

Od września 2001 r. na terenie gminy Międzyrzecz rozpoczął działalność Ośrodek Profilaktyki ARKA, który prowadzi działania w następujących placówkach: Poradni Psychologiczno Pedagogicznej, świetlicy środowiskowej, punkcie konsultacyjnym dla uzależnionych, współuzależnionych i ofiar przemocy, klubie Abstynenta, Środowiskowym Domu Samopomocy, Harcówce ZHP. Przy ARCE istnieje zaplecze sportowe stanowiące atut w organizowaniu działań na rzecz profilaktyki.

Ponadto na terenie województwa utworzono 18 świetlic (w tym 8 socjoterapeutycznych).

Do sukcesów w realizacji zadania należy zaliczyć:

• wprowadzenie do szkół i świetlic rzetelnej informacji na temat substancji uzależniających,

• instytucje dotychczas funkcjonujące w różnych miejscach, obecnie skupione są w ośrodku profilaktyki środowiskowej a bieżąca współpraca ze specjalistami z Poradni Psychologiczno Pedagogicznej daje niewspółmierne możliwości oddziaływania terapeutycznego,

• zwiększenie liczby uczniów korzystających z zajęć organizowanych w ramach świetlic, polepszenie kondycji fizycznej i zdrowotnej dzieci i młodzieży, poznanie przez młodzież instytucji pomocowych na terenie gminy, powiatu, województwa, kreatywne spędzanie czasu wolnego,

• objęcie programami profilaktyczno edukacyjnymi ok. 2.781 uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych, 245 nauczycieli i 1028 rodziców.

 

Województwo małopolskie

Na terenie województwa małopolskiego działało w 2001 roku 98 świetlic z programem socjoterapeutycznym i 750 świetlic opiekuńczo wychowawczych. Oznacza to, że na każdą gminę przypadały ponad cztery tego rodzaju świetlice dla dzieci i młodzieży.

Tylko w opisywanym okresie tj. w ciągu roku 2001 zostały uruchomione 24 dodatkowe świetlice socjoterapeutyczne oraz 176 świetlic opiekuńczo-wychowawczych.

 

Województwo mazowieckie

Samorząd wojewódzki systematycznie rozwijał współpracę z organizacjami pozarządowymi i realizowano wspólnie programy profilaktyczno-edukacyjne w środowiskach dzieci i młodzieży z terenów szczególnego nasilenia występowania zjawiska narkotyków i narkomanii, w szczególności:

• podejmowano działania w świetlicach socjoterapeutycznych, które polegały na zapewnieniu młodym ludziom alternatywnych form spędzania czasu wolnego poprzez zajęcia w formie warsztatów pracy twórczej (plastyka, muzyka, taniec), a także obejmowały naukę podstawowych umiejętności społecznych. Ponadto realizowano programy terapii indywidualnej i pomocy w nauce.

• wspólnie ze Stowarzyszeniem na Rzecz Rodziny - Szkoła dla Rodziców i Wychowawców Bez porażek zrealizowano w gminie Legionowo pilotaż Programu Razem łatwiej. Celem programu było stworzenie jednorodnego środowiska wychowawczego sprzyjającego przeciwdziałaniu uzależnieniom wśród dzieci i młodzieży. Program kierowany był do trzech grup odbiorców: dzieci, rodziców oraz osób pracujących z młodzieżą.

Do sukcesów w realizacji zadania zaliczano poprawę współpracy z organizacjami pozarządowymi, rosnące zainteresowanie programami oraz systematyczny wzrost liczby uczestniczących w nich osób. W 2001 roku w zajęciach świetlic socjoterapeutycznych uczestniczyło ok. 200 dzieci i ponad 80 rodzin.

 

Województwo podlaskie

W ramach realizacji zadania podjęto następujące działania:

• inicjowanie tworzenia przez samorządy powiatowe i gminne oraz organizacje pozarządowe ośrodków profilaktyki środowiskowej,

• stworzenie bilansu instytucjonalnych zasobów województwa podlaskiego w zakresie profilaktyki,

• udzielanie merytorycznego wsparcia placówkom profilaktycznym w zakresie opracowania programów działań profilaktycznych, diagnozowania lokalnych potrzeb, sposobów finansowania i pozyskiwania funduszy,

• finansowanie programów profilaktycznych realizowanych w ośrodkach, świetlicach, klubach.

Na terenie województwa otworzono 7 nowych świetlic środowiskowych w gminach, zainicjowano tworzenie, co najmniej 3 kolejnych. Aktualnie funkcjonuje 61 świetlic socjoterapeutycznych.

 

Województwo podkarpackie

Z budżetu samorządu wojewódzkiego dofinansowano poprzez dotację następujące zadania organizacji pozarządowych:

• prowadzenie grupy socjoterapeutycznej dla młodzieży,

• udzielanie porad przez prawnika i psychologa,

• realizacja programu Neofita, dla osób, które ukończyły rehabilitację w ośrodkach leczenia uzależnień od narkotyków,

• zorganizowanie obozu socjoterapeutycznego,

• szkolenie specjalistów w zakresie sojoterapii,

• realizowanie programów profilaktyki środowiskowej w szkołach.

Zadania były realizowane przez następujące organizacje pozarządowe: Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Stowarzyszenie Katolicki Ruch Antynarkotyczny KARAN, Stowarzyszenie B 4, Fundację Zanim Nadejdzie Jutro, Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych Powrót z U, Katolicką świetlicą profilaktyczno wychowawczą Dom Bł. Matki Angeli.

 

Województwo śląskie

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w 2001 roku dofinansowywał działalność świetlicy terapeutycznej Ludki z Blaszanej Budki prowadzonej przez Częstochowskie Towarzystwo Profilaktyki Społecznej. Placówka zajmuje się profilaktyką uzależnień poprzez właściwą organizację czasu wolnego dzieciom i młodzieży oraz udziela pomocy psychologicznej dziecku i jego rodzinie.

 

Województwo świętokrzyskie

W ramach realizacji zadania zostało podpisane porozumienie między Województwem Świętokrzyskim a Miastem Kielce w sprawie przyjęcia przez Miasto Kielce zadań publicznych Województwa Świętokrzyskiego wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W 2001 roku uruchomiono działalność Świętokrzyskiego Centrum Profilaktyki i Edukacji w Kielcach, a w nim świetlicy socjoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży.

 

Województwo warmińsko-mazurskie

W województwie funkcjonowało łącznie 116 świetlic socjoterapeutycznych, w których realizowane były różnego rodzaju programy profilaktyczne.

W ramach Oddziału Terenowego Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii w Bartoszycach uruchomiony został punkt konsultacyjno-informacyjny dla osób uzależnionych i współuzależnionych od środków psychoaktywnych.

 

Województwo wielkopolskie

Na terenie województwa wielkopolskiego w 2001 roku funkcjonowało łącznie (dane ze 176 gmin województwa, łączna liczba gmin 226) 314 świetlic socjoterapeutycznych, w których realizowane były różnego rodzaju programy profilaktyczne. W 2001 uruchomionych zostało 46 nowych świetlic socjoterapeutycznych. Ich działalność finansowana była ze środków pozyskanych przez gminy za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych.

Ponadto na terenie województwa działało w 2001 roku 255 świetlic realizujących programy opiekuńczo wychowawcze, w tym uruchomiono 35. Łącznie w programach prowadzonych przez świetlice uczestniczyło 7.699 dzieci i młodzieży.

 

Brak informacji na temat realizacji zadania w sprawozdaniach nadesłanych przez samorządy województw: łódzkiego, opolskiego, pomorskiego i zachodniopomorskiego.

 

A.3. Edukacja, szkolenie i wydawnictwa

 

Zadanie 13. Prowadzenie kampanii szkoleniowych dla wyspecjalizowanego personelu

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Naczelna Rada Aptekarska, Naczelna Rada Lekarska, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Zrealizowano przedsięwzięcia szkoleniowe dotyczące następujących obszarów problemowych:

• epidemiologia zjawiska narkomanii,

• strategie ograniczania podaży i popytu na narkotyki w świetle uregulowań zawartych w znowelizowanej ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii,

• doskonalenie metod pomocy osobom zagrożonym uzależnieniem (profilaktyka dla grup ryzyka),

• doskonalenie diagnostyki i terapii osób uzależnionych,

• minimalizacja szkód jako jedna ze strategii rozwiązywania problemów związanych z narkomanią.

Krajowe Biuro ds. przeciwdziałania Narkomanii zleciło do realizacji:

1. Szkolenia dla różnych grup zawodowych realizujących zadania wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu narkomani; nauczycieli, policjantów, służb socjalnych, pracowników placówek rehabilitacyjnych oraz opiekuńczo-wychowawczych:

• cykl 22 szkoleń o zasięgu ogólnopolskim dla nauczycieli szkół gimnazjalnych, pedagogów, pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych w zakresie problematyki narkomanii z uwzględnieniem zagadnień HIV/AIDS. Przeszkolono 804 osoby. Realizator Polska Fundacja Pomocy Humanitarnej Res Humanae,

• szkolenie dla kuratorów sądowych z zakresu profilaktyki narkomanii. Tematyka szkolenia dotyczyła aspektów medycznych, psychologicznych i prawnych postępowania z osobami zagrożonymi uzależnieniem i uzależnionymi. Przeszkolono 150 osób. Realizator Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii,

• szkolenie doskonalące wiedzę i umiejętności w zakresie metod i technik pracy z osobami zagrożonymi uzależnieniem i uzależnionymi. Zrealizowano 7 cykli zajęć treningowo-warsztatowych dla 89 osób pracowników ośrodków rehabilitacji narkomanów, placówek opiekuńczych i resocjalizacyjnych oraz programów środowiskowych. Realizator - Towarzystwo Psychoprofilaktyczne,

• program szkoleniowy Metoda społeczności terapeutycznej jako metoda rehabilitacji osób uzależnionych skierowany do środowiska terapeutów uzależnień nastawiony na doskonalenie umiejętności w dziedzinie stacjonarnego leczenia. Przeszkolono 35 osób. Realizator - Polska Federacja Społeczności Terapeutycznych,

• szkolenia dla pracowników środowiskowych placówek profilaktycznych doskonalące kwalifikacje w zakresie diagnozy problemowej, interwencji i metod grupowej pracy psychokorecyjnej. Przeszkolono 33 osoby. Realizator - Agencja AD,

• program stażowy dla pracowników ośrodków rehabilitacyjnych dla dzieci i młodzieży. Realizator Stowarzyszenie Monar,

• program integracyjno-szkoleniowy przedstawicieli polskich społeczności terapeutycznych z okazji VIII Europejskiej Konferencji Społeczności Terapeutycznych program poświęcony wymianie doświadczeń i prezentacji dorobku polskich społeczności terapeutycznych w zakresie niespecyficznych metod pracy z osobami uzależnionymi. Realizator - Polska Federacja Społeczności Terapeutycznych.

 

2. Konferencje szkoleniowe:

• VIII Międzynarodowa Konferencja dotycząca Rehabilitacji i Polityki Narkomanii zorganizowana pod auspicjami Europejskiej Federacji Społeczności Terapeutycznych. Wiodące tematy konferencji strategie przeciwdziałania narkomanii, modele terapii, problemy badawcze i prawne. W konferencji uczestniczyło 340 osób z kraju i zagranicy. Realizator Fundacja Maraton,

• konferencja szkoleniowa poświęcona Mazowieckiemu Programowi Promocji Zdrowia na lata 2001-2005 oraz problematyce narkomanii i HIV/AIDS. W konferencji wzięło udział ok. 100 przedstawicieli administracji rządowej, samorządowej, organizacji pozarządowych z województwa mazowieckiego. Realizator Mazowieckie Centrum Zdrowia Publicznego.

 

Działania zrealizowane przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii w ramach programów własnych obejmują:

1. Opracowanie i przeprowadzenie programu szkolenia dla personelu podstawowej opieki zdrowotnej p.n. Rola personelu Podstawowej Opieki Zdrowotnej w rozwiązywaniu problemów związanych z używaniem substancji odurzających. Przeszkolono ok. 60 osób - lekarzy i pielęgniarek,

2. Zorganizowanie, w ramach kampanii Znajdź czas dla swojego dziecka, konferencji szkoleniowej poświęconej metodom pracy z rodzinami dzieci zagrożonych narkomanią i uzależnionych. W konferencji uczestniczyło około 90..osób pracujących w środowiskowych placówkach profilaktycznych.

 

Naczelna Rada Aptekarska, Naczelna Rada Lekarska, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

Zadanie nie było realizowane w 2001r.

 

 

Zadanie 14. Stworzenie systemu szkolenia profesjonalistów w zakresie promocji zdrowia

Instytucja odpowiedzialna za wykonanie zadania: Minister Edukacji Narodowej i Sportu

 

Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zarodowej (KOWEZ) kontynuował w roku 2001 program szkolenia edukatorów promocji zdrowia, rekrutując ich spośród osób, które są lub będą zatrudnione w systemie doskonalenia nauczycieli.

Program obejmował następujące bloki tematyczne:

1. Organizacja pracy warsztatowej:

• komunikacja interpersonalna,

• funkcjonowanie grupy oraz zasady pracy z grupą.

2. Zdrowie i czynniki je warunkujące, promocja zdrowia, Szkoła Promująca Zdrowie.

3. Edukacja prozdrowotna w szkole (definicje, podstawowe założenia, strategie i metody).

4. Wybrane obszary tematyczne edukacji prozdrowotnej:

• zdrowie psychospołeczne,

• profilaktyka społeczna.

5. Projektowanie i ewaluacja w edukacji prozdrowotnej, promocji zdrowia
i profilaktyce szkolnej.

6. Doskonalenie nauczycieli w edukacji prozdrowotnej, promocji zdrowia i profilaktyce

szkolnej.

7. Warsztat metodyczny edukatora.

8. Prawo oświatowe a edukacja zdrowotna i promocja zdrowia.

Zorganizowano dwie edycje tego kursu. Kurs realizowany był w latach 2000 - 2001 r.

i składał się z dwóch części: rozpoczętej w 2000 r. części stacjonarnej, obejmującej 200 godzin zajęć dydaktycznych oraz ukończonej w roku 2001 części praktycznej złożonej z 60 godzin zajęć, w tym 20 hospitowanych przez grupę specjalistów przygotowanych i rekomendowanych przez KOWEZ. Część stacjonarną kursu ukończyło 49 osób, zaś pełny kurs kwalifikacyjny 30 osób. Osoby te organizują i prowadzą szkolenia nauczycieli z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki w ramach działań statutowych swoich placówek.

Ponadto w ramach realizacji zadania:

• zorganizowano konferencję pn. Program edukacji zdrowotnej w szkole oraz rozwoju Sieci Szkół Promujących Zdrowie. Udział w niej wzięli m.in. członkowie Rady Programowej, Krajowy Zespół Wspierający oraz przedstawiciele instytucji bezpośrednio podległych resortowi edukacji (KOWEZ, CMPP-P) i resortowi zdrowia (IMiDz, SANEPID),

• uczestniczono w organizowanej przez Sejm ogólnopolskiej konferencji pn. ,,Problemy zdrowia psychicznego i ich rozwiązywanie", zorganizowano seminarium pn. ,,Tworzenie wojewódzkich systemów edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia" z udziałem wizytatorów z kuratoriów oświaty. W trakcie seminarium zaprezentowano uczestnikom modelowe rozwiązanie opracowane przez Kuratorium Kujawsko-Pomorskie,

• zorganizowano konferencję i warsztaty pn. ,,Kształtowanie umiejętności życiowych uczniów jako ważny element edukacji zdrowotnej i profilaktyki szkolnej". Celem spotkania było pozyskanie wsparcia i pomocy w realizacji projektu ze strony grupy ekspertów zajmujących się działaniami w zakresie profilaktyki oraz uświadomienie potrzeby włączenia umiejętności życiowych do praktyki szkolnej. Podczas konferencji uczestnicy zapoznali się z teoretycznymi podstawami kształtowania umiejętności życiowych uczniów, ich powiązaniu z profilaktyką problemową oraz przedyskutowali argumenty przemawiające za i przeciw wdrażaniu umiejętności życiowych do programu wychowawczego szkoły,

• przeprowadzono kursy kwalifikacyjne dla pracowników oświaty oraz wojewódzkich liderów edukatorów programu pn. Szkoła dla rodziców i wychowawców- część II, którzy przeszkolili do końca 2001 roku 2700 realizatorów wyżej wymienionego programu.

 

 

Zadanie 15. Wzbogacanie materiałów edukacyjnych

Instytucja odpowiedzialna za wykonanie zadania: Minister Edukacji Narodowej i Sportu

 

Działania podjęte w celu realizacji zadania:

• wydanie przez KOWEZ zeszytu Nr 2 i przygotowanie do druku zeszytu Nr 3 pn. ,,Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole". Zeszyty są cyklicznym wydawnictwem służącym popularyzowaniu przykładów dobrej praktyki. Prezentują praktyczne przykłady realizacji zadań z zakresu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w szkole oraz aktualne kierunki działań w edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w kraju i zagranicą,

• wydanie przez KOWEZ broszury pt. Edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej i gimnazjum do wykorzystania przez nauczycieli realizujących ścieżkę międzyprzedmiotową Edukacja prozdrowotna w szkole,

• wydanie materiałów pokonferencyjnych nt. ,,Kształtowanie umiejętności życiowych uczniów jako element edukacji zdrowotnej i profilaktyki społecznej". Materiały te przekazano do bibliotek pedagogicznych, kuratoriów oświaty i ośrodków doskonalenia nauczycieli.

Za sukces uznać należy rozpoczęcie pracy nad programem pn. ,,Kształtowanie umiejętności uczniów jako elementu edukacji zdrowotnej i profilaktyki społecznej", we współpracy z WHO i UNICEF oraz Katedrą Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania Uniwersytetu Warszawskiego.

 

 

Zadanie 16. Wprowadzenie edukacji prozdrowotnej i propagującej zdrowie psychiczne.

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Minister Edukacji Narodowej, Samodzielne Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, wspierając działania Ministerstwa Edukacji Narodowej prowadzone w szkołach i placówkach oświaty, zleciło zadania z zakresu edukacji zdrowotnej skierowane do uczniów oraz osób dorosłych (rodziców, nauczycieli). Zadania te realizowane były w formie spotkań informacyjnych, wykładów, prelekcji i zajęć warsztatowych..

Dla dzieci i młodzieży zrealizowano 71,45 tys. godzin zajęć edukacyjnych. Uczestniczyło w nich w sumie ponad 20 tys. osób. Dla dorosłych zrealizowano 1307 godzin zajęć edukacyjnych. Uczestniczyło w nich 3728 osób.

Głównymi realizatorami tych zadań były następujące organizacje pozarządowe:

• Agencja Doradztwa Zawodowego AD - warsztaty tematyczne dla uczniów szkół ponadpodstawowych w Łodzi, Lublinie, Krakowie, Bydgoszczy, Puławach, Wrocławiu, Gdańsku, Chojnicach, Bielsku-Białej,

• Polskie Stowarzyszenie Psychologów Praktyków - cykle zajęć warsztatowych dla młodzieży w oparciu o autorskie programy Stowarzyszenia w województwie małopolskim,

• Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych Powrót z U - w ramach ogólnopolskich programów Profilaktyka Środowiskowa realizowano cykle prelekcji, wykładów i zajęć warsztatowych w oddziałach terenowych,

• Fundacja Maraton - cykle zajęć dotyczących promocji zdrowia oraz profilaktyki AIDS prowadzonych w ramach programów Studium Profilaktyki Narkomanii i AIDS i Rówieśnicza Edukacja Zdrowotna Młodzieży w Zapobieganiu Narkomanii i AIDS w województwie dolnośląskim, lubuskim i mazowieckim,

• Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii w ramach działalności programowej placówek środowiskowych przeprowadziło cykle prelekcji i zajęć warsztatowych dla dzieci i młodzieży w oddziałach terenowych (Bydgoszcz, Koszalin, Słupsk, Sochaczew, Legionowo, Toruń),

• Stowarzyszenie Integracja, Narkotyki Stop program profilaktyki narkomanii w województwie podkarpackim zrealizowany poprzez działania liderów młodzieżowych w środowisku szkoły,

• Górnośląskie Stowarzyszenie Familia - program profilaktycznyPrzystanek Woodstock podczas zlotu młodzieży w Żarach zrealizowany w formie działań informacyjno-edukacyjnych dotyczących szkód związanych z używaniem narkotyków,

• Towarzystwo Powrót z U - Dni Profilaktyki Uzależnień - Żyj Zdrowo program profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia zrealizowany podczas festiwalu młodzieży akademickiej FAMA,

• Stowarzyszenie Karan w ramach programowej działalności Centrów Rozwoju Osobowości w Warszawie, Elblągu, Radomiu i Rzeszowie, przeprowadzono cykle zajęć edukacyjnych dla dzieci i młodzieży.

Ponadto w 2001 roku Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zorganizowało i koordynowało kampanię społeczno-edukacyjną pod hasłem Znajdź czas dla swojego dziecka. W kampanię zaangażowały się władze samorządowe z 11 województw oraz 17 organizacji pozarządowych. Podstawowym celem kampanii było zwrócenie uwagi osób dorosłych na rolę rodziny jako czynnika chroniącego dzieci przed używaniem narkotyków. Cele szczegółowe, nastawione m.in. na edukację dorosłych na temat narkotyków oraz czynników chroniących przed ich używaniem, informowanie o możliwościach pomocy osobom zagrożonym, zrealizowane były poprzez przedsięwzięcia medialne, konferencje, debaty regionalne oraz lokalne, spotkania warsztatowe z młodzieżą.

Kampanię rozpoczęła zorganizowana przez Krajowe Biuro ogólnopolska konferencja Znajdź czas dla swojego dziecka poświęcona programom pomocy rodzinie. W konferencji uczestniczyło około 140 osób przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, organizacji pozarządowych, placówek oświatowych oraz mediów (Gazeta Wyborcza, Telewizja Polska Program I, Radio BIS, czasopismo Remedium).

 

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Działania podjęte w celu realizacji zadania:

• prowadzenie w szkołach wszechstronnej edukacji zdrowotnej, obejmującej profilaktykę używania substancji psychoaktywnych,

• doskonalenie współpracy nauczycieli z rodzicami w dziedzinie przeciwdziałania narkomanii na terenie szkoły,

• prowadzenie przez KOWEZ szkoleń edukatorskich przygotowujących nauczycieli do realizacji zadań wychowawczych i profilaktycznych,

• opracowanie (KOWEZ) pilotażowego programu szkolenia w zakresie umiejętności życiowych realizowanego w gimnazjach (w szkołach promujących zdrowie) oraz zakwalifikowanie go do realizacji przez Światową Organizację Zdrowia. Informację o projekcie otrzymały wojewódzkie ośrodki metodyczne i ośrodki doskonalenia nauczycieli,

• zorganizowanie warsztatów dla trzech pięcioosobowych zespołów z województw: świętokrzyskiego, śląskiego i opolskiego. Podczas warsztatów wypracowano koncepcję wprowadzenia do systemu edukacji programu wdrażania umiejętności życiowych,

• rozpoczęcie pracy nad programem pn.,,Kształtowanie umiejętności uczniów jako elementu edukacji zdrowotnej i profilaktyki społecznej".

 

Samodzielny Publiczny Zarząd Zakładu Opieki Zdrowotnej Służby Zdrowia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

W ramach realizacji zadania prowadzono następujące działania:

• prowadzono edukację w zakresie profilaktyki używania środków psychoaktywnych dla funkcjonariuszy służb resortu spraw wewnętrznych i administracji,

• edukację dzieci i młodzieży w zakresie używania narkotyków oraz innych środków psychoaktywnych w szkołach, ośrodkach socjoterapeutycznych, ośrodkach kolonijnych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych,

• szkolenia dla personelu medycznego służby zdrowia MSWiA ukierunkowane na poszerzenie wiedzy z dziedziny uzależnień oraz poznania metod pracy z osobami uzależnionymi od środków psychoaktywnych,

• poradnictwo i konsultacje zarówno dla rodziców mających problemy z dziećmi uzależnionymi jak i dla tych rodziców, którzy podejmują działania, aby ustrzec własne dzieci przed narkomanią,

• edukację adiowizualną (projekcje filmowe, sesje plakatowe) dla pacjentów przebywających w placówkach służby zdrowia MSWiA mającą na celu zaprezentowanie różnym środowiskom problematyki używania środków psychoaktywnych.

W 2001r. mimo znacznego obniżenia dotacji na realizację zadań Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii zrealizowano ok. 350 szkoleń i pogadanek; w tym ok. 230 dla dorosłych i ok. 120 dla dzieci i młodzieży.

W szkoleniach tych uczestniczyło ponad 1200 dzieci i młodzieży oraz ponad 7.500 dorosłych

z czego 3.300 stanowili funkcjonariusze resortu spraw wewnętrznych i administracji.

Kontynuowano również edukację personelu medycznego: lekarzy, pielęgniarek i psychologów. W 2001r. zorganizowano 106 szkoleń dla ok. 700 pracowników służby zdrowia. Celem ww. szkoleń było poszerzenie wiedzy personelu medycznego na temat uzależnień, poznanie metod pracy z osobami zagrożonymi uzależnieniem oraz możliwości udzielenia pomocy.

Obserwuje się duże potrzeby w zakresie edukacji dotyczącej uzależnienia od narkotyków natomiast środki finansowe na te cele systematycznie są zmniejszane. Taka sytuacja sprawia, że nie można rozwinąć nowych lub kontynuować rozpoczętych działań.

 

 

Zadanie 18. Objęcie środowiska wojskowego działaniami edukacyjnymi

w zakresie zapobiegania narkomanii i rozpoznawania uzależnień

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Minister Obrony Narodowej we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Minister Obrony Narodowej

Ministerstwo Obrony Narodowej podjęło następujące działania:

1. Organizowanie szkoleń dla konsultantów dowódców jednostek wojskowych do spraw profilaktyki.

W 2001 roku w ramach warsztatów metodycznych dla koordynatorów i konsultantów ds. psychoprofilaktyki zorganizowano kolejną grupę zaawansowaną nt. Problematyka zjawiska narkomanii w jednostce wojskowej, w której przygotowywano psychologów do pracy z osobami okazjonalnie zażywającymi narkotyki.

2. Prowadzenie szkoleń dla dowódców i oficerów wychowawczych.

Odbyło się 5 warsztatów, w których wzięło udział 200 oficerów z całej Polski. Uczestnicy szkoleń poszerzyli swoją wiedzę m. in. na temat środków uzależniających, mechanizmów uzależnienia oraz obowiązujących przepisów prawnych.

Wyniki przeprowadzonej ankiety ewaluacyjnej pozwalają na sformułowanie następujących wniosków:

- 88% respondentów interesuje się problemami narkomanii,

- 85% dostrzega zagrożenie narkomanią wśród żołnierzy służby zasadniczej,

- 55% miało osobiście różny kontakt z narkotykami i narkomanami,

- 41% zna z przekazów lub z własnego doświadczenia przypadki zażywania narkotyków w pododdziale,

- 51% ma w swoim pododdziale żołnierzy, którzy w cywilu mieli kontakt z narkotykami,

- 52% ocenia, że dostępność narkotyków w ich miejscu zamieszkania jest duża.

3. Prowadzenie pogadanek dla żołnierzy służby zasadniczej nt. szkodliwości używania narkotyków. Konsultanci ds. psychoprofilaktyki i oficerowie społeczno- wychowawczy przeprowadzili w jednostkach wojskowych 682 pogadanek z zakresu profilaktyki narkomanii. Uczestniczyło w nich 34 250 żołnierzy.

4. Gromadzenie informacji nt. zjawiska narkomanii w Polsce.

W 2001 r. problemy związane ze stanem realizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii były dyskutowne na posiedzeniu Zespołu Umacniania Dyscypliny Wojskowej w Siłach Zbrojnych. Efektem pracy zespołu było m.in. zalecenie, aby do programów kształcenia w akademiach wojskowych i wyższych szkołach oficerskich włączyć zagadnienia dotyczące problemu narkomanii.

Ponadto postanowiono utrzymać dotychczasowy system szkolenia konsultantów ds. psychoprofilaktyki oraz dowódców i oficerów społeczno wychowawczych z zakresu profilaktyki narkotykowej, wydawać materiały informacyjne dot. szkodliwości używania narkotyków, poradniki, jak również inne materiały przydatne do prowadzenia działalności edukacyjnejw środowisku wojskowym.

Problematyka przeciwdziałania narkomanii została także mocno zaakcentowana na posiedzeniu kierownictwa Ministerstw Obrony Narodowej i Zespołu ds. Umacniania Dyscypliny Wojskowej.

Dane o prowadzonych badaniach społecznych nt. zjawiska narkomanii gromadzone są w Wydziale Psychoprofilaktyki Oddziału Analiz Społecznych i Profilaktyki Wychowawczej Departamentu Społeczno-Wychowawczego. Informacje o incydentach związanych z kontaktem żołnierzy z narkotykami są na bieżąco wprowadzane do systemu informowania przełożonych o zdarzeniach naruszającychdyscyplinę wojskową.

 

 

Zadanie 19. Nominowanie Centrów Kompetencyjnych

Instytucja odpowiedzialna za wykonanie zadania: Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

 

W roku 2001 odstąpiono od nominowania Centrów Kompetencyjnych w związku ze zmianą koncepcji zorganizowania systemu szkoleniowego dla osób prowadzących leczenie i rehabilitację uzależnienia od narkotyków. Centra Kompetencyjne zastąpiono zakładami opieki zdrowotnej rekomendowanymi przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii do odbywania staży klinicznych w ramach specjalistycznego programu szkolenia zatwierdzanego i certyfikowanego przez Ministra Zdrowia.

 

 

Zadanie 20. Rozszerzanie informacji i kontynuowanie edukacji społeczeństwa i specjalistów

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji

 

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Podjęte działania obejmowały:

• wydanie przez KOWEZ zeszytu Nr 2 i przygotowanie do druku Nr 3 zeszytu ,,Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole" i broszury Edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej i gimnazjum",

• opracowanie materiałów pokonferencyjnych dotyczących ,,Kształtowania umiejętności życiowych uczniów jako ważny element edukacji zdrowotnej i profilaktyki w szkole",

• CMPP-P przygotowało i uruchomiło w Internecie wykaz wzorcowych, autorskich programów profilaktyki oraz zaktualizowało wykaz realizatorów programu ,,Szkoła dla rodziców".

Za sukces uznać należy rozpoczęcie prac nad programem dot. kształtowania umiejętności życiowych i przygotowanie pilotażu programu, który będzie realizowany w szkołach promujących zdrowie.

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

W ramach działalności profilaktyczno-oświatowej, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii wydało bezpośrednio, dofinansowało lub zleciło do realizacji:

1. Materiały informacyjno-edukacyjne adresowane do osób dorosłych mające na celu zwiększenie wiedzy na temat środków odurzających, skutków używania i mechanizmów powstawania uzależnienia, a także upowszechnienie informacji dotyczących oferty placówek udzielających pomocy osobom z problemem narkotykowym:

• druk broszurki edukacyjnej pod nazwą Nasze dzieci i narkotyki. Poradnik dla rodziców, która została opracowana i wydana na potrzeby ogólnopolskiej kampanii profilaktycznej kierowanej do rodziców pod hasłem Znajdź czas dla swojego dziecka.

2. Materiały informacyjno-edukacyjne dla dzieci i młodzieżymające na celu promowanie konstruktywnych wartości i zdrowego stylu życia oraz zwiększające wiedzę na temat negatywnych skutków zdrowotnych i społecznych związanych z używaniem narkotyków:

• sfinansowanie wydania materiałów edukacyjnych przeznaczonych dla młodzieży: Opiaty, Narkotyki zabawowe, Cannabis groźny!, Halucynogeny, Klejenie się. Materiały zawierają podstawowe informacje na temat środków odurzających, negatywnych skutków używania oraz mechanizmów prowadzących do uzależnienia,

• wydanie ulotki informacyjno-edukacyjnej dla młodzieży województwa łódzkiego z przeznaczeniem na imprezę muzyczną,

• wydrukowanie materiałów na potrzeby prezentacji szkół dolnośląskich pod nazwą Dolnośląskie prezentacje edukacyjne. Impreza ta ma na celu przygotowanie absolwentów szkół podstawowych i średnich do świadomego wyboru dalszej drogi kształcenia. Imprezie towarzyszyły seminaria i wykłady dla nauczycieli oraz programy profilaktyczne dla młodzieży pod hasłem Czas dojrzewania, czas dorosłości.

3. Publikacje o charakterze edukacyjno-szkoleniowym stanowiące pomoc dla osób zajmujących się profesjonalnie profilaktyką uzależnień oraz terapią osób uzależnionych:

• kwartalnik Alkoholizm i Narkomania opracowywany przez Instytut Psychiatrii i Neurologii jest publikacją naukową informującą o wynikach prac badawczych, poświęconą medycznym i psychologicznym aspektom uzależnień od alkoholu i narkotyków,

• biuletyn Problemy Narkomanii. Pismo jest kwartalnikiem, ukazuje się od 1997 r.
  i poświęcone jest problematyce uzależnień od środków odurzających. Oprócz artykułów mających charakter badawczo-naukowy w piśmie prezentowana jest działalność organizacji pozarządowych realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania narkomanii,

• na zlecenie Biura Stowarzyszenie Karan opracowuje i wydaje magazyn poświęcony promocji zdrowia pod nazwą Narkomanii - Nie!,

• dofinansowanie pisma Remedium - miesięcznika poświęconego profilaktyce i promocji zdrowego stylu życia,

• w ramach pomocy merytorycznej dla osób profesjonalnie zajmujących się profilaktyką uzależnień wśród dzieci i młodzieży, Biuro dofinansowało druk książki Umiejętności chroniące (odmawiania) zapobieganie narkomanii wśród młodzieży Arnolda Goldsteina,

• w celu podniesienia jakości i skuteczności świadczonych usług, zwłaszcza rehabilitacyjnych, przetłumaczono na język polski książkę M. Kooymana The therapeutic community for addicts traktującą o leczeniu osób uzależnionych przy zastosowaniu metody terapii społeczności terapeutycznych,

• wydano specjalny numer Przeglądu Lekarskiego zawierający materiały konferencyjne międzynarodowego sympozjum pn. Postępy Toksykologii Klinicznej,

• sfinansowano druk plakatu Substancje psychoaktywne. Plakat stanowi doskonałe uzupełnienie dla osób prowadzących szkolenia w zakresie podstawowych wiadomości na temat środków odurzających.

Ponadto Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii w ramach programu Drug Reduction Staff Training Project realizowanego we współpracy z Grupą Pompidou Rady Europy opracowało podręcznik p.n. Profilaktyka w środowisku lokalnym, adresowany do animatorów i realizatorów gminnych działań profilaktycznych. Celem programu było propagowanie podejścia do działań profilaktycznych integrującego działania z obszarów: zapobiegania narkomanii, alkoholizmowi i innym ryzykownym zachowaniom młodzieży.

 

 

 

Zadanie 21 i 36. Wspomaganie działań merytorycznych w zakresie redukcji popytu na środki odurzające

Instytucja odpowiedzialne za wykonanie zadania: Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

 

W 2001 r. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zrealizowało zadania państwowe z zakresu ochrony zdrowia we współpracy z 46 organizacjami pozarządowymi i 6 jednostkami publicznej służby zdrowia. Zadania zlecone do realizacji obejmowały szerokie spektrum strategii postępowania medycznego i terapeutycznego dostosowanego do specyficznych potrzeb odbiorców programów, począwszy od poradnictwa poprzez wczesną interwencję, opracowywanie diagnozy nozologicznej i psychologicznej, grupowe i indywidualne oddziaływania terapeutyczne, programy redukcji szkód oraz readaptacji społecznej. Wymienione formy oddziaływań były realizowane w zróżnicowanych strukturach organizacyjnych:

• placówkach stacjonarnych 43,

• placówkach ambulatoryjnych 73.

 

1. Programy rehabilitacyjne w oddziałach stacjonarnych

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomani zakupiło świadczenia zdrowotne dla osób nie objętych ubezpieczeniem zdrowotnym (317 łóżek) w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej. Programy rehabilitacyjne oparte były na koncepcji społeczności terapeutycznych. Formuła taka umożliwia oddziaływanie na pacjenta w sferze psychologicznej, biologicznej i społecznej. W zależności od stopnia zaawansowania uzależnienia, zakresu wsparcia społecznego udzielanego pacjentowi przez najbliższe otoczenie, proponowane programy były wewnętrznie zróżnicowane, począwszy od programów krótkoterminowych, poprzez średnioterminowe do długoterminowych, przeznaczonych głównie dla osób, które przestały wywiązywać się z pełnienia podstawowych ról społecznych oraz po licznych niepowodzeniach w programach terapii uzależnień.

Priorytetem w zakresie lecznictwa w 2001 r. było zwiększenie dostępności do programów krótkoterminowych dla osób uzależnionych od innych substancji niż opiaty stosowane iniekcyjnie, specyficzne programy dla osób z głęboką immunosupresją i ambulatoryjne programy leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych.

 

Realizatorami zadań były: Stowarzyszenie ,,Monar - 26 placówki, Stowarzyszenie Katolicki Ruch Antynarkotyczny ,,Karan 4 placówki, Stowarzyszenie ,,Solidarni Plus - 3 placówki,

Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii - 2 placówki, Górnośląskie Stowarzyszenie ,,Familia- 2 placówki, Częstochowskie Towarzystwo Profilaktyki Społecznej 1 placówka,

CARITAS Archidiecezji Częstochowskiej 1 placówka, CARITAS Archidiecezji Białostockiej 1 placówka, Towarzystwo Profilaktyki Środowiskowej ,,Mrowisko 1 placówka, Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności 1 placówka, Chrześcijańska Misja Społeczna ,,Teen Challenge - 1 placówka.

 

2. Programy pomocy ambulatoryjnej

Programy pomocy ambulatoryjnej były realizowane poprzez sieć 73 Poradni i Punktów Konsultacyjnych oraz dwóch oddziałów dziennych, które udzielały świadczeń głównie w formie poradnictwa, konsultacji, diagnozy oraz indywidualnych i grupowych oddziaływań terapeutycznych. Programy terapii uzależnień realizowane w ambulatoriach skierowane były przede wszystkim do osób, które nie wymagały oddziaływań w trybie stacjonarnym. Pomoc dla rodzin dotyczyła szczególnie nabywania psychicznej gotowości i umiejętności zmiany destrukcyjnych relacji z uzależnionymi lub zagrożonymi uzależnieniem.

Realizatorami zadania były następujące podmioty: Stowarzyszenie ,,Monar - 24 placówki,

Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych Powrót z U 18 placówek, Fundacja na Rzecz Zapobiegania Narkomanii ,,Maraton - 11 placówek, Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii - 10 placówki, Stowarzyszenie Katolicki Ruch Antynarkotyczny ,,Karan - 2 placówki, Elbląskie Towarzystwo Socjopatologiczne 1 placówka, Górnośląskie Stowarzyszenie ,,Familia 1 placówka, Stowarzyszenie ,,Subsydium 1 placówka, Stowarzyszenie Eleuteria 1 placówka, SP ZOZ Toruń 1 placówka, Centrum Psychologicznej Pomocy Rodzinie 1 placówka.

 

B. Redukcja podaży

 

Zadanie 23. Obniżenie zawartości morfiny w maku niskomorfinowym;

wprowadzenie do maku niskomorfinowego markerów umożliwiających szybką identyfikację odmianową w warunkach polowych

Instytucja odpowiedzialna za wykonanie zadania: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

 

W ramach hodowli twórczej kontynuowano prace zmierzające do podwyższenia wydajności

i odporności na choroby odmian maku niskomorfinowego z markerem fenotypowym. Ponadto była prowadzona hodowla zachowawcza odmian już zarejestrowanych.

Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Oddział Borowo przygotowała materiał siewny odmian maku niskomorfinowego (odm. Mieszko, Michałko, Agat, Rubin i Zambo) w ilości pokrywającej krajowe zapotrzebowanie i eksport. Zorganizowała także dla plantatorów szkolenie w zakresie agrotechniki maku.

 

 

Zadanie 24. Obniżenie zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu w konopiach włóknistych

Instytucja odpowiedzialna za wykonanie zadania: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

 

W celu obniżenia zawartości delta-9 THC Instytut Włókien Naturalnych w Poznaniu prowadził hodowlę twórczą i zachowawczą, w których decydującym czynnikiem jest selekcja zawartości delta-9 THC w roślinach. W hodowli twórczej prowadzono prace badawcze także w kierunku podniesienia ilości i jakości uzyskiwanego włókna. W ramach kontynuowanej hodowli zachowawczej stwierdzono w zarejestrowanych odmianach Białobrzeskie, Beniko i Silesia, średnią zawartość delta-9 THC znacznie niższą niż wynosi zawartość wymagana dla konopi włóknistych.

W hodowli twórczej kontynuowano prace hodowlane w celu uzyskania nowych rodów. W wyniku tych prac otrzymano krzyżówki o śladowej zawartości delta-9 THC. Hodowlę twórczą uzupełniano podstawowymi metodami biotechnologicznymi.

Trudnościami w realizacji zadania okazały się wysokie koszty wykonania oznaczeń na zawartość delta-9 THC, a także przerobów technologicznych wykonywanych przy ocenie wartości gospodarczej.

Instytut Włókien Naturalnych był zmuszony do zaangażowania w badania środków własnych, znacznie przewyższających otrzymane środki budżetowe na postęp biologiczny.

 

 

Zadanie 25. Zwalczanie przemytu środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Główny Urząd Ceł, Generalny Inspektorat Celny

 

Główny Urząd Ceł

Służba celna prowadziła systematyczne kontrole osób, bagaży, środków transportu i towarów pod kątem ujawniania przemytu narkotyków. W coraz szerszym zakresie wykorzystywano metody selektywnego typowania do kontroli w oparciu o analizę ryzyka. Główny Urząd Ceł współpracował ściśle z Policją, Strażą Graniczną, Inspekcją Celną oraz z Głównym Inspektoratem Farmaceutycznym.

Ponadto wdrożono tzw. Memoranda of Understanding z przewoźnikami międzynarodowymi, z organizacjami handlowymi i stowarzyszeniami branżowymi w celu pozyskiwania informacji o podejrzanych zdarzeniach lub przesyłkach. Rozwijana była współpraca międzynarodowa w tej dziedzinie, na bazie umów dwustronnych o pomocy w sprawach celnych i wielostronnych w ramach Światowej Organizacji Celnej. Polska służba celna aktywnie uczestniczyła w działaniach podejmowanych i koordynowanych przez Komitet Operacyjny Konferencji Państw Morza Bałtyckiego, w systemach wymiany informacji nt. podejrzanych osób, towarów i środków transportu Balcan-Info, Mar-Info, Air-Info, CEN oraz w pracach Grupy Pompidou - zwalczanie przemytu narkotyków na lotniskach europejskich. Prowadzone były szkolenia funkcjonariuszy, podstawowe dla tych, którzy dopiero zaczęli pracować w służbie celnej, jak i szkolenia specjalistyczne dla funkcjonariuszy Działów Operacyjnych Urzędów Celnych, którzy spełniają wiodącą rolę w tej dziedzinie. Wyszkolono w tym zakresie 20 przewodników psów do tropienia narkotyków.

Uczestniczono w operacjach zwalczania przemytu narkotyków prowadzonych na terenie Europy pod patronatem Grupy Roboczej ds. Celnych Rady Europy: operacja Capricorn- zwalczanie przemytu kokainy przewożonej do Europy drogą lotniczą z regionu Karaibów oraz w operacjach Topaz i Purple (jako kraj wspomagający).

W roku 2001 służba celna ujawniła i zajęła w 88 przypadkach następujące ilości środków odurzających i substancji psychotropowych:

Heroina 180.560 g. Konopie indyjskie (sadzonki)240 szt.

Psychotropy- 8.193 szt. Haszysz 3.536 g.

Amfetamina 651 g. Ecstasy 6.389 szt.

Kokaina- 5.249 g. Grzybki halucynogenne 38 g.

Marihuana 17.278 g. Efedryna- 200 g.

Nasiona konopi indyjskich 397 szt. BMK- 8 l

Ponadto w 80 przypadkach ujawniono próby przemytu 268.755 tabletek i ampułek sterydów anabolicznych.

Trudnością w realizacji zadania był brak zintegrowanego sytemu informatycznego, umożliwiającego szybkie i bezpieczne przesyłanie informacji między placówkami celnymi, brak niektórych uprawnień niezbędnych do skutecznego wykonania współpracy międzynarodowej oraz brak dostępu do niektórych baz danych i ewidencji.

 

Generalny Inspektorat Celny

GIC nie posiada w swoich strukturach wydziału zajmującego się wyłącznie przemytem narkotyków, a ze względu na wysokie koszty działań operacyjno-wykonawczych i niewielkie możliwości kadrowe, działania te prowadzone były w ograniczonym zakresie. W szczególności koncentrowano się na:

• prowadzeniu bezpośredniej pracy operacyjnej, współpracy z osobowymi źródłami informacji,

• stosowaniu wszelkich form i metod pracy operacyjnej, w szczególności operacji specjalnych, operacji niejawnego nadzorowania, przemieszczania, przechowywania

i obrotu przedmiotami przestępstw,

• szkoleniach wewnętrznych i międzynarodowych (ZOLLKIMINALANT i DEA) z zakresu zwalczania przemytu środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów,

• prowadzeniu stałej współpracy z Europejskim Biurem do Spraw Zwalczania Przestępczości Finansowych i działań skierowanych przeciwko praniu pieniędzy pochodzących z nielegalnego obrotu środkami odurzającymi,

• wykonywaniu ekspertyz w Laboratorium Kryminalistycznym GIC, również dla innych służb.

Informacje zdobyte przez Generalny Inspektorat Celny w większości przekazane zostały innym służbom zajmującym się problematyką przeciwdziałania narkomanii, w szczególności Policji.

 

 

C. Lecznictwo i rehabilitacja. Wzmocnienie zasobów ludzkich

i materiałowych. Podnoszenie jakości usług

 

Zadanie 26. Organizowanie Ambulatoriów Wczesnej Interwencji (min. 3 w województwie)

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Samorząd Terytorialny

 

Województwo kujawsko-pomorskie

Ambulatoria Wczesnej Interwencji funkcjonowały przy większych poradniach terapii uzależnień w województwie (Toruń, Bydgoszcz, Inowrocław, Włocławek, Brodnica, Wąbrzeźno).

Sukcesem przy realizacji zadania było nawiązanie współpracy między poradniami a środowiskami lokalnymi.

 

Województwo lubuskie

Działający na terenie gminy Międzyrzecz Punkt Konsultacyjny pełnił zadania Ambulatorium Wczesnej Interwencji. Porad udzielali: psycholog kliniczny, pedagog z Poradni Psychologiczno Pedagogicznej, socjolog pracownik Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Gorzowie Wlkp.

 

Województwo małopolskie

Na terenie województwa małopolskiego było kilkanaście placówek realizujących zadania ambulatoriów wczesnej interwencji. Oprócz poradni, funkcję te spełniały punkty konsultacyjne ds. narkomanii.

 

Województwo opolskie

W ramach miejskiego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych działało Ambulatorium Wczesnej Interwencji finansowane przez Pełnomocnika Zarządu Województwa i Radę Miasta Opola.

 

Województwo podlaskie

W ramach realizacji zadania wspierano merytorycznie Młodzieżowy Ośrodek Terapii i Readaptacji ETAP, Młodzieżowy Ośrodek Konsultacji i Terapii w Białymstoku, Młodzieżowy Ośrodek Konsultacji w Augustowie.

 

Województwo świętokrzyskie

W ramach realizacji zadania zostało podpisane porozumienie między Województwem Świętokrzyskim a Miastem Kielce w sprawie przyjęcia przez Miasto Kielce zadań publicznych Województwa Świętokrzyskiego wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi oraz ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

 

Brak informacji na temat realizacji zadania w sprawozdaniach nadesłanych przez samorządy województw: dolnośląskiego, łódzkiego, mazowieckiego, podkarpackiego, pomorskiego, śląskiego, warmińsko-mazurskiego, zachodniopomorskiego.

 

 

Zadanie 27. Organizowanie Oddziałów Dziennych (min. 3 w województwie)

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Samorząd Terytorialny, Kasy Chorych

 

Województwo dolnośląskie

Władze samorządowe we współpracy ze Stowarzyszeniem na Rzecz Dzieci i Młodzieży Wobec Zagrożeń Społecznych Wyspa z Wrocławia uruchomiły oddział dzienny dla młodzieży. Ze strony gminy Wrocław uzyskano wsparcie w postaci wskazania lokali, w których mógłby funkcjonować oddział. Trudnością w realizacji zadania był brak środków finansowych zarówno na poziomie samorządu województwa, jak i na poziomie agend rządowych.

Dolnośląska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 2058 osobodni w 1 oddziale dziennym terapii uzależnień od narkotyków i innych substancji psychoaktywnych, w którym znajduje się 20 łóżek.

 

 

 

 

Województwo lubelskie

Na terenie województwa lubelskiego nie funkcjonowały Oddziały Dzienne dla uzależnionych od środków psychoaktywnych.

 

Województwo lubuskie

Oddziały Dzienne znajdowały się w Ciborzu i w Nowym Dworku. Funkcjonowały w ramach kontraktów podpisanych z Lubuską Kasą Chorych.

 

Województwo małopolskie

Na terenie województwa funkcjonował jeden oddział dzienny dla osób uzależnionych uczestniczących w programie substytucji lekowej. Oddział działał przy Poradni Uzależnień Kliniki Toksykologii w Krakowie.

 

Województwo mazowieckie

W ramach realizacji zadania podjęto następujące działania:

 

Do trudności i przeszkód w realizacji zadania należy zaliczyć:

 

Województwo opolskie

Na terenie województwa nie funkcjonują oddziały dzienne dla uzależnionych od narkotyków. Szpitale psychiatryczne nie są zainteresowane prowadzeniem takich oddziałów oraz nie posiadają odpowiedniej kadry.

Opolska Regionalna Kasa Chorych zakupiła świadczenia udzielane w ramach oddziałów dziennych w 2 jednostkach poza wojewódzkich.

 

Województwo świętokrzyskie

Na terenie województwa nie funkcjonowały oddziały dzienne dla osób uzależnionych od narkotyków.

 

Województwo śląskie

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej dofinansowywał działalność ośrodka dziennego pobytu dla młodzieży i dzieci Być w Katowicach.

Śląska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 19 821 osobodni w 7 dziennych oddziałach terapii uzależnień

 

Województwo warmińsko-mazurskie

Warmińsko-Mazurska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenia w 9 Oddziałach Dziennych. Zabrakło środków finansowych na wykupienie większej liczby tego rodzaju świadczeń. Trudności finansowe organizatorów opieki zdrowotnej i samorządów terytorialnych w tworzeniu tego typu placówek uniemożliwiają poszerzenie dotychczasowej bazy.

Kontraktowanie oddziałów dziennych utrudniło:

• brak zgłoszeń ofertowych w ww. zakresie,

• zbyt mała liczba specjalistów mogących poprowadzić osobny oddział, świadczący dobrej jakości usługi,

• brak potwierdzonych danych o wielkości zapotrzebowania na tego rodzaju świadczenia.

 

Województwo wielkopolskie

Z danych uzyskanych z 176 gmin (łączna liczba gmin w województwie 226) wynika, że liczba placówek odwykowych (publicznych i niepublicznych) działających na terenie województwa wielkopolskiego w 2001 wyniosła 56, z tego dzienne oddziały terapii w liczbie 5.

 

Brak informacji na temat realizacji zadania w sprawozdaniach nadesłanych z województw: kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, podkarpackiego, podlaskiego, pomorskiego, zachodniopomorskiego iz Branżowej Kasy Chorych.

Zadanie 28 i 31. Organizowanie całodobowych oddziałów terapii uzależnienia (dla dzieci i młodzieży min. 30 łóżek w województwie oraz dla dorosłych min. 60 łóżek w województwie); w tym: Organizowanie Oddziałów Wczesnej Terapii

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Samorząd Terytorialny, Kasy Chorych

 

Województwo dolnośląskie

Dolnośląska Regionalna Kasa Chorych kontraktowała świadczenia w oddziałach terapeutycznych dla narkomanów bez wyszczególnienie wczesnej terapii. W 2001 r. zakontraktowano 30 119 osobodni, czyli 422 łóżka w 10 całodobowych oddziałach terapii uzależnień od narkotyków dla dzieci, młodzieży i dorosłych oraz 40 562 osobodni - 150 łóżek w 6 ogólnych oddziałach leczenia uzależnień.

Podstawową trudnością w finansowaniu świadczeń zdrowotnych związanych z opieką długoterminową nad osobami uzależnionymi jest fakt, że kasa stanowi jedyne źródło finansowania. Terapia uzależnień od narkotyków zawiera elementy opieki socjalnej i resocjalizacji, które nie są typowymi świadczeniami zdrowotnymi dlatego byłoby uzasadnienie oczekiwać, że część kosztów długoterminowego pobytu zostanie sfinansowana z innych źródeł.

 

Województwo kujawsko-pomorskie

Kujawsko-Pomorska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała usługi w Ośrodku Rehabilitacji i Terapii dla Narkomanów funkcjonującego w ramach Wojewódzkiego Ośrodka Lecznictwa Psychiatrycznego w Toruniu. Zakontraktowano i zrealizowano 1319 osobodni.

Świadczenia realizowane były także w ramach oddziałów psychiatrycznych ogólnych oraz oddziałów psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży w następujących placówkach:

Ogólne oddziały psychiatryczne:

• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Lipnie,

• Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Jurasza w Bydgoszczy,

• Wojewódzki Ośrodek Lecznictwa Psychiatrycznego w Toruniu,

• Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie chorych w Święciu.

Oddziały psychiatryczne dla dzieci i młodzieży:

• Wojewódzki Ośrodek Lecznictwa Psychiatrycznego w Toruniu,

• Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Święciu.

 

Województwo lubelskie

Pacjenci wymagający wczesnej interwencji hospitalizowani byli w ramach oddziałów psychiatrycznych. Na terenie województwa lubelskiego nie funkcjonowały oddziały wczesnej terapii. Kasa Chorych podpisała umowę na ten zakres świadczeń z poniższymi zakładami:

• NZOZ Monar Ośrodek Rehabilitacyjno Readaptacyjny dla Dzieci i Młodzieży w Gdańsku,

• Młodzieżowy Ośrodek Rehabilitacyjny Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności Kazuń Bialany.

 

Województwo lubuskie

Lubuska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 2 oddziały przeznaczone dla osób uzależnionych od środków psychoaktywnych. Były to całodobowe oddzialy stacjonarne, z których jeden mieści się w strukturze szpitala psychiatrycznego i posiada 40 łóżek, natomiast drugi mieści się w specjalistycznym ośrodku dla osób uzależnionych od środków psychoaktywnych i posiada 60 łóżek. Lubuska RKCh zakontraktowała 18 łóżek dla dzieci i młodzieży.

Przeprowadzone rozmowy negocjacyjne z Dyrekcją jednostek świadczących usługi z zakresu oddziałów terapii dla uzależnionych spowodowały m. in. wydłużenie pobytu pacjenta w oddziale. Przyczyną tej zmiany było przedstawienie przez świadczeniodawców zmodyfikowanych programów terapii.

 

Województwo małopolskie

W opisywanym okresie działały 4 oddziały terapii uzależnienia dla dorosłych. Łącznie ośrodki te dysponowały 95 miejscami dla osób dorosłych uzależnionych od narkotyków.

Niewątpliwym sukcesem było uruchomienie pod koniec 2001 roku ośrodka MONAR w Ochotnicy k/Nowego Sącza. Na terenia województwa małopolskiego brak jest jakiegokolwiek ośrodka terapii długoterminowej dla dzieci i młodzieży.

Małopolska Regionalna Kasa Chorych finansowała działalność następujących ośrodków:

• Ośrodek Rehabilitacyjno Readaptacyjny Dom Monaru realizujący model monarowski (społeczność terapeutyczna i terapia indywidualna), treningi w małych grupach (poprawna komunikacja, postawy asertywne),

• Centrum Leczenia Uzależnień Familia program bazuje na dostosowanych do polskich potrzeb, zasadach i regułach amerykańskich i europejskich społeczności terapeutycznych dla narkomanów. W pierwszych miesiącach istotna jest edukacja w obrębie mechanizmów uzależnienia. Program uwzględnia odmienność problemów każdego pacjenta i umożliwia jednoczesną z leczeniem jego uzależnienia rehabilitację w zakresie zaburzeń psychiatrycznych,

• Centrum Zdrowia Psychicznego i Leczenia Uzależnień w Gliwach w ramach oddziału oferowana jest detoksykacja dla osób uzależnionych od środków narkotycznych, która jest wstępem do dalszych ofert terapeutycznych w ramach leczenia w społeczności terapeutycznej lub dalszego leczenia ambulatoryjnego,

• Ośrodek Rehabilitacyjno-Readaptacyjny DOM GWAN w Krakowie.

 

Województwo mazowieckie

W Szpitalu w Radomiu uruchomiono od 1 lipca 2001 roku wydzielone sale przy oddziałach psychiatrii dorosłych i leczenia dzieci i młodzieży w liczbie 8 łóżek. Rozpoczęto szkolenie personelu. Z powodu braku środków finansowych odłożono remont pawilonu przeznaczonego pod uruchomienie oddziału terapii uzależnień dla dorosłych na rok 2002.

Mazowiecka Regionalna Kasa Chorych finansowała działalność 7 ośrodków stacjonarnych:

• Instytut Psychiatrii i Neurologii (Warszawa),

• SPZOZ Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych (Pruszków),

• SPZ Neuropsychiatrycznej Opieki Zdrowotnej /Zagórze/,

• SPZOZ Szpital Wolski im. dr. A. Gostyńskiej (Warszawa),

• SZ Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej (Warszawa),

• Wojewódzki Samodzielny Zespół Publicznych ZOZ (Gostynin),

• Centrum Zdrowia Psychicznego i Leczenia Uzależnień Centrum Prof Reh (Gliwice).

Zakontraktowano 7 oddziałów wczesnej terapii:

• NZOZ Stowarzyszenie Eleuteria (Warszawa),

• NZOZ MONAR Ośrodek Rehabilitacji (Wyszków),

• Centrum Interwencji Kryzysowej Stowarzyszenie KARAN (Warszawa),

• Stowarzyszenie MONAR ZOZ Ośrodek Rehabilitacyjno Readaptacyjny (Głosków),

• Ośrodek Rehabilitacyjno Readaptacyjny PTZN dla Młodzieży (Wólka Przybojewska),

• Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności Młodzieżowy Ośrodek Rehabilitacyjny (Warszawa),

• SPZOZ Centrum Odwykowe (Warszawa).

 

 

 

Województwo opolskie

Samorząd wojewódzki nie organizował oddziałów wczesnej terapii.

Opolska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała usługi w zakresie leczenia uzależnień na terenie działania Kasy z jednostkami, w których nie było i nie ma wydzielonych oddziałów terapii uzależnienia tylko dla osób uzależnionych od środków odurzających. Zakontraktowano świadczenia w:

• Ośrodku Leczenia Odwykowego dla osób uzależnionych od alkoholu,

• stacjonarnym ośrodku specjalistycznym przeznaczonym dla osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych prowadzonym przez Stowarzyszenie "MONAR,

• w oddziałach psychiatrycznych z tzw. wydzielonymi łóżkami dla leczenia uzależnienia od środków psychoaktywnych,

• 14 placówkach specjalistycznych działających na terenie innych Kas Chorych.

 

Województwo podkarpackie

W województwie działał 20-łóżkowy oddział dla dorosłych. W ramach tego oddziału realizowano zadania wczesnej terapii. Brak jest oddziału Terapii Uzależnień dla Dzieci.

 

Województwo pomorskie

Według informacji Pomorskiej Regionalnej Kasy Chorych na terenie województwa działał jeden oddział całodobowy realizujący programy edukacyjne, profilaktyczne oraz rehabilitacyjne, w tym wczesnej terapii.

 

Województwo śląskie

Śląska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 40 365 osobodni w 9 stacjonarnych ośrodkach terapii dla osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych oraz 8 341 osobodni w stacjonarnym ośrodku terapii dla osób uzależnionych od alkoholu.

 

Województwo świętokrzyskie

W roku 2001 nie powstał żaden nowy całodobowy oddział terapii uzależnień na terenie województwa świętokrzyskiego, podjęto wstępne ustalenia, w celu stworzenia takiego oddziału, pomiędzy Świętokrzyską Regionalną Kasą Chorych a Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalem dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Morawicy. Brak wystarczających środków finansowych stanowił przeszkodę w realizacji zadania.

 

Województwo warmińsko-mazurskie

W województwie warmińsko-mazurskim funkcjonowały 2 placówki stacjonarne leczenia osób z problemem narkomanii. Działalność ośrodków opierała się na dwóch źródłach finansowania: na podstawie umów z Regionalną Kasą Chorych, a także na podstawie porozumień zawartych z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Dodatkowo SPZOZ w Różewcu finansowany był ze środków ochrony zdrowia z budżetu samorządu województwa.

Warmińsko-Mazurska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenia w 5 Oddziałach Wczesnej Terapii. W 2001 roku wzrósł poziom finansowania świadczeń z tego zakresu.

 

Województwo wielkopolskie

Wielkopolska Regionalna Kasa Chorych w 2001 r. zakontraktowała Oddziały Odwykowe i Leczenia Uzależnień. Podpisano 2 umowy na udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu stacjonarnego leczenia uzależnień z ośrodkami Monar w Różnowicach k/ Rogoźna oraz w Nowolipsku gm. Chocz (leczenie osób uzależnionych od narkotyków powyżej 18 roku życia). Zgodnie z przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii umowy zawarte z powyższymi zakładami pozwalają na przyjmowanie pacjentów z terenu całej Polski, posiadajacych indywidualne zgody na leczenie. Kosztami leczenia takich pacjentów obciążona jest WRKCh, która następnie rozlicza się z macierzystą kasą pacjenta.

Łącznie w 2001 r. zakontraktowano 14 000 osobodni dla osób uzależnionych od narkotyków (w tym 1 354 poza terenem WRKCh).

 

Województwo zachodniopomorskie

Zachodniopomorska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 4 całodobowe oddziały terapii uzależnień oraz 1 oddział psychiatryczny dla dzieci i młodzieży. Zakontraktowano również całodobowe odziały psychiatryczne ogólne, których zadaniem jest m.in. sprawowanie opieki nad pacjentami uzależnionymi.

 

Województwopodlaskie i łódzkie oraz Branżowa Kasa Chorych nie dostarczyły informacji o realizacji zadania.

 

 

 

Z analizy nadesłanych sprawozdań wynika, że zapotrzebowanie na usługi z tego zakresu wciąż rośnie. Świadczą o tym długie terminy oczekiwania na usługi z zakresu leczenia uzależnień od środków odurzających I substancji psychoaktywnych wciąż rośnie. Z jednej strony może to świadczyć o zwiększającej się świadomości osób uzależnionych o konieczności podejmowania leczenia, z drugiej strony wskazywać na stały trend wzrostowy w obszarze szkodliwego używania środków odurzających. Trudności finansowe organizatorów opieki zdrowotnej i samorządów terytorialnych w tworzeniu tego typu placówek uniemożliwiają jednak poszerzenie dotychczasowej bazy.

 

 

Zadanie 29 i 33. Organizowanie Poradni Profilaktyki i Terapii Uzależnienia (min. 2 w województwie); w tym: Organizowanie Poradni Profilaktyki, Terapii Rodzin i Terapii Uzależnienia (min. 1 w województwie)

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Samorząd Terytorialny, Kasy Chorych

 

Województwo dolnośląskie

Na terenie województwa dolnośląskiego w 2001 r. działały wcześniej utworzone poradnie profilaktyki i terapii uzależnień. Żadne ze środowisk nie podjęło inicjatywy utworzenia nowej poradni - głównie ze względu na brak środków finansowych.

Dolnośląska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 7 programów poradni terapii uzależnień od narkotyków, 11 programów poradni terapii uzależnień i 15 programów profilaktycznych.

Programy profilaktyczne miały charakter środowiskowy. Adresowane były głównie do: uczniów szkół podstawowych i średnich, rodziców, nauczycieli, pracowników służby zdrowia.

 

Województwo kujawsko-pomorskie

Na terenie województwa Poradnie Profilaktyki i Leczenia Uzależnień funkcjonują w większości dużych i średnich miast województwa. Kujawsko-Pomorska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała porady w następujących placówkach:

• NZOZ Monar Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzależnień: 2807 porad,

• Wojewódzki Ośrodek Lecznictwa Psychiatrycznego w Toruniu: 854 porady,

• Poradnia Terapii i Rehabilitacji Uzależnienia od Narkotyków w Wąbrzeźnie: 749 porad,

• Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia w Toruniu, kontrakt od października 2001 r.: 558 porad.

 

Województwo lubelskie

W 2001 r. nie powstały nowe placówki lecznictwa ambulatoryjnego. W ramach umowy z Lubelską Regionalną Kasą Chorych świadczenia dla osób uzależnionych od narkotyków udzielało 9 publicznych i nie publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Poradnie Leczenia Uzależnień realizują również programy profilaktyczne oraz terapii współuzależnionych.

 

Województwo lubuskie

Lubuska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenia w 6 poradniach leczenia uzależnień:

• w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym dla Nerwowo i Psychicznie Chorych SP ZOZ Cibórz, zakontraktowano 1 800 porad,

• w Lubuskim Ośrodku Profilaktyki i Terapii Osób Uzależnionych i Współuzależnionych LOPiT NZOZ Zielona Góra, zakontraktowano 1 547 porad,

• w Ośrodku Terapeutycznym Szansa Gorzów Wlkp., zakontraktowano 1 027 porad,

• w Ośrodku Terapii Uzależnień Gorzów Wlkp., zakontraktowano 1 524 porad,

• w NZOZ ANIMA Poradnia Zdrowia Psychicznego, Uzależnień od Alkoholu i Środków Psychoaktywnych Żary, zakontraktowano 310 porad

W ciągu roku pacjenci uzależnieni od środków psychoaktywnych przyjmowani byli również w 23 poradniach zdrowia psychicznego, udzielających świadczeń w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

 

Województwo małopolskie

Na terenie Małopolski działało pięć Poradni Profilaktyki i Terapii Uzależnień, w tym dwie były poradniami rodzinnymi.

Największym problemem w realizacji zadania było niedostateczne finansowanie tych placówek.

 

 

 

 

Województwo mazowieckie

W Szpitalu Nowowiejskim utworzono Poradnię Konsultacyjno Diagnostyczną, która przejęła część zadań Poradni Leczenia Uzależnień zlokalizowanej w Warszawie przy ul. Dzielnej 7. W 2001 r. w ww. placówce przyjęto ogółem 836 pacjentów, w tym 372 pacjentów zgłosiło się po raz pierwszy. Utworzenie poradni umożliwiło szybsze podjęcie leczenia detoksykacyjnego a potem rehabilitacyjnego. Pacjent pozostawał pod opieką tego samego zespołu leczniczego, co ułatwia ocenę efektów leczenia.

 

Mazowiecka Regionalna Kasa Chorych wykupiła świadczenia w następujących placówkach ambulatoryjnych:

1. W 12 poradniach leczenia uzależnień:

• Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależniena /Warszawa/,

• SP ZOZ w Lipsku ,

• SP ZOZ w Łukowie,

• SP ZOZ w Sokołowie Podlaskim,

• SP ZOZ w Wyszkowie,

• SZP ZOZ w Płocku,

• SPZ ZOZ Warszawa Śródmieście,

• SP ZOZ Szpital Wolski im. A. Gostyńskiej (Warszawa),

• Samodzielny Wojewódzki Zakład Neuropsychiatrycznej Opieki Zdrowotnej dla Dzieci i Młodzieży (Zagórze).

• SPZ Neuropsychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Zagórzu,

• SP ZOZ Centrum Odwykowe (Warszawa),

• SP ZOZ w Sulejówku,

 

2. W 13 poradniach terapii uzależnień od substancji psychoaktywnych:

• Instytut Psychiatrii i Neurologii /Warszawa/,

• ZPZ Psychiatrycznej Opieki /Warszawa/,

• SPZOZ Wojewódzki Szpital Zakaźny /Warszawa/,

• NZOZ Monar /Wyszków/,

• NZOZ Centrum Interwencji Kryzysowej (Warszawa),

• Ośrodek Rehabilitacyjno-Readaptacyjny PTZN dla (Wólka Przybojewska),

• SPZOZ Centrum Odwykowe /Warszawa/,

• Stowarzyszenia Monar ZOZ Ośrodek Rahabilitacyjno-Readaptacyjny /Głosków/,

• Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności Młodzieżowy Ośrodek Rehabilitacji /Warszawa/,

• ZOZ Monar Ośrodek Resocjalizacji /Warszawa/,

• Centrum Interwencji Kryzysowej Stowarzyszenia KARAN /Warszawa/.

• NZOZ Stowarzyszenie Eleuteria (Warszawa),

• SZP Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej (Warszawa).

 

Województwo opolskie

Opolska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała usługi w zakresie profilaktyki i terapii uzależnień w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej "MONAR" w Opolu ul. Wrzosowa 12a.

 

Województwo podkarpackie

Podkarpacka Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenia dla osób uzależnionych od narkotyków w dwóch poradniach w Rzeszowie. Programy realizowane w poradniach były także dofinansowane przez samorząd województwa podkarpackiego. Realizowane programy koncentrowały się na psychoprofilaktyce uzależnień oraz oddziaływaniach terapeutycznych wobec osób żyjących z wirusem HIV uzależnionych od środków odurzających.

 

Województwo pomorskie

Na terenie województwa działało 9 poradni leczenia uzależnień od środków psychoaktywnych, w których realizowane były m.in. programy edukacyjne mające na celu budowanie obrazu siebie, nawiązywania kontaktów interpersonalnych itp. W większości istniejących na terenie województwa poradni realizowane były programy profilaktyczne oraz terapeutyczne, w tym terapia rodzin.

 

Województwo śląskie

Śląska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 12 544 porad w 12 poradniach terapii uzależnienia od środków psychoaktywnych. W zakres wymienionych usług wchodzą wykonywane przez lekarza psychiatrę świadczenia medyczne o charakterze konsultacyjnym, diagnostycznym, leczniczym i orzeczniczym wraz z zalecaną diagnostyką i terapią psychologiczną.

 

Województwo świętokrzyskie

W ramach realizacji zadania zostało podpisane porozumienie między Województwem Świętokrzyskim a Miastem Kielce w sprawie przyjęcia przez Miasto Kielce zadań publicznych Województwa Świętokrzyskiego wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi oraz ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

 

Województwo warmińsko-mazurskie

Warmińsko-Mazurska Regionalna Kasa Chorych wykupiła świadczenia w 9 placówkach świadczących usługi z zakresu terapii uzależnień. Utrzymano kontrakty z placówkami dotychczas świadczącymi usługi w powyższym zakresie.

 

Województwo wielkopolskie

Z danych uzyskanych z 176 gmin (łączna liczba gmin w województwie 226) wynika, że liczba placówek odwykowych (publicznych i niepublicznych) działających na terenie województwa wielkopolskiego w 2001 wyniosła 56, z tego poradnie w liczbie 22.

Wielkopolska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenia zdrowotne z zakresu leczenia uzależnień od narkotyków w ramach ambulatoryjnej specjalistycznej opieki zdrowotnej w 3 placówkach na obszarze działania kasy. Były to:

• Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzależnień Monar, Poznań,

• Centrum Profilaktyki Uzależnień, Poznań,

• Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzależnień Monar, Leszno.

 

Województwo zachodniopomorskie

Zachodniopomorska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenia w 1 specjalistycznej Poradni Profilaktyki i Terapii Uzależnień. Osoby uzależnione od środków odurzających były także leczone w Poradniach Zdrowia Psychicznego w ramach kontraktów zawartych przez te placówki z Kasą Chorych.

 

Branżowa Kasa Chorych

Wykupiono świadczenia dla ubezpieczonych zapisanych do BKCh w poradniach na terenie kraju.

 

Brak informacji na temat realizacji zadania w sprawozdaniach nadesłanych z województwa podlaskiego i łódzkiego.

 

Zadanie 30. Organizowanie Oddziałów Detoksykacyjnych (od 0,1 do 0,3 łóżka na 10 tys. mieszkańców w zależności od potrzeb na danym terenie)

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Samorząd Terytorialny, Kasy Chorych

 

Województwo dolnośląskie

Dolnośląska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 27 łóżek w 5 oddziałach detoksykacyjnych dla uzależnionych od narkotyków i innych substancji psychoaktywnych.

 

Województwo kujawsko-pomorskie

Kujawsko-Pomorska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenie usług (osobodni) w ramach oddziałów detoksykacyjnych w:

• Wojewódzkim Ośrodku Lecznictwa Psychiatrycznego w Toruniu w ilości 2424 osobodni,

• Wojewódzkim Szpitalu dla Nerwowo Psychicznie Chorych w Święciu w ilości 241 osobodni,

• Szpitalu Miejskim w Bydgoszczy 212 osobodni.

 

Województwo lubelskie

W ramach umowy z Lubelską Regionalną Kasą Chorych funkcjonował jeden oddział detoksykacji dla uzależnionych od środków psychoaktywnych.

 

Województwo lubuskie

Lubuska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 2 oddziały detoksykacyjne dla osób uzależnionych od środków psychoaktywnych. Łączna liczba łóżek w tych jednostkach wynosiła 35, a liczba pacjentów leczonych 1118.

Po detoksykacji w oddziałach około 80 % pacjentów podjęło dalszą terapię w ośrodkach rehabilitacyjnych.

 

Województwo małopolskie

Małopolska Regionalna Kasa Chorych wykupiła świadczenia detoksykacyjne w:

• SP ZOZ Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym Rydygiera w Krakowie,

• Ośrodku Leczniczo-Rehabilitacyjnym dla Osób Uzależnionych w Krakowie,

• Centrum Zdrowia Psychicznego i Leczenia Uzależnień w Gliwicach.

Na terenie powiatu tatrzańskiego działał utworzony w 2001 r. Zakopiański Ośrodek Rehabilitacyjno-Leczniczy ZOREL z kilkoma miejscami detoksykacji dla osób uzależnionych od narkotyków.

 

Województwo mazowieckie

Mazowiecka Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenia detoksykacyjne w 8 oddziałach:

• Instytut Psychiatrii i Neurologii (Warszawa),

• SPZOZ Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Tworkach (Pruszków) 10 łóżek,

• SPZ Neuropsychiatrycznej Opieki Zdrowotnej (Zagórze),

• SPZOZ Szpital Wolski im. dr. A. Gostyńskiej (Warszawa),

• SZ Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej, Szpital Nowowiejski (Warszawa),

• Wojewódzki Samodzielny Zespół Publicznych ZOZ (Gostynin),

• Centrum Zdrowia Psychicznego i Leczenia Uzależnień Centrum ProfilaktycznoRehabilitacyjne (Gliwice),

• Szpital Psychiatryczny (Radom). Uruchomiono wydzieloną salę dla celów detoksykacji przy oddziale psychiatrii dzieci i młodzieży 8 łóżek. W szpitalu prowadzono także doraźną detoksykację dla osób po 18 roku życia w ramach oddziału psychiatrii dorosłych.

W 2001 roku hospitalizowano 353 pacjentów uzależnionych od środków psychoaktywnych.

 

Województwo opolskie

Opolska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała usługi w zakresie detoksykacji na terenie jej działania z jednostkami, w których nie ma wydzielonych oddziałów detoksykacji tylko dla osób uzależnionych od środków odurzających.

Zakupiono świadczenia w następujących zakładach opieki zdrowotnej:

• Samodzielnym Wojewódzkim Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Branicach,

• Wojewódzkim Specjalistycznym Zespole Neuropsychiatrycznym w Opolu,

• Ośrodku Leczenia Odwykowego w Woskowicach Małych.

 

Województwo podkarpackie

W związku z brakiem na terenie województwa specjalistycznego oddziału detoksykacji dla osób uzależnionych od środków odurzających, Podkarpacka Regionalna Kasa Chorych zakupiła świadczenia w tym zakresie w oddziałach Szpitala Psychiatrycznego w Jarosławiu i Żurawicy. Ponadto w Szpitalu Specjalistycznym w Rzeszowie, w oddziale psychiatryczno-detoksyksykacyjnym wydzielono jedno łóżko dla pacjentów wymagających odtrucia w związku z używaniem narkotyków. Osoby w ciężkim stanie leczono w Oddziale Toksykologicznym Szpitala Wojewódzkiego nr 2 w Rzeszowie.

 

Województwo podlaskie

W województwie podlaskim funkcjonowały dwa oddziały detoksykacyjne:

• SP Psychiatryczny ZOZ w Choroszczy,

• Specjalistyczny Psychiatryczny SP ZOZ w Suwałkach.

Podlaska Regionalna Kasa Chorych w planie zakupu świadczeń zdrowotnych na rok 2001 określiła zapotrzebowanie na oddziale detoksykacji osób uzależnionych od narkotyków, leków oraz alkoholu w ilości 100 hospitalizacji.

 

Województwo pomorskie

Oddział detoksykacyjny funkcjonował na bazie Wojewódzkiego Szpitala Psychiatrycznego w Gdańsku.

 

Województwo śląskie

Śląska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała 3 629 osobodni w 3 oddziałach detoksykacyjnych dla osób uzależnionych od środków psychoaktywnych.

 

Województwo wielkopolskie

Wielkopolska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała usługi w 6 placówkach na terenie województwa. Ponadto WRKCh podpisała umowy z zakresu toksykologii z 3 jednostkami:

• Szpital Dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Międzyrzeczu (598 hospitalizacji),

• Zespół Opieki Zdowotnej im. Fr. Raszei w Poznaniu (91 hospitalizacji),

• Oddział Detoksykacyjny SPZOZ w Ostrowie Wlkp. (139 hospitalizacji).

 

Województwo warmińsko-mazurskie

Warmińsko-Mazurska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenia w 2 Oddziałach Detoksykacyjnych na terenie województwa warmińsko mazurskiego. Pomimo ograniczonych nakładów finansowych w 2001 r. wzrosła liczba wykupionych świadczeń w tym zakresie.

 

Województwo zachodniopomorskie

Zachodniopomorska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała świadczenia w jednym oddziale detoksykacyjnym dla uzależnionych od środków psychoaktywnych.

 

Branżowa Kasa Chorych

Zakontraktowano i wykonano 1096 osobodni w programach leczenia uzależnień dla zapisanych do BKCh w oddziałach detoksykacyjnych.

 

Brak informacji na temat realizacji zadania w sprawozdaniach nadesłanych przez województwa: łódzkie, świętokrzyskie.

 

 

32. Organizowanie hosteli (min. 15 łóżek w województwie)

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Samorząd Terytorialny, Kasy Chorych

 

Województwo kujawsko-pomorskie

Na terenie województwa działał jeden hostel dla 5 osób przy WOTUiW w Toruniu. Program realizowany w placówce był finansowany przez samorząd wojewódzki I Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

 

Województwo lubuskie

Na terenie województwa znajdowało się około 15 łóżek hostelowych. 12 łóżek hostelowych finansowanych ze środków samorządu wojewódzkiego i Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, w Ośrodku w Nowym Dworku. Trzy łóżka zakupione przez Lubuską Regionalną Kasę Chorych, przy Szpitalu Psychiatrycznym w Ciborzu,.

 

Województwo małopolskie

Na terenie Małopolski znajdował się jeden hostel dla osób kończących leczenie w ośrodkach rehabilitacyjnych, prowadzony przez Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym. Placówka dysponowała 30 miejscami, co zabezpieczyło w dużym stopniu potrzeby lokalnych ośrodków. Realizowany program był współfinansowany przez Małopolską Regionalną Kasę Chorych, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz samorząd wojewódzki.

 

Województwo śląskie

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w 2001 roku dofinansowywał działalność programu postrehabilitacyjnego Hostel Fundacji Nadzieja. Program miał na celu umożliwienie samodzielnego i prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie nieletnim byłym narkomanom i alkoholikom poprzez kontynuowanie edukacji szkolnej, godziwych warunków zamieszkania, ewentualnie terapii w przypadku nawrotów choroby. Program terapeutyczny realizowany w placówce był dofinansowany przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

 

Województwo świętokrzyskie

W 2001 r. uruchomiono ze środków wojewódzkich, na terenie Miasta Kielc jeden hostel dla kobiet i jeden hostel dla mężczyzn, oba prowadzone i dofinansowane przez Caritas. Wśród mieszkańców były osoby uzależnione od narkotyków.

 

Województwo wielkopolskie

W 2001 r. na terenie województwa powstały 4 nowe schroniska / hostele, finansowane ze środków samorządu wojewódzkiego, w których przebywały także osoby uzależnione od środków odurzających.

 

Zgodnie z otrzymanymi informacjami programy readaptacji społecznej nie były realizowane w województwach: dolnośląskim, lubelskim, łódzkim, podlaskim, pomorskim iwarmińsko-mazurskim .

 

Brak informacji na temat realizacji zadania w sprawozdaniach nadesłanych z województw:mazowieckiego, opolskiego,podkarpackiego, zachodniopomorskiego i Branżową Kasę Chorych.

 

Zadanie 38. Rozwijanie programów z zakresu minimalizacji szkód zdrowotnych

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Samorząd Terytorialny, Kasy Chorych

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

W 2001 r. ze środków Krajowego Biura pracownicy punktów konsultacyjnych oraz grupy street-workerów realizowali 17 programów wymiany igieł i strzykawek w dużych aglomeracjach miejskich (głównie Stowarzyszenie Monar, Subsydium i Sedno). Krajowe Biuro finansowało wynagrodzenia pracowników ulicznych a sprzęt tzn. igły i strzykawki zakupiony był ze środków przekazanych przez samorządy lokalne lub organizacje międzynarodowe.

Programami redukcji szkód objęto 7763 narkomanów, co stanowi ponad trzykrotny wzrost w stosunku do roku 2000.

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii finansowało ponadto 5 programów edukacyjnych realizowanych przez grupy street-workerów oraz pracowników punktów konsultacyjnych. Programy ukierunkowane były głównie na aktywnych narkomanów pozostających poza systemami leczniczymi. Oddziaływania edukacyjne zmierzały przede wszystkim do wstrzymania szkodliwych praktyk zażywania środków odurzających, doradzanie bezpiecznych zachowań seksualnych oraz zmniejszenia ilości zgonów lub problemów społecznych i zdrowotnych wśród osób zażywających narkotyki. W ramach działań z zakresu minimalizacji szkód zdrowotnych Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii finansowało nowo powstałe programy, które skierowane były do młodzieży eksperymentującej ze środkami syntetycznymi w klubach i dyskotekach, np. w Poznaniu program realizowany przez Stowarzyszenie Sedno.

 

Ponadto Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii wspierało wszystkie programy substytucji lekowej poprzez zakup metadonu. W części dotyczącej obsługi medycznej programów parcytypowały przede wszystkim Kasy Chorych.

 

Województwo dolnośląskie

Z budżetu województwa dolnośląskiego w 2001 roku dofinansowano i nadzorowano działalność dwóch organizacji pozarządowych prowadzących programy minimalizacji szkód zdrowotnych:

• Stowarzyszenia Profilaktyki i Profesjonalnej Pomocy Osobom Uzależnionych Subsydium ze Zgorzelca,

• Fundacji na Rzecz Dzieci Uzależnionych z Wrocławia.

 

Województwo kujawsko-pomorskie

Stacjonarny program wymiany igieł i strzykawek był prowadzony w Toruniu, przez Ogólnopolską Fundację na Rzecz Zapobiegania Narkomanii.

 

Województwo małopolskie

Na terenie Małopolski działało kilka programów redukcji szkód związanych z uzależnieniami:

1. Program wymiany igieł i strzykawek (Poradnia Monar w Krakowie) realizowany w kilku newralgicznych miejsca Krakowa.

2. Program substytucji metadonowej (Szpital im. Rydygiera w Krakowie) programem objętych było ponad 70 osób.

3. Noclegownia dla czynnych narkomanów (Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym).

4. Substytucyjne podtrzymanie Bunondolem (Klinika Toksykologii CM UJ w Szpitalu Rydygiera). Jedyny w Polsce program substytucyjnego podtrzymania z wykorzystaniem buprenorfiny, środka relatywnie słabszego niż metadon programem objętych było ponad 30 osób.

Głównym celem pogramów było ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych i społecznych.

 

Województwo mazowieckie

W województwie mazowieckim prowadzone były trzy programy metadonowe: w Instytucie Psychiatrii i Neurologii, Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym przy ul. Wolskiej, Wojewódzkim Zespole Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej przy ul. Nowowiejskiej.

W Szpitalu Nowowiejskim w programie uczestniczyło 94 pacjentów. Uzyskano akceptację do rozszerzenia programu metadonowego i objęcie opieką docelowo 140 pacjentów.

Działalność Dziennego Oddziału Metadonowego oraz punktu wydawania metadonu miała na celu powstrzymanie się pacjentów od dożylnego przyjmowania nielegalnych opiatowych substancji psychoaktywnych, kontrolę utrzymywania abstynencji od innych substancji psychoaktywnych i alkoholu, przeciwdziałanie możliwości zakażenia HIV, wirusami hepatotropowymi i zakażeniami bakteryjnymi, poprawę stanu immunologicznego i fizycznego u osób zakażonych HIV, zapobieganie nawrotom choroby psychicznej przez odpowiednie równoległe do metadonu stosowanie leków psychotropowych oraz zapobieganie działalności kryminogennej.

 

Trudnością w realizacji zadania były zmieniające się rokrocznie preferencje w Regionalnej Mazowieckiej Kasie Chorych w zakresie leczenia substytucyjnego metadonem oraz brak perspektywicznej oceny w zakresie planowania środków przeznaczonych na programy minimalizacji szkód zdrowotnych.

 

Województwo podlaskie

W ramach realizacji zadania wspierano merytorycznie programy: TADY, Punkt Profilaktyczny Stowarzyszenia Droga oraz Stowarzyszenie Monar.

 

Województwo śląskie

Śląska Regionalna Kasa Chorych zakontraktowała realizację programu metadonowego dla 100 pacjentów w ZOZ Szpitalu im. dr Urbanowicza w Chorzowie.

 

Województwo wielkopolskie

W 2001 r. realizowano program minimalizacji szkód zdrowotnych Stowarzyszenia Profilaktyki Społecznej SEDNO w Poznaniu. Program miał na celu dotarcie do jak największej liczby osób uzależnionych i nadużywających substancji psychoaktywnych poprzez wejście do dyskotek i pubów. Działania informacyjno-edukacyjne skierowane zostały głównie do grupy używających substancji psychoaktywnych, która nie identyfikuje się ze środowiskiem uzależnionych, i która nie korzystała z oferty z zakresu redukcji szkód. Program miał na celu zmniejszenie ryzyka bezpośrednich szkód zdrowotnych związanych z zażywaniem narkotyków poprzez udostępnianie wody i sprzętu do iniekcji. Program realizowany był w pubach i dyskotekach miasta Poznania.

Ponadto uruchomiony został program substytucji lekowej. Wielkopolska Regionalna Kasa Chorych umieściła program leczenia substytucyjnego wśród pozycji przewidzianych do realizacji w ramach długoletniej polityki zdrowotnej. Do tej pory nie odnotowano trudności i przeszkód mogących stanowić zagrożenie dla programu.

 

Województwo warmińsko-mazurskie

W wyniku postępowania konkursowego Warmińsko-Mazurska Regionalna Kasa Chorych podpisała umowę z SP ZOZ Poradniami Terapii Uzależnień w Ełku i Olsztynie, na realizację programu ograniczania szkód zdrowotnych, dotyczącego ryzyka zakażenia HIV.

 

Województwo zachodniopomorskie

W województwie realizowany był program metadonowy dla 80 osób, w Poradni Leczenia Uzależnień SPS ZOZ Zdroje w Szczecinie.

 

Programy z zakresu minimalizacji szkód nie były kontraktowane przez Kasy Chorych na terenie województw: lubelskiego,lubuskiego ,łódzkiego,opolskiego ,podkarpackiego, pomorskiego i Branżową Kasę Chorych.

 

Brak danych o realizacji zadania w województwie świętokrzyskim.

 

Samorządy terytorialne i kasy chorych jako główną przeszkodę w realizacji zadania wymieniały ograniczone środki finansowe, nie wystarczające na dofinansowanie wszystkich zgłoszonych programów z zakresu minimalizacji szkód zdrowotnych.

 

 

D. Monitorowanie i nadzór

 

Zadanie 39.Wzmocnienie nadzoru farmaceutycznego

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Główny Inspektorat Farmaceutyczny

 

Działania w tym zakresie nie zostały podjęte.

 

 

Zadanie 40. Prowadzenie nadzoru w zakresie leczenia, rehabilitacji i leczenia substytucyjnego

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Instytut Psychiatrii i Neurologii, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

 

Instytut Psychiatrii i Neurologii

W 2001r. podobnie jak w latach poprzednich prowadzono stały nadzór nad leczeniem osób uzależnionych w programach substytucyjnych. Wizytowano niedawno rozpoczynające działalność ośrodki leczenia metadonem w Krakowie i w Poznaniu. Nadzorowano realizację programów pod względem przestrzegania zasad zawartych w aktach prawnych regulujących leczenie substytucyjne. Pomagano także w rozwiązywaniu bieżących problemów związanych z leczeniem substytucyjnym i innymi formami leczenia uzależnionych. Prowadzono centralny rejestr osób leczonych metadonem. Opiniowano 5 projektów programów metadonowych, w tym niektóre kilkakrotnie. Uczestniczono w naradach roboczych dotyczących promowania programów leczenia substytucyjnego w województwie mazowieckim.

W czasie ogólnopolskiego Zjazdu Psychiatrów Polskich w Krakowie zorganizowano monograficzną sesję naukową poświęconą leczeniu substytucyjnemu. Szkolono personel medyczny w zakresie detoksykacji osób uzależnionych od opiatów i w zakresie leczenia metadonem. Uczestniczono w wielu formach szkolenia różnych grup profesjonalistów i wolontariuszy w zakresie wczesnego rozpoznawania problemów spowodowanych przyjmowaniem substancji psychoaktywnych i rozwiązywania tych problemów. Opracowywano lub opiniowano projekty rozporządzeń, które bezpośrednio lub pośrednio wiązały się z medycznymi aspektami przyjmowania substancji psychoaktywnych i uzależnień.

Za sukces uznać należy zwiększenie liczby programów metadonowych do dziesięciu, obejmujących leczeniem ok. 700 osób i wydanie pozytywnej opinii o projektach dwóch dalszych.

Przeszkodą w realizacji dalszych działań jest brak laboratorium referencyjnego do weryfikowania badań moczu na obecność substancji psychoaktywnych. Uruchomienie powyższego laboratorium wymaga zakupu specjalistycznego sprzętu. Z uwagi na brak środków finansowych nie było możliwe dokonanie właściwego zakupu, i tym samym uruchomienia laboratorium.

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro prowadziło bieżący nadzór merytoryczny i finansowy nad prawidłowością realizacji zadań zleconych i dotowanych przez Biuro. Przeprowadzono również wiele wizytacji miejsc wykonywania programów rehabilitacyjnych i leczniczych. Przeprowadzono również 15 kompleksowych kontroli merytorycznych i finansowych, których efektem jest poprawa jakości wykonywanych zadań oraz bardziej ekonomiczne wykorzystywanie przyznanych dotacji. Krajowe Biuro prowadziło stalą współprace z placówkami leczniczymi, zarówno publicznymi jak i niepublicznymi. Pomimo posiadania przez Biuro niewystarczającej liczby pracowników merytorycznych, Biuro w pełni zrealizowało nałożone nań zadania.

 

 

Zadanie 42. Harmonizowanie regulacji prawnych i uzupełnianie wykazów

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Główny Inspektorat Farmaceutyczny

 

Główny Inspektorat Farmaceutyczny opracował i systematycznie uzupełniał wykaz leków będących środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi zarejestrowanymi w oparciu o klasyfikację wg załączników do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Wykaz powyższy dostępny jest w postaci elektronicznej bazy danych (w oparciu o Excell 2000).

 

Zadanie 43. Kontrola obrotu międzynarodowego środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz prekursorami

Instytucja odpowiedzialna za realizacje zadania: Główny Inspektorat Farmaceutyczny

 

W Głównym Inspektoracie istnieje od 1999 roku aktualizowana baza danych (w oparciu o Access 2000) dotycząca importu i eksportu środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów, a także baza zawierająca informacje (w oparciu o Access 2000) o podmiotach posiadających zezwolenia na obrót hurtowy, wytwarzanie i stosowanie do celów szkoleniowych środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów grupy I-R. Dzięki istnieniu baz możliwa jest szybsza weryfikacja danych i opracowywanie raportów.

Utrudnieniem w prowadzeniu nadzoru jest brak ogólnopolskiego systemu komputerowego monitorującego kontrolę rozchodu ww. środków, dlatego często wymiana informacji odbywa się tylko drogą nieformalną między pracownikami służb kontrolnych i wydającymi licencje a pracownikami służb antynarkotykowych.

 

 

Zadanie 44. Zaostrzenie kontroli prekursorów

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Główny Inspektorat Farmaceutyczny

 

W ramach realizacji zadania dostosowano przepisy dotyczące kontroli obrotu prekursorami do przepisów Unii Europejskiej. W tym zakresie realizowana była analiza porównawcza przepisów polskich i unijnych opracowana w ramach V fazy Phare Precursor Control Programme przez eksperta unijnego podczas National Workshop w dniach 9-10 października 2000 r. w Warszawie.

Ponadto zorganizowano w ramach V fazy Phare Precursor Control Programme seminarium dla przedstawicieli przemysłu chemicznego i farmaceutycznego - Awareness-Raising Seminar for the Chemical Industry and Trade. Oprócz przedstawicieli polskiego przemysłu i Centralnego Biura Śledczego KGP, udział wzięli eksperci z Unii Europejskiej, którzy zapoznali zebranych z zasadami kontroli prekursorów wewnątrz przedsiębiorstw unijnych oraz z metodami współpracy z organami zajmującymi się przestępczością narkotykową w tych krajach.

Przetłumaczono także materiały informacyjne: Nadzór nad obrotem substancjami chemicznymi w Unii Europejskiej oraz Prekursory narkotyków, z przeznaczeniem dla przemysłu chemicznego i farmaceutycznego.

 

Zadanie 46. Ocenianie postępów realizacji programów z zakresu redukcji popytu na środki odurzające

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

 

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Działania podjęte w celu realizacji programu:

• współpraca z organizacjami pozarządowymi (Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii, Fundacja Res Humane, Stowarzyszenie MONAR, Fundacja Maraton, Stowarzyszenie Ruch Pomocy Psychologicznej Integracja, Fundacja ETOH, Stowarzyszenie - Katolicki Ruch Antynarkotyczny KARAN). Upowszechnianie programów profilaktyki poprzez ich dofinansowanie w ramach zadań zleconych.

- uruchomienie doskonalenie nauczycieli w zakresie profilaktyki problemów dzieci i młodzieży w ramach zadań zleconych (np. Res Humane, MONAR).

 

Minister Zdrowia, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii przeprowadziło ocenę postępów realizacji programów finansowanych ze środków rozdziału 85 153 zwalczanie narkomanii. Podstawą oceny były sprawozdania merytoryczne i finansowe przedstawiane przez realizatorów w trakcie wykonywania zadań zleconych. Przeprowadzono okresowe kontrole merytoryczne jednostek spoza sektora finansów publicznych dotyczące zgodności realizowanych działań z zawartą umową.

 

 

E. Doskonalenie współpracy, koordynacja działań

 

Zadanie 47. Instytucjonalizowanie współpracy z Centrum Monitoringu Narkotyków i Narkomanii w Lizbonie (EMCDDA)

Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Instytut Psychiatrii i Neurologii, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

 

Instytut Psychiatrii i Neurologii

Instytut pełni ważną rolę w budowie Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii, które powstało przy Krajowym Biurze ds. Przeciwdziałania Narkomanii, nominowanym jako punkt kontaktowy (Focal Point) dla EMCDDA. Instytut stanowi podstawowe zaplecze naukowe Centrum, pracownikowi Instytutu powierzono funkcję koordynatora Centrum. Raporty z monitorowania sytuacji epidemiologicznej przekazane do Centrum w 2001 r. stanowią podstawę do przygotowania Narodowego Raportu dla EMCDDA.

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

W 2001 powołano Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii jako ośrodka referencyjnego (National Focal Point - NFP) Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (European Monitoring Center on Drugs and Drug Addiction EMCDDA). W drodze nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dostarczono dla jego funkcjonowania podstaw prawnych. Współpraca z EMCDDA w 2001 r. wspierana była przez program Phare ulokowany w EMCDDA. W ramach tego programu polscy eksperci, zarówno z Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, jak i z instytucji współpracujących uczestniczyli w seminariach szkoleniowych oraz w pracach grup roboczych EMCDDA. Rozszerzenie współpracy zostało zainicjowane misją ekspertów EMCCDA w lecie 2001 r., która dokonała inicjalnej oceny naszych potrzeb i osiągnięć w zakresie struktur informacyjnych. Misji przewodniczył Dyrektor EMCDDA, którego spotkania w Ministerstwie Zdrowia oraz z parlamentarzystami wsparło proces tworzenia polskiego NFP.

Podjęto prace nad Raportem Krajowym (National Report) dla EMCDDA, które zakończone zostaną na początku 2002 r. Zapoczątkowano także prace przygotowawcze do zainicjowania procesu poprawy jakości i porównywalności ze standardem EMCDDA danych w zakresie 5 podstawowych wskaźników (rozpowszechnienie okazjonalnego używania narkotyków w populacji generalnej, oszacowanie liczby narkomanów, zgłaszalność do leczenia, choroby infekcyjne związane z iniekcyjnym używaniem narkotyków, zgony związane z narkotykami).

 

 

Zadanie 48. Prowadzenie współpracy międzynarodowej w zakresie działań na rzecz redukcji popytu i podaży na środki odurzające

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Minister Spraw Zagranicznych, Główny Inspektorat Farmaceutyczny

 

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Działania podjęte w celu realizacji programu:

• współpraca polskich szkół promujących zdrowie w ramach Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie,

• współpraca z WHO i UNICEF w przygotowaniu projektu pt.,,Wdrażanie programu umiejętności życiowych do praktyki szkolnej" w ramach Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie,

• włączenie się w realizację programu Comenius pn. Zapobieganie nowotworom wyzwaniem dla edukacji w 2001 r..

Sukcesem w realizacji zadania było uzyskanie rekomendacji WHO i UNICEF dla programu dotyczącego wdrożenia umiejętności życiowych do praktyki szkolnej.

 

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii koordynuje przekazywanie raportów opracowywanych przez instytucje administracji rządowej do Programu Kontroli Narkotyków Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNDCP).

Prowadzono współpracę międzynarodową poprzez uczestniczenie w pracach organizacji międzynarodowych takich jak Grupa Pompidou (Rada Europy) lub w ramach porozumień międzynarodowych takich jak Praskie Memorandum. Utrzymywano także robocze kontakty z Biurem Europejskim i Kwaterą Główną Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Centrum Monitoringu Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA).

 

Główny Inspektorat Farmaceutyczny

Główny Inspektorat Farmaceutyczny sporządza raporty kwartalne oraz raporty roczne wysyłane do Międzynarodowego Organu Kontroli Narkotyków w Wiedniu (INCB).

 

Minister Spraw Zagranicznych

Minister Spraw Zagranicznych brał udział w realizacji zadania w ramach obowiązków przypisanych przez regulamin pracy Rady Ministrów. W szczególności podjęto następujące działania:

- pośredniczenie w korespondencji pomiędzy międzynarodowymi organizacjami nadzorującymi legalny obrót środkami odurzającymi i psychotropowymi oraz przejmujących nielegalny przemyt tych substancji, a jednostkami administracji publicznej odpowiedzialnymi za wykonywanie tych zadań w kraju,

- pośredniczenie w korespondencji pomiędzy międzynarodowymi organizacjami Ministerstwem Sprawiedliwości oraz Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawach dotyczących dostosowania polskiego prawodawstwa do prawa międzynarodowego w zakresie przeciwdziałania narkomanii,

• udział w konferencjach międzynarodowych poświęconych problematyce narkomanii, koordynacja działań przedstawicieli Polski na arenie międzynarodowej w zakresie przeciwdziałania narkomanii.

 

 

Zadanie 49. Koordynacja działań na rzecz redukcji popytu na środki psychoaktywne na poziomie krajowym

Instytucje odpowiedzialne za wykonanie zadania: Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii koordynowało prace nad przygotowaniem rozporządzenia w sprawie określenia składu i zadań Rady ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz szczegółowych warunków i trybu jej działania. Rozporządzenie zostało wydane przez Prezesa Rady Ministrów 6 marca 2001 (Dz. U. Nr 17 poz. 188) na mocy art. 5 ust 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. W rozporządzeniu wyszczególniono organy administracji rządowej zajmujące się problematyką przeciwdziałania narkomanii, które będą uprawnione do nominowania swych przedstawicieli do składu Rady.

Do zadań Rady należy w szczególności:

• przedstawianie Prezesowi Rady Ministrów opinii dotyczącej projektu Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii,

• występowanie do ministra właściwego do spraw zdrowia w sprawach dotyczących zmian i uzupełnień do Krajowego Programu,

• opiniowanie sprawozdań z realizacji Krajowego Programu,

• opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących przeciwdziałania narkomanii,

• występowanie do właściwych ministrów z propozycjami zmian do obowiązujących aktów prawnych w zakresie dotyczącym przeciwdziałania narkomanii,

• współdziałanie z organami administracji rządowej i jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie problematyki dotyczącej działalności Rady.

W Krajowym Biurze ds. Przeciwdziałania Narkomanii opracowano zasady, zakres i harmonogram współpracy z przedstawicielami administracji rządowej i samorządu terytorialnego odpowiedzialnymi za koordynację zadań z zakresu zapobiegania narkomanii na poziomie województwa. Zasady współpracy skonsultowano z wojewódzkimi pełnomocnikami ds. narkomanii.

Ponadto zorganizowano konferencję Regionalne strategie zapobiegania narkomanii. Jej uczestnikami byli wojewódzcy pełnomocnicy ds. narkomanii. Konferencja poświęcona była omówieniu zagadnień związanych z przygotowywaniem i realizacją wojewódzkich programów zapobiegania narkomanii oraz wypracowaniem koncepcji współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

 

PODSUMOWANIE I WNIOSKI

 

W podsumowaniu warto przypomnieć, że Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 1999 2001 był pierwszym w naszym kraju tak szeroko zakrojonym programem działań w tym obszarze. Program z założenia próbował integrować wszystkie wysiłki w zakresie przeciwdziałania narkomanii, przede wszystkim w zakresie redukcji popytu, ale też w pewnym stopniu ograniczania podaży, podejmowane na różnych poziomach organizacji życia społecznego, poczynając od szczebla centralnego, a na samorządowej gminie kończąc.

Materiał zgromadzony w tym sprawozdaniu nie może wprawdzie zastąpić wyników badań ewaluacyjnych, pozwala jednak, jak się wydaje, na dokonanie oceny sukcesów i porażek w realizacji Programu, a także na wstępną chociaż identyfikację ich uwarunkowań. Dostarcza też podstaw do namysłu nad konstrukcją Programu na kolejne lata (2002-2005).

Do sukcesów Programu zaliczyć należy kontynuację realizacji i znaczny stopień jej zaawansowania w odniesieniu do większości przewidzianych zadań. Szeroki zakres działań profilaktycznych, różnorodność podejmowanych inicjatyw na tym polu, zaangażowanie samorządów tworzą nową jakość w reagowaniu na problem narkomanii. Do sukcesów zaliczyć także można przekształcenia w obszarze pomocy osobom uzależnionym od narkotyków zmierzające do różnicowania oferty leczenia i rehabilitacji, a także uzupełniania jej o coraz szerszy zasięg działań skierowanych na ograniczanie szkód, adresowanych do osób pozostających poza systemem leczenia.

Widoczne sukcesy odniosły przewidziane w programie działania na polu współpracy międzynarodowej. W szczególności odnotować trzeba intensyfikację współpracy z Europejskim Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (European Monitoring Center on Drugs and Drug Addiction EMCDDA). Powołanie przy Krajowym Biurze ds. Przeciwdziałania Narkomanii, zgodnie z Programem, Punktu Kontaktowego (National Focal Point) stanowiło istotny krok na naszej drodze do Unii Europejskiej, a także zaowocowało znacznie wyższym stopniem zaspokojenie naszych potrzeb informacyjnych w zakresie analiz i wniosków użytecznych do prowadzenia racjonalnej i efektywnej polityki wobec narkomanii. Trzeba dodać, że nasze osiągnięcia na polu badań epidemiologicznych narkomanii są wysoko oceniane przez EMCDDA i Polska postrzegana jest jako kraj wiodący pod tym względem w regionie.

 

Na proces realizacji Programu położył się cieniem brak Krajowej Rady Przeciwdziałania Narkomanii, która w założeniu pełnić miała funkcję koordynacyjną w jego realizacji. Wprawdzie zostały wydane przepisy wykonawcze, ale nie udało się powołać składu Rady i doprowadzić choćby do pierwszego spotkania. Wielosektorowość działań, zaangażowanie szerokiego spektrum instytucji usytuowanych w różnych resortach, na wielu szczeblach struktur zarządzania wymaga płaszczyzny budowania współpracy, uzgadniania i integracji strategii działań. Także bieżące monitorowanie realizacji Programu, które mieści się w zadaniach Rady, mogłoby odpowiednio wcześnie dostarczyć informacji o trudnościach w realizacji poszczególnych zadań i pozwolić na znalezienie sposobów ich przezwyciężenia.

Brak Rady nie tylko utrudniał koordynację realizacji Programu, ale także tworzył trudną sytuację prawną sprawozdania z realizacji Programu powinny zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii być opiniowane przez Radę. Co gorsza brak działającej Rady ma swoje reperkusje międzynarodowe, szczególnie dla procesu akcesji do Unii Europejskiej. Wszystkie kraje Unii zobowiązane są do powołania międzyresortowego organu koordynującego politykę wobec narkomanii i we wszystkich tych krajach takie instytucje istnieją. Zarówno Komisja Europejska jak i inne instytucje międzynarodowe, jak np. Dubling Group, wielokrotnie przy różnych okazjach przypominały o braku takiej instytucji w naszym kraju. Obecnie Polska może stracić 1 mln. Euro z programu Phare przeznaczonych na wsparcie budowy instytucjonalnej odpowiedzi na problem narkomanii, jeśli Rada nie zacznie działać.

Najczęściej podnoszoną trudnością w realizacji Programu był brak dostatecznych środków finansowych. Wydaje się, że zarówno dla poszczególnych instytucji, jak i na poziomie całego kraju zharmonizowanie prac nad formułowaniem programu i nad budżetem, co do którego decyzje zapadają w innym trybie, pozostaje znaczą trudnością. W efekcie planowane były działania, których nie udało się zrealizować w przewidzianym kształcie bądź w ogóle rozpocząć z powodu braku odpowiednich środków. Jeśli Program ma być zintegrowanym pakietem działań, gdzie poszczególne elementy pozostają w funkcjonalnym związku, konieczne jest znalezienie mechanizmu zapewniającego stabilne finansowanie, choćby na minimalnym poziomie, każdego z nich.

Niewątpliwą słabością samego Programu był brak precyzyjnie sformułowanych celów operacyjnych w terminach umożliwiający pomiar stopnia ich osiągnięcia. Przy większość zadań Programu nie określono terminów ich realizacji poprzestając na sformułowaniu praca ciągła.

Proces tworzenia a następnie realizacji Programu przypadły na trudny okres transformacji systemu politycznego i ekonomicznego. Cztery reformy wdrażane w tym czasie, szczególnie reforma systemu administracyjnego kraju oraz reforma ubezpieczeń zdrowotnych decydowały o dynamice warunków realizacji programu. W czasie gdy Program powstawał nikt nie potrafił precyzyjnie określić zakresu kompetencji nowych instytucji czy szczegółów ich funkcjonowania. Nowy model organizacji życia społecznego kształtował się w zderzeniu z praktyką życia społecznego. Przykładem może być brak zadań w Programie dla szczebla powiatów, w których kompetencjach znalazły się także zapisy dotyczące tego zakresu działalności. Innego przykładu dostarcza udział kas chorych w finansowaniu szerokiego spektrum działań zmierzających do redukcji popytu. Kasom pozostawiono znaczną swobodę w kształtowaniu polityki finansowania świadczeń zdrowotnych. Specyfika systemu leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych od narkotyków powodowała, że niektóre z kas miały trudności w zdefiniowaniu zakresu usług, które powinny finansować. W miarę zdobywania doświadczeń zakres ten ulegał ujednoliceniu i poszerzeniu. W 2001 roku niektóre z kas podjęły nawet finansowanie programów profilaktycznych. Warto zwrócić uwagę na aktywną rolę Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii w łagodzeniu trudności okresu przejściowego. Szkolenia zarówno przedstawicieli kas chorych jak i personelu placówek leczniczych oraz rehabilitacyjnych, pomoc w negocjacjach, elastyczne reagowanie na luki w nowym systemie finansowania świadczeń zdrowotnych poprzez wsparcie placówek pozwoliły na w miarę łagodne dostosowanie się systemu pomocy narkomanom do nowych warunków.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

SPRAWOZDANIE

Z REALIZACJI

KRAJOWEGO PROGRAMU

PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII

ZA ROK 2002

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

WARSZAWA 2003

SPIS TREŚCI

 

	strona
Uwagi wstępne ....................................................................................................................		4
I. PROFILAKTYKA .........................................................................................................		6
1. Zwiększenie zaangażowania społeczności lokalnych w zapobieganie używaniu środków ................................................................................................................................		6
2. Podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych i możliwości zapobiegania zjawisku ...................		17
3. Pogłębienie wiedzy na temat psychospołecznych uwarunkowań narkomanii oraz skutecznych strategii profilaktycznych ................................................................................		29
4. Zwiększenie liczby kompetentnych realizatorów programów profilaktycznych ............		37
5. Zwiększenie liczby i zróżnicowania dostępnych programów profilaktycznych uwzględniających problematykę zapobiegania narkomanii ................................................		45
II. LECZENIE, REHABILITACJA I OGRANICZANIE SZKÓD ZDROWOTNYCH ............................................................................................................		53
2. Zwiększenie dostępności świadczeń w zakresie leczenia, rehabilitacji i ograniczania szkód zdrowotnych poprzez rozwój specjalistycznych placówek i programów............................................................................................................................		53
4. Wprowadzenie systemu szkoleń dla personelu prowadzącego leczenie, rehabilitację i programy ograniczania szkód zdrowotnych ........................................................................		61
III. OGRANICZANIE PODAŻY .....................................................................................		65
1. Zahamowanie wzrostu krajowej produkcji narkotyków syntetycznych i narkotyków wytwarzanych z surowców naturalnych ..............................................................................		65
2. Zahamowanie wzrostu przemytu narkotyków na rynek wewnętrzny .............................		70
3. Ograniczenie dostępności narkotyków dla indywidualnych użytkowników ...................		75
4. Poprawa współdziałania odpowiednich służb .................................................................		83
5. Monitorowanie wydatków odpowiednich służb na zwalczanie przestępczości narkotykowej .......................................................................................................................		86
6. Wzmocnienie finansowej kontroli nad narkobiznesem ...................................................		88
IV. BADANIA, MONITORING I EWALUACJA .........................................................		93
1. Stworzenie zintegrowanego systemu informacji o narkotykach i narkomanii, poprawa trafności i rzetelności wskaźników oraz rozszerzenie ich repertuaru ..................................		93
2. Ocena i interpretacja trendów epidemiologicznych (rozmiary zjawiska, wzory używania, zachowania ryzykowne) oraz identyfikacja nowych zjawisk na scenie środków odurzających i związanych z tym nowych zagrożeń ............................................		105
3. Ocena reakcji społecznych na problem narkomanii zarówno nieformalnych jak i zinstytucjonalizowanych, w tym ocena realizacji krajowego programu przeciwdziałania narkomanii, dostarczanie wniosków i rekomendacji dla kształtowania strategii reagowania na problem narkomanii na poziomie kraju, w skali regionalnej i lokalnej, a także międzynarodowej .......................................................................................................		111
Podsumowanie i wnioski ...................................................................................................		114
Aneks I: Słowniczek podstawowych pojęć .........................................................................		118
Aneks II: Tabele dotyczące działań profilaktycznych podjętych w 2002 r. .......................		122
Aneks III: Tabele dotyczące realizacji KPPN w 2002 r. przez samorządy województw ....		125

 

 

UWAGI WSTĘPNE

 

Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002-2005 został przyjęty przez Radę Ministrów w lipcu 2002 r. Rok 2002 jest zatem pierwszym i de facto dalece niepełnym rokiem realizacji Programu. Realizacja niektórych zadań Programu teoretycznie mogła być podjęta przez poszczególne instytucje jeszcze w ostatnich miesiącach 2002 r., jednak biorąc pod uwagę czas potrzebny na publikację Programu wydaje się to praktycznie mało prawdopodobne.

W ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii sformułowane zostały 64 zadania, w których realizacji uczestniczyć miało 8 ministerstw, 17 innych instytucji centralnych a także władze samorządowe województw, powiatów i gmin oraz kasy chorych. Podjęcie realizacji Programu przez poszczególne ministerstwa czy urzędy centralne często oznaczało w praktyce zaangażowanie wielu podległych im, czy przez nich nadzorowanych, instytucji. Oznacza to, że Program miał ogromny zasięg, w założeniu miał on integrować w skali kraju zdecydowaną większość działań skierowanych na zapobieganie narkomanii.

Niniejsze sprawozdanie opracowane zostało na podstawie informacji przesłanych przez podmioty zobowiązane do realizacji poszczególnych zadań programu. Sprawozdanie w założeniu obejmować miało informacje ze wszystkich instytucji centralnych i jednostek samorządu terytorialnego zobowiązanych do realizacji zadań Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii ustawą z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Art. 3.1 ustawy mówi: Zadania dotyczące przeciwdziałania narkomanii są realizowane przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego. I dalej: Art. 3a. ust. 4: Do zadań Biura [Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii] należy w szczególności: 1) opracowywanie projektu Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii oraz koordynowanie i monitorowanie jego wykonania, przy współpracy w tym zakresie z innymi podmiotami realizującymi zadania wynikające z Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. W związku z powyższym Krajowe Biuro opracowało odpowiednie kwestionariusze sprawozdawcze, które następnie rozesłano do wszystkich instytucji zaangażowanych w realizację zadań Krajowego Programu w 2002 r.

Na poziomie jednostek samorządu terytorialnego nie zbierano danych bezpośrednio z gmin i powiatów, bowiem zebranie danych od tak wielkiej liczby instytucji wydawało się na obecnym etapie nieuzasadnione. Trzeba pamiętać, że Program dotarł do władz samorządowych gmin i powiatów w III kwartale 2002 r., nie miał zatem dużych szans na wywarcie istotnego wpływu na ich aktywność w zakresie zapobiegania narkomanii w 2002 r. Wstępne, orientacyjne dane o wdrożeniu Programu na poziomie gmin i powiatów zebrano od osób koordynujących problematykę zapobiegania narkomanii na poziomie wojewódzkim. W 2003 r. planowane jest zbieranie danych o realizacji Programu bezpośrednio na poziomie powiatów i gmin.

Sprawozdania dostarczyły wszystkie instytucje centralne oraz 15 Zarządów Województw i 15 regionalnych kas chorych. Jednak nie wszystkie jednostki odpowiedziały na wysłany kwestionariusz. Z obowiązku sprawozdawczego nie wywiązał się zarząd województwa lubelskiego oraz Branżowa i Dolnośląska Regionalna Kasa Chorych. Ponadto niektóre sprawozdania nie zawierały informacji o realizacji wszystkich zadań przewidzianych w programie dla danej instytucji brak informacji o realizacji zadania został każdorazowo odnotowany.

Punktem wyjścia do opracowania niniejszego sprawozdania były zadania Programu i sposoby ich realizacji. Układ sprawozdania podporządkowany został tej zasadzie. Służy on zatem bardziej zorientowaniu się w stopniu podjęcia realizacji kolejnych zadań, niż przeglądowi całej aktywności poszczególnych instytucji czy resortów.

W informacjach przekazywanych przez niektóre resorty i instytucje znalazły się dane dotyczące aktywności, jak się wydaje, wykraczającej poza zakres działań przewidzianych w programie. Zostały one w pewnym stopniu uwzględnione w sprawozdaniu, bowiem jednoznaczne określenie tego, co służyć może realizacji Programu zawsze jest dyskusyjne. W takich przypadkach wydaje się zasadne uszanować przekonanie realizatora.

Sprawozdanie koncentruje się na prezentacji przeglądu szerokiego wachlarza działań podjętych w ramach realizacji programu. Nie znajdziemy w nim informacji o ich efektach. Pytanie o rezultaty aktywności inspirowanej przez Program jest przedmiotem badań ewaluacyjnych podjętych w tym roku przez Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii (National Focal Point) Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z Francuskim Obserwatorium Narkotyków i Narkomanii (OFDT) w ramach programu PHARE 2000 Walka z narkotykami. Badania te mają na celu ocenę w jakim stopniu osiągane są cele Programu oraz w jakim stopniu interweniują w rzeczywistość społeczną. Wyniki tych badań opublikowane zostaną w 2004 r.

 

 

I. PROFILAKTYKA

 

1. ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH W ZAPOBIEGANIE UŻYWANIU ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH

1.1. Uwzględnianie problematyki narkomanii w lokalnych i regionalnych strategiach rozwiązywania problemów społecznych, w szczególności w części dotyczącej diagnozy rozpowszechnienia używania narkotyków oraz planowanych działań zapobiegawczych.

 

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

Samorządy gminne i powiatowe zwykle uwzględniały tematykę narkomanii w swoich programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. W ramach diagnozowania problemu używania narkotyków prowadzone były badania ankietowe wśród uczniów szkół ponadpodstawowych. Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne dysponowały wzorami ankiet diagnozujących rozpowszechnienie używania narkotyków. W niektórych szkołach powoływano zespoły do spraw profilaktyki, odbywały się prelekcje na temat szkodliwości używania środków psychoaktywnych oraz zajęcia warsztatowe. W działania powyższe zaangażowane były także komendy policji.

Z analizy nadesłanych sprawozdań wynika, że w części gmin i powiatów występuje niski stopień zagrożenia zjawiskiem narkomanii. Ponadto w części gmin zadanie nie było realizowane ze względu na niewystarczające środki finansowe przeznaczone na wdrożenie wszystkich zamierzonych działań.

 

Samorządy wojewódzkie

 

W województwach: dolnośląskim, kujawsko pomorskim, łódzkim, podlaskim, warmińsko mazurskim, małopolskim, mazowieckim, wielkopolskim, zachodniopomorskim i opolskim samorządy uwzględniały problematykę narkomanii w lokalnych i regionalnych strategiach rozwiązywania problemów społecznych. W województwie opolskim np. powstało 10 powiatowych strategii przeciwdziałania narkomanii.

Samorządy województw organizowały, także w ramach realizacji zadania, szkolenia i spotkania mające na celu inicjowanie przygotowania przez powiaty i gminy strategii przeciwdziałania narkomanii. W województwie warmińsko mazurskim oprócz przyjęcia uchwałą przez Sejmik Województwa Warmińsko - Mazurskiego Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii w Województwie Warmińsko Mazurskim na lata 2000-2004 problematyka narkomanii została również uwzględniona w następujących dokumentach:

• Strategii rozwoju społeczno gospodarczego województwa warmińsko mazurskiego do 2015 roku,

• Strategii pomocy społecznej województwa warmińsko mazurskiego do 2015 roku,

• Wojewódzkim Programie Promocji i Ochrony Zdrowia na lata 2001 2006.

 

 

1.2. Wspieranie szkół podstawowych oraz gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w rozwijaniu działań profilaktycznych, w szczególności obejmujących diagnozę problemu używania narkotyków na terenie szkoły i realizację adekwatnego do potrzeb programu profilaktycznego.

 

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

Samorządy finansowały badania ankietowe dzieci i młodzieży, na podstawie których zostały opracowane diagnozy stanu zagrożenia narkomanią wśród uczniów z terenu gmin i powiatów. W szkołach prowadzono godziny wychowawcze poświecone problematyce narkomanii oraz programy profilaktyczne, organizowano konkursy. Zwiększyła się także aktywność nauczycieli i pedagogów na rzecz zapobiegania uzależnieniom wśród dzieci i młodzieży. Na przykład w gminie Zgorzelec raz w tygodniu prowadzone były zajęcia grupy socjoterapeutycznej dla młodzieży eksperymentującej z narkotykami. Zgłaszane trudności w realizacji zadania to niewystarczająca liczba specjalistów do prowadzenia zajęć oraz zbyt niskie nakłady finansowe.

 

 

 

Samorządy wojewódzkie

 

Większość samorządów wojewódzkich dofinansowywało programy profilaktyczne obejmujące swoim oddziaływaniem młodzież szkolną. Takie działania były podejmowane w województwach: dolnośląskim, kujawsko pomorskim, łódzkim, lubuskim, pomorskim, podkarpackim, warmińsko - mazurskim.

W tym ostatnim również zainicjowano na terenie powiatu mrągowskiego powstanie i realizację projektu dotyczącego współpracy pomiędzy policją, służbami socjalnymi i szkołami (w projekcie uczestniczą szkoły podstawowe i gimnazjalne) w zakresie zapobiegania przestępczości, przemocy i uzależnień wśród młodzieży.

W województwie mazowieckim z kolei opracowano i wydano publikację opisującą zjawisko narkomanii na Mazowszu. Materiały do publikacji zostały opracowane przez Pracownię Programów Społecznych na zlecenie Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej. Publikacja skierowana była przede wszystkim do nauczycieli i pedagogów szkolnych realizujących programy profilaktyczne. Zawiera ona ocenę działań profilaktycznych, jak też propozycje nowych oddziaływań skutecznych w zapobieganiu i przeciwdziałaniu narkomanii. Pozycja pt. Narkotyki i narkomania na Mazowszu. Synteza profilaktyki szkolnej. Materiały dla nauczycieli - ukazała się w nakładzie 850 egzemplarzy. Problem diagnozy używania narkotyków na terenie szkoły został podjęty także w województwie lubuskim. Oddział Terenowy Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii w Gorzowie Wlkp. przeprowadził sondaż kontrolny diagnozujący stopień kontaktu młodzieży gorzowskich szkół ze środkami psychoaktywnymi. Założeniem sondażu było, iż uzyskane wyniki posłużą do opracowania skutecznych programów profilaktycznych dla młodzieży miejskiej i wiejskiej. Liczba osób objętych projektem wynosiła ok. 14 tyś. uczniów. Z kolei w województwie warmińsko-mazurskim realizowano program Krótka interwencja jako element szkolnego systemu rozwiązywania problemów związanych z używaniem przez uczniów substancji psychoaktywnych. W niektórych województwach (łódzkim, podlaskim, śląskim, wielkopolskim) organizowano także szkolenia dla nauczycieli i pedagogów dotyczące problematyki uzależnień.

W województwie opolskim wszystkie szkoły ponadgimnazjalne otrzymały informację, w jaki sposób tworzyć programy profilaktyczne w aspekcie przeciwdziałania narkomanii oraz gdzie starać się o fundusze na ich realizację.

 

 

1.3. Wspieranie programów profilaktycznych w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży, stanowiących alternatywę wobec używania narkotyków

 

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

W ramach wspierania programów profilaktycznych gminy i powiaty zlecały opracowanie scenariuszy warsztatów profilaktycznych, organizowanie zajęć pozalekcyjnych w szkołach, zajęć w świetlicach środowiskowych, imprez sportowo-rekreacyjnych i kulturalnych promujących aktywne spędzanie czasu wolnego. Część samorządów zakupiła sprzęt sportowy, a w okresie ferii udostępniano uczniom sale gimnastyczne i szkolne pracownie komputerowe. Były organizowane wyjazdy wakacyjne kolonie socjoterapeutyczne dla dzieci z rodzin patologicznych i ubogich. Przeszkodą w realizacji zadania okazały się ograniczenia lokalowe i finansowe.

 

Samorządy wojewódzkie

 

Samorządy wojewódzkie dofinansowywały i organizowały zajęcia pozaszkolne i kolonie dla dzieci ze środowisk zagrożonych patologią i tak na przykład w województwie łódzkim działaniami objęto:

 

• 1046 osobową grupą dzieci i młodzieży oraz 32 pedagogów ze szkół gimnazjalnych województwa łódzkiego w ramach programu Lider (współpraca z Fundacją Człowiek i Środowisko w Łodzi),

• 180 osobową grupę dzieci i młodzieży w ramach programu pn. VII obóz rozwoju zainteresowań Znajdź swoje miejsce na ziemi (współpraca z Komendą Chorągwi Łódzkiej ZHP),

• 1000 osobową grupę dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponad gimnazjalnych w ramach programów spektakli teatralnych pn. Kusząca pułapka (współpraca z Teatrem Wspólnoty impresariat artystyczny J. Kruk),

• 39 osobową grupę młodzieży z zaburzeniami psychicznymi (współpraca ze Stowarzyszeniem Młodzieży i Osób z Problemami Psychicznymi ich Rodzin i Przyjaciół Pomost).

• 400 osobową grupę dzieci i młodzieży z rodzin patologicznych skupioną przy Towarzystwie Przyjaciół Dzieci (świetlicach środowiskowych na terenie województwa prowadzonych przez oddziały TPD) w ramach programu profilaktycznego i naprawczego związanego z przemocą w rodzinie, kryzysami rodzinnymi, przestępstwami, uzależnieniami i wypadkami,

• 20 osobową grupę dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych (alkoholowych, o niskich dochodach ze wsi popegeerowskich powiatu wieruszowskiego) skupioną przy Świetlicy Socjoterapeutycznej w Wieruszowie Podzamczu i jej oddziałach w gminach: Wieruszów, Galewice i Lututów,

 

Wsparcie ze strony Urzędów Marszałkowskich otrzymały świetlice socjoterapeutyczne i środowiskowe zajmujące się młodzieżą z rodzin zagrożonych patologią w województwach: dolnośląskim, kujawsko pomorskim, łódzkim i pomorskim. W niektórych województwach organizowano spotkania i seminaria poświęcone działaniom profilaktycznym. W województwie mazowieckim odbyła się konferencja Profilaktyka środowiskowa w miejscu zamieszkania dzieci i młodzieży. W obradach wzięło udział około 400 osób. Byli wśród nich przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, reprezentanci środowiska naukowego, eksperci, pracownicy pomocy społecznej, oświaty, działacze organizacji pozarządowych, przedstawiciele rodziców jak również młodzież ze szkół ostrołęckich. Celem konferencji było ukazanie roli i znaczenia działań profilaktycznych realizowanych w miejscu zamieszkania dzieci i młodzieży. Zaprezentowano na niej formy współpracy lokalnych partnerów realizujących inicjatywy ze sfery profilaktyki społecznej.

 

 

1.4. Wspieranie pozaszkolnych programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem oraz ich rodziców

 

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie.

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

Samorządy finansowały działalność świetlic socjoterapeutycznych i środowiskowych oraz letni wypoczynek dla dzieci zagrożonych uzależnieniem. Na terenie gmin i powiatów tworzono punkty konsultacyjne dla osób uzależnionych i współuzależnionych, uruchamiano telefony zaufania dla osób z problemem uzależnienia. Prowadzono programy profilaktyki uzależnień, zakupiono książki edukacyjne dla rodziców. Ponadto organizowano warsztaty umiejętności rodzicielskich, spotkania psychoterapeuty z rodzicami uczniów, wyjazdy rodziców wraz z dziećmi na spektakle profilaktyczne. Gminy i powiaty uczestniczyły także w ogólnopolskiej kampanii profilaktycznej. Współpracowano z policją, gminnymi ośrodkami pomocy społecznej i rodzicami.

 

Samorządy wojewódzkie

 

W województwach dolnośląskim, kujawsko pomorskim, małopolskim, podlaskim, lubuskim, mazowieckim, opolskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, oraz wielkopolskim, władze samorządowe poszczególnych województw dofinansowywały realizację programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży. Współpracowano z organizacjami pozarządowymi prowadzącymi poradnie i punkty konsultacyjne. W ramach tej współpracy na przykład w województwie mazowieckim zrealizowano dwa programy:

• program dla osób zagrożonych uzależnieniem od środków psychoaktywnych. Celem programu było zapobieganie uzależnieniom wśród młodzieży z grup ryzyka, a w szcególności dostarczenie informacji na temat mechanizmów, przebiegu i konsekwencji używania substancji, eliminowanie i korygowanie błędnych przekonań na temat środków psychoaktywnych, zachęcanie do podejmowania wysiłku w poznawaniu
  i kształtowaniu własnej osobowości, ukazanie pozytywów płynących z korzystania z pomocy i wsparcia psychologicznego. Prowadzone zajęcia wykazały, że młodzież sięgająca po narkotyki nie potrafi wymienić konsekwencji nadużywania, wiele osób twierdziło, że nie można uzależnić się od marihuany czy amfetaminy, które są środkami wręcz reklamowanymi w środowisku młodzieży. Program spotkał się z pozytywną reakcją młodzieży i był realizowany w Poradni Rodzinnej w Warszawie przez Stowarzyszenie Katolicki Ruch Antynarkotyczny KARAN i objął 35 osób w wieku 14 19 lat, które miały kontakt ze środkami psychoaktywnymi.

• program profilaktyczny dotyczący pomocy rodzinom i dzieciom uzależnionym od narkotyków i zagrożonych uzależnieniem. W okresie wakacyjnym działał punkt konsultacyjny (dwa razy w tygodniu), w którym można było uzyskać podstawowe informacje o narkotykach, skutkach ich działania, możliwościach uzyskania pomocy, formach leczenia uzależnień, informacje o grupach samopomocowych istniejących
  w okolicy. Z konsultacji skorzystało 14 osób. Program zrealizowało Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych i Zagrożonych Uzależnieniem Nadzieja w Ostrołęce. W ramach realizacji programu przeszkolono 12 pedagogów
  z zakresu wiedzy o narkotykach. Przeprowadzono 8 spotkań z młodzieżą, dotyczących profilaktyki uzależnień. Liczba uczestników spotkań wyniosła 148 osób.
  
  1.5. Organizowanie szkoleń dla samorządów uwzględniających nowoczesne podejście do profilaktyki używania substancji psychoaktywnych oraz promujących ideę lokalnych strategii profilaktycznych

 

Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego.

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii:

• opracowało program szkoleniowy dla samorządów lokalnych. Podstawowym celem szkolenia jest zwiększenie kompetencji przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego odpowiedzialnych za profilaktykę uzależnień w zakresie planowania i implementacji lokalnych programów profilaktycznych. W ramach szkolenia planuje się upowszechniać wiedzę na temat metodologii opracowywania programów tzw. planowania zorientowanego na cele, która jest standardem w krajach Unii Europejskiej. Zakres merytoryczny szkolenia obejmuje ponadto informacje dotyczące epidemiologii narkomanii, mechanizmów uzależnień, strategii profilaktycznych. Przygotowano harmonogram szkoleń.

• zleciło do realizacji podmiotom spoza sektora finansów publicznych realizację programów szkoleniowych dla społeczności lokalnych. Celami tych programów było wsparcie współpracy samorządowych struktur, organizacji pozarządowych i innych instytucji przy tworzeniu i realizacji lokalnych programów zapobiegania narkomanii. Są to następujące programy:

• Zintegrowane systemy profilaktyki uzależnień kontynuacja programu szkolenia dla społeczności lokalnych województwa lubelskiego. Celem projektu było przygotowanie przedstawicieli 42 gmin z obszaru 4 powiatów do wprowadzenia środowiskowych gminnych i powiatowych programów przeciwdziałania uzależnieniom. Realizator Lubelskie Towarzystwo Kuźnia,

• Zintegrowane systemy profilaktyki uzależnień kontynuacja programu szkolenia dla społeczności lokalnych województwa świętokrzyskiego. Celem projektu było przygotowanie przedstawicieli 16 gmin z obszaru 3 powiatów do wprowadzenia środowiskowych gminnych i powiatowych programów przeciwdziałania uzależnieniom. Realizator - Świętokrzyskie Towarzystwo Kuźnia,

• Środowiskowa profilaktyka uzależnień program zajęć szkoleniowych dla pracowników kilkudziesięciu lokalnych placówek profilaktycznych z województwa dolnośląskiego. Realizator - Dolnośląskie Towarzystwo Kuźnia,

• Gminne programy profilaktyki - szkolenia zrealizowane w województwie podkarpackim poświęcone tematyce strategii budowania programów profilaktyki uzależnień. Realizator Towarzystwo Altum,

• Strategia rozwiązywania problemów narkomanii w województwie lubuskim program zajęć seminaryjno-warsztatowych dla przedstawicieli instytucji i organizacji zaangażowanych w przeciwdziałanie narkomanii poświęconych diagnozie problemu w województwie lubuskim i wyznaczeniu priorytetowych zadań do realizacji w obszarze przeciwdziałania narkomanii. Realizator Stowarzyszenie Jowisz,

• Edukacja dorosłych liderów w zakresie przeciwdziałania narkomanii program szkolenia przedstawicieli lokalnych organizacji i instytucji powiatu kartuskiego (woj. pomorskie) odpowiedzialnych za tworzenie i realizację lokalnych programów przeciwdziałania uzależnieniom. Realizator Stowarzyszenie Współdziałanie,

• Zapobieganie narkomanii i innym towarzyszącym uzależnieniom - program szkoleniowy wspierający proces tworzenia sieci punktów konsultacyjnych w województwie lubuskim. Realizator Gorzowskie Stowarzyszenie Pomocy Bliźniemu im. Brata Krystyna.

W sumie w 2002 roku zrealizowano 7 programów szkoleniowych na terenie 6 województw, w których uczestniczyło 259 osób przedstawicieli samorządu oraz lokalnych instytucji i organizacji zaangażowanych w przeciwdziałanie narkomanii. Szkoleniami objętych zostało 60 gmin, 10 powiatów i 2 województwa.

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

Gminy i powiaty rzadko podejmowały inicjatywę szkolenia pracowników samorządowych. Dostrzegały jednak potrzebę przeszkolenia ich w zakresie nowoczesnego podejścia do profilaktyki używania substancji psychoaktywnych oraz promocji idei lokalnych strategii profilaktycznych i zgłaszały ją do regionalnych ośrodków pomocy społecznej.

Jedynie niewielka część gmin i powiatów zorganizowała szkolenia dla swoich pracowników. Odbyły się między innymi szkolenia: Bezpieczny Powiat i Bezpieczne Wakacje. Przeprowadzone działania podniosły kwalifikacje zawodowe osób pracujących z rodzinami szczególnie zagrożonymi patologią.

 

Samorządy wojewódzkie

 

Szkolenia i konferencje dla samorządów były organizowane w województwach: dolnośląskim, kujawsko pomorskim, małopolskim, opolskim, podlaskim, wielkopolskim, warmińsko-mazurskim i pomorskim. W tym ostatnim Urząd Marszałkowski współorganizował konferencję Wiosna w komisjach dla członków Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dotyczącą nowych propozycji programowych z zakresu działań profilaktycznych możliwych do podejmowania na terenie gminy. Warto również wspomnieć o II Konferencji Szkoleniowej nt. Rozwiązywanie problemów narkomanii w powiecie, która odbyła się w województwie warmińsko mazurskim i uczestniczyło w niej 38 osób: przedstawiciele samorządów powiatów, pełnomocnicy gminnych programów Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, przedstawiciele instytucji i organizacji, które zajmują się m.in. problematyką związaną ze zjawiskiem narkomanii.

 

 

 

 

 

 

1.6. Opracowanie oraz upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych
dla animatorów działań profilaktycznych w społecznościach lokalnych

 

Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN)

 

W ramach realizacji zadania KBPN podjęło następujące działania:

• w ramach pomocy merytorycznej dla osób zajmujących się profilaktyką uzależnień, w szczególności dla koordynatorów lokalnych działań profilaktycznych, została opracowana i wydana drukiem książka Profilaktyka w środowisku lokalnym stanowiąca kompendium wiedzy niezbędnej przy tworzeniu strategii lokalnych. Ogromne zainteresowanie książką spowodowało konieczność dodruku, a dodatkowo została ona w całości opublikowana na stronach internetowych Krajowego Biura. Nakład: 4 700 egz.

• Wydrukowano i dystrybuowano Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002-2005, który stanowi podstawę do działań w zakresie przeciwdziałania narkomanii. Nakład: 15 000 egz.

• dofinansowano druk i dystrybucję kwartalnika Alkoholizm i Narkomania opracowywanego przez Instytut Psychiatrii i Neurologii. Publikacja naukowa informująca o wynikach prac badawczych poświęconych medycznym i psychologicznym aspektom uzależnień od alkoholu i narkotyków. Nakład: 2 numery x 1200 egz.

• wydrukowano i dystrybuowano Biuletyn Problemy Narkomanii. Kwartalnik poświęcony problematyce uzależnień od środków odurzających. Oprócz artykułów mających charakter badawczo-naukowy w piśmie prezentowana jest działalność organizacji pozarządowych realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania narkomanii. Nakład: 4 numery x 2000 egz.

• opracowano, wydrukowano i dystrybuowano pismo Serwis Informacyjny. Narkomania pismo pośredniczy w przekazie informacji o działaniach podejmowanych przez agendy rządowe w zakresie przeciwdziałania narkomanii, porusza ważne tematy z zakresu polityki narkomanii, prawa, epidemiologii, profilaktyki uzależnień, jak i współpracy międzynarodowej. Nakład: 5 numerów x 2500 egz.

• dofinansowano magazyn poświęcony promocji zdrowia pod nazwą Narkomanii - Nie!. Nakład: 3 numery x 14.000 egz.

• prowadzono współpracę merytoryczną i dofinansowano druk pisma Remedium - miesięcznika poświęconego profilaktyce i promocji zdrowego stylu życia. Na łamach pisma prezentowane są m.in. artykuły z zakresu edukacji publicznej dotyczące wiedzy na temat substancji psychoaktywnych, problemów wychowawczych i sposobów rozwiązywania ich, inicjatyw w dziedzinie profilaktyki problemowej. Nakład: 12 numerów x 4000 egz.

• na potrzeby szkoleń różnych grup zawodowych została zakupiona i bezpłatnie dystrybuowana książka K. Chmielewskiej i H. Baran-Furgi pt. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem środków odurzających. Zakupiono: 2000 egz.

• prowadzono bieżącą, całoroczną dystrybucję książek, broszur i innych materiałów akcydensowych na potrzeby animatorów działań profilaktycznych w społecznościach lokalnych (do lokalnych organizacji pozarządowych, władz samorządowych, szkół, policji).

Wszelkie lokalne działania ukierunkowane na profilaktykę narkomanii Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii wspiera na bieżąco materiałami informacyjnymi w postaci ulotek, biuletynów, poradników i innych materiałów poglądowych i szkoleniowych. Odbiorcami publikacji są wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, wojewódzcy koordynatorzy lub pełnomocnicy właściwi ds. przeciwdziałania narkomanii, lokalni animatorzy działań profilaktycznych, wojewodowie, instytuty naukowe, biblioteki uniwersyteckie, biblioteki pedagogiczne, kasy chorych, rzecznicy praw pacjenta przy kasach chorych, wojewódzcy kuratorzy oświaty, wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, policyjne służby ds. prewencji narkotykowej, organizacje pozarządowe zajmujące się problematyką narkomanii, media.

W 2002 roku wydano, dofinansowano lub zakupiono łącznie 9 tytułów.

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

Samorządy zakupiły i rozdysponowały do szkół, placówek opiekuńczo-wychowawczych i punktów konsultacyjnych materiały informacyjno-edukacyjne na temat narkomanii. Rozpropagowano także otrzymane ulotki informacyjne, kalendarze, zakładki, foldery i plakaty wśród społeczności lokalnej. Niektóre gminy i powiaty zakupiły książki o tematyce uzależnień i przekazały je do bibliotek gminnych, a nawet opracowały i wydały informatory o

możliwościach uzyskania pomocy z zakresu problemów związanych z narkotykami. Trudnością w realizacji zadania był zbyt mały nakład oferowanych materiałów.

 

Samorządy wojewódzkie

 

W ramach kampanii Narkotyki najlepsze wyjście nie wchodzić w siedzibie Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej odbyły się trzy spotkania z ambasadorami kampanii z terenu województwa mazowieckiego. Podczas tych spotkań otrzymywali oni materiały informacyjno edukacyjne związane z kampanią oraz przedstawiali własne pomysły, doświadczenia i trudności związane z jej realizacją. W województwie pomorskim opracowano i wydano uaktualniony informator adresowo problemowy zawierający adresy, numery telefonów, harmonogram przyjmowania interesantów przez placówki udzielające pomocy osobom uzależnionym i ich rodzinom, ofiarom przemocy i osobom w kryzysie. W województwie wielkopolskim zaktualizowano dane w celu opracowania nowego wydania Informatora o instytucjach i organizacjach działających na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, narkomanii oraz przemocy w rodzinie w województwie wielkopolski.

 

 

2. PODNIESIENIE POZIOMU WIEDZY SPOŁECZEŃSTWA NA TEMAT PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z UŻYWANIEM ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH I MOŻLIWOŚCI ZAPOBIEGANIA ZJAWISKU

2.1. Opracowywanie oraz upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W ramach realizacji zadania podjęto następujące działania:

• wydrukowano plakat promujący ideę programu profilaktycznego Gra o przyszłość. Druk w nakładzie 10 000 egz.

 

• wydrukowano materiały na potrzeby prezentacji szkół dolnośląskich pod nazwą Dolnośląskie prezentacje edukacyjne. Impreza ta ma na celu przygotowanie absolwentów szkół podstawowych i średnich do świadomego wyboru dalszej drogi kształcenia. Imprezie towarzyszyły seminaria i wykłady dla nauczycieli oraz programy profilaktyczne dla młodzieży pod hasłem Czas dojrzewania, czas dorosłości. Druk w nakładzie ok. 34 000 egz.

• dodrukowano broszurkę edukacyjną pod nazwą Nasze dzieci i narkotyki. Poradnik dla rodziców, zawierającą niezbędne informacje nt. komunikacji z dzieckiem, umiejętności spostrzegania objawów używania substancji psychoaktywnych oraz podstawowe wiadomości na temat działania poszczególnych narkotyków, a także przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Druk w nakładzie 20 000 egz.

• opracowano, wydrukowano i dystrybuowano Ogólnopolski Informator o placówkach udzielających pomocy osobom z problemem narkotykowym zawierający ogólnopolską bazę teleadresową placówek ambulatoryjnych, stacjonarnych, oddziałów detoksykacyjnych oraz placówek wykonujących badania na obecność przeciwciał HIV/AIDS w całym kraju. Druk w nakładzie 10 000 egz

 

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

 

W ramach realizacji zadania Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedgogicznej) wydało sześć rodzajów publikacji:

• J. Szymańska Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, poradnik cieszył się dużym zainteresowaniem, pierwsze wydanie poradnika miało dwa dodruki, drugie wydanie rozszerzone rozeszło się w kilka tygodni (nakład 2000 egz.)

Obecnie przygotowywany jest kolejny dodruk.

• K. Wojcieszek, J. Szymańska Standardy jakości edukacyjnych programów profilaktycznych realizowanych w szkołach i placówkach oświatowych - projekt, zamieszczony na stronie internetowej Centrum oraz w poradniku Problemy Poradnictwa nr 14. (Nakład 1000 egz.).

• J. Szymańska Profilaktyka w szkole. Remedium nr 7-8, Warszawa 2002 r.

• J. Szymańska Przegląd programów profilaktycznych, zamieszczony na stronie internetowej Centrum.

• J. Szymańska Standardy szkolnych programów profilaktycznych. Remedium nr 12, 2002 r.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Pracownia Profilaktyki Uzależnień, przygotowało również pakiet materiałów metodycznych, dla wizytatorów kuratoriów oświaty pełniących nadzór pedagogiczny nad szkolną profilaktyką. Materiały dotyczyły budowania i oceny szkolnego programu profilaktyki problemów dzieci i młodzieży i zawierały:

• standardy szkolnych programów profilaktycznych,

• publikację J. Szymańskiej ,,Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki",

• informacje nt. ewaluacji programów profilaktycznych.

W miesięczniku ,,Remedium zostały opublikowane materiały pokonferencyjne dla nauczycieli, pedagogów szkolnych dotyczące budowania szkolnego programu profilaktyki.

Materiały obejmowały następujące zagadnienia:

• miejsce profilaktyki w szkole,

• gimnazjaliści w programach profilaktycznych,

• przygotowanie nauczycieli do profilaktyki uzależnień,

• pomoc dzieciom z grup ryzyka.

Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Pracownia Edukacji Zdrowotnej
i Promocji Zdrowia wydała kolejny piąty zeszyt ,,Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole" zawierający materiały metodyczne na temat ,,Kształtowania umiejętności życiowych uczniów w praktyce szkolnej". Zeszyt zawiera artykuły poruszające następujące tematy:

• ogólną charakterystykę podstawowych grup umiejętności życiowych,

• rola umiejętności życiowych w promocji zdrowia i profilaktyce problemów dzieci i młodzieży,

• strategia włączania umiejętności życiowych do zadań szkoły,

• rozwiązania praktyczne - stałe elementy lekcji jako sposób wdrażania umiejętności życiowych do praktyki szkolnej,

• współpraca z rodzicami jako ważny element pracy nad kształtowaniem umiejętności życiowych uczniów,

• kształtowanie umiejętności życiowych na zajęciach z wychowania fizycznego.

 

 

2.2. Identyfikacja, stałe uaktualnianie i upowszechnianie danych na temat rekomendowanych programów profilaktycznych oraz placówek prowadzących działalność profilaktyczną obejmującą problematykę narkomanii

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadnia: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z jednostkami samorządów gminnych, powiatowych, wojewódzkich, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej).

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zleciło przeprowadzenie projektu badawczego Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomanii. Projekt wykonał Zakład Badań nad Alkoholizmem i Toksykomaniami Instytutu Psychiatrii i Neurologii. Został on zrealizowany w ramach współpracy międzynarodowej w programie European Drug Demand Reduction Action EDDRA (Europejskie Działania Ograniczające Popyt na Narkotyki) nastawionym na zewidencjonowanie funkcjonujących na poziomie krajowym programów profilaktycznych, zanalizowanie ich zawartości merytorycznej oraz efektywności. Gromadzone, w postaci bazy danych, informacje ilościowe i jakościowe mogą być wykorzystane przy tworzeniu nowych programów, standardów jakości oraz wskaźników ewaluacji. Baza udostępnia informacje o programach efektywnych, tworzonych i realizowanych zgodnie z metodologią planowania zorientowanego na cele. Stosowany w ramach projektu kwestionariusz adresowany jest w szczególności do koordynatorów programów profilaktycznych.

Celem ogólnym projektu Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomanii był pilotaż i dostosowanie do warunków polskich metodologii wypracowanej w projekcie EDDRA.

Cele szczegółowe obejmowały:

• zebranie informacji na temat inicjatyw i programów profilaktycznych uwzględniających zjawisko narkomanii w wylosowanych gminach,

• zebranie informacji na temat poziomu zgodności lokalnych programów z metodą planowania i realizacji zorientowaną na cel.

Dane na temat programów profilaktycznych zebrano w 77 wylosowanych gminach województwa mazowieckiego. Dalsze prace nad adaptacją kwestionariusza do ewidencjonowania programów spełniających kryteria jakości będą kontynuowane zgodnie z przyjętym w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii harmonogramem realizacji zadań.

 

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

 

W ramach realizacji zdania podjęto następujące działania:

• przygotowano nowy wykaz rekomendowanych programów profilaktycznych, zaktualizowany i poszerzony o 5 nowych programów. Został on opublikowany na stronie internetowej Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej we wrześniu 2002 roku,

• zaktualizowano wykaz placówek prowadzących działalność profilaktyczną dla dzieci i młodzieży z grup podwyższonego ryzyka,

• opracowano bazę danych o stanie przygotowania poradni psychologiczno-pedagogicznych do udzielania specjalistycznej pomocy uczniom zagrożonym uzależnieniem,

• opublikowano opis standardów dotyczących programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży szkolnej.

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

Gminy i powiaty zaplanowały w swoich programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na 2002 rok działania mające na celu stałe rozszerzanie wiedzy pedagogów, kadry medycznej i socjalnej na temat jednostek zajmujących się profilaktyką i leczeniem narkomanii. Uznając problem uzależnień za ważny rozpoczęto wprowadzanie do szkół i placówek zajmujących się opieką nad dzieckiem i rodziną, programów profilaktycznych na ten temat. Ponadto w prasie lokalnej ukazywały się artykuły o placówkach, rozpropagowano plakaty informacyjne. Prowadzono pogadanki dla rodziców, a także szkolenia dla osób pracujących z uzależnionymi, w tym kuratorów Sądu Rejonowego. Wzrosła częstotliwość kontaktów placówek oświatowych z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, jako źródłem bieżących informacji.

Samorządy, które nie realizowały zadania argumentują, że z przeprowadzanych badań szkolnych wynika, iż problem narkomanii nie występuje na terenie gminy.

 

Samorządy województw

 

W większości województw zadanie nie było realizowane. Władze samorządowe województwa łódzkiego w ramach Wojewódzkiego Programu Zapobiegania Narkomanii w 2002 r. przygotowały i wydrukowały informator o placówkach świadczących pomoc dla osób z problemem narkomanii mieszczących się na terenie województwa łódzkiego z przeznaczeniem dla wszystkich urzędów gmin i powiatów województwa łódzkiego oraz podległych im jednostek zajmujących się problematyką narkomanii. W województwie mazowieckim wydano publikację Narkotyki i narkomania na Mazowszu. Synteza profilaktyki szkolnej. Materiały dla nauczycieli, która zawiera spis rekomendowanych programów profilaktycznych oraz placówek prowadzących działalność profilaktyczną obejmującą problematykę narkomanii. Informator z aktualną bazą danych wydano także w województwie małopolskim i podlaskim.

 

 

2.3. Prowadzenie kampanii edukacyjnych obejmujących problematykę narkomanii adresowanych do określonych grup docelowych

 

Jednostki odpowiedzialne za realizację zdania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, samorządy gminne, samorządy powiatowe, samorządy województw we współpracy ze środkami masowego przekazu.

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zorganizowało i koordynowało kampanię społeczno-edukacyjną pod hasłem Narkotyki najlepsze wyjście nie wchodzić. Podstawowym celem kampanii było uwrażliwienie młodzieży na fakt, że używanie narkotyków wiąże się z poważnymi szkodami zdrowotnymi i społecznymi.

Cele szczegółowe kampanii obejmowały zwiększenie wiedzy młodzieży na temat szkód związanych z używaniem narkotyków, rozpowszechnienie informacji na temat placówek profilaktycznych, popularyzację ogólnopolskiego telefonu zaufania dla osób z problemem narkotykowym oraz zwiększenie bezpieczeństwa młodzieży w miejscach spędzania czasu wolnego.

Dla realizacji celów kampanii przygotowano wiele przedsięwzięć o charakterze medialnym oraz informacyjno-edukacyjnym. Przygotowując działania medialne Krajowe Biuro starało się pozyskać do współpracy programy telewizyjne, czasopisma adresowane do młodzieży oraz wykorzystać nowe sposoby i metody przekazu informacji, w szczególności popularne wśród młodzieży (Internet). Mając na uwadze uwarunkowania środowiskowe używania narkotyków przez młodzież zaplanowano docieranie z informacją do miejsc rekreacji, miejsc organizacji masowych imprez rozrywkowych adresowanych do młodzieży.

Główne kierunki działań podejmowanych w miejscach organizacji imprez dyskotekowych, rave-party obejmowały:

• informowanie i edukację właścicieli i obsługi lokali rozrywkowych (dyskoteki) na temat problemu używania narkotyków przez młodzież,

• informowanie i edukację właścicieli i obsługi lokali rozrywkowych na temat przepisów prawnych związanych z narkomanią,

• edukację właścicieli i obsługi lokali rozrywkowych w zakresie metod pomocy osobie z problemem narkotykowym, w szczególności pierwszej pomocy przedmedycznej w sytuacji zatrucia narkotykami,

• informowanie młodzieży (lokale rozrywkowe, dyskoteki) na temat szkód związanych z używaniem narkotyków oraz możliwości uzyskania pomocy,

• promowanie zabawy bez narkotyków - przy współpracy pozyskanych do realizacji programu, osób znaczących dla młodzieży, a jednocześnie posiadających wpływ na kształtowanie kultury klubowej (np. DJ-ów).

Działania adresowane do młodzieży zagrożonej prowadzone były ponadto w ramach programów środowiskowych, działań liderów młodzieżowych, programów alternatyw przy zaangażowaniu społeczności lokalnych i organizacji pozarządowych.

Równolegle z działaniami prowadzonymi w lokalach rozrywkowych, w ramach kampanii podjęto działania rekomendowane przez uczestników VIII Europejskiej Konferencji dotyczącej Rehabilitacji i Polityki Przeciwdziałania Narkomanii, zmierzające do wycofania ze sprzedaży akcesoriów wykorzystywanych przez młodzież do używania narkotyków, m.in. poprzez dotarcie z informacją i apelem do dystrybutorów i producentów ww. akcesoriów o zaprzestanie ich rozpowszechniania.

Do najważniejszych działań Kampanii zrealizowanych przez Krajowe Biuro lub przy jego współpracy należą:

• realizacja filmu społecznego pt. Labirynt upowszechnianego w ramach kampanii przez TVP 1, TVP Regionalna 3, MTV Polska, oraz przez lokalne stacje telewizyjne w poszczególnych regionach,

• programy telewizyjne do działań kampanii włączyła się Redakcja Młodzieżowa TVP1 (program Rower Błażeja) przygotowując programy poświęcone problematyce narkomanii młodzieżowej,

• kampania radiowa emisje spotu radiowego oraz promocja celów kampanii w Radio RMF FM (całość sfinansowana przez Radio RMF FM),

• kampania plakatowa o charakterze ogólnopolskim - przeprowadzono akcję billboardową na terenie kilkudziesięciu dużych miast w Polsce, wydrukowano i rozpowszechniono billboardy o treści profilaktycznej promujące numer antynarkotykowego telefonu zaufania,

• wydano i rozpowszechniono w całym kraju plakat profilaktyczny promujący hasło i ideę kampanii oraz ogólnopolski antynarkotykowy telefon zaufania,

• publikacja w prasie plakatów ostrzegających przed używaniem narkotyków oraz artykułów na temat mitów związanych z ich używaniem. W działania te zaangażowało się kilka czasopism młodzieżowych (Cogito, Viktor, Filipinka, Nicole, Twist) użyczając bezpłatnie powierzchni na zamieszczenie plakatów KBPN,

• uruchomienie Antynarkotykowej Poradni pod adresem: www.poradnia.narkomania.org.pl . Poradnia prowadzona przez Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym na zlecenie Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii udziela informacji i porad za pośrednictwem internetu.

Na potrzeby kampanii Krajowe Biuro wydało i rozpowszechniało ulotki dla młodzieży, pocztówki o treści profilaktycznej oraz plakat informacyjno-edukacyjny na temat pierwszej pomocy w sytuacji zatrucia narkotykami adresowany do osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo młodzieży np. podczas imprez rozrywkowych, na których często dochodzi do inicjacji narkotykowej i eksperymentowania z narkotykami syntetycznymi

 

Przy realizacji kampanii podjęto także współpracę z regionalnymi przedstawicielami pełnomocnikami wojewodów lub marszałków. Zorganizowano seminarium dla realizatorów kampanii dotyczące planowania działań profilaktycznych w miejscach rozrywki (koncerty, dyskoteki). Pracownicy Biura uczestniczyli ponadto w organizowanych lokalnie konferencjach dotyczących kampanii. Na potrzeby prowadzonych w poszczególnych województwach działań Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii przekazało wydane materiały propagandowe.

Kampania spotkała się z szerokim odzewem społecznym. Realizowana była we wszystkich województwach przy udziale kilkudziesięciu organizacji pozarządowych (m.in. Stowarzyszenie Monar, Towarzystwo Profilaktyczne Przeciwdziałania Uzależnieniom, Zdrowa Szkoła, Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii, Lubelskie Towarzystwo Kuźnia, Stowarzyszenie Karan, Towarzystwo Powrót z U, Fundacja Maraton) oraz zaangażowaniu regionalnych i lokalnych samorządowych władz i instytucji.

Poniższe zestawienia obrazują sposoby realizacji poszczególnych celów kampanii na poziomie regionalnym.

 

Cel 1 kampanii: Zwiększenie poziomu wiedzy młodzieży na temat szkód związanych z narkotykami	Liczba Województw (realizatorów na poziomie regionalnym)
propagowanie tematyki kampanii wśród różnych grup odbiorców	14
zaangażowanie tv	10
zaangażowanie radia	15
zaangażowanie prasy młodzieżowej	7
emisje filmu labirynt	6
kampania plakatowa	16
dystrybucja ulotek	16
Wykorzystanie internetu	5
inne formy przekazu informacji kierowanych do młodzieży	12

 

Cel 2 kampanii: Rozpowszechnienie informacji kierowanych do młodzieży na temat placówek profilaktycznych	Liczba województw (realizatorów na poziomie regionalnym)
wydanie lokalnych informatorów	11
internet	5
Inne, m.in.: dyżury specjalistów, płyta CD, informacja podczas imprez, poczta elektroniczna, telefony zaufania	9

 

Cel 3 kampanii: Rozpowszechnienie numeru telefonu zaufania	Liczba województw (realizatorów na poziomie regionalnym)
lokalne informatory	9
internet	3
emisje filmu labirynt	4
materiały promocyjne kampanii prasa, radio informacja do pełnomocników gmin plakaty, ulotki podkładki pod napoje w lokalach	6

 

Cel 4 kampanii: Wzrost bezpieczeństwa młodzieży w miejscach spędzania czasu wolnego	Liczba województw (realizatorów na poziomie regionalnym)
programy w lokalach rozrywkowych etap planowania	8
edukacja właścicieli lokali rozrywkowych dotycząca problemu narkomanii	8
edukacja młodzieży w lokalach rozrywkowych	8
podstawki pod napoje, programy w kawiarenkach internetowych, szkolenia realizatorów, debata młodzieżowa	7
apel do dystrybutorów akcesoriów narkotykowych	5
programy dla młodzieży zagrożonej realizowane poza placówkami	5

 

Samorządy województw

 

Urzędy Marszałkowskie na poziomie województw organizowały ogólnopolską kampanię Narkotyki najlepsze wyjście nie wchodzić we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Udział samorządów w kampanii został opisany powyżej. Niektóre z województw włączały się także w akcje i konferencje organizowane na poziomie lokalnym, np. w województwie podkarpackim przygotowano obchody Międzynarodowego Dnia Zapobiegania Narkomanii.

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

Gminy i powiaty finansowały prowadzenie stałych działań edukacyjnych skierowanych do uczniów. Zajęcia lekcyjne uwzględniały problematykę narkomanii, dostarczano literaturę i kasety video. Ze środków samorządowych kupione były między innymi materiały dydaktyczne Biura Koordynacji Służby Prewencyjnej Komendy Głównej Policji W trosce o dzieci i młodzież, Jak chronić dziecko od środowiska narkotycznego. Materiały były przekazywane rodzicom uczniów szkół podstawowych i gimnazjów. Zakupiono także materiały dla organizatorów wypoczynku letniego Wypoczynek 2002 bez nałogów. Nauczyciele uczestniczyli w szkoleniu profilaktycznym Odlot. Ponadto organizowano imprezy plenerowe i happeningi. Wydaje się, że powyższe działania mogły przyczynić się do upowszechnienia wiedzy o problemie narkomanii, jednak z uwagi na fakt, że nie były one ewaluowane, trudno przesądzić kwestię ich skuteczności. W związku z powyższym podkreślano konieczność przeprowadzenia profesjonalnych badań ewaluacyjnych w tym zakresie.

 

 

2.4. Zorganizowanie stałego systemu wymiany informacji pomiędzy mediami a instytucjami odpowiedzialnymi za zapobieganie narkomanii

 

Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy ze środkami masowego przekazu

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Systematycznie od wielu lat Biuro gromadzi zbiory informacji prasowej na temat narkotyków i narkomanii, które po opracowaniu wydawane są w formie zeszytów, jako Wybór wycinków prasowych na temat narkotyków i narkomanii. Monitorowanych jest 190 tytułów prasowych, obejmując zarówno dzienniki ogólnopolskie, dzienniki regionalne, jak i pisma wydawane tygodniowo, dwutygodniki, miesięczniki i kwartalniki. Publikacje te zawierają przegląd informacji związanych z problematyką narkomanii i opracowywane są dla ukazania trendów dotyczących społecznego postrzegania zagadnień narkomanii, a jednocześnie stanowią przegląd bieżących wydarzeń związanych z problemem uzależnień od środków odurzających. W 2002 roku wydano pięć numerów Kwartalnego wyboru wycinków prasowych na temat narkomanii.

W 2002 roku podjęto współpracę z Serwisem Informacji Zleconych Polskiej Agencji Prasowej w ramach której Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii przekazuje mediom informacje związane m.in. ze zmianami dotyczącymi rozwiązań prawnych, epidemiologii oraz współpracy międzynarodowej.

Zorganizowano również dwie konferencje prasowe dotyczące wyników raportu na temat Oszacowania społecznych kosztów narkomanii w Polsce oraz wyników programu badawczego Substancje psychoaktywne postawy i zachowania.

Bezpłatnie dystrybuowano pismo Serwis Informacyjny. Narkomania zapewniający dostęp do aktualnych informacji dotyczących epidemiologii i profilaktyki narkomanii (106 odbiorców medialnych w kraju - telewizja, radio, prasa).

 

 

3. POGŁĘBIENIE WIEDZY NA TEMAT PSYCHOSPOŁECZNYCH UWARUNKOWAŃ NARKOMANII ORAZ SKUTECZNYCH STRATEGII PROFILAKTYCZNYCH

3.1. Opracowanie i realizacja co najmniej trzech nowych projektów badawczych dotyczących psychospołecznych uwarunkowań narkomanii oraz skutecznych strategii profilaktycznych

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Instytut Psychiatrii i Neurologii, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

 

 

Instytut Psychiatrii i Neurologii

 

W ramach realizacji zadania Instytut Psychiatrii i Neurologii podjął następujące działania:

• realizowano temat badawczy Uwarunkowania konsumpcji alkoholu i innych substancji psychoaktywnych,

• przeprowadzono wstępny przegląd najnowszej literatury dotyczącej wykorzystania metody modelowania w badaniu problemu narkomanii. Modelowanie jest tu rozumiane jako droga do zbudowania uproszonego obrazu złożonych procesów w celu zrozumienia prawidłowości nimi rządzących. Modelowanie zwykle szeroko wykorzystuje techniki matematyczne i statystyczne. Zastosowanie modelowania w badaniu problemu narkomanii ma doprowadzić do zidentyfikowania kluczowych czynników odpowiedzialnych za dynamikę problemu oraz określenia powiązań między nimi. Pozwolić to powinno na sformułowanie użytecznych praktycznie rekomendacji dla polityki wobec narkomanii,

• przeprowadzono również przegląd literatury nt. efektywności leczenia. Z doświadczeń krajów rozwiniętych widać, że do najbardziej efektywnych metod należą krótkie interwencje wykorzystujące elementy terapii behawioralnej.

Wyniki prowadzonych badań wykorzystane były w trakcie finalnych prac nad Krajowym Programem Przeciwdziałania Narkomanii. Zostały też przekazane do Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii w Lizbonie w ramach realizacji zobowiązań wynikających z procesu akcesji do Unii Europejskiej oraz upowszechniano je poprzez przygotowanie dwóch publikacji w European Addiction Research, jednej w - Serwisie Informacyjnym Narkomania. Uczestniczono również w 8 audycjach radiowych i 4 audycjach telewizyjnych.

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zleciło przeprowadzenie projektu badawczego dotyczącego skutecznych strategii profilaktycznych pn. Ocena przydatności i funkcjonowania metody krótkiej interwencji w szkole.

Wykonawcą projektu była Pracownia Profilaktyki Młodzieżowej Pro-M, Zakład Promocji Zdrowia Psychicznego Instytutu Psychiatrii i Neurologii.

 

Celem projektu była analiza możliwości stosowania i przydatności w warunkach szkolnych metody interwencji profilaktycznej wobec uczniów używających substancji psychoaktywnych.

Za sukces w realizacji zadania uznać należy przygotowanie systemu działań profilaktycznych w 11 wylosowanych szkołach Warszawy, Puław i Iławy oraz grup nauczycieli i pedagogów do stosowania metody interwencji profilaktycznej.

Wyniki badania wskazują, że metoda wczesnej interwencji profilaktycznej może być przydatna dla środowiska szkolnego, ponieważ zwiększa szansę osiągnięcia sukcesu w rozwiązywaniu problemu używania przez uczniów substancji psychoaktywnych. Jest ona pozytywnie oceniana przez środowisko szkolne, m.in.: poszerza wiedzę i umiejętności nauczycieli oraz wpływa na zmianę postaw wobec problemu używania substancji psychoaktywnych przez uczniów. Metoda ułatwia również współpracę z rodzicami i łatwo ją dostosować do potencjalnych umiejętności pracowników szkoły.

Z przeprowadzonych badań opracowano raport zawierający szczegółowe wyniki i rekomendacje.

Działania upowszechniające wyniki i promujące metodę interwencji profilaktycznej zostaną zrealizowane zgodnie z harmonogramem w kolejnych latach.

 

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

 

Zgodnie z treścią sprawozdania złożonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, zadanie nie było realizowane.

 

3.2. Opracowanie oraz upowszechnienie standardów programów profilaktycznych

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodologiczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej) we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii i Instytutem Psychiatrii i Neurologii

 

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodologiczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej)

 

W ramach realizacji zadania podjęto następujące działania:

• przygotowano projekt dokumentu Standardy jakości edukacyjnych programów profilaktycznych realizowanych w szkołach i placówkach oświatowych. Autorzy: Krzysztof Wojcieszek i Joanna Szymańska. Projekt przesłano do recenzji dwóm uznanym ekspertom, a następnie w kwietniu 2002 r. opublikowano i zebrano uwagi od specjalistów i nauczycieli,

• opracowano ostateczną wersję dokumentu, która została opublikowana zarówno w czasopismach specjalistycznych jak i na stronach internetowych Centrum Metodycznego we wrześniu 2002 r.,

Projekt Standardów&. uzyskał pozytywne recenzje ekspertów i spotkał się z dużym zainteresowaniem środowiska oświatowego i samorządów. Strona internetowa zawierająca dokument ma dużą liczbę odwiedzających. Zdaniem pracowników instytucji samorządowych i dyrektorów szkół szczegółowy opis standardów ułatwia ocenę programów zgłaszanych do konkursu lub oferowanych szkołom. Zdaniem nauczycieli dokument stanowi ważną pomoc przy konstruowaniu projektów działań profilaktycznych w ramach szkolnego programu profilaktyki, a zwłaszcza zajęć edukacyjnych dla uczniów.

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii wydało podręcznik Profilaktyka w środowisku lokalnym adresowany do animatorów i realizatorów gminnych działań profilaktycznych. Celem podręcznika było dostarczenie wiedzy na temat standardów jakie powinien spełniać program profilaktyczny. Opisano standardy jakości dotyczące wszystkich etapów tworzenia i realizacji programu etapu planowania, konstruowania, implementacji, wykonania i ewaluacji.

Podręcznik, w nakładzie 4 700 egzemplarzy, upowszechniono poprzez dystrybucję do wszystkich szczebli jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, umieszczono wersję elektroniczną podręcznika na stronie internetowej Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Instytut Psychiatrii i Neurologii

 

W ramach podjętych działań realizowano temat badawczo-rozwojowy, którego celem było wypracowanie standardów programów profilaktycznych: Ocena przydatności i funkcjonowania metody interwencji profilaktycznej w szkole.

Metoda interwencji profilaktycznej jest propozycją dla wychowawców i nauczycieli dotyczącą postępowania wobec uczniów, którzy sięgają po substancje psychoaktywne na terenie szkoły bądź są podejrzewani o używanie tych środków. Działania interwencyjne prowadzone są przez przeszkolonych nauczycieli we współpracy z rodzicami ucznia, a głównym celem jest pomoc dziecku w zaprzestaniu używania substancji psychoaktywnych. Postępowanie interwencyjne składa się z: diagnozy problemu, porady, motywowania do zmiany zachowania oraz wspierania tych zmian. Celem badań była ocena zakresu stosowania oraz czynniki sprzyjające skuteczności metody interwencji w szkole. Do udziału w dwuletnim projekcie zgłosiło się 11 szkół z 3 miast. W szkołach tych przeprowadzono dwuetapowe szkolenia, których celem było zainicjowanie prac nad szkolnym systemem działań interwencyjnych oraz przygotowanie chętnych nauczycieli i wychowawców do prowadzenia interwencji profilaktycznej. W roku 2002 dokonano ewaluacji projektu na podstawie wywiadów grupowych z wybranymi przedstawicielami personelu szkół oraz uczniów. Przedmiotem oceny uczyniono:

• zmiany systemowe służące wprowadzeniu interwencji profilaktycznej jako rutynowego działania wobec uczniów sięgających po substancje psychoaktywne,

• zakres stosowania metody interwencji,

• zgodność prowadzonych interwencji z założeniami,

• odbiór działań interwencyjnych wśród uczniów i rodziców.

Wyniki analizy ilościowej i jakościowej wskazują, że:

• w 6 z 11 szkół wprowadzono rozwiązania systemowe np. wprowadzono zapisy w statutach szkół ułatwiające prowadzenie interwencji,

• pracownicy wszystkich szkół podejmowali działania interwencyjne - w ciągu roku podlegającego ocenie przeprowadzono łącznie 34 interwencje,

• interwencję stosowano nie tylko w przypadkach używania substancji psychoaktywnych, ale również jako sposób radzenia sobie z innymi zachowaniami problemowymi uczniów,

• pracownicy szkół na ogół nie stosowali wszystkich proponowanych elementów metody interwencji przy czym najwięcej trudności sprawiało opracowanie i monitorowanie kontraktu dotyczącego zasad zachowania ucznia,

• analiza prowadzonych działań wykazała jednak, że poprawne zastosowanie wszystkich elementów metody zwiększa szansę, że interwencja zakończy się powodzeniem.

Metoda interwencji cieszy się zainteresowaniem osób związanych z oświatą. W roku 2002 przeprowadzono szereg szkoleń dotyczących metody w szkołach na terenie całego kraju:

• przeprowadzono 4-godzinne szkolenia Krótka interwencja jako element szkolnego systemu rozwiązywania problemów związanych z używaniem przez uczniów substancji psychoaktywnych dla rad pedagogicznych 27 szkół w Warszawie, Wrocławiu, Olsztynie, Puławach, Mińsku Mazowieckim i Nowym Mieście Lubawskim. Uczestniczyło w nich łącznie 1070 nauczycieli. Z tej grupy wyłoniono 144 osoby, które wzięły udział w 10 - godzinnych warsztatach przygotowujących do prowadzenia interwencji profilaktycznej w szkole wobec ucznia sięgającego po substancje psychoaktywne,

• przeprowadzono 10-godzinne zajęcia warsztatowe Metoda interwencji profilaktycznej w szkole wobec uczniów z grupy ryzyka dla słuchaczy Podyplomowego Studium Polityki i Zarządzania Oświatą Uniwersytetu Warszawskiego (12 uczestników),

Opublikowano również artykuł: Borucka A., Okulicz-Kozaryn K., Pisarska A.: Pierwsze doświadczenia związane z wprowadzaniem szkolnej interwencji wobec uczniów używających substancji psychoaktywnych. Alkoholizm i Narkomania 15 (2), s. 241-251 oraz rozdział w książce: Okulicz-Kozaryn K., Borucka A.: Profilaktyka uzależnień dzieci i młodzieży rola pracowników służby zdrowia (w:) Opieka zdrowotna nad rodziną pod red. K Bożkowej i A. Sito

Metoda interwencji prezentowana była także w trakcie:

Wyniki opisanych wyżej badań wskazują, że zarówno uczniowie jak i ich rodzice w większości doceniają gotowość szkół do podjęcia działań w sytuacji, gdy uczniowie sięgają po substancje psychoaktywne, jednak proces wprowadzania do szkół metody interwencyjnej napotyka na przeszkody, które są wynikiem:

 

 

3.3. Upowszechnienie wiedzy na temat metod ewaluacji programów profilaktycznych oraz ocena jakości wybranych programów

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN)

 

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii podjęło prace nad opracowaniem projektu ewaluacji programów adresowanych do młodzieży zagrożonej uzależnieniem prowadzonych w miejscach rekreacji (dyskoteki, kluby muzyczne). Przedmiotem oceny będą dwie strategie profilaktyczne jedna nastawiona na zmianę postaw młodzieży w kierunku abstynencji i druga nakierowana na redukcję ryzyka związanego z używaniem narkotyków. W 2002 roku w ramach konkursu na realizację zadań państwowych z zakresu przeciwdziałania narkomanii do Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii wpłynęło 9 programów profilaktycznych adresowanych do młodzieży zagrożonej, prowadzonych w miejscach rekreacji. Programy poddano ocenie zespołu recenzentów zatwierdzonych przez Dyrektora Krajowego Biura.

Dalsze prace nad opracowaniem programu ewaluacji będą kontynuowane we współpracy z Pracownią Profilaktyki Młodzieżowej Instytutu Psychiatrii i Neurologii zgodnie z harmonogramem KPPN.

KBPN zleciło również wykonanie projektu badawczego dotyczącego oceny efektywności programu psychoedukacyjnego dla młodzieży zagrożonej patologią społeczną realizowanego w Ośrodkach Profilaktyki Środowiskowej. Badania przeprowadziła Agencja Badawczo-Informacyjna Pasad.

Przeciwdziałanie młodzieżowej patologii społecznej oparte jest na pracy z młodzieżą zagrożoną i jej rodzinami z uwzględnieniem interwencji środowiskowych oraz procesie budowania adaptatywnego środowiska społecznego. Formami prowadzonej pracy są psychokorekcyjne grupy profilaktyczne i terapeutyczne dla młodzieży zagrożonej, wspierane pracą z rodzicami, specjalistyczną opieką indywidualną oraz ofertą zajęć klubowych.

Wyniki badań Efektywność programu psychoedukacyjnego dla młodzieży zagrożonej patologią społeczną wskazują na istotny wpływ uczestnictwa w programie na funkcjonowanie psychospołeczne młodzieży zagrożonej, mierzony w szczególności zmniejszeniem ogólnego nieprzystosowania oraz ograniczeniem używania narkotyków. Pozytywne zmiany w funkcjonowaniu młodzieży obejmowały ponadto wzrost poczucia własnej wartości, zwiększenie stopnia krystalizacji celów życiowych oraz poczucia własnej sprawczości. Program nie wpłynął istotnie na zmianę w zakresie używania przez młodzież innych poza narkotykami substancji psychoaktywnych (alkoholu, papierosów).

Szczegółowe wyniki z badań zawiera raport dostępny w Krajowym Biurze ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

 

Instytut Psychiatrii i Neurologii

 

W ramach realizacji zdania podjęto następujące działania:

• opublikowano trzy artykuły:

• BORUCKA A., OKULICZ-KOZARYN K., PISARSKA A. (2002) Pierwsze doświadczenia związane z wprowadzaniem szkolnej interwencji wobec uczniów używających substancji psychoaktywnych. Alkoholizm i Narkomania, 15(2), 241-251.

• OSTASZEWSKI K. (2002) Realistic evaluation of health education and prevention programmes for adolescents. Medical Science Monitor, 8, Supplement 1, 26.

• OSTASZEWSKI K. (2002) Ewaluacja programu w budowie. Remedium 12 (118), 25-27.

• przeprowadzono pięciogodzinne zajęcia szkoleniowe na ten temat

• Ostaszewski K. "Ewaluacja programów profilaktycznych" dla studentów Podyplomowego Studium Grupowego Treningu i Terapii, IPSiR Uniwersytetu Warszawskiego, 5 godzin, 1 grupa 28 osób.

• propagowano wiedzę na temat ewaluacji programów profilaktycznych podczas następujących konferencji:

• 4th Congress of Polish AIDS Society "Twenty years after discovery of HIV". Łagów Lubuski, 23-25 maja 2002

referat: Ostaszewski K.: Realistic evaluation of health education and prevention programmes for adolescents

• IV Ogólnopolskie Forum Profilaktyki i Leczenia Uzależnień, Toruń 17-18 października 2002

referat: Ostaszewski K.: Demokratyczne i niedomokratyczne kryteria ewaluacji programów profilaktycznych

• Konferencja Warmińsko-Mazurskiego Kuratorium Oświaty dla dyrektorów szkół, przedszkoli, burs szkolnych i poradni psychologiczno-pedagogicznych, Olsztyn 23 sierpnia 2002

referat: Ostaszewski K.: Ewaluacja programów profilaktycznych

• Konferencja dla nauczycieli szkół Krakowa Problemy nowoczesnej profilaktyki w zreformowanej szkole", Kraków 10 września oraz 23-25 września 2002

cztery referaty nt. Skuteczność w profilaktyce - kryteria ewaluacji programów

profilaktycznych dla różnych grup nauczycieli

• Konferencja "Budowanie szkolnego programu profilaktyki problemów dzieci i młodzieży", Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu oraz Fundacja ETOH, Warszawa, 18-20 września.

referat: Ostaszewski K.: Kryteria ewalaucji programów profilaktycznych

• Konferencja "Szkolny program profilaktyki - diagnoza, realizacja, ewaluacja", Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa, 2-3 grudnia 2002

referat: Ostaszewski K.: Ewaluacja programu w budowie

• Konferencja dla nauczycieli z Warszawy i województwa mazowieckiego: "Szkolny program profilaktyki", Mazowieckie Kuratorium Oświaty oraz Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa, 9 grudnia 2002

referat: Bobrowski K.: Konstrukcja i ewaluacja szkolnego programu profilaktyki.

• Konferencja szkoleniowa "Budowanie szkolnego programu profilaktyki oraz dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej w szkole", Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa, 5-6 grudnia 2002.

warsztat: Ostaszewski K.: Ewaluacja szkolnego programu profilaktyki

Kwestia ewaluacji programów profilaktycznych cieszy się dużym zainteresowaniem w środowisku nauczycieli, pedagogów oraz władz lokalnych, jednak brak wystarczających funduszy ogranicza możliwości podnoszenia kompetencji realizatorów w zakresie metodologii ewaluacji programów profilaktycznych.

 

 

4. ZWIĘKSZENIE LICZBY KOMPETENTNYCH REALIZATORÓW PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH

4.1. Prowadzenie szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób realizujących zadania profilaktyczne obejmujące problematykę narkomanii, w szczególności dla:

1. pracowników szkół i placówek oświatowych

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zdania: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu (Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, jednostki samorządów wojewódzkich, powiatowych i gminnych

 

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

 

W ramach realizacji zadania podjęto następujące działania:

• zorganizowano wspólnie z Fundacją ETOH konferencję szkoleniową dla wizytatorów Kuratoriów Oświaty i delegatur sprawujących nadzór pedagogiczny w zakresie szkolnej profilaktyki pn. ,,Budowanie szkolnego programu profilaktyki" (18-20 września 2002 roku) - 140 uczestników,

• zorganizowano wspólnie z Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej konferencję szkoleniową dla wizytatorów Kuratoriów Oświaty sprawujących nadzór pedagogiczny w zakresie szkolnej profilaktyki problemów dzieci i młodzieży pn. ,,Budowanie szkolnego programu profilaktyki oraz dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej w szkole" (5-6 grudnia 2002 roku) - 50 uczestników.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej zrealizowało:

• ,,Standardy i reguły wdrażania programów profilaktycznych"- szkolenie dla dyrektorów poradni psychologiczno-pedagogicznych (20 uczestników).

• ,,Trening Zastępowania Agresji A. Goldsteina jako metoda ochrony młodzieży przed agresją, przemocą i uzależnieniem" - szkolenie warsztatowe dla nauczycieli i psychologów, przeszkolono 55 realizatorów tego programu.

Kuratoria Oświaty w ramach realizacji zadania podjęły następujące działania:

• wizytatorzy prowadząc nadzór pedagogiczny monitorowali realizację programów profilaktyki problemów dzieci i młodzieży w szkołach,

• koordynatorzy kuratoriów oświaty w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii do wszystkich typów szkół, ze szczególnym uwzględnieniem szkół promujących zdrowie, przekazali otrzymane z Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej broszury, wydawnictwa edukacyjne na temat profilaktyki i promocji zdrowia,

• w ramach systemu profilaktyki kuratoria oświaty współpracowały z instytucjami zajmującymi się problematyką narkomanii.

Kuratoria dokonywały ewaluacji działań podejmowanych w zakresie profilaktyki problemów dzieci i młodzieży. Między innymi prowadziły ewaluację szkoleń, konkursów, turniejów, a także kursów organizowanych przez placówki doskonalenia.

W nadzorowanych szkołach i placówkach najczęściej realizowane były następujące programy rekomendowane przez kuratoria: Tak, czy nie, II Elementarz, czyli program siedmiu kroków, Spójrz inaczej, Zanim spróbujesz, Noe, Nie biorę narkotyków, Sztuka odmawiania, Bez ryzyka, Narkotyki w szkole i w domu, Nasze spotkania, Odlot, Sześć sposobów odmawiania NIE.

• włączono do kursów kwalifikacyjnych dla nauczycieli różnych specjalności moduł szkoleniowy dotyczący profilaktyki uzależnień,

• kuratoria organizowały szkolenia dla dyrektorów szkół i nauczycieli w zakresie konstruowania programów profilaktyki problemów dzieci i młodzieży,

• utworzono kuratoryjne banki danych, które są systematycznie uzupełniane o coraz to nowe programy i informacje o zagrożeniach (śląskie, wielkopolskie, warmińsko-mazurskie, podkarpackie, małopolskie).

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

Samorządy dofinansowywały szkolenia dla pracowników szkół i placówek oświatowych dotyczące problematyki narkomanii. Programy szkoleniowe miały na celu przede wszystkim zapoznanie środowisk szkolnych z podstawami prawnymi działań profilaktycznych, obszarami działań, znaczeniem czynników chroniących i czynników ryzyka, zasadami tworzenia nowoczesnych programów wychowawczo profilaktycznych, kryteriami doboru oddziaływań zachowań problemowych na poszczególnych poziomach profilaktyki oraz strategiami profilaktycznymi. Podnoszenie kwalifikacji odbywało się zarówno w ramach warsztatów i zajęć wyłącznie dla nauczycieli, jak i w ramach programów obejmujących całą szkołę.

 

Samorządy wojewódzkie

 

W ramach realizacji zadania województwa dolnośląskie, kujawsko pomorskim, podlaskie, świętokrzyskie, łódzkie, małopolskie, mazowieckie, pomorskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie zorganizowały szkolenia dla pracowników szkół i placówek oświatowych. Przeszkolono 678 nauczycieli, pedagogów szkolnych i pracowników świetlic socjoterapeutycznych.

 

2. pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: samorządy powiatowe i gminne

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

W niektórych jednostkach samorządu terytorialnego organizowane były szkolenia dla pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych, w których brali udział pedagodzy i psycholodzy. Z nadesłanych sprawozdań wynika jednak, że niewiele powiatów i gmin realizowało powyższe zadanie.

 

3. pracowników socjalnych

 

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: samorządy województw, samorządy powiatowe

 

Samorząd gminny i powiatowy

 

Jednostki samorządu terytorialnego, które przesłały sprawozdania nie prowadziły szkoleń dla pracowników socjalnych.

 

Samorządy województw

 

W województwie opolskim realizowano szkolenie w zakresie społeczno-etycznych aspektów narkomanii i AIDS, które dotyczyło pomocy osobie uzależnionej od narkotyków i jej rodzinie oraz tworzenia lokalnego systemu wsparcia skierowanego m.in. do pracowników socjalnych. Szkolenia dla pracowników socjalnych organizowane były również w województwach opolskim, kujawsko pomorskim i warmińsko - mazurskim. Z nadesłanych sprawozdań wynika, że pozostałe Urzędy Marszałkowskie nie prowadziły szkoleń dla pracowników socjalnych.

 

4. kuratorów i pracowników zakładów dla nieletnich

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Sprawiedliwości,

 

Ministerstwo Sprawiedliwości

 

W 2002 roku w ramach realizacji zadania Ministerstwo Sprawiedliwości organizowało dla wychowawców i kadry zakładów dla nieletnich wykłady i projekcje filmów. W ramach szkolenia rozprowadzano również broszury.

W Zakładzie Poprawczym i Schronisku dla Nieletnich w Białymstoku, placówce o charakterze resocjalizacyjno terapeutycznym przeznaczonym dla chłopców uzależnionych od środków odurzających i psychotropowych oraz dla nosicieli wirusa HIV, podnoszenie kwalifikacji kadry pedagogicznej odbywało się poprzez udział w szkoleniach organizowanych przez Towarzystwo Psychoprofilaktyczne w Warszawie. Swoje umiejętności pracownicy wykorzystywali przy realizacji autorskich programów prowadzenia grup terapeutycznych uwzględniających indywidualne potrzeby wychowanków oraz włączające w działania profilaktyczne rodziców wychowanków zakładu.

Realizację kolejnych szkoleń dla realizatorów zadań profilaktycznych i terapeutycznych resort przewidział na rok 2003 i kolejne lata.

 

e. funkcjonariuszy więzienia

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

W ramach realizacji zadania przeszkolono zespół edukatorów (co najmniej po 2 osoby z każdego Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej) zajmujących się problematyką narkomanii - w sumie 36 osób (psychologowie, pedagodzy, wychowawcy). W ramach kursów podnoszących kwalifikacje, prowadzonych przez Krajowe Centrum ds. AIDS, przeszkolonych zostało 214 wychowawców prowadzących szkolenia kaskadowe. Szkoleniami kaskadowymi objęta była większość jednostek penitencjarnych. Brak środków w budżecie więziennictwa nie pozwalała na objęcie większej liczby pracowników SW profesjonalnymi szkoleniami oraz na prowadzenie szerokiej działalności profilaktycznej skierowanej do osadzonych. Wynagrodzenia dla wykładowców prowadzących szkolenia zostały sfinansowane przez UNDP (United Nations Development Programme).

f. Pracowników wojska

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Obrony Narodowej

 

Ministerstwo Obrony Narodowej

 

W 2002 r. Departament Wychowania i Promocji Obronności zorganizował cztery warsztaty szkoleniowe dla dowódców pododdziałów i oficerów społeczno wychowawczych z zakresu przeciwdziałania narkomanii. Wzięło w nich udział 160 żołnierzy zawodowych. Wśród wykładowców znaleźli się specjaliści z Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Komendy Głównej Policji, Instytutu Psychiatrii i Neurologii oraz Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych Powrót z U. Tematyka zajęć obejmowała wiedzę na temat zjawiska narkomanii w Polsce, środków uzależniających, mechanizmów uzależnienia, działań profilaktycznych oraz obowiązujących przepisach prawa.

Kadra Żandarmerii Wojskowej w ramach działalności profilaktycznej przeprowadziła 148 szkoleń, wykładów i pogadanek z udziałem 3,3 tys. żołnierzy zawodowych, którym zaprezentowano filmy video dotyczące identyfikacji narkotyków oraz możliwości użycia i wyposażenie ambulansu kryminalistycznego. Dodatkowo przeszkolono w zakresie podstaw profilaktyki narkotykowej 1300 słuchaczy uczelni wojskowych i ośrodków szkolenia.

Konsultanci dowódców ds. psychoprofilaktyki, oficerowie społeczno wychowawczy oraz kadra Żandarmerii Wojskowej przeprowadzili, w jednostkach wojskowych 928 pogadanek o szkodliwości zażywania narkotyków, w których uczestniczyło 46 452 żołnierzy służby zasadniczej. Praktyką stało się organizowanie ww. szkoleń dla żołnierzy nowowcielonych, w pierwszym tygodniu służby.

W 2002 r Departament Wychowania i Promocji Obronności ze względu na duże zainteresowanie środowiska wojskowego problematyką uzależnienia od substancji odurzających wydał ponownie Identyfikator środków uzależniających (nakład 10 000 egz.). Ponadto, ukazały się następujące wydawnictwa:

Narkotyki i co dalej.... ( nakład 5000 egz.);

Problemy narkomanii (nakład 1000 egz.);

Narkotyki. Rozpoznawanie i podstawy profilaktyki (nakład 800 egz.), pozycja opracowana wspólnie z Żandarmerią Wojskową, wydana przez Komendę Główną ŻW.

Departament Wychowania i Promocji Obronności oraz Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej zorganizowały także 10 szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób realizujących zadania profilaktyczne z dziedziny narkomanii. Przeszkolono 450 osób. Opracowano również wydawnictwo poradnikowe Narkotyki. Rozpoznawanie i podstawy profilaktyki bardzo przydatne w prowadzeniu profilaktyki narkotykowej w jednostkach wojskowych.

Przeszkodą w realizacji zadania okazały się niewystarczające środki finansowe na realizację przedsięwzięć związanych z profilaktyką (część szkoleń zrealizowano dzięki uruchomieniu środków finansowych z funduszu zadań zleconych MON, a Żandarmeria Wojskowa na działalność wydawniczą uzyskała wsparcie z PZU Życie S.A.). Problemem jest także wciąż niewystarczająca liczba osób profesjonalnie przeszkolonych do niesienia pomocy żołnierzom okazjonalnie używającym narkotyków.

 

4.2. Udzielanie wsparcia i konsultacji merytorycznych podmiotom prowadzącym szkolenia określonych grup zawodowych oraz realizacja programów szkoleniowych z zakresu profilaktyki narkomanii

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zleciło podmiotom spoza sektora finansów publicznych przeprowadzenie szkoleń dla wybranych grup zawodowych (pedagodzy, psycholodzy, policjanci, służby socjalne, kuratorzy, pracownicy placówek opiekuńczo-wychowawczych) realizujących zadania wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Szkolenia dotyczyły następujących obszarów problemowych:

• epidemiologia zjawiska narkomanii,

• strategie ograniczania podaży i popytu na narkotyki w świetle uregulowań zawartych w znowelizowanej ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii,

• konstruowanie programu profilaktyki metody oceny problemu narkomanii, metodologia planowania programu lokalnego,

• metody diagnostyki i pomocy osobom zagrożonym uzależnieniem (profilaktyka dla grup ryzyka) w różnych środowiskach (środowisko lokalne, szkoła, podstawowa opieka zdrowotna),

• ewaluacja programu profilaktyki.

Zorganizowano programy i konferencje szkoleniowe:

• cykl 10 szkoleń dla nauczycieli oraz pracowników służb społecznych z województwa podlaskiego w zakresie problematyki narkomanii z uwzględnieniem zagadnień HIV/AIDS. Realizator Caritas Diecezji Białostockiej,

• szkolenie dla kuratorów sądowych z zakresu profilaktyki narkomanii. Tematyka szkolenia dotyczyła aspektów medycznych, psychologicznych i prawnych postępowania z osobami zagrożonymi uzależnieniem i uzależnionymi. Realizator - Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii,

• Studium Profilaktyki Uzależnień szkolenie przeznaczone dla pracowników ośrodków rehabilitacji narkomanów, placówek opiekuńczych i resocjalizacyjnych oraz programów środowiskowych, doskonalące wiedzę i umiejętności w zakresie metod i technik pracy z osobami zagrożonymi uzależnieniem i uzależnionymi. Realizator Towarzystwo Psychoprofilaktyczne,

• Akademia Szkolnych Profilaktyków szkolenia zrealizowane w województwie podlaskim przygotowujące pedagogów i wychowawców do rozpoznawania i diagnozowania problemu narkomanii w szkole oraz planowania, prowadzenia i ewaluacji systemowej profilaktyki szkolnej. Realizator Centrum Usług Społecznych,

• X Sympozjum duszpasterzy katolickich ośrodków i wspólnot pomagających ludziom uzależnionym ogólnopolskie szkolenie poświęcone roli rodziny w procesie leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych. Realizator Katolickie Stowarzyszenie Betania,

• Studium Wiedzy o Profilaktyce Narkomanii program szkoleniowy dla realizatorów i animatorów działań profilaktycznych przygotowany przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Szkolenie ukierunkowane było na pogłębienie wiedzy uczestników na temat problemu narkomanii i strategii przeciwdziałania oraz doskonalenie umiejętności opracowywania i realizacji programu profilaktycznego. Realizator Fundacja Edukacji Społecznej,

• ogólnopolskie Szkolenie dla policjantów ruchu drogowego oraz pionu prewencji w zakresie HIV/AIDS i narkomanii. Realizator Fundacja Edukacji Społecznej,

• szkolenie dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej z województwa wielkopolskiego, ukierunkowane na pogłębienie wiedzy dotyczącej diagnozy uzależnienia od narkotyków oraz poznanie metody wczesnej interwencji wobec osoby używającej narkotyków. Realizator Stowarzyszenie Sedno,

• Kadra 2002 ogólnopolska konferencja szkoleniowa dla wychowawczyń harcerskich poświęcona edukacji na temat epidemiologii i przyczyn narkomanii oraz koncepcji profilaktyki. Realizator Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej,

• konferencja szkoleniowa poświęcona Krajowemu Programowi Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002-2005. W konferencji wzięli udział przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej, organizacji pozarządowych z województwa pomorskiego. Realizator Stowarzyszenie Razem Przeciw Przemocy,

• Współwystępowanie zaburzeń psychicznych i uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Trudności diagnostyczne, terapeutyczne i orzecznicze ogólnopolska konferencja poświęcona tematyce leczenia farmakologicznego i terapii osób z tzw. podwójną diagnozą. Realizator Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii,

• Narkotyki w środowisku akademickim jako zagrożenie prowadzące do poważnych szkód indywidualnych i społecznych ogólnopolska konferencja dla przedstawicieli samorządów studenckich zrealizowana w ramach programu pod patronatem kancelarii prezydenta RP Uczelnie wolne od narkotyków. Realizator Akademia Rolnicza, Kraków.

Łącznie zorganizowano 9 szkoleń, w których uczestniczyło 1378 osób oraz 4 konferencje skupiające 656 uczestników.

 

5. ZWIĘKSZENIE LICZBY I ZRÓŻNICOWANIA DOSTĘPNYCH PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH UWZGLĘDNIAJĄCYCH PROBLEMATYKĘ ZAPOBIEGANIA NARKOMANII

5.2. Wprowadzenie do szkół programów profilaktyki problemów dzieci i młodzieży uwzględniających profilaktykę narkomanii.

 

Instytucja odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

 

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

 

Na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2002 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 10 poz. 96) od września 2002 roku wprowadzono do wszystkich typów szkół obowiązkowy program profilaktyki problemów dzieci i młodzieży uwzględniający profilaktykę narkomanii. W związku z tym odbyły się dwie konferencje szkoleniowe nt.: Budowanie szkolnego programu profilaktyki problemów dzieci i młodzieży" przeznaczone dla wizytatorów kuratoriów oświaty i delegatur oraz przedstawicieli Wojewódzkich Ośrodków Metodycznych (18-20 września i 5 i 6 grudnia 2002 roku).

Opracowano również ,,Standardy jakości pierwszorzędowych programów profilaktycznych realizowanych w szkołach i placówkach oświatowych." Jednocześnie w szkołach nadal realizowane były profesjonalne programy profilaktyczne takie jak: ,,Drugi Elementarz, czyli Program Siedmiu Kroków", Jak żyć z ludźmi", ,,Dziękuję NIE", ,,Zanim spróbujesz", ,,NOE", ,,Debata", ,,Podaj dłoń", ,,Spójrz inaczej, ,,Nasze spotkania".

W ramach prowadzonych działań przeszkolono 265 wizytatorów kuratoriów oświaty, delegatur, pracowników wojewódzkich ośrodków doskonalenia nauczycieli oraz pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych.

 

 

5.3. Wspieranie rozwoju profesjonalnych programów profilaktycznych adresowanych do określonych grup docelowych, zintegrowanych z lokalnymi i regionalnymi strategiami przeciwdziałania narkomanii

 

Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

 

W ramach realizacji zadania Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii wspierało regionalne i lokalne programy profilaktyki narkomanii adresowane do:

• osób zagrożonych uzależnieniem (w szczególności dzieci i młodzieży)

• liderów młodzieżowych.

Programy dla osób zagrożonych uzależnieniem

W tej kategorii mieściły się programy, których głównym adresatem są grupy zagrożone narkomanią - dzieci i młodzież zaniedbane wychowawczo, pochodzące z rodzin dysfunkcyjnych, w tym z problemem uzależnienia, mające często pierwsze kontakty ze środkami odurzającymi. Cele zrealizowanych programów obejmowały zmniejszanie skutków wzrastania w niekorzystnym środowisku rodzinnym i rówieśniczym, poprawę funkcjonowania emocjonalnego i społecznego podopiecznych oraz wspieranie rozwoju, zainteresowań, wyrabianie nawyków spędzania wolnego czasu bez środków odurzających. Cele powyższe osiągane były poprzez działania o charakterze interwencyjnym, opiekuńczo-wychowawczym i psychokorekcyjnym oraz działalność klubową.

Bazą dla realizacji ww. programów profilaktycznych były placówki organizowane w środowisku lokalnym świetlice socjoterapeutyczne, ogniska wychowawcze, kluby młodzieżowe, ośrodki profilaktyki.

W ramach programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży zagrożonych narkomanią zrealizowane były następujące zadania:

• edukacja dzieci i młodzieży mająca na celu redukcję popytu na środki odurzające,

• rozwijanie różnorodnych form pomocy dla dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem,

• działania nastawione na kreowanie wśród młodzieży stylu życia wolnego od uzależnień,

• edukacja dorosłych,

• programy specjalistycznej pomocy dla rodziców dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem.

Realizatorami programów profilaktycznych w świetlicach, klubach i innych placówkach dla dzieci i młodzieży zagrożonej narkomanią były:

• Polskie Towarzystwo Psychologiczne program Kaskada - ogólnopolski program działań psychokorekcyjnych dla młodzieży, program pomocy dla rodziców dzieci zagrożonych narkomanią zrealizowany w 10 placówkach świetlicowych,

• Agencja Doradztwa Zawodowego AD ogólnopolski program przeciwdziałania patologii społecznej zrealizowany przez 9 ośrodków profilaktyki (woj. łódzkie, lubelskie, małopolskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, lubelskie, dolnośląskie),

• Towarzystwo Profilaktyki Środowiskowej Mrowisko program działań opiekuńczo-wychowawczych, psychokorekcyjnych i interwencyjnych zrealizowany w 3 Ośrodkach Profilaktyki Środowiskowej, woj. pomorskie,

• Lubelskie Towarzystwo Kuźnia - program działań psychologiczno-terapeutycznych zrealizowany w 4 klubach, woj. lubelskie,

• Świętokrzyskie Towarzystwo Kuźnia program działań psychologiczno-terapeutycznych zrealizowany w 3 klubach, woj. świętokrzyskie,

• Dolnośląskie Towarzystwo Kuźnia program działań psychologiczno-terapeutycznych dla dzieci i młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowany w 3 klubach, woj. dolnośląskie,

• Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii program działań edukacyjnych, psychologiczno-terapeutycznych zrealizowany w 7 świetlicach na terenie kraju,

• Towarzystwo Powrót z U program działań edukacyjnych, psychologiczno-terapeutycznych zrealizowany w 2 placówkach środowiskowych, woj. zachodnio-pomorskie, lubelskie,

• Stowarzyszenie Altum program działań edukacyjno-rozwojowych i terapeutycznych, działania liderów młodzieżowych, zrealizowany w 3 ośrodkach profilaktyki, woj. mazowieckie i podkarpackie,

• Stowarzyszenie Jowisz program działań rozwojowych i psychologiczno-terapeutycznych, działania liderów młodzieżowych zrealizowany w 4 ośrodkach profilaktyki, woj. dolnośląskie,

• Stowarzyszenie Monar programy działań o charakterze edukacyjnym, terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowane w 3 świetlicach, woj. mazowieckie, śląskie, dolnośląskie,

• Polskie Stowarzyszenie Psychologów Praktyków programy działań o charakterze edukacyjnym, psychologiczno-terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, działania liderów młodzieżowych zrealizowane w 3 ośrodkach profilaktyki, woj. małopolskie,

• Stowarzyszenie Karan- programy działań o charakterze edukacyjno-rozwojowym i terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowane w 5 Centrach Rozwoju Osobowości, 2 świetlicach, woj. mazowieckie, wielkopolskie, podkarpackie, warmińsko - mazurskie,

• Fundacja Maraton programy działań o charakterze edukacyjnym, psychokorekcyjnym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, program rówieśniczej edukacji zdrowotnej, program liderów młodzieżowych, zrealizowane w 2 ośrodkach profilaktyki, woj. dolnośląskie, mazowieckie,

• Powiślańska Fundacja Społeczna programy działań o charakterze edukacyjnym, terapeutycznym i psychokorekcyjnym dla dzieci i młodzieży, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, 1 ognisko wychowawcze, woj. mazowieckie,

• Stowarzyszenie Zdrowa Szkoła programy działań o charakterze edukacyjnym, psychologiczno-terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, działania liderów młodzieżowych, program dzieci ulicy zrealizowane w 5 świetlicach, woj. świętokrzyskie,

• Alternatiff programy działań o charakterze psychologiczno-terapeutycznym, promocja zdrowego stylu życia, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowane w 2 klubach, woj. mazowieckie,

• Stowarzyszenie OPTA program działań o charakterze psychokorekcyjnym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią , woj. mazowieckie,

• Stowarzyszenie Przyjaciół Ośrodka Wspólny Dom program działań psychokorekcyjnych dla młodzieży zagrożonej narkomanią wymagającej czasowego pobytu poza rodziną zrealizowany w stacjonarnym ośrodku socjoterapii, woj. mazowieckie,

• Ośrodek Profilaktyczno-Wychowawczy Michael program działań o charakterze edukacyjno-rozwojowym, terapeutycznym, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią, program antydopingowy, woj. mazowieckie,

• Towarzystwo Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom program działań edukacyjnych i psychokorekcyjnych dla młodzieży zagrożonej narkomanią i rodziców, działania liderów młodzieżowych zrealizowany w ośrodku profilaktyki, woj. kujawsko-pomorskie,

• Stowarzyszenie Młodzi-Młodym- program działań edukacyjnych, interwencyjnych i psychokorekcyjnych, działania liderów młodzieżowych, woj. zachodnio-pomorskie,

• Stowarzyszenie Aslan specjalistyczna pomoc psychologiczna dla osób zagrożonych narkomanią, merytoryczne wsparcie młodzieżowych grup samopomocowych zrealizowane w klubie młodzieżowym, woj. mazowieckie,

• Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej program socjoterapii i grup wsparcia dla rodziców, 1 świetlica, woj. zachodnio-pomorskie,

• Katolickie Stowarzyszenie Betania program zajęć edukacyjnych i socjoterapeutycznych dla młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowany w świetlicy socjoterapeutycznej, woj. mazowieckie,

• Caritas Diecezji Radomskiej program socjoterapii zrealizowany w świetlicy socjoterapeutycznej, woj. mazowieckie,

• Pracownia Alternatywnego Wychowania program zajęć edukacyjnych nt. narkotyków, działań psychokorekcyjnych i pomocy rodzinom dzieci zagrożonych narkomanią, woj. łódzkie,

• Częstochowskie Towarzystwo Profilaktyki Społecznej program zajęć rozwojowych i socjoterapeutycznych, promocja zdrowego stylu życia, zrealizowane w świetlicy socjoterapeutycznej, woj. śląskie,

• Stow. Serduszko dla Dzieci program pomocy dla rodziców, program zajęć socjoterapeutycznych, woj. mazowieckie,

• Stowarzyszenie dla Rodzin - program działań o charakterze psychologiczno-terapeutycznym dla dzieci i młodzieży, pomoc rodzinom młodzieży zagrożonej narkomanią zrealizowane w 1 ośrodku profilaktyki, woj. mazowieckie.

Programy dla osób okazjonalnie używających narkotyków

W tej kategorii mieściły się programy, których głównym adresatem były osoby zagrożone uzależnieniem w związku z okazjonalnym używaniem narkotyków. Cele zrealizowanych programów nastawione były na zmianę zachowań dzieci i młodzieży w kierunku utrzymania abstynencji, poprawę ich funkcjonowania emocjonalnego i społecznego oraz wspieranie rodzin w rozwiązywaniu problemów związanych z używaniem narkotyków przez dziecko. Cele powyższe osiągane były poprzez działania o charakterze edukacyjnym, interwencyjnym i psychokorekcyjnym.

Bazą dla realizacji ww. programów profilaktycznych były placówki organizowane w środowisku lokalnym punkty informacyjno-konsultacyjne oraz poradnie profilaktyki.

Realizatorami programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży używających narkotyków były:

• Lubelskie Towarzystwo Kuźnia - program działań interwencyjnych i terapeutycznych dla dzieci, młodzieży i rodziców, 2 punkty konsultacyjne, woj. lubelskie,

• Świętokrzyskie Towarzystwo Kuźnia program działań interwencyjnych i terapeutycznych dla dzieci, młodzieży i rodziców, 2 poradnie, woj. świętokrzyskie,

• Powiślańska Fundacja Społeczna program terapeutyczny dla osób eksperymentujących z narkotykami i ich rodzin, 1 poradnia młodzieżowa, woj. mazowieckie,

• Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii programy działań interwencyjnych i terapeutycznych dla dzieci, młodzieży i rodziców zrealizowane w 10 punktach konsultacyjnych; woj. lubuskie, mazowieckie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, warmińsko-mazurskie, zachodnio-pomorskie, świętokrzyskie, pomorskie,

• Katolickie Centrum Edukacji Młodzieży Kana program działań edukacyjno-terapeutycznych oraz interwencyjnych, 1 ośrodek profilaktyki, woj. śląskie,

• Fundacja Maraton program działań interwencyjnych i terapeutycznych dla dzieci, młodzieży i rodziców, 1 poradnia profilaktyki, woj. mazowieckie,

• Stowarzyszenie Zdrowa Szkoła konsultacje specjalistyczne dla osób zagrożonych uzależnieniem i rodzin, 1 punkt konsultacyjny, woj. świętokrzyskie,

• Gorzowskie Stowarzyszenie im. Brata Krystyna konsultacje specjalistyczne dla osób zagrożonych uzależnieniem i rodzin, 1 punkt konsultacyjny, woj. lubuskie,

• Stowarzyszenie Bez Uzależnienia program poradnictwa i terapii dla osób zagrożonych uzależnieniem i rodzin, 2 punkty konsultacyjne, woj. pomorskie,

• Fundacja Familia program Przystanek Woodstock 2002 program działań informacyjno-edukacyjnych oraz działań interwencyjnych zrealizowany podczas zlotu młodzieży w czasie festiwalu muzyki rockowej w Żarach 1 punkt konsultacyjny, woj. lubuskie,

• Dolnośląskie Stowarzyszenie Psychoprofilaktyczne Alternatywa poradnictwo i działania terapeutyczne dla osób zagrożonych uzależnieniem, 1 punkt konsultacyjny, woj. dolnośląskie,

• Fundacja Res Humanae program edukacyjno-terapeutyczny oraz środowiskowych działań interwencyjnych dla rodziców osób uzależnionych zrealizowany na obszarze 5 powiatów województwa podlaskiego.

 

Programy dla liderów młodzieżowych

W tej kategorii mieściły się programy o charakterze edukacyjno-szkoleniowym wspierające i przygotowujące liderów młodzieżowych do prowadzenia działań profilaktycznych w środowisku rówieśniczym w szczególności w zakresie edukacji zdrowotnej.

W ramach ww. programów realizowane były następujące działania:

• zajęcia informacyjne i edukacyjne dla liderów na temat uzależnień,

• zajęcia edukacyjne na temat metod pomocy rówieśniczej,

• zajęcia psycho-edukacyjne (treningi, warsztaty) wzmacniające umiejętności psychologiczne i społeczne liderów.

W 2002 roku podmiotom spoza sektora finansów publicznych Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii zleciło realizację następujących programów:

• Kaskada program warsztatów szkoleniowych dla liderów młodzieżowych i wolontariuszy działających w lokalnych programach profilaktycznych, doskonalący umiejętności prowadzenia zajęć dla dzieci i młodzieży z grup ryzyka oraz umiejętności pomocy rówieśniczej. Program zrealizowano w dziewięciu ośrodkach w kraju (woj. łódzkie, mazowieckie, małopolskie, warmińsko-mazurskie, opolskie, świętokrzyskie, dolnośląskie, śląskie). Realizator Polskie Towarzystwo Psychologiczne,

• Narkotyki Stop program szkolenia liderów młodzieżowych z województwa podkarpackiego przygotowujący ich do działań profilaktycznych w środowisku rówieśniczym. Realizator Stowarzyszenie Ruch Pomocy Psychologicznej Integracja,

• Warsztaty szkoleniowe dla młodzieżowych realizatorów kampanii Narkotyki najlepsze wyjście nie wchodzić w województwie opolskim. Realizator Polskie Towarzystwo Psychologiczne,

• Powiatowa Młodzieżowa Szkoła Liderów III edycja szkolenia młodzieżowych liderów z województwa śląskiego i małopolskiego do pełnienia funkcji animatorów programów profilaktycznych. Realizator Stowarzyszenie Klub Abstynenta Powrót,

• Rówieśnicza Edukacja Zdrowotna Młodzieży w Zapobieganiu Narkomanii i AIDS - Lider program zajęć edukacyjno-szkoleniowych dla liderów młodzieżowych przeprowadzony w województwie mazowieckim i dolnośląskim. Realizator Fundacja Maraton.

Szczegółowe dane dotyczące podejmowanych działań przestawiono w aneksie nr 1.

II. LECZENIE, REHABILITACJA I OGRANICZANIE SZKÓD ZDROWOTNYCH

 

2. ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI ŚWIADCZEŃ W ZAKRESIE LECZENIA, REHABILITACJI I OGRANICZANIA SZKÓD ZDROWOTNYCH POPRZEZ ROZWÓJ SPECJALISTYCZNYCH PLACÓWEK I PROGRAMÓW

2.1. Pełne zewidencjonowanie na poziomie województw istniejących placówek leczniczych i rehabilitacyjnych, w tym prowadzących programy ograniczania szkód, stałe uaktualnianie danych oraz upowszechnianie informacji na ten temat.

 

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy województw we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W 2002 roku wydany został w formie książkowej (10 tys. Egzemplarzy) informator na temat placówek udzielających pomocy osobom z problemem narkotykowym pt. Gdzie szukać pomocy?. W informatorze uwzględnione zostały placówki ze wszystkich województw, jednakże przygotowanie osobnych informatorów dla każdego województwa będzie przedmiotem dalszej współpracy Biura z samorządem wojewódzkim. Informator dostępny jest na stronie internetowej Biura.

Przeszkodą w realizacji zadania, szczególnie na etapie zbierania danych, było dotarcie do nowopowstałych placówek. Również pełnomocnicy wojewódzkich władz samorządowych, do których Biuro zwracało się o pomoc w zebraniu danych, nie dysponowali rzetelnymi i kompletnymi informacjami ze swojego terenu.

 

Samorządy województw

 

W większości województw zadanie nie było realizowane. Aktywnością wykazały się województwa:

• mazowieckie zewidencjonowano placówki lecznicze i rehabilitacyjne,

• łódzkie wydano informator o placówkach świadczących pomoc na rzecz osób z problemem narkomanii,

• opolskie prowadzono ewidencję placówek leczniczych i rehabilitacyjnych,

 

• dolnośląskie uaktualniono bazę danych dotyczącą placówek prowadzących terapię i rehabilitację osób uzależnionych od narkotyków.

 

 

2.2. Opracowywanie i wdrażanie minimalnego planu zabezpieczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej uwzględniającego leczenie i rehabilitację uzależnienia od narkotyków oraz jego aktualizacja (na poziomie powiatu).

 

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Samorządy powiatowe we współpracy z kasami chorych.

 

Samorządy powiatowe we współpracy z kasami chorych

 

Z art. 55a ustawy z dnia 06 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28 poz. 153 z późniejszymi zmianami) obowiązek opracowania minimalnego planu zabezpieczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej spoczywał na wojewodach. Tymczasem w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2000-2005 błędnie obowiązek ten nałożony został na samorządy powiatowe, które mając na uwadze zapisy art.55a cytowanej ustawy nie opracowały powyższych panów. W tych okolicznościach oraz z uwagi na wejście w życie z dniem 01.04.2003 ustawy z dn. 23 stycznia 2003 o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 45, poz.391) istnieje pilna potrzeba dostosowania zapisów zawartych w KPPN na lata 2003-2005 do przepisów rozdziału 7 Planowanie zabezpieczenia potrzeb zdrowotnych tejże ustawy. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii przygotowuje w przedmiotowej sprawie stosowny wniosek.

 

 

 

 

 

2.3. Określenie docelowej sieci zakładów prowadzących leczenie i rehabilitację uzależnienia od narkotyków zgodnie z art. 6 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Instytut Psychiatrii i Neurologii we współpracy z Krajowym biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Instytut Psychiatrii i Neurologii we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W 2002 roku kontynuowano prace nad projektem rozporządzenia Ministra Zdrowia, w sprawie ustalenia docelowej sieci publicznych zakładów psychiatrycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w art. 6 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Projekt ww. rozporządzenia został przekazany do Ministerstwa Zdrowia.

 

 

2.5. Rozwój sieci placówek i programów leczenia substytucyjnego oraz ograniczania szkód zdrowotnych

 

Jednostki odpowiedzialne za realizację zadania: Wojewodowie, samorządy wojewódzkie, samorządy powiatowe, samorządy gminne, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Kasy Chorych

 

Wojewodowie

 

W 2002 roku w województwie dolnośląskim, mazowieckim oraz świętokrzyskim zwiększono dostępność do programów leczenia substytucyjnego poprzez zwiększenie liczy pacjentów w istniejących programach.

W województwie małopolskim i zachodniopomorskim prowadzone były działania profilaktyczne w grupach osób o zwiększonym ryzyku zakażenia HIV m.in. akcja anonimowego, bezpłatnego testowania w kierunku HIV/AIDS oraz działania edukacyjne na temat ryzykownych zachowań. Programy adresowane były w szczególności do osób uprawiających prostytucję oraz osób przebywające w zakładach penitencjarnych.

 

Samorządy wojewódzkie

 

Rozwój programów leczenia substytucyjnego wspierany był poprzez dofinansowanie ze strony władz samorządowych w województwach małopolskim, mazowieckim i zachodniopomorskim.

Niektóre z województw podejmowały działania w kierunku utworzenia nowych programów W województwie łódzkim w ramach przyjętej uchwałą Sejmiku Województwa Łódzkiego na lata 2001-2005 Strategii Rozwoju Polityki Społecznej Województwa Łódzkiego ujęto zadanie dotyczące wspierania działań leczniczych w tym leczenia substytucyjnego. W 2002 roku podjęto rozmowy z Wojewódzkim Ośrodkiem Leczenia Uzależnień w Łodzi i Łódzką Regionalną Kasą Chorych na temat wdrożenia programu leczenia substytucyjnego w województwie. Podobne działania podejmowane były w województwie dolnośląskim, jednak ze względu na brak środków finansowych na zakup metadonu, próba uruchomienia nowego programu substytucyjnego zakończyła się niepowodzeniem.

W wyniku braku współpracy między różnymi instytucjami odpowiedzialnymi za tworzenie nowych placówek leczenia substytucyjnego w 2002 nie udało się utworzyć nowego programu.

 

Samorządy powiatowe i gminne

 

Z analizy nadesłanych ankiet wynika, że gminy i powiaty nie realizowały powyższego zadania. Kilka samorządów jedynie dofinansowało działalność istniejących na ich terenie placówek realizujących pogramy redukcji szkód.

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W 2002 roku Krajowe Biuro dokonało zakupu leku do programów leczenia substytucyjnego (metadon) prowadzonych w dziesięciu publicznych zakładach opieki zdrowotnej na terenie kraju. Opieką objęto około 1000 pacjentów.

Krajowe Biuro zleciło organizacjom pozarządowym realizację 13 programów redukcji szkód w większych aglomeracjach miejskich oraz udzieliło na ten cel dotacji. Biuro sfinansowało wynagrodzenia pracowników ulicznych a sprzęt tzn. igły, strzykawki, środki opatrunkowe, prezerwatywy, był zakupiony w większości programów ze środków przekazanych przez samorządy lokalne lub organizacje międzynarodowe.

Grupy pracowników ulicznych oraz pracowników punktów konsultacyjnych realizowały także programy edukacyjne ukierunkowane na aktywnych narkomanów pozostających poza systemami leczniczymi. Oddziaływania edukacyjne zmierzały przede wszystkim do wstrzymania szkodliwych praktyk zażywania środków odurzających, doradzanie bezpiecznych zachowań seksualnych oraz zmniejszenia liczby zgonów lub problemów społecznych i zdrowotnych wśród osób zażywających narkotyki. Coraz większa popularność środków syntetycznych zażywanych nieiniekcyjnie spowodowała konieczność rozwijania nowych programów skierowanych do młodzieży eksperymentującej ze środkami syntetycznymi w klubach i dyskotekach.

Programami redukcji szkód finansowanymi przez Biuro objęto 10 925 narkomanów, tj. o trzy tysiące więcej niż w roku 2000.

Główną trudnością w rozszerzaniu programów substytucyjnych był brak ujęcia w budżetach kas chorych funduszy na zakup metadonu. Stanowiło to przeszkodę w uruchomieniu nowych programów, o co zabiegały publiczne zakłady opieki zdrowotnej i władze samorządowe. Przeszkodą w zwiększeniu dostępności programów jest również zapis w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 6 września 1999 r w sprawie leczenia substytucyjnego (Dz.U. z dnia 24 września 1999r Nr 77, poz. 873) uniemożliwiający wydawania metadonu raz na kilka dni pacjentom pozostających dłużej w programie.

Biorąc pod uwagę dostępność środków finansowych i obowiązujące regulacje prawne, oprócz propagowania idei leczenia substytucyjnego, które pozostaje w istotnym związku z ograniczeniem epidemii HIV/AIDS Biuro nie ma wpływu na zwiększenie liczby tego rodzaju programów.

Mimo, że celem programów redukcji szkód jest m.in. zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych oraz przeciwdziałanie marginalizacji społecznej w środowisku lokalnym, władze samorządowe rzadko partycypowały w kosztach ich prowadzenia.

 

Kasy Chorych

Pięć programów metadonowych otrzymało dofinansowanie Kas Chorych, w postaci zakupienia świadczeń zdrowotnych na rzecz osób biorących udział w programie. W 2002 roku nie powstał, żaden nowy program metadonowy, mimo iż np. Opolska Kasa Chorych ogłosiła konkurs na program metadonowy, ale nie zgłosił się żaden oferent. Kasy Chorych nie finansowały programów ograniczania szkód zdrowotnych polegających na wymianie igieł i strzykawek.

 

 

2.6. Rozwój programów postrehabilitacyjnych i placówek readaptacji społecznej: hosteli i mieszkań chronionych

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z jednostkami samorządów gminnych, powiatowych, województw oraz kas chorych

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W 2002 roku Biuro dofinansowało 12 organizacji pozarządowym realizujących programy postrehabilitacyjne, w oparciu o 14 hosteli oraz 18 mieszkań adaptacyjnych. Z miejsc w hostelach w 2002 roku skorzystały 482 osoby. 90 % spośród nich podczas korzystania z chronionego miejsca zamieszkania pracowało, 60% uczyło się ( uzupełnienie wykształcenia, kursy zawodowe) 40% jednocześnie uczyło się i pracowało. Tylko 10% nie podjęło żadnej aktywności, dotyczyło to głównie osób chorych (np. HIV/AIDS), które oczekiwały na rentę inwalidzką lub rodziców opiekujących się małymi dziećmi.

Szczególną uwagę poświęcono programom oferującym ambulatoryjną pomoc pacjentom kończącym terapię stacjonarną i wracającym do miejsca zamieszkania, bądź starającym się usamodzielnić w innym mieście. Programy te obejmowały warsztaty aktywności zawodowej, zapobieganie nawrotom choroby i grupy wsparcia. Tego rodzaju opieka decyduje często o sukcesie terapeutycznym w postaci utrzymania abstynencji i pełnej readaptacji społecznej narkomanów. W tym obszarze dofinansowano 7 programów wybiegających poza standard pracy placówki ambulatoryjnej i dających możliwości rozwoju osobistego pacjentom kończącym terapię i utrzymującym abstynencję.

Z ambulatoryjnej pomocy postrehabilitacyjnej skorzystało ok. 200 osób, wliczając rodziny osób uzależnionych. Tworzeniem miejsc, w których zdrowiejący narkomani mogliby pod okiem terapeuty włączać się w życie społeczne, w bardzo niewielkim stopniu zainteresowane są samorządy lokalne. Jak wynika z analizy, której dokonało Biuro w roku sprawozdawczym, dotyczącej wydatków na przeciwdziałanie narkomanii ze środków publicznych, samorządy miały w nich udział prawie symboliczny. Wyraźnie władze samorządowe nie widzą bezpośredniego związku pomiędzy prowadzeniem programów zapobiegających powrotom do nałogu a ograniczeniem wydatków na pomoc społeczną i utrzymanie bezpieczeństwa.

 

Potencjał Biura w finansowaniu tego rodzaju przedsięwzięć jest praktycznie wyczerpany, jeżeli rosnące potrzeby stworzenia warunków postrehabilitacji (coraz większa liczba narkomanów kończących terapię) nie zostaną zaspokojone, nakłady przeznaczone na leczenie mogą zostać wykorzystane nieracjonalnie.

W kwietniu 2002 r staraniem Biura zostało przeprowadzone szkolenie na temat używania alkoholu przez osoby uczestniczące w programach postrehabilitacyjnych. Uczestnikami szkolenia było 36 realizatorów tego typu programów z terenu całej Polski.

 

Samorządy powiatowe i gminne

 

Z analizy nadesłanych sprawozdań wynika, że w kilku powiatach i gminach realizowano powyższe zadanie. Przykładem może być gmina Zgorzelec, która finansowała program Readaptacji neofitów.

 

Samorządy wojewódzkie

 

W czterech województwach: opolskim, mazowieckim, łódzkim, wielkopolskim Urzędy Marszałkowskie dofinansowywały programy i placówki postrehabilitacyjne. W województwie mazowieckim zrealizowano program wsparcia psychologicznego dla osób, które ukończyły leczenie w ośrodkach rehabilitacyjnych dla narkomanów. Zadaniem programu było przeciwdziałanie uzależnieniom, poprawa adaptacji społecznej osób, które opuściły ośrodek resocjalizacji narkomanów oraz zapobieganie nawrotom choroby, uczenie otwartych sposobów komunikacji, uczenie się efektywnych sposobów radzenia sobie z różnymi problemami życiowymi, rozwijanie własnego potencjału i rozwijanie lub łagodzenie problemów psychologicznych. W województwie opolskim w ośrodku Monar w Graczach w ramach postrehabilitacji uruchomiono program edukacji zawodowej.

 

Kasy chorych

 

Kasy chorych nie finansowały programów postrehabilitacyjnych i placówek readaptacji społecznej.

 

2.7. Rozwój specjalistycznych programów i oddziałów rehabilitacyjnych dla osób uzależnionych od narkotyków w jednostkach penitencjarnych i zakładach dla nieletnich

 

Instytucja odpowiedzialna za realizację zadania: Ministerstwo Sprawiedliwości

 

Ministerstwo Sprawiedliwości

Oddziaływania specjalistyczne dla osób przebywających w jednostkach penitencjarnych prowadzone były w oparciu o 10 autorskich programów przygotowanych przez terapeutów pracujących w poszczególnych oddziałach. We wszystkich oddziałach programy realizowane były w 6-miesięcznych cyklach, obejmujących elementy podstawowej psychoterapii uzależnienia. Wszystkie programy terapeutyczne uwzględniały specyfikę: jednostki, kadry oraz populacji skazanych, dla której zostały przygotowane. Programy opierały się na strategiczno-strukturalnej psychoterapii uzależnienia. Teoretyczne podstawy programów tworzy psychospołeczny model uzależnienia i zawarta w nim koncepcja psychologicznych mechanizmów uzależnienia. We wszystkich programach pacjenci uczestniczyli w grupowych zajęciach terapeutycznych, a ponadto realizowali Indywidualne Programy Terapii.

Specjalistyczny program dla wychowanków zakładów dla nieletnich, uzależnionych od narkotyków realizowany był także w Zakładzie Poprawczym i Schronisku dla Nieletnich w Białymstoku. W placówce podejmowane były następujące działania:

• objęcie opieką psychoterapeutyczną wszystkich wychowanków zakładu,

• kształtowanie wzorów zdrowego stylu życia i spędzania wolnego czasu,

• prowadzenie pracy psychokorekcyjnej i terapeutycznej,

• korygowanie i kompensowanie braków emocjonalnych związanych z zażywaniem narkotyków,

• objęcie badaniami profilaktycznymi wszystkich wychowanków na okoliczność zarażenia wirusem HIV i zachorowania na gruźlicę.

Rehabilitacja skazanych uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych była w 2002 roku prowadzona w 10 więziennych oddziałach terapeutycznych posiadających 361 miejsc. Terapia w tych oddziałach trwała około 6 miesięcy. Programami objęto w zeszłym roku ogółem 774 skazanych, z czego leczenie ukończyło 626 pacjentów.

Niewystarczająca liczba miejsc w oddziałach terapeutycznych powodowała wydłużanie się okresu oczekiwania skazanych na przyjęcie do oddziału (obecnie okres ten wynosi już 9 miesięcy, podczas gdy w 1999 roku wynosił 3 miesiące).

 

 

4. WPROWADZENIE SYSTEMU SZKOLEŃ DLA PERSONELU PROWADZĄCEGO LECZENIE, REHABILITACJĘ I PROGRAMY OGRANICZANIA SZKÓD ZDROWOTNYCH

 

4.1. Wdrożenie specjalistycznych programów szkoleniowych w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków zatwierdzanych i certyfikowanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W dniu 06 marca 2001 r. zostało podpisane porozumienie pomiędzy Dyrektorem Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii a Ministrem Zdrowia w sprawie powierzenia przez Ministra Zdrowia prowadzenia postępowania certyfikującego program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków Dyrektorowi Krajowego Biura. Szczegółowe zasady, tryb i program szkolenia zawiera podpisany przez Ministra Zdrowia na podstawie art. 14 ust. 2a ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r o przeciwdziałaniu narkomanii Regulamin zatwierdzania i certyfikowania programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków.

Ponadto Minister Zdrowia powołał Radę do Spraw Certyfikacji Programów Szkoleniowych w składzie: prof. Cz. Czabała, dr K. Steinbarth - Chmielewska, mgr J. Koczurowska, mgr E. Rachowska, mgr T. Wolfart oraz mgr B. Bukowska.

W związku z powyższym zgodnie z par. 6 Regulaminu zatwierdzania i certyfikowania programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków ogłoszone i rozstrzygnięte zostały następujące konkursy:

 

1. Konkurs na program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków zatwierdzany i certyfikowany przez Ministra Zdrowia,

2. Konkurs na skrócony program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków zatwierdzany i certyfikowany przez Ministra Zdrowia,

 

3. Konkurs na uzyskanie przez zakład opieki zdrowotnej rekomendacji Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii uprawniającej do prowadzenia staży klinicznych w ramach specjalistycznego programu szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków

4. Konkurs na uzyskanie rekomendacji Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, uprawniającej do prowadzenia superwizji klinicznej w ramach specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków.

W wyniku postępowania konkursowego Minister Zdrowia decyzją z dnia 25. 09. 2002 r. zatwierdził i certyfikował programy szkoleniowe przedłożone przez:

 

1. Polskie Towarzystwo Psychologiczne program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków w trybie skróconym w zakresie instruktora i specjalisty terapii uzależnień, dla osób, które prowadziły rehabilitację pacjentów uzależnionych od narkotyków przez okres co najmniej 10 lat.

2. Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków w trybie pełnym w zakresie specjalisty terapii uzależnień i instruktora terapii uzależnień.

 

Przeprowadzono trzy sesje szkoleniowe w trybie skróconym, w wyniku których 94 osoby uzyskały certyfikaty specjalisty terapii uzależnień. W trybie pełnym szkolenie podjęły 42 osoby.

 

 

4.2. Wdrożenie systemu szkolenia w dziedzinie problemów narkotykowych, w szczególności dla: lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, lekarzy medycyny rodzinnej, pediatrów i pielęgniarek

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z Centrum Metodycznym Kształcenia Podyplomowego oraz Naczelną Radą Lekarską i Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z Centrum Metodycznym Kształcenia Podyplomowego oraz Naczelną Radą Lekarską i Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych

 

W 2002 r kontynuowano program szkolenia dla personelu Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Przeprowadzono dwa pełne cykle szkoleń dla lekarzy i pielęgniarek Rola personelu Podstawowej Opieki Zdrowotnej w rozwiązywaniu problemów towarzyszących używaniu substancji odurzających. Szkolenie obejmowało 4 sesje po 5 godz. Przeszkolono ok. 120 osób; oprócz tego zlecono szkolenie personelu POZ z terenu województwa wielkopolskiego, w którym uczestniczyło 60 osób.

Poziom merytoryczny zajęć oraz przydatność zawodowa przekazywanej wiedzy zostały ocenione na poziomie powyżej 4 punktów w skali 5 punktowej.

 

 

4.4. Upowszechnianie wiedzy na temat leczenia, rehabilitacji i ograniczania szkód zdrowotnych poprzez m.in. wydawanie materiałów informacyjno-edukacyjnych, publikacji książkowych

 

Instytucja odpowiedzialna za realizuję zdania: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W celu podniesienia jakości i skuteczności świadczonych usług w zakresie rehabilitacji, wydano książkę M. Kooymana Społeczność terapeutyczna dla uzależnionych traktującą o leczeniu osób uzależnionych metodą społeczności terapeutycznych, w nakładzie 3 000 egz. Wydano również Biuletyn Społeczności Terapeutycznych pismo o charakterze informacyjno-edukacyjnym w zakresie terapii uzależnień, w nakładzie 1 000 egz.

Obie pozycje cieszyły się dużą popularnością w środowisku terapeutów oraz specjalistów ds. redukcji szkód związanych z przyjmowaniem środków psychoaktywnych.

Na potrzeby szkoleń różnych grup zawodowych została również zakupiona i bezpłatnie dystrybuowana książka K. Chmielewskiej i H. Baran-Furgi pt. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem środków odurzających. w nakładzie 2.000 egz.

Wydano także plakat pn. Pierwsza pomoc, który stanowi przejrzystą instrukcję dotyczącą udzielenia pierwszej pomocy w przypadku zatrucia narkotykiem. Plakat został wydany głównie z myślą o ludziach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo młodzieży podczas dyskotek, na których często dochodzi do inicjacji narkotykowej i eksperymentowania z narkotykami syntetycznymi - nakład 2.000 egz.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III. OGRANICZANIE PODAŻY

1. ZAHAMOWANIE WZROSTU KRAJOWEJ PRODUKCJI NARKOTYKÓW SYNTETYCZNYCH I NARKOTYKÓW WYTWARZANYCH Z SUROWCÓW NATURALNYCH

   1. Zapewnienie koordynacji działań odpowiednich służb prowadzących kontrolę obrotu prekursorami i innymi substancjami służącymi do produkcji narkotyków

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z Komendą Główną Policji, Ministerstwo Finansów Departament Kontroli Celnej, Żandarmerią Wojskowa, Głównym Inspektoratem Farmaceutycznym, Wojewódzkimi Inspektoratami Farmaceutycznymi, Państwową Inspekcją Sanitarną, Komendą Główną Straży Granicznej, Inspektor ds. Substancji i Preparatów Chemicznych

 

Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W skład Rady ds. Przeciwdziałania Narkomanii wchodzą przedstawiciele ministerstw i centralnych organów administracji rządowej zajmujących się problematyką przeciwdziałania narkomanii oraz przedstawiciele stowarzyszeń, samorządów zawodowych, fundacji, kościołów i innych związków wyznaniowych. W 2002 roku odbyły się dwa spotkania Rady, w trakcie których wyłoniono spośród członków rady tematyczne zespoły robocze. Zespoły mają zapewnić koordynację działań poszczególnych instytucji dotyczącą między innymi obrotu prekursorami.

 

Komenda Główna Policji

 

W wydziałach terenowych Centralnego Biura Śledczego Komendy Głównej Policji wyznaczono policjantów celem utrzymywania stałych kontaktów z wojewódzkimi koordynatorami ds. narkotyków oraz zobowiązano ich do przeprowadzenia szkoleń funkcjonariuszy Zespołów Kryminalnych Komend Powiatowych Policji / Komend Miejskich Policji oraz Komisariatów Policji w zakresie zwalczania przestępczości narkotykowej.

Ponadto we wszystkich terenowych Wydziałach Centralnego Biura Śledczego Komendy Głównej Policji powołano Zespoły /lub wyznaczono osoby/ zajmujące się kontrolą obrotu prekursorami i szkłem laboratoryjnym.

W okresie lipca i sierpnia ub. r. policjanci pionu policji kryminalnej przeprowadzili ogólnokrajową operację Mak-konopie 2002.

Analiza danych statystycznych wskazuje, że w 2002 r. dzięki wzmożonym działaniom policji łącznie stwierdzono 36.178 przestępstw (w 2001 roku 29.230), z czego 319 przypadków, to przestępstwa związane z nielegalną produkcją narkotyków (w tym zlikwidowano 15 profesjonalnych laboratoriów amfetaminy, w 2001 r. 12 takich laboratoriów).

Ogółem w 2002 roku na terenie kraju skonfiskowano 863,5 kg i 3.185 litrów różnych prekursorów stosowanych do produkcji narkotyków, oraz 3 tony 300 g słomy makowej, 1,5 tony oraz 36 588 szt. konopi indyjskich, a także 16 kg opium.

W rezultacie działań pionu policji kryminalnej w ramach operacji Mak-konopie w 2002 r na terenie kraju ujawniono 536 przypadków nielegalnych upraw na pow. 34,11 ha, /w 2001 r. 532 przypadki na pow. 22ha/, w tym maku 376 na powierzchni ok. 28,81 ha oraz konopi indyjskich 160 na powierzchni ok. 5,299 ha. Ogółem w ramach przeprowadzonej akcji - zabezpieczono i zniszczono 1.404,79 kg słomy makowej, /w 2001 r. 1.119 kg słomy/, 16.567 roślin konopi indyjskich /w 2001 r. 7.664 rośliny/ i 122,03 kg suszu tej rośliny /w 2001 r- 21,7 kg suszu/. W wyniku przeprowadzonej operacji Mak i konopie oraz dobrej współpracy z Urzędami Gmin, Strażą Miejską, Radami Osiedli, Strażą Leśną, itp. w 2002 r. uzyskano lepsze efekty wykrywalności tej kategorii przestępstw.

Ponadto w 2002 r. Komendant Główny Policji wydał Zarządzenie w sprawie postępowania policjantów w przypadkach ujawnienia amfetaminy, fenyloacetonu oraz tabletek mogących zawierać pochodne amfetaminy i inne substancje psychotropowe.

 

Ministerstwo Finansów - Departament Kontroli Celnej

 

W 2002 roku Departament Kontroli Celnej rozwijał współpracę z Głównym Inspektoratem Farmaceutycznym, natomiast na szczeblu lokalnym współpracę z Policją i Strażą Graniczną. Departament brał udział, na zasadach państwa wspomagającego, w operacjach UE dotyczących kontroli i monitoringu obrotu prekursorami pn. Topaz i Purple. Prowadzono również szkolenia dla funkcjonariuszy celnych.

W ramach prowadzonych działań udało się ujawnić BMK (prekursor grupy I) 1 litr, ponadto w listopadzie 2002 r. ujawniono próbę przemytu 430 litrów cieczy zawierającej prawdopodobnie BMK do chwili obecnej brak wyników analizy laboratoryjnej.

Przeszkodą w realizacji zadania okazała się niedostateczna ilość sprzętu do kontroli chemikaliów (pobieranie próbek, ubiory ochronne, możliwość szybkiej analizy laboratoryjnej)

 

Żandarmeria Wojskowa

 

W jednostkach wojskowych prowadzone były przez Żandarmerię Wojskową kontrole, z wykorzystaniem laboratoriów kryminalistycznych i psów służbowych oraz działania operacyjno - rozpoznawcze, ukierunkowane na rozpoznawanie produkcji narkotyków w środowisku wojskowym. Działania realizowano w ścisłej współpracy z Policją. Podczas prowadzonych kontroli nie stwierdzono produkcji narkotyków w środowisku wojskowym. W 2002 r. zdecydowanie wzrosło zainteresowanie dowódców jednostek rozpoznawaniem zagrożeń narkotykowych. Żandarmeria Wojskowa otrzymała ponad 1800 informacji o próbach wprowadzania lub obecności narkotyków na teren jednostek wojskowych.

 

Główny Inspektorat Sanitarny

 

W ramach realizacji zdania nawiązano współprace z Policją. W każdej wojewódzkiej stacji sanitarno-epidemiologicznej wyznaczone zostały osoby do kontaktu z Policją w zakresie kontroli prekursorów grupy II. Ponadto przedstawiciel Głównego Inspektoratu Sanitarnego uczestniczył, jako wykładowca, w szkoleniach organizowanych przez Policję dla przedstawicieli Centralnych Biur Śledczych oraz Wojewódzkich Inspektoratów Farmaceutycznych z zakresu nadzoru nad prekursorami grupy II.

Opracowano i przesłano wytyczne dla wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych dotyczących nadzoru nad prekursorami grupy II.

23 stycznia 2003 r. Minister Zdrowia wydał dwa rozporządzenia w sprawie:

• sposobu prowadzenia ewidencji produkcji lub obrotu prekursorów grupy IIA-R i IIB-R oraz zgłaszania prekursorów grupy IIA-R,

• wzoru oświadczenia podmiotu nabywającego prekursory grupy I-R, IIA-R i IIB-R o ich przeznaczeniu.

Dzięki ww. rozporządzeniom Państwowa Inspekcja Sanitarna może skuteczniej kontrolować i egzekwować przepisy dotyczące prekursorów grupy II.

 

Komenda Główna Straży Granicznej

 

W 2002 roku w ramach działalności służbowej reagowano i przeciwdziałano wszelkim zdarzeniom związanym z prowadzoną przestępczą działalnością ukierunkowaną na przemyt, produkcję i dystrybucję narkotyków i substancji psychotropowych. Działania powyższe prowadzono w oparciu o podpisane porozumienia i plany współdziałania z organami Policji i służby celnej. Polegały one głównie na bieżącej wymianie informacji o osobach zaangażowanych w omawianą przestępczą działalność, jak również odnotowanych przypadkach ujawnienia narkotyków i surowców służących do ich produkcji.

W omawianym okresie, z ww. organami podejmowano również wspólne działania, które związane były m.in. z :

• realizacją wspólnych przedsięwzięć (wspólne realizowanie czynności operacyjno - rozpoznawczych),

• likwidacją upraw krzewów konopi indyjskich,

• zabezpieczeniem osób i środków transportu,

• użyczeniem psów służbowych o specjalności wykrywania narkotyków.

W 2002 roku, w wyniku współdziałania funkcjonariuszy Straży Granicznej z innymi służbami ujawniono:

• 10 kg opium i 6 kg heroiny o szacunkowej wartości 400 000,00 zł., służby celne współdziałały z funkcjonariuszami Granicznych Placówek Kontroli Terespol,

• 518 krzewów konopi indyjskich o łącznej wartości 300.000,00 zł., działania podjęte były przez funkcjonariuszy Wydziału Operacyjno Śledczego Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej (OSG)

• przez Śląski Oddział Straży Granicznej ok. 2 500 sadzonek konopi indyjskich o nieustalonej wartości. Rośliny te po konsultacji z prokuratorem rejonowym komisyjnie zniszczono, pozostawiając próbkę do badań laboratoryjnych, zaś sprawę do dalszego prowadzenia przejęła KP Otmuchów.

• znajdującą się w lesie w rejonie Sławniowice plantację konopi indyjskich i ukryte, zerwane krzewy i susz. Ogółem zabezpieczono 40 sadzonek konopi indyjskich, 8 gałęzi i 33 korzenie, pochodzące z krzewów konopi oraz worki wypełnione zieloną masą łącznej wartości 15.300 zł.

 

Główny Inspektorat Farmaceutyczny

 

W ramach realizacji zadania przeprowadzono szereg spotkań Wojewódzkich Inspektorów Farmaceutycznych z pracownikami Centralnego Biura Śledczego odpowiedzialnymi za zwalczanie narkomanii i przestępczości narkotykowej na terenie poszczególnych województw.

W 2002 roku dzięki informacjom Inspektorów Inspekcji Farmaceutycznej przekazanych organom ścigania, udało się ustalić kilka przypadków nielegalnego zakupu efedryny/pseudoefedryny.

W zeszłym roku wydano 134 zezwolenia w odniesieniu do art.11,art.23 oraz art.27 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dotyczących obrotu hurtowego, wytwarzania, przetwarzania i przerobu prekursorów grupy I-R.

 

Wojewódzkie Inspektoraty Farmaceutyczne (WIF)

 

WIF nawiązały współpracę z delegowanymi oficerami CBŚ, której efektem było wzmocnienie kontroli w następującym zakresie:

• zobowiązano kierowników hurtowni farmaceutycznych do opracowania procedury Realizacji zamówień odbiorców na środki odurzające, substancje psychotropowe i prekursory grupy I-R i przedstawienia ich do akceptacji Wojewódzkiemu Inspektorowi Farmaceutycznemu. Procedura ta ma zapobiec transakcji zakupu wzbudzającego podejrzenia,

• w przypadku apteki kończącej działalność, postawiono kierownikowi wymóg przedstawienia Wojewódzkiemu Inspektorowi Farmaceutycznemu salda końcowego stanów magazynowych środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów grupy I-R oraz poinformowania o dalszym postępowaniu z nimi. Identyczny sposób postępowania obowiązuje w przypadku likwidacji hurtowni farmaceutycznych,

• w razie zmiany na stanowisku kierownika apteki, zobowiązano kierownika zaprzestającego pełnić tę funkcję, do przekazania protokołem stanów magazynowych środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów nowo mianowanemu kierownikowi.

WIF w ramach swojej podstawowej działalności realizowały program przeciwdziałania narkomanii poprzez opiniowanie lokalu przeznaczonego do przechowywania środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów grupy I-R, przed uzyskaniem zezwolenia Głównego Inspektora Farmaceutycznego na prowadzenie obrotu ww. środkami w hurtowniach farmaceutycznych. Opinie dotyczyły w szczególności sposobu zabezpieczania pomieszczeń przed dostępem osób nieuprawnionych oraz warunków przechowywania i zabezpieczania przed kradzieżą bądź użyciem ww. środków do celów niezgodnych z przeznaczeniem.

Nawiązano również współpracę z Wojewódzkimi Lekarzami Weterynarii oraz Służbą Celną.

 

Inspektor ds. Substancji i Preparatów Chemicznych

 

 

Przedstawiciele Biura ds. Substancji i Preparatów Chemicznych brali udział w seminariach oraz szkoleniach organizowanych przez Centralne Biuro Śledcze dla przedstawicieli Wojewódzkich Inspektoratów Farmaceutycznych oraz Inspekcji Sanitarnej z zakresu nadzoru nad prekursorami grupy II.

 

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z odpowiednimi służbami

 

Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Spośród członków Rady wyłonione zostały zespoły robocze, zajmują się m.in. koordynacją działań dotyczących nielegalnego zwalczania, wytwarzania, przetwarzania i przerobu substancji odurzających. Trudno jednak, ze względu na zbyt krótki okres funkcjonowania Rady, określić efekty jej działania w powyższym zakresie.

 

 

2. ZAHAMOWANIE WZROSTU PRZEMYTU NARKOTYKÓW NA RYNEK WEWNĘTRZNY

2.1. Intensyfikacja współpracy międzynarodowej i transgranicznej odpowiednich służb

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadnia: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Ministerstwo Finansów Departament Kontroli Celnej

 

 

 

 

Komenda Główna Policji

 

W wyniku wspólnych działań Policji, Straży Granicznej i Urzędu Celnego w sprawach z zakresu ścigania przestępstw przemytu w 2002 r. na terenie Polski skonfiskowano następujące ilości narkotyków:

Amfetaminy 43 kg 381g,

Kokainy - 422 kg

Heroiny - 286 kg 705 g

Haszyszu - 102 kg 937 g

Marihuany - 55 kg 69 g

Ecstasy - 13.296 szt.

Opium - 16 kg 119 g

Na podstawie wcześniej zawartych umów i porozumień, w 2002 r. bardzo dobrze rozwijała się współpraca policyjna realizowana za pośrednictwem oficerów łącznikowych Niemiec, Szwecji, Belgii, która pozwoliła na zrealizowanie kilkunastu spraw dotyczących m.in. udaremnienia przemytu przez zorganizowane grupy przestępcze. Działania takie były podejmowane wspólnie z:

• policją belgijską i niemiecką udaremniono próbę przemytu 200 kg heroiny z Polski do Belgii i Hiszpanii,

• policją z BKA (Niemiecka Straż Graniczna) dot. przemytu ze Słowacji przez Polską do Niemiec 4 kg heroiny,

• z policją Holandii dot. przemytu do Holandii amfetaminy i przemytu do Polski tabletek ecstasy przez zorganizowaną polsko - holenderską grupę przestępczą. Sprawę zrealizowano na terenie Holandii. Do sprawy zatrzymano i aresztowano 3 Polaków i 1 Holendra, pod zarzutem usiłowania przemytu z Holandii do Ameryki 1,5 mln sztuk tabletek ecstasy.

W marcu 2002 r. policjanci z Wrocławia udaremnili próbę przemytu przez Polskę 400 kg kokainy w opakowaniach z bananami, która prawdopodobnie miała trafić na rynek angielski. Ponadto, w ramach powołanej międzynarodowej polsko szwedzkiej grupy operacyjno koordynacyjnej, ukierunkowanej na monitorowanie i zwalczanie międzynarodowych grup przestępczych, zajmujących się przemytem drogą morską oraz lotniczą narkotyków do krajów skandynawskich, zatrzymano i aresztowano 7 osób, u których zabezpieczono ponad 8 kg amfetaminy. W przedmiotowej operacji brali udział przedstawiciele Policji, Służby Celnej i Straży Granicznej.

 

Ministerstwo Finansów Departament Kontroli Celnej

 

W 2002 roku rozwijano współpracę międzynarodową na bazie umów dwustronnych o pomocy w sprawach celnych i w ramach Światowej Organizacji Celnej. Służba Celna uczestniczyła w działaniach podejmowanych i koordynowanych przez Komitet Operacyjny Konferencji Państw Morza Bałtyckiego, Grupę Pompidou (zwalczanie przemytu narkotyków w europejskich portach lotniczych), Grupę Roboczą ds. współpracy celnej UE oraz w systemach wymiany informacji nt. podejrzeń o przemyt narkotyków pn. Balcan-Info, Mar-Info, Air-Info oraz Central Enforcement Network (CEN).

W 2002 r. Służba Celna wzięła udział w 3 międzynarodowych operacjach celnych zwalczania przemytu narkotyków: TRUCK STOP zwalczanie przemytu heroiny na Szlaku Bałkańskim, SOL 2002 zwalczanie przemytu kokainy drogą morską oraz X2002 zwalczanie przemytu narkotyków przewożonych na jachtach i małych jednostkach pływających. W rezultacie tych działań uderemniono kilkanaście prób przemytu narkotyków, w tym dużej (85 kg) partii heroiny.

W roku 2002 Służba Celna ujawniła i zajęła w 293 przypadkach następujące ilości środków odurzających i substancji psychotropowych:

Amfetamina: 28 ujawnień, 10.548 g;

BMK: 1 ujawnienie, 1 l;

Ecstasy: 9 ujawnień, 12.138 szt.;

Efedryna: 1 ujawnienie, 6 g;

Grzybki haluc.: 7 ujawnień, 203 g;

Haszysz: 37 ujawnień, 3.388 g;

Heroina: 4 ujawnienia, 292.835 g;

Kokaina: 6 ujawnień, 1.480 g;

Marihuana: 147 ujawnień, 75.360 g;

Nasiona kon.ind.: 32 ujawnienia, 1.318 szt.;

Opium: 1 ujawnienie, 10.000 g;

Leki Psychotropowe: 6 ujawnień, 1.180 szt.

Ponadto w 287 przypadkach ujawniono próby przemytu 343.192 tabletek i ampułek sterydów anabolicznych.

Przeszkodę w realizacji zdania stanowił brak wyposażenia technicznego (teleinformatycznego) umożliwiającego sprawną i bezpieczną komunikację z innymi administracjami celnymi ( Unia Europejska dysponuje rozwiniętym systemem informatycznym pn. AFIS oraz przygotowuje się do wprowadzenia rozwiązania nowej generacji pn. CCN).

 

Straż Graniczna (SG)

 

Wytyczne Komendanta Głównego Straży Granicznej nakładają na Straż Graniczną obowiązek intensyfikacji współpracy międzynarodowej i transgranicznej, dla zahamowania wzrostu przemytu narkotyków na rynek wewnętrzny m.in. poprzez:

• ponowienie w kontaktach z partnerem współpracy transgranicznej problematyki przeciwdziałania narkomanii, w tym dokonania oceny dotychczasowego jej przebiegu
  i efektów, opracowanie planu współdziałania oraz harmonogramu spotkań cyklicznych,

• pełniejsze wykorzystanie możliwości ograniczenia przemytu narkotyków i substancji służących do ich produkcji, wynikających z bieżącej wymiany informacji i podejmowanie współpracy merytorycznej w konkretnych sprawach.

W roku 2002, niezależnie od zadań określonych w wytycznych Komendanta Głównego SG, w zakresie przeciwdziałania przemytowi narkotyków, podczas wszystkich okresowych spotkań pełnomocników granicznych oraz kwartalnych spotkań granicznych jednostek organizacyjnych SG i strony sąsiedniej (poświęconych analizie i ocenie zagrożeń dla bezpieczeństwa granicy), każdorazowo podejmowano problematykę przemytu narkotyków i przeciwdziałania temu procederowi. Prowadzono bieżącą wymianę informacji w ramach Aparatu Pełnomocnika Granicznego w zakresie zwalczania przemytu narkotyków.

W przejściach granicznych w ramach kontroli granicznej osób i pojazdów na bieżąco
i w sposób ciągły dokonywane były kontrole, pod kątem ujawnienia przemytu narkotyków
i prekursorów.

Morskim Oddział Straży Granicznej prowadził stałą współpracę w ramach polsko szwedzkiej operacji SIGISMUND, mającą na celu walkę z produkcją amfetaminy i jej przemytem, w szczególności do Skandynawii.

W 2002 roku Straż Graniczna ujawniła przemyt narkotyków w następującej ilości:

• konopie 75,065 kg, w tym:

- haszysz 18,389 kg,

- marihuana 56,679 kg,

• heroina 12,25 kg,

• kokaina 0,05 kg,

• amfetamina 39,944 kg,

• ecstasy 497 tabletek, ponadto zatrzymano 41 tys. listków z ekstazy.

W 2002 r. Straż Graniczna zatrzymała narkotyki szacunkowej wartości 2 150 378 zł.

Narkotyki ujawniane są głównie podczas kontroli granicznej osób i środków transportu. Przemyt koncentruje się w dużych przejściach granicznych, w których skala osobowego i towarowego ruchu granicznego uniemożliwia prowadzenie pełnej i szczegółowej kontroli osób i środków transportu. Przemytu narkotyków przez granicę państwową RP poza przejściami granicznymi nie stwierdzono. Związane jest to z dodatkowym ryzykiem, jakie zachodzi przy nielegalnym przekraczaniu granicy państwowej RP.

90% osób zatrzymanych w związku z próbą przemytu narkotyków stanowili obywatele RP. W ujawnionych próbach przemytu dużych partii narkotyków uczestniczyli cudzoziemcy. Na wschodnim odcinku granicy narkotyki o znacznej wartości przemycali obywatele Litwy i Iranu, natomiast na zachodnim odcinku granicy procederem tym zajmowali się obywatele RP.

Wśród narkotyków w 2002 roku najwięcej zatrzymano: marihuany (59 kg 676 g), amfetaminy (39 kg 944 g) i haszyszu (18 kg 389 g). Na wschodnim odcinku granicy państwowej RP narkotyki zatrzymywano na kierunku wjazdowym do Polski głównie na polsko-białoruskim i polsko-litewskim odcinku granicy państwowej RP.

Największy przemyt narkotyków zatrzymano:

• na przejściu granicznym Kukuryki, gdzie ujawniono 10 kg opium i 6 kg heroiny szacunkowej wartości 400 000 zł,

• na przejściu granicznym Ogrodniki zatrzymano obywatela Litwy, w samochodzie którego ujawniono ok. 2,5 kg amfetaminy i 6,0 kg metaamfetaminy, o łącz­nej wartości

266 194 zł.

Na zachodnim i południowym odcinku granicy państwowej RP narkotyki przemycane są w obu kierunkach, przy dominacji kierunku wyjazdowego z Polski. Z Polski wywożono amfetaminę, ecstasy oraz anaboliki. Do Polski przemycano marihuanę i haszysz.

Największy przemyt narkotyków zatrzymano:

• w Świecku w drogowym przejściu granicznym zatrzymano dwóch obywateli RP, którzy usiłowali przemycić do Polski 2,55 kg marihuany szacunkowej warto­ści 89 250 zł,

• w Olszynie w przejściu drogowym podczas wspólnej kontroli z funkcjonariuszami BGS (Niemieckiej Straży Granicznej) zatrzymała obywatela RP usiłującego wywieźć do Niemiec 41 000 listków ekstazy wartości 145 000 zł,

• w Świecku ujawniono pakunek z zawartością 6,105 kg haszyszu (wartości ok.180 000 zł),

• w Świecku w przejściu drogowym zatrzymała obywatela RP, który usiłował przemycić z Niemiec do Polski 10,5 kg haszyszu wartości 315 000 zł i 6,5 kg marihuany wartości 130 000 zł,

• w Kołbaskowie, na podstawie informacji Policji, w przejściu drogowym zatrzymano dwóch obywateli RP, którzy usiłowali przemycić do Polski 5,3 kg marihuany szacunkowej wartości 159 000 zł.

 

 

3. OGRANICZENIE DOSTĘPNOŚCI NARKOTYKÓW DLA INDYWIDUALNYCH UŻYTKOWNIKÓW

3.1. Rozwijanie systemów zwalczania handlu detalicznego

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zdania: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa, Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

Komenda Główna Policji

 

W 2002 r. ilość przestępstw stwierdzonych z art. 48 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (posiadanie środków odurzających) wynosiła 11 960, co stanowiło 33 % ogółu przestępstw stwierdzonych z cytowanej ustawy, zaś z art. 45 i 46 (udzielanie, ułatwianie i nakłanianie do użycia) wynosiła 20 482 czyli 56%. Prezentowane dane wskazują, że utrzymuje się pozytywna tendencja skierowana na ujawnianie czynów związanych z udzielaniem przez osoby handlujące (dealerów) a nie wyłącznie przestępstw posiadania, zwłaszcza przez osoby uzależnione.

Analiza stanu zagrożenia narkomanią, za rok 2002 wskazuje, że w zakresie czynów objętych ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii odnotowano dalszy wzrost liczby zarówno przestępstw stwierdzonych 36 178 ( 2001 r. 29 230, wskaźnik dymniki 123,8) jak i postępowań przygotowawczych 10 339 (2001 r. 8 237, wskaźnik dynamiki 125,5). Ujawnianie przestępstw narkotykowych zależy przede wszystkim od aktywności Policji, przestępstwa te rzadko są zgłaszane organom ścigania. Duża dynamika tych przestępstw jest wynikiem coraz lepszego rozpoznania operacyjnego środowiska i wynika m.in. z podjętych w/wym. działań.

W 2002 r. pion kryminalny policji, którego działania skierowane są na ujawnianie i przeciwdziałanie drobnej przestępczości narkotykowej, skonfiskował na terenie Polski następujące ilości narkotyków:

Amfetamina - 45 kg 400 g + 100kg nie oczyszczonej /18 przypadków/

Kokaina - 523 g /13 przypadków/

Heroina - 1 kg 627 g /10 przypadków/

Amfetamina - 45 kg 400 g + 100kg nie oczyszczonej /18 przypadków/

Kokaina - 523 g /13 przypadków/

Heroina - 1 kg 627 g /10 przypadków/

Haszysz - 14 kg 372 g /16 przypadków/

Marihuana - 108 kg 306 g /16 przypadków/

Ekstazy - 19.742 tabl. /16 przypadków/

LSD - 763 szt. /9 przypadków/

Polska heroina - 193 l /14 przypadków/

Słoma makowa - 3 tony 300 kg /16 przypadków/

Grzyby haluc. - 3kg 727g /15 przypadków/

Konopie indyjskie - 36.200 szt. + 1,5 tony samosiejek konopi /17 przypadków/

Leki psychotropowe - 5.132 szt. /14 przypadków/

i anaboliki

W ubiegłym roku kontynuowano wprowadzanie w jednostkach terenowych Policji zmian w zakresie zapewnienia skuteczności i synchronizacji działań Policji. Wdrażano rozwiązania taktyczno-organizacyjne m.in. poprzez powoływanie w komendach Policji szczebla powiatowego i miejskiego zespołów ds. przestępczości narkotykowej lub wydzielonych stanowisk i wyznaczenie w komisariatach Policji funkcjonariuszy operacyjno-dochodzeniowych zajmujących się tą problematyką.

W Wydziałach Kryminalnych Komend Wojewódzkich i Stołecznej Policji powołano sekcje lub zespoły do spraw werbunków i operacji specjalnych, przeprowadzono szkolenia dla wytypowanych policjantów z tych ogniw, którzy będą zajmować się realizacją operacji specjalnych tzw. ulicznych zakupów kontrolowanych ukierunkowanych na zwalczanie dealerów narkotykowych.

W ubiegłym roku Biuro Służby Kryminalnej KGP dokonało rozpoznania stanu posiadania zestawów odczynników do wstępnej identyfikacji środków odurzających (narkotestów) przez jednostki szczebla Komendy Wojewódzkiej Policji, Komendy Powiatowej Policji/ Komendy Miejskiej Policji i Komisariatów Policji w poszczególnych województwach. Z uzyskanych z Wydziałów Kryminalnych KWP informacji wynikało, że wiele jednostek terenowych szczebla KPP/KMP nie posiada przedmiotowych zestawów lub posiada je w znikomych ilościach, zaś w przypadku Komisariatów Policji, zwłaszcza spoza dużych aglomeracji miejskich, fakt nie posiadania narkotestów staje się niemal standardem. Ujawnianie przez Policję coraz większej ilości przestępstw narkotykowych warunkuje konieczność posiadania takich zestawów przez ogniwa pionu kryminalnego zajmującego się zwalczaniem przestępczości narkotykowej. Przeszkodą w ich zakupie był brak dostatecznych środków finansowych w budżetach jednostek terenowych. W związku z powyższym wystąpiono o spowodowanie centralnego zakupu zestawów odczynników chemicznych do wstępnej identyfikacji narkotyku.

Jednym z istotnych problemów z jakimi spotykają się policjanci pracujący w jednostkach terenowych przy sprawach związanych z przestępczością narkotykową to poza brakiem zestawów odczynników do wstępnej identyfikacji środków odurzających (narkotestów) i wag elektronicznych jest zbyt mała liczba funkcjonariuszy w poszczególnych jednostkach zajmujących się tą problematyką.

Zarządzeniem Komendanta Głównego Policji ujednolicono w pionie kryminalnym system sprawozdawczości dot. m.in. przestępczości narkotykowej, co pozwoli na skuteczniejsze sprawowanie nadzoru i koordynacji w stosunku do ogniw pionu kryminalnego zajmującego się problematyką zwalczania przestępczości narkotykowej.

 

Żandarmeria Wojskowa (ŻW)

 

W czasie prowadzonej działalności operacyjno rozpoznawczej i dochodzeniowo - śledczej jednostki ŻW:

• ujawniły rozprowadzanie i zażywanie środków odurzających (substancji psychotropowych, prekursorów itp.) wśród żołnierzy,

• rozpoznawały źródła pochodzenia, sposoby przechowywania i rozprowadzania substancji psychoaktywnych,

• wykryły osoby wytwarzające, przetwarzające i rozprowadzające narkotyki,

• ujawniły osoby zagrożone uzależnieniem lub już uzależnione od narkotyków,

• prowadziły postępowania karne o przestępstwa narkotykowe.

W 2002 r. jednostki Żandarmerii Wojskowej uzyskały blisko 1800 informacji dotyczących rozprowadzania, uprawiania, posiadania lub zażywania narkotyków. Na tej podstawie wszczęto 167 postępowań przygotowawczych o przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, popełnionych przez 258 osób wywodzących się ze środowisk wojskowych.

Sprawcami tych przestępstw byli:

• żołnierze zasadniczej służby wojskowej 254;

• żołnierze zawodowi 4;

• osoby cywilne 15.

Spośród sprawców, 38 zajmowało się rozprowadzaniem narkotyków,
a pięciu uprawiało konopie indyjskie oraz grzyby halucynogenne.

O wzroście zagrożenia narkomanią w wojsku świadczy ilość przechwyconych przez Żandarmerię Wojskową różnego rodzaju narkotyków. I tak:

• w 1998 r. zarekwirowano 527 porcji;

• w 1999 r. 3464 porcji ;

• w 2000 r. 28903 porcji ;

• w 2001 r. 55807 porcji;

• w 2002 r. 9294 porcji.

W ocenie Żandarmerii Wojskowej, spadek liczby wykrytych narkotyków na terenie koszar, nie może być traktowany jako zmniejszenie zagrożenia. Działania prewencyjne doprowadziły do wyjścia dealerów z koszar. Podejmują oni obecnie intensywne próby stworzenia rynku dystrybucji w otoczeniu jednostek wojskowych.

W 2002 r. na terenie jednostek i instytucji wojskowych odnotowano 131 przypadków naruszenia ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. U żołnierzy zabezpieczono 3396 porcji narkotyków. Natomiast, w wyniku wspólnych działań Policji i ŻW poza obiektami wojskowymi, ujawniono 36 zdarzeń, podczas których u osób cywilnych i wojskowych zabezpieczono 5898 porcji narkotyków. ŻW zatrzymała 53 osoby pod zarzutem handlu narkotykami.

Z przeprowadzonych ustaleń wynika, że do wojska wcielanych jest coraz więcej poborowych, którzy mieli już kontakt z narkotykami (w szkole, w środowisku rówieśniczym itp.). W badaniach mających na celu wykrycie narkotyków w organizmie, prowadzonych wśród żołnierzy zasadniczej służby wojskowej u 28 % poddanych badaniom stwierdzono ślady narkotyków. W porównaniu z 2001 r. (11%) jest to znaczący wzrost.

W ramach współpracy z Policją przekazano w formie udokumentowanej
280 informacji, które dotyczyły:

• ustalonych osób cywilnych zajmujących się dystrybucją narkotyków,

• sposobów i miejsc sprzedaży narkotyków,

• ujawnionej nielegalnej uprawy krzewów konopi indyjskich.

Przeprowadzono 255 pokazów pracy przewodnika z psem do wykrywania narkotyków, zrealizowano 150 wspólnych akcji patrolowych, w trakcie których zatrzymano:

• 33 żołnierzy posiadających narkotyki;

• 15 dealerów - osób cywilnych.

Policja przekazała 213 informacji dotyczących żołnierzy rozprowadzających narkotyki, które dały podstawę do wszczęcia 33 dochodzeń oraz były wykorzystane
w bieżącej pracy operacyjno - rozpoznawczej.

Realizację zadania utrudniała m.in.:

• rotacja stanów osobowych żołnierzy zasadniczej służby wojskowej
  ograniczająca właściwe, pełne rozpoznanie żołnierzy,

• w przypadku ujawnienia narkotyków w jednostce wojskowej utrudnione jest ustalenie osoby, która wniosła je na teren obiektu wojskowego, albowiem środki odurzające często ukrywane są w ogólnodostępnych miejscach (magazyny, składy, hale i boiska sportowe), rzadziej przechowuje się je w rzeczach osobistych,

• niewystarczająca wiedza dowódców, szczególnie najniższych szczebli,
  w zakresie rozpoznawania narkotyków. Zdarzają się przypadki, że żołnierza będącego po użyciu narkotyku mylnie kwalifikuje się jako osobę nietrzeźwą,

• wzrost procentowy poborowych mających przed służbą wojskową kontakt
  z narkotykami. Ustalono, iż w niektórych wcieleniach w 2002 r. odsetek ten wahał się od 30 % do 60% i był uzależniony od regionu kraju (największy procent stanowią poborowi z dużych miast),

• brak kontroli nad żołnierzami wychodzącymi na przepustki i urlopy,
  korzystającymi z usług dealerów, których znali przed wcieleniem do wojska.

 

Straż Graniczna (SG)

 

Wytyczne Komendanta Głównego Straży Granicznej nakazują zwiększyć udział
w rozwijaniu systemu zwalczania handlu detalicznego, w celu ograniczenia dostępności narkotyków dla indywidualnych użytkowników, m.in. poprzez :

• ograniczenie przemytu narkotyków i substancji stosowanych do ich produkcji,

• współdziałanie w ujawnianiu organizatorów nielegalnego obrotu detalicznego i dilerów,

• prowadzenie działań profilaktyczno propagandowych (rozprowadzania ulotek, wydawnictw, współpraca ze środkami masowego przekazu informacji).

Straż Graniczna uczestniczy wspólnie z Policją w działaniach mających na celu zwalczanie przestępczości narkotykowej (likwidacja nielegalnych upraw konopi indyjskich
i uzyskiwanej z nich marihuany) w strefie nadgranicznej.

Wśród akcji prowadzonych w 2002 r. wspólnie z Policją, dotyczących przeciwdziałania narkomanii prowadzono działania w ramach realizacji programu Bez narkotyków w szkole bezpieczniej.

We współdziałaniu z Żandarmerią Wojskową przeprowadzono działania zmierzające do kontroli izb żołnierskich w jednostkach wojskowych, pod kątem ujawnienia narkotyków. Ponadto w wielu przypadkach funkcjonariusze Straży Granicznej podejmowali samodzielnie działania, zmierzające do ujawnienia narkotyków przy użyciu psów służbowych.

Ponadto Straż Graniczna stale monitorowała rozwój przestępczości związanej z narkotykami, w ramach własnych ustawowych kompetencji.

W trakcie działań z Policją dokonano szeregu działań przy użyciu psów służbowych, przeszkolonych do wykrywania narkotyków, m.in. w miejscowych szkołach podstawowych
i średnich, domach mieszkalnych i środkach transportu.

Funkcjonariusze SG wzmogli czynności rozpoznawcze odnośnie osób prowadzących sprzedaż syntetycznych i naturalnych środków odurzających. W przypadku uzyskania informacji na ten temat, przekazywano je zgodnie z właściwością, jednostkom Policji.

W okresie styczeń-grudzień 2002 roku funkcjonariusze Straży Granicznej wszczęli
64 postępowania przygotowawcze (37 dochodzeń, 2 śledztwa, 25 postępowań prowadzonych w trybie art. 308 kpk), w związku z ujawnionymi przypadkami naruszenia przepisów ustawy
o przeciwdziałaniu narkomanii.

W 2002 r. najwięcej postępowań wszczęto na zachodnim odcinku granicy RP, z Niemcami - 31.

Na południowym odcinku RP wszczęto 23 postępowania:

• z Republiką Czeską 21,

• z Republiką Słowacką 2,

Na wschodnim odcinku granicy RP wszczęto 6 postępowań:

• z Rosją 1,

• z Litwą 1,

• z Białorusią 1,

• z Ukrainą 3.

Na granicy morskiej wszczęto 1 postępowanie przygotowawcze.

W 2002 roku w prowadzonych postępowaniach przygotowawczych ujawniono
i zabezpieczono następujące rodzaje narkotyków i środków odurzających:

• marihuana 152,55 kg,

• haszysz 36,976 kg,

• konopie indyjskie 571 krzewów, 8 gałęzi, 33 korzenie, 0,028 kg nasion,

• heroina 0,0169 kg,

• kokaina 0,0984 kg,

• amfetamina 6,03357 kg,

• ekstazy 250 tabletek, 0,0013 kg, 41 tys. listków nasączonych ekstazy,

• metadon 104 szt., 73 ampułki.

W 2002 roku zakończono 73 postępowania przygotowawcze, w tym 40 dochodzeń,
4 śledztwa i 29 postępowań prowadzonych w trybie art. 308 kpk.

Skierowano 14 aktów oskarżenia przeciwko 29 oskarżonym, 13 postępowań umorzono wobec niewykrycia sprawców przestępstwa, 1 umorzono ze względu na znikomą społeczną szkodliwości czynu, 1 umorzono w trybie przepisów art.308§1 kpk, 3 zawieszono, 38 postępowań przekazano Policji i innym organom oraz w 1 przypadku odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego.

Z uwagi na specyfikę pracy funkcjonariuszy Straży Granicznej, większy nacisk położony jest na zwalczanie procederu przemytu narkotyków, niż na likwidację handlu środkami odurzającymi. Dlatego też funkcjonariuszom SG może brakować doświadczenia w zakresie rozpoznawania i zwalczania handlu detalicznego. Niemniej jednak, zagadnienie to znajduje się w bieżącym zainteresowaniu funkcjonariuszy SG.

 

Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

Złożone przez CZSW sprawozdanie nie zwiera informacji dotyczących realizacji zadania.

 

3.2.Wzmocnienie systemu kontroli nad legalnymi lekami w zakładach opieki zdrowotnej nie posiadających aptek, w aptekach szpitalnych oraz w zakładach karnych
i jednostkach wojskowych.

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadnia: Wojewódzkie Inspektoraty Farmaceutyczne, Zarząd Wojskowej Służby Zdrowia, Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

Zarząd Wojskowej Służby Zdrowia

 

Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, nadzór nad przerobem, przechowywaniem, obrotem oraz zapasami środków odurzających i substancji psychotropowych w podległych jednostkach wojskowych sprawuje Minister Obrony Narodowej. W 2002 r. Minister Obrony Narodowej powołał (na podstawie delegacji ustawy Prawo Farmaceutyczne), w drodze rozporządzenia, organy Wojskowej Inspekcji Farmaceutycznej, w której zakresie kompetencji znajdują się powyższe zadania.

Sprawy gospodarki środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi
w jednostkach wojskowych oraz w jednostkach nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej regulują szczegółowe przepisy zawarte w Przepisach
o gospodarce materiałowej służby zdrowia w czasie pokoju sygn. Zdr. 225/89, które określają zasady zabezpieczenia przechowywanych zapasów środków odurzających przed dostępem osób nieupoważnionych, wskazują osoby odpowiedzialne za gospodarkę nimi oraz zasady ich rotacji i ewidencjonowania. Wycofane z zapasów wojennych i przeterminowane środki odurzające i psychotropowe przekazywane są do Wojskowego Ośrodka Farmacji i Techniki Medycznej do utylizacji, zgodnie z ustawą o ochronie środowiska.

W 2002 r. nie odnotowano w jednostkach wojskowych oraz w jednostkach nadzorowanych (samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej) przypadków kradzieży bądź zaginięcia wyżej wymienionych środków z zapasów bieżących i wojennych.

Wprowadzenie nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii spowodowało trudności w zaopatrywaniu się jednostek wojskowych w środki odurzające i psychotropowe na potrzeby rotacji w zapasach wojennych. Natomiast zgodnie z obowiązującymi przepisami, Zarząd Wojskowej Służby Zdrowia nie posiada kompetencji do wydawania zgody na obrót materiałami farmaceutycznymi dla zakładów opieki zdrowotnej nie mających aptek (takie uprawnienia posiada wojewódzki inspektor farmaceutyczny).

 

Wojewódzkie Inspektoraty Farmaceutyczne (WIF)

 

W ramach realizacji zdania WIF podjęły następujące działania:

• prowadzono kontrole w zakładach opieki zdrowotnej nie posiadających aptek, aptekach szpitalnych, zakładach karnych, domach pomocy społecznej, hospicjach, gabinetach lekarskich, stomatologicznych i weterynaryjnych.

• prowadzono nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących sprzedaży ww. środków przez uprawnione do tego podmioty, które uzyskały zgodę od Wojewódzkich Inspektoratów Farmaceutycznych,

• zobligowano kierowników jednostek, w których prowadzony jest obrót środkami odurzającymi i psychotropowymi do ustalenia procedury przyjmowania i wydawania ww. leków oraz ich transportu wewnętrznego.

W 2002 roku sprawozdające się Wojewódzkie Inspektoraty Farmaceutyczne wydały łącznie 1519 zezwoleń dla ZOZ nie mających aptek zakładowych, zakładów leczniczych dla zwierząt, lekarzy stomatologów i lekarzy weterynarii oraz lekarzy prowadzących indywidualna praktykę lekarską.

 

Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

Złożone przez CZSW sprawozdanie nie zwiera informacji dotyczących realizacji zadania.

 

 

4. POPRAWA WSPÓŁDZIAŁANIA ODPOWIEDNICH SŁUŻB

4.1. Powoływanie grup zadaniowych w ramach istniejących umów między służbami

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadań: Ministerstwo Finansów Departament Kontroli Celnej, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

Ministerstwo Finansów Departament Kontroli Celnej

 

W związku z reorganizacją Służby Celnej dotychczasowe porozumienia zawarte przez Główny Urząd Ceł z innymi służbami muszą ulec modyfikacji. Nowe porozumienia są w fazie przygotowań i będą zawierały zapisy o powoływaniu grup zadaniowych.

Zalążki zespołów zadaniowych powstały w porcie morskim (w terminalu kontenerowym) w Gdyni, oraz w portach lotniczych. W roku 2002 rozpoczęto realizację projektu PHARE dot. narkotyków, którego celem jest m.in. jest rozwój i szkolenie wspólnych z Policją lub Strażą Graniczną grup zadaniowych.

 

 

 

Komenda Główna Policji

 

Zgodnie z trójstronnymi ustaleniami przedstawicieli grupy ekspertów narkotykowych Litwy, Polski i Szwecji, Komitetu Operacyjnego Grupy Zadaniowej ds. Przestępczości

Zorganizowanej w Regionie Morza Bałtyckiego, Decyzją Komendanta Głównego Policji z dnia 31 października 2002 r. powołano kolejną grupę operacyjno-koordynacyjną, której zadaniem jest rozpoznanie oraz monitorowanie osób i grup przestępczych zajmujących się produkcją, przemytem i dystrybucją środków odurzających oraz substancji psychotropowych i ich prekursorów na kierunku Litwa Polska kraje skandynawskie pod kryptonimem TRAP. W skład tej grupy ze strony polskiej weszli przedstawiciele CBŚ KGP oraz Straży Granicznej. Operacja ta ma mieć charakter długofalowy, a jej zakończenie zaplanowano na rok 2004.

W ramach działania ww. grup na bieżąco odbywa się robocza wymian informacji pomiędzy Wydziałami CBŚ KGP i Oddziałami Straży Granicznej m.in. o terminach i częstotliwości podróży figurantów, ich środkach transportu, a także o wynikach podjętej kontroli tych osób przez funkcjonariuszy SG.

W 2002 roku w wyniku działań prowadzonych przez grupę operacyjno-koordynacyjną pod kryptonimem SIGISMUND, powołaną w 2000 roku, wszczęto 32 postępowania przygotowawcze przeciwko aresztowanym 77 osobom, u których zabezpieczono ponad 123 kg amfetaminy i 2 kg kokainy. Zatrzymano i aresztowano 7 osób, u których zabezpieczono ponad 8 kg amfetaminy.

 

Straż Graniczna

 

Wytyczne Komendanta Głównego nakładają obowiązek powołania grup zadaniowych dla poprawienia współdziałania, w ramach istniejących umów ze służbami celnymi, Policją,
a także:

• w przypadku istnienia takich grup zobowiązują do sformalizowania ich struktury, uzupełnienia w razie potrzeby ich składu zgodnie z wymogami Programu, oceny skuteczności ich działania, oraz zaktualizowania planu i formy pracy,

• zobowiązują do uwzględnienia możliwości udziału w pracach grup zadaniowych przedstawicieli innych organów i podmiotów uczestniczących w przeciwdziałaniu narkomanii.

W związku z tym, że Wytyczne zostały wydane w grudniu 2002, w większości oddziałów do końca 2002 nie zdołano w sposób formalny utworzyć takich grup. Grupy zadaniowe planuje się powołać w I kwartale 2003 r., po odbyciu spotkań komendantów oddziałów i wyznaczonych funkcjonariuszy z komendantami wojewódzkimi Policji oraz dyrektorami izb celnych. Podczas tych spotkań zostaną uzgodnione podstawy formalne funkcjonowania grup zadaniowych, zasady działania, skład oraz sposób planowania i realizowania wspólnych przedsięwzięć.

Jednakże pomimo braku grup zadaniowych, w kilku sprawach operacyjnych wymieniano informacje na temat osób, pozostających w zainteresowaniu SG i Policji, podejrzewanych
o przemyt narkotyków i prekursorów.

W Bieszczadzkim Oddziale Służby Granicznej opracowano Plan działań w zakresie zwalczania przestępczości związanej z przemytem narkotyków i substancji psychotropowych, w którym ujęto następujące zamierzenia:

• nawiązanie współdziałania z innymi organami (instytucjami) realizującymi Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii tj. z Policją, Służbą Celną w celu lepszej koordynacji działań w tym zakresie,

• szkolenia w ramach doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy z problematyki przeciwdziałania narkomanii (wykorzystując również możliwość współdziałania z innymi organami i podmiotami), w zakresie adekwatnym do ich obowiązków służbowych, związanych bezpośrednio z realizacją Wytycznych,

• uściślenie współpracy z funkcjonariuszami Policji i Służby Celnej, poprzez wymianę wykazów, zawierających dane funkcjonariuszy upoważnionych do koordynacji działań

Ponadto wyznaczono imiennie funkcjonariuszy Bieszczadzkiego OSG do realizacji zadań wynikających z Wytycznych Komendanta Głównego SG z dnia 19.12.2002 r.
w zakresie zwalczania, przeciwdziałania i koordynacji działań antynarkotykowych.

W Śląskim Oddziale Służby Granicznej, realizując polecenia zawarte w Wytycznych Komendanta Głównego SG z dnia 19.12.2002 r., w sprawie działań w zakresie zwalczania przestępczości związane z przemytem narkotyków i substancji psychotropowych, ponowiono stosowne współdziałanie z właściwymi organami (m.in. podpisano odpowiednie porozumienia), przewidując powoływanie grup zadaniowych.
W Pomorskim OSG w 3 prowadzonych postępowaniach operacyjnych, dotyczących przemytu narkotyków, powołano wspólnie z Policją grupy zadaniowe. Wymiana informacji z jednostkami Policji na temat handlu i przemytu środków odurzających, prowadzona jest na bieżąco w ramach tych grup.

 

Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

Złożone przez CZSW sprawozdanie nie zawiera informacji dotyczących realizacji zadania.

 

 

5. MONITOROWANIE WYDATKÓW ODPOWIEDNICH SŁUŻB NA ZWALCZANIE PRZESTĘPCZOŚCI NARKOTYKOWEJ

5.1. Monitorowanie wydatków poszczególnych służb na zwalczanie przestępczości narkotykowej.

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Obrony Narodowej.

 

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

 

Złożone przez MSWiA sprawozdanie nie zawiera informacji dotyczących monitorowania wydatków resortu na zwalczanie przestępczości narkotykowej.

 

Ministerstwo Obrony Narodowej

 

W resorcie obrony narodowej zadania w zakresie zwalczania przestępczości narkotykowej wykonuje Żandarmeria Wojskowa, która zgodnie z ustawą o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych, prowadzi czynności operacyjno - rozpoznawcze (art. 4.2 pkt. 4 tejże ustawy). Dane dotyczące środków finansowych w ramach funduszu operacyjno - rozpoznawczego Żandarmerii Wojskowej przeznaczonego na ten cel są zastrzeżone.

 

5.2. Poprawa wyposażenia służb w ramach zaakceptowanych budżetów

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zdania: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i

Administracji, Komenda Główna Policji, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa,

Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

Komenda Główna Policji

 

Koszty poniesione w 2002 roku na rzecz funkcjonariuszy wszystkich służb zajmujących się zwalczaniem przestępczości narkotykowej, w tym w związku z realizacją Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii zamknęły się kwotą ok. 90,6 mln zł, w tym na:

- uposażenie z pochodnymi - 67,6 mln zł,

- pozapłacowe świadczenia pieniężne - 10,2 mln zł,

- wydatki rzeczowe - 12,8 mln zł.

Ponadto, w 2002 roku budżet Komendy Głównej Policji został zwiększony o kwotę 670 tyś. zł na zadania związane z przestępczością narkotykową.

Środki te pochodzą z rezerwy celowej budżetu państwa, przeznaczonej na pokrycie kosztów integracji z Unią Europejską. Zostały one wykorzystane na realizację następujących

zadań:

- profilowanie amfetaminy - 100.000,00 zł,

- analiza narkotyków - 168.722,60 zł,

- wdrożenie strategii antynarkotykowej - 400.000,00 zł.

 

Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

W ramach realizacji zadania przeprowadzono szkolenie dla przewodników oraz 17 psów przystosowanych do wykrywania narkotyków. Zakupiono również 3 urządzenia do prześwietlania bagażu i paczek. Koszt poniesiony w związku z realizacją zadania wyniósł

397 550 zł.

 

Żandarmeria Wojskowa

 

Na potrzeby Żandarmerii Wojskowej zakupiono 10 specjalistycznych ambulansów ED-2. W 2002 roku tylko przy użyciu jednego ambulansu ED-2 w 42 jednostkach wojskowych sprawdzono 495 żołnierzy (w tym 88 ze składów wart i służb wewnętrznych) na zawartość substancji psychoaktywnych w organizmie. U 144, tj. 29 %, (w tym u 8 wartowników) wykryto w moczu narkotyki, głównie marihuanę i amfetaminę. Efektywność prowadzonych działań przy użyciu nowego sprzętu uznać należy za sukces.

Planowane jest doposażenie każdego ambulansu na kwotę ok. 18.000 zł. Żandarmeria Wojskowa zakupiła również testery narkotykowe na łączną kwotę 40.000 zł.

Nakłady przeznaczone na poprawę wyposażenia technicznego Żandarmerii Wojskowej to suma 1.040.000 zł.

 

Straż Graniczna

 

Wytyczne Komendanta Głównego Straży Granicznej zobowiązują do poprawienia wyposażenia technicznego komórek organizacyjnych SG, według odrębnego planu przygotowanego przez komórki logistyczne i merytoryczne Komendy Głównej Straży Granicznej, we współpracy z terenowymi jednostkami organizacyjnymi Straży Granicznej. Jednak ze względu na zbyt krótki okres od przyjęcia Programu i wydania Wytycznych Komendanta Głównego, SG w 2002 r. nie dokonała doposażenia technicznego, przewidzianego w ramach programu.

Wyposażenie komórek organizacyjnych SG w urządzenia do wykrywania
i identyfikacji narkotyków oraz narkotesty, nastąpi w 2003 r., zgodnie ze złożonymi przez oddziały SG zapotrzebowaniami.

 

 

6. WZMOCNIENIE FINANSOWEJ KONTROLI NAD NARKOBIZNESEM

6.1. Przeciwdziałanie legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Generalny Inspektorat Informacji Finansowej, Ministerstwo Sprawiedliwości

 

Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF)

 

Walka ze zjawiskiem prania pieniędzy, które mogą pochodzić również ze sprzedaży narkotyków, jest stałym elementem działalności Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, wynikającego z ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. Nr 116, poz. 1216 z późn. zm.). GIIF uzyskuje, gromadzi, przetwarza i analizuje informacje w trybie określonym w ustawie, a w szczególności

 

• bada przebieg transakcji, o których Generalny Inspektor został powiadomiony
  na zasadach określonych w ustawie,

• inicjuje procedury wstrzymywania transakcji lub blokady rachunku oraz informuje uprawnione organy o dokonaniu lub możliwości dokonania takich transakcji,

• opracowuje i przekazuje uprawnionym organom dokumenty uzasadniające popełnienie przestępstwa,

• inicjuje i podejmuje inne działania obejmujące przeciwdziałanie wykorzystywaniu polskiego obrotu finansowego do legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, w tym szkoli pracowników instytucji obowiązanych w zakresie zadań nałożonych na te instytucje,

• sprawuje kontrolę przestrzegania przepisów ustawy,

• współpracuje z zagranicznymi instytucjami zajmującymi się zapobieganiem wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz przeciwdziałaniem finansowaniu terroryzmu.

Dane uzyskane przez GIIF za 2002 rok przedstawiają się następująco:

• Liczba informacji o transakcjach podejrzanych 614

• Liczba skierowanych do Prokuratury zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 299 k.k. 104

• Liczba i wartość transakcji wstrzymanych 26 na kwotę 32 600 000,00 PLN

• Liczba szkoleń dla instytucji obowiązanych i współpracujących w zakresie zwalczania legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł - 54 szkolenia, w trakcie których przeszkolonych zostało ponad 3 000 osób.

Dzięki szerokiemu zrozumieniu znaczenia eliminowania zjawiska prania pieniędzy, zarówno dla bezpieczeństwa ekonomicznego państwa jak i bezpieczeństwa publicznego, możliwym było stworzenie solidnych podstaw dla systemu, którego celem jest zlokalizowanie i zablokowanie nielegalnych środków wprowadzanych do systemu finansowego. Dzięki podejmowanym staraniom wypracowane zostały zasady współpracy pomiędzy instytucjami obowiązanymi, jednostkami współpracującymi a GIIF, oraz pomiędzy GIIF a organami ścigania.

 

Ministerstwo Sprawiedliwości

 

W 2002 roku wszczęto 71 postępowań dotyczących prania brudnych pieniędzy, skierowano 12 aktów oskarżenia oraz wydano 1 prawomocny wyrok skazujący. Dla porównania w latach 1999 - 2001 skierowano do sądów jedynie 9 aktów oskarżenia obejmujących przestępstwa z art. 299 kk. Spośród wszystkich zakończonych spraw w latach 1999-2002 tylko 2 sprawy miały związek z narkobiznesem. Pierwsza sprawa dotyczyła przemytu w latach 1995-1997 kokainy z Ameryki Południowej do Polski oraz przewożenia przez kurierów do Kolumbii środków płatniczych pochodzących z obrotu środkami odurzającymi (na łączna kwotę ponad 1mln USD). W sprawie tej oskarżono 8 osób.

Druga sprawa dotyczyła członków grupy przestępczej, którzy przewozili heroinę do krajów Europy Zachodniej w skrytkach wykonanych w samochodach osobowych. W tych samych skrytkach z powrotem przewozili pieniądze w różnych walutach. Grupa działała w okresie od lipca 1997 roku do lutego 2001 roku. W tym czasie przewieziono środki płatnicze w wysokości co najmniej 6.923.691 złotych.

Za sukces w realizacji zadania uznać należy większą liczbę wszczętych postępowań, wyższe wskaźniki wykrywalności, a także większą liczbę skierowanych aktów oskarżenia obejmujących przestępstwa z art. 299 kk.

Jako poważne poważnych przeszkody w skutecznym ściganiu przestępstw prania brudnych pieniędzy MS wskazuje:

• słabe wsparcie organów ścigania przez organy skarbowe,

• niechęć biegłych do wydawania opinii w tych sprawach,

• długotrwałość oczekiwania na realizację wniosków o pomoc prawną z zagranicy,

• brak jednolitych a zarazem restrykcyjnych regulacji prawnych w Europie (niektóre systemy prawne, np. w Liechtensteinie sprzyjają praniu brudnych pieniędzy).

Dotychczasowe rozwiązania prawne w zakresie ujawniania i zabezpieczania majątku sprawców przestępstw nie są wystarczające, bowiem w istocie poza wydaniem postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym, prokurator nie ma rzeczywistego wpływu na aktywność i skuteczność organów wykonujących to postanowienie.

Poza tym niezbędne wydaje się stworzenie centralnego rejestru kont bankowych z danymi personalnymi ich właścicieli i pełnomocników, a także zobowiązanie urzędów skarbowych do niezwłocznego wszczynania stosownych kontroli lub postępowań skarbowych na każde żądanie prokuratury.

 

 

 

Instytucje odpowiedzialne za realizację zadania: Ministerstwo Sprawiedliwości,

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

 

Ministerstwo Sprawiedliwości

 

W 2002 roku w skali całego kraju i w odniesieniu do wszystkich kategorii przestępstw wydano łącznie 2 704 postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym, z czego 226 postanowień wydano w sprawach o przestępstwa narkotykowe. Łączna wartość faktycznie zabezpieczonego mienia w odniesieniu do wszystkich kategorii przestępstw wyniosła

87.389.366, 00 złotych, z czego w sprawach o przestępstwa narkotykowe zabezpieczono mienie o wartości 4.853.396,18 złotych.

Dla porównania w 2001 roku w skali całego kraju i w odniesieniu do wszystkich kategorii przestępstw wydano łącznie 1712 postanowień o zabezpieczeniu majątkowym, z czego 103 postanowienia wydano w sprawach o przestępstwa narkotykowe. Łączna wartość faktycznie zabezpieczonego mienia w odniesieniu do wszystkich kategorii przestępstw wyniosła 34 991 498,00 złotych, z czego w sprawach o przestępstwa narkotykowe zabezpieczono mienie o wartości 900 784,87 złotych.

W 2002 odnotowano więc znaczny wzrost wydanych postanowień o zabezpieczeniu majątkowych (wzrost o ponad 100%). Zajęto także mienie o wartości znacznie większej niż w roku ubiegłym. Mimo trudności finansowych, wynikających z niedogodnych regulacji prawnych dotyczących opłat komorniczych udało się w kilku sprawach skutecznie zająć mienie sprawców dzięki współpracy z organami skarbowymi bez sięgania po kosztowny instrument zabezpieczenia majątkowego. Prokuratorzy zlecili właściwym urzędom skarbowym przeprowadzenie kontroli skarbowych, mających na celu ustalenie źródeł pochodzenia majątku i jego pokrycia w deklarowanych przychodach podejrzanego. Mienie zostało zabezpieczone przez urzędy skarbowe w toku prowadzonych postępowań skarbowych.

Jedną z barier ograniczających liczbę wydawanych przez prokuratorów postanowień o zabezpieczeniu majątkowym są wysokie koszty związane z wykonywaniem przez komorników tych postanowień, na które brak jest środków finansowych w budżetach prokuratur.

Problem ten rozwiązywałoby zastąpienie opłaty komorniczej stosunkowej opłatą zryczałtowaną.

Kolejną propozycją, która znacznie usprawniłaby procedurę wykonywania zabezpieczenia majątkowego na mieniu podejrzanych o popełnienie przestępstwa, byłoby wprowadzenie do kodeksu karnego wykonawczego zapisu o uznaniu postanowienia prokuratora o zabezpieczeniu majątkowym za tytuł wykonawczy. Uprościłoby to zdecydowanie realizację postanowienia o zabezpieczeniu.

 

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

 

Złożone przez resort sprawozdanie nie zawiera informacji dotyczących realizacji zadania.

 

IV. BADANIA, MONITORING I EWALUACJA

 

1. STWORZENIE ZINTEGROWANEGO SYSTEMU INFORMACJI O NARKOTYKACH I NARKOMANII, POPRAWA TRAFNOŚCI I RZETELNOŚCI WSKAŹNIKÓW ORAZ ROZSZERZENIE ICH REPERTUARU

1.1. Identyfikacja i metodologiczna ocena wszystkich źródeł danych statystycznych

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji i Narkotykach i Narkomanii zorganizowało spotkanie robocze z przedstawicielami instytucji szczebla centralnego, które zajmują się problemem narkotyków i narkomanii. Wzięli w nim udział przedstawiciele Policji, Ministerstwa Sprawiedliwości, Służby Celnej, Straży Granicznej, Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowego Zakładu Higieny. Podczas spotkania omówiono zakres aktualnie posiadanych informacji o narkotykach i narkomanii oraz systemy zbierania danych. Określono możliwości wprowadzenia zmian (poprawy trafności i rzetelności wskaźników) oraz dostosowywania polskich baz danych do systemu informacyjnego o narkotykach i narkomanii działającego w krajach Unii Europejskiej. Omówiono zasady wymiany danych między instytucjami szczebla centralnego. Ponadto przedstawiciele instytucji szczebla centralnego dostarczyli dane potrzebne do sporządzenia rocznego raportu EMCDDA.

W celu identyfikacji źródeł danych statystycznych na poziomie wojewódzkim Centrum Informacji utworzyło sieć regionalnych ekspertów. Pierwszym podjętym działaniem było dostarczenie przez ekspertów informacji dotyczących wydatków urzędów marszałkowskich na przeciwdziałanie narkomanii w latach 1999 2002. Centrum uzyskało informacje z 12 województw, a wydatki te wynosiły odpowiednio:

1999 r. 137 406 PLN

2000 r. 401 105 PLN

2001 r. 549 296 PLN

2002 r. 473 589 PLN.

 

 

1.2. Dostosowanie polskich systemów zbierania danych do standardów Unii Europejskiej

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W Warszawie, Krakowie, Gdańsku i Poznaniu Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii przeprowadziło badanie Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków. System zbierania danych o pacjentach zarejestrowanych w placówkach objętych projektem, był zgodny z protokołem europejskiego systemu informacyjnego. Analizy zgłaszalności do leczenia wykazały trend wzrostowy zjawiska narkomanii oraz jego znaczne zróżnicowanie terytorialne. Wyniki badania wskazują na proces upodabniania się lokalnych scen lekowych w Polsce do zjawisk na scenach lekowych w miastach Europy zachodniej.

Ponadto Centrum zleciło Instytutowi Psychiatrii i Neurologii realizację programu Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomanii (EDDRA). Udział w programie stanowi istotny krok w adaptacji do polskich warunków narzędzi stosowanych w krajach Unii oraz włącza Polskę w ramy międzynarodowego projektu EDDRA European Drug Demand Reduction Action (Europejskie Działania Ograniczające Popyt na Narkotyki).

Centrum zleciło również Państwowemu Zakładowi Higieny Instytutowi Naukowo-Badawczemu realizację badania Oszacowanie występowania chorób zakaźnych (wirusowe zapalenie wątroby typu C, HIV) wśród narkomanów przyjmujących dożylnie środki odurzające i ustalenie czynników związanych z nabytym zakażeniem. Na podstawie badania ocenione zostały czynniki ryzyka zachorowań na choroby zakaźne wśród osób uzależnionych od narkotyków. Wyniki badań wskazały występowanie przeciwciał anty-HIV u 29,5% badanych, anty-HCV u 60,6%, anty-HBV u 51,8% badanych, a antygenu powierzchniowego HBs u 5,4%. 90% nosicieli HIV było zakażonych HCV, 80% HBV, a u 78% nosicieli HIV występowały wszystkie zakażenia. Program badawczy był wykonany w ramach jednego z pięciu podstawowych wskaźników EMCDDA (Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii): zakażenia HIV, HCV, HBV w związku z używaniem narkotyków, co umożliwia porównywanie danych na szczeblu międzynarodowym.

Realizację zadania utrudniało zorientowanie poszczególnych systemów zbierania danych na specyficzne potrzeby instytucji, które je gromadzą. Centrum Informacji w chwili obecnej nie ma możliwości wywierania bezpośredniego wpływu na standardy zbierania danych w różnych sektorach.

 

 

do leczenia, aktywność profilaktyczna) i ich pilotażowe wdrażanie

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Główny Urząd Statystyczny

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W Warszawie, Krakowie, Gdańsku i Poznaniu Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii kontynuowało badanie Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków. Dane o pacjentach zarejestrowanych w placówkach objętych projektem, zbierane były według protokołu obowiązującego w krajach Unii Europejskiej, który będzie stopniowo wdrażany w pozostałych poradniach i ośrodkach rehabilitacyjnych w Polsce.

Ponadto Centrum zleciło Instytutowi Psychiatrii i Neurologii realizację opisanego poniżej programu Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomanii (EDDRA).

 

Instytut Psychiatrii i Neurologii

 

W ramach realizacji zadania przeprowadzono program badawczo-rozwojowy Ewidencjonowanie i ocena polskich programów zapobiegania narkomani.

Program został podjęty w ramach współpracy z międzynarodowym projektem European Drug Demand Reduction Action EDDRA (Europejskie Działania Ograniczające Popyt na Narkotyki). W projekcie EDDRA uczestniczą wszystkie kraje UE. Jego głównym celem jest stworzenie bazy danych efektywnych, spełniających kryteria dobrej jakości programów. Używany w projekcie kwestionariusz zawiera pytania pozwalające ocenić czy badany program spełnia kryteria dobrej strategii. Jest też narzędziem porządkującym międzynarodową bazę danych.

Celem ogólnym badania przeprowadzonego w 2002 roku był pilotaż umożliwiający dostosowanie kwestionariusza używanego w krajach Unii Europejskiej do warunków polskich. Badaniami objęto 78 losowo dobranych gmin województwa warszawskiego. Wywiady przeprowadzali wyszkoleni ankieterzy. Respondentami byli gminni koordynatorzy i realizatorzy programów profilaktycznych zapobiegających nadużywaniu substancji psychaoaktywnych.

Uzyskane dane analizowano pod kątem odpowiedzi na dwa podstawowe pytania: Jaka jest pozycja problemu narkomanii wśród gminnych programów zapobiegawczych oraz: w jakim stopniu kwestionariusz skonstruowany w krajach Unii Europejskiej, który zbiera informacje o przygotowaniu, realizacji i ewaluacji programów i jest osadzony w metodologii planowania zorientowanego na cel (objective oriented project planning OOPP) jest zrozumiały dla realizatorów programów zapobiegawczych w Polsce.

Z założonych 78 badaniem objęto 77 gmin województwa mazowieckiego. W polskiej wersji kwestionariusz składał się z dwóch części. W częsci I respondenci dokonywali charakterystyki gminy, między innymi poprzez wskazanie czterech najważniejszych problemów lokalnych. Część II to przetłumaczony na język polski, funkcjonujący w programie EDDRA, kwestionariusz.

W rankingu problemów zbudowanym na podstawie wypowiedzi respondentów narkomania lokuje się na pozycji całkowicie marginalnej Wśród 77 koordynatorów i realizatorów programów profilaktycznych wymieniły ją zaledwie cztery osoby (5%), znacznie rzadziej niż w badaniach robionych na próbie ogólnopolskiej. Jest to wynik niezgodny z naszymi oczekiwaniami. Spodziewaliśmy się, że osoby zajmujące się profilaktyką są znacznie bardziej uwrażliwione na problem narkomanii niż przeciętni mieszkańcy. Najwyżej w rankingu lokuje się problem bezrobocia (wśród czterech problemów wymieniony przez wszystkich 100%). Drugą pozycję uzyskał problem alkoholizmu wskazywany przez ponad 60% respondentów.

W realizowanych w gminach programach dominowały te poświęcone głównie zapobieganiu problemom alkoholowym, ale uwzględniające narkotyki (60%). Istnienie gminnych programów poświęconych głównie zapobieganiu narkomanii potwierdziło 8% respondentów a kolejnych 12% deklarowało funkcjonowanie w gminie skoordynowanego programu poświeconego wszystkim substancjom. Mimo niskiej pozycji problemu narkomanii w rankingu wskazanych przez respondentów problemów w zdecydowanej większości gmin w mniejszym lub większym stopniu kwestia zapobiegania narkomanii była w gminnych programach obecna. Oszacowanie pozycji problemu w podejmowanych w gminach programach zapobiegawczych nie jest zadaniem łatwym. W wielu przypadkach w werbalizowanych przez respondentów celach programów nie ma odniesienia do narkotyków i innych niż alkohol substancji, ale na poziomie konkretnych działań odniesienia takie stają się bardziej częste. Niekiedy sprawia to wrażenie nieoficjalnego przemycania kwestii zapobiegania narkomanii do programów oficjalnie obejmujących zapobieganie problemom związanym z używaniem alkoholu.

Wyniki uzyskane w badaniu przeprowadzonym w województwie mazowieckim wskazują na potrzebę szkolenia gminnych realizatorów programów zapobiegawczych w dziedzinie rzetelnego planowania, konstruowania i ewaluacji prowadzonych przez nich programów.

Uzyskany materiał jest dobrą bazą do ostatecznej adaptacji kwestionariusza EDDRA do warunków polskich. Udało się też zakreślić obszary przyszłych szkoleń dla realizatorów i i koordynatorów programów profilaktycznych

Na etapie realizacji badania pilotażowego w 2002 roku nie pojawiły się istotne przeszkody w realizacji. Uzyskane wyniki pozwalają określić z jakimi problemami przy próbie stworzenia zintegrowanego systemu informacji o programach profilaktycznych w Polsce mamy obecnie do czynienia. Głównym problemem okazała się mała znajomość procedur składających się na budowanie strategii działań.

Z raportów ankieterów oraz jakościowej analizy odpowiedzi respondentów na otwarte pytania kwestionariusza wynika, że wiele pytań sprawiało problemy. Były to zwłaszcza te pytania, które posługiwały się pojęciami metodologii planowania zorientowanego na osiągnięcie celu. Takie pojęcia jak: cel, rezultat, wskaźnik czy założenia programu wywoływały konfuzję. Szereg odpowiedzi udzielanych przez respondentów świadczyło o nieznajomości tych pojęć.

Przeciętnie realizowany w województwie mazowieckim program nie był poprzedzony ani głębszą refleksją ani badaniami umożliwiającymi oszacowanie potrzeb. W zdecydowanej większości przypadków sposób formułowania celów nie pozwalał na uzyskanie informacji jaki efekt planują osiągnąć realizatorzy. Najczęściej w odpowiedzi na pytania o cele podawano informacje o szeregu planowanych konkretnych działaniach.

Również dostęp do informacji o efektywności programów jest obecnie ograniczony. Prowadzenie jakichkolwiek form ewaluacji deklarowało 40% respondentów. W tej grupie jedna trzecia zamierzała mierzyć poziom zadowolenia uczestników programów, a pozostali (24% wszystkich badanych) przymierzali się do szacowania osiągniętych rezultatów.

 

Główny Urząd Statystyczny

 

W 2002 roku w Głównym Urzędzie Statystycznym nie utworzono nowego systemu sprawozdawczości statystycznej. Program badań statystyki publicznej prowadzonej przez GUS zawierał cztery stałe badania dotyczące problemu narkomanii dotyczące:

• pacjentów poradni zdrowia psychicznego,

• pacjentów zakładu lecznictwa odwykowego,

• pacjentów poradni profilaktyki, leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych,

• hospitalizacji psychiatrycznej.

Ponadto GUS opracował dane dotyczące przyczyn zgonów, w tym również z powodu zażywania środków odurzających i psychotropowych.

 

 

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Rozpoczęto prace na zestawem protokółów dla monitoringów lokalnych i regionalnych. Opracowano protokół badań szkolnych na temat używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. Protokół wykorzystuje doświadczenia międzynarodowego programu badań szkolnych ESPAD. Zawansowane są prace nad protokółami badań na populacji generalnej, oszacowań liczby osób używających substancji psychoaktywnych oraz badań metodami jakościowymi wśród narkomanów na temat wzorów używania narkotyków i problemów związanych z ich używaniem.

 

 

1.5. Organizowanie seminariów metodologicznych służących poprawie jakości badań i diagnoz lokalnych i regionalnych

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii zorganizowało spotkanie inaugurujące współpracę z regionalnymi ekspertami. Spotkanie było poprzedzone formalnym wyznaczeniem przez władze województw ekspertów zajmujących się monitorowaniem problemu narkomanii na poziomie wojewódzkim (zbieranie danych, prowadzenie analiz, przygotowywanie raportów). W trakcie dwudniowego seminarium omówiono koncepcję oraz zasady tworzenia systemu zbierania i wymiany informacji między stronami. Określona została rola i zadania osób zajmujących się monitorowaniem problemu narkomanii na terenie województw.

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii udzieliło regionalnym ekspertom wsparcia technicznego, przekazując komputery wraz z oprogramowaniem, potrzebne do zbierania danych z zakresu przeciwdziałania narkomanii.

 

 

1.6. Stworzenie stałego punktu konsultacyjnego dla realizatorów diagnoz i monitoringów lokalnych i regionalnych

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Pracownicy Centrum Informacji i Narkotykach i Narkomanii przeprowadzili liczne konsultacje merytoryczne dla regionalnych ekspertów i współpracowników resortowych oraz realizatorów i osób przygotowujących się do prowadzenia lokalnych badań i analiz.

Realizatorzy diagnoz i monitoringów zgłosili duże zainteresowanie zagadnieniami i metodologią epidemiologii narkomanii.

 

 

1.7. Stworzenie sieci wymiany informacji między instytucjami uwikłanymi w reakcje na problem narkomanii na poziomie ogólnopolskim oraz samorządami województw i wybranych miast

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Ministrowie właściwi do spraw: zdrowia, oświaty i wychowania, rolnictwa, pracy, zabezpieczenia społecznego, spraw wewnętrznych, administracji publicznej, finansów publicznych, instytucji finansowych, Minister Sprawiedliwości, Minister Obrony Narodowej Straż Graniczna, Policja, Centralny Zarząd Służby Więziennej, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, jednostki samorządu terytorialnego

 

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

 

W 2002 roku MENiS współpracowało z:

• Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Instytutem Psychiatrii i Neurologii w zakresie określenia na podstawie badań ESPAD rozmiarów zagrożeń związanych z używaniem przez dzieci i młodzież substancji psychotropowych i środków odurzających oraz podejmowania wspólnych działań profilaktycznych,

• Komendą Główną Policji w zakresie szkoleń przeprowadzonych przez Centrum Metodycznej Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej na temat Przeciwdziałanie przemocy w szkole i rodzinie" i ,,Podstawy działań profilaktycznych wobec dzieci i młodzieży",

• organizacjami pozarządowymi w zakresie opracowania i realizacji programów profilaktycznych,

• kuratoriami oświaty poprzez monitorowanie działań profilaktycznych. Wysłano ankiety, zawierające m. in. pytania dotyczące realizacji zadań wynikających z Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Ankiety zostaną przekazane do Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej w celu dokonania analizy i wprowadzenia otrzymanych danych do banku informacji Centrum.

 

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

 

W 2002 roku MRiRW wyznaczyło pracownika ministerstwa do współpracy z Krajowym Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało również wzór ankiety, a następnie informację zbiorczą na podstawie danych przekazanych przez urzędy wojewódzkie. Zebrane dane przedstawiają się następująco:

Do uprawy w 2002 r. był dopuszczony wyłącznie mak niskomorfinowy z markerami fenotypowymi, przeznaczony na cele spożywcze. Uprawy maku niskomorfinowego, prowadzone zgodnie z przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, były zrejonizowane na terenie 11 województw. Suma ogólnych powierzchni przeznaczonych pod uprawy maku niskomorfinowego, określonych przez poszczególnych wojewodów w drodze rozporządzeń, wyniosła - 6511 ha, w skali kraju. Powierzchnia uprawy i zbioru tej rośliny była jednak znacznie mniejsza, czego głównym powodem była malejąca opłacalność produkcji, a także niekorzystne warunki meteorologiczne w czasie wegetacji. Największe areały uprawy maku były w województwach: Lubelskim, Kujawsko-Pomorskim i Świętokrzyskim. Mak uprawiało 2778 plantatorów.

Mimo udokumentowanych przez Instytut Włókien Naturalnych w Poznaniu wielorakich zastosowań surowców uzyskiwanych z uprawy konopi włóknistych, przemysł nadal nie był zainteresowany kontraktacją tej rośliny. Konopie uprawiano na powierzchni ok. 47 ha.

 

Mak niskomorfinowy

 

Lp.	województwo	plan na 2002 r. w ha	wykonanie kontraktacji w ha	powierzchnia do zbioru w ha	liczba plantatorów
	Kujawsko-Pomorskie	2087,00	290,70	290,70	337
	Lubelskie	2310,00	395,78	391,43	1074
	Lubuskie	13,00	4,35	4,00	8
	Łódzkie	263,00	24,50	14,74	51
	Małopolskie	205,00	38,11	38,11	150
	Mazowieckie	75,00	2,15	1,80	4
	Podkarpackie	396,00	99,40	96,80	557
	Pomorskie	300,00	73,20	72,20	58
	Świętokrzyskie	320,00	120,54	100,00	407
	Warmińsko-Mazurskie	18,00	9,50	3,50	7
	Wielkopolskie	524,00	74,59	66,70	125
	Suma	6511,00	1132,82	1079,98	2778

 

 

Konopie włókniste

 

Lp.	Województwo	Plan na 2002 r. w ha	Wykonanie kontraktacji w ha	powierzchnia do zbioru w ha	liczba plantatorów
	Dolnośląskie	128,00	47,22	47,22	20
	Lubelskie	260,00
	Świętokrzyskie	55,00
	Suma	443,00	47,22	47,22	20

 

 

Ministerstwo Finansów

 

Służba Celna oraz Główny Inspektor Informacji Finansowej brały udział w tworzeniu Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej. Ponadto Ministerstwo Finansów stale uczestniczyło w wymianie informacji na temat środków transportu i osób podejrzanych o przemyt narkotyków z Policją, Strażą Graniczną oraz Głównym Inspektoratem Informacji Finansowej. Realizowany był także Projekt PHARE dotyczący poprawy współpracy między krajowymi służbami ścigania w sprawach związanych z narkotykami.

 

Ministerstwo Sprawiedliwości

 

Biuro do Spraw Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury Krajowej corocznie sporządza raport z przestępczości narkotykowej obejmujący dane statystyczne dotyczące wyników postępowań karnych, stosowanych instrumentów prawnych oraz występujących trendów. Raport za 2002 rok został już opracowany. Przy sporządzaniu sprawozdania Biuro opiera się na danych nadsyłanych przez jednostki terenowe prokuratury w całym kraju, na danych policji oraz na danych Wydziału Statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości.

Na podstawie raportu uzyskać można informacje dotyczące najnowszych trendów, aktywności przestępczej określonych grup oraz aktywności poszczególnych jednostek organizacyjnych prokuratury w kraju.

 

Ministerstwo Obrony Narodowej

 

Dane o prowadzonych w resorcie badaniach społecznych na temat zjawiska narkomanii gromadzone były w Departamencie Wychowania i Promocji Obronności. Informacje
o przechwytywanych narkotykach i przestępstwach wynikających z naruszenia ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zbierane były natomiast przez Żandarmerię Wojskową. Instytucje te w zakresie organizowania przedsięwzięć profilaktycznych w środowisku wojskowym, ściśle współpracują ze sobą oraz z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

 

Straż Graniczna

 

Straż Graniczna po opracowaniu szczegółowego planu zamierzeń w zakresie przeciwdziałania narkomanii i skoordynowaniu działań z Policją, Żandarmerią Wojskową, służbą celną i innymi podmiotami, włączyła się w sieć wymiany informacji zgodnie ze standardami Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii oraz wymaganiami Krajowego Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii.

Informacje dotyczące zjawiska narkomanii były na bieżąco zbierane, przekazywane do Komendy Głównej Straży Granicznej i wymieniane z właściwymi organami (Policja, ŻW, UC, służby graniczne państw sąsiednich).

Funkcjonowała również sieć wymiany informacji o odnotowanych przypadkach związanych
z przestępczością narkotykową, prowadzona kanałem służb dyżurnych i operacyjnych.

 

Komenda Główna Policji

 

W celu prowadzenia działań profilaktycznych w zakresie narkomanii, policja współpracowała z wieloma instytucjami i organizacjami (np. Towarzystwo Powrót z "U", Wojewódzcy i Gminni Pełnomocnicy ds. Uzależnień, Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii, Poradnie Psychologiczno - Pedagogiczne), uczestnicząc w konferencjach, szkoleniach oraz przy publikacji materiałów propagandowych. Jednostki policji dysponowały "książkami - informatorami", zawierającymi adresy placówek udzielających pomocy osobom zagrożonym uzależnieniem i uzależnionym.

 

Krajowe Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii przy Krajowym Biurze ds. Przeciwdziałania Narkomanii zorganizowało pierwsze spotkanie robocze z przedstawicielami instytucji szczebla centralnego, które zajmują się problemem narkotyków i narkomanii. W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele Policji, Ministerstwa Sprawiedliwości, Służby Celnej, Straży Granicznej, Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowego Zakładu Higieny. Uzyskano 11 oficjalnych nominacji współpracowników z resortów centralnych do bezpośredniej kooperacji z Centrum. Podczas spotkania omawiano i dyskutowano na temat systemu informacyjnego o narkotykach i narkomanii funkcjonującego w krajach Unii Europejskiej oraz określono podstawowe zasady współpracy. Ustalono kierunki dalszych działań ekspertów z instytucji szczebla centralnego, które obejmą m.in. wymianę istniejących informacji oraz poprawę jakości zbieranych danych (porównywalności, stosowania wskaźników i standardów europejskich).

 

Instytut Psychiatrii i Neurologii

 

Instytut uczestniczył w pracach sieci wymiany informacji na temat narkomanii organizowanej przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Instytut przekazywał do Biura zagregowane dane dotyczące lecznictwa uzależnień lekowych (wskaźniki zgłaszalności do leczenia związanej z narkotykami w różnych przekrojach demograficznych i terytorialnych, a także wskaźniki dostępności bazy leczniczej). Instytut Psychiatrii i Neurologii udostępniał także raporty z badań na temat problemu narkotyków i narkomanii realizowanych w ramach swojej działalności statutowej.

Instytut otrzymywał z Biura wyniki badań inicjowanych i realizowanych przez Biuro, a także korzystał za pośrednictwem Biura z danych innych instytucji, takich jak policja, służby celne, pomoc społeczna, itp.

 

Samorządy wojewódzkie

 

Wszystkie województwa, z wyjątkiem śląskiego, włączyły się do ogólnopolskiego programu monitorowania zjawiska narkomanii, koordynowanego przez Krajowe Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii w Warszawie.

W województwie łódzkim rozpoczęto pracę nad stworzeniem sieci wymiany informacji między instytucjami wojewódzkimi uwikłanymi w reagowanie na problem narkomanii. Kontynuowano współpracę z urzędami starostw powiatowych, urzędami miast i gmin województwa łódzkiego, a także z Powiatowymi Centrami Pomocy Rodzinie, z Komendą Wojewódzką Policji, z Okręgowym Inspektoratem Służby Więziennej w Łodzi i z organizacjami pozarządowymi. W województwie podlaskim z kolei podjęto działania mające na celu identyfikacje i ocenę metodologiczną źródeł danych statystycznych. Uzyskano sprawozdania z samorządów gminnych i powiatowych w zakresie działań związanych z problemem narkomanii, które posłużą do opracowywania zbiorczych informacji.

 

Samorządy gminne i powiatowe

 

Na terenie gmin i powiatów wymiana informacji opiera się w głównej mierze na współpracy w zakresie profilaktyki narkomanii pomiędzy samorządami a komendami policji, ośrodkami profilaktyki i terapii uzależnień, centrami pomocy rodzinie oraz poradniami psychologiczno-pedagogicznymi. Współpraca polegała na wymianie informacji dotyczących występowania skali zjawiska i zakresu udzielania pomocy osobom uzależnionym oraz angażowaniu fachowców pracujących w placówkach do prowadzenia szkoleń.

 

Centralny Zarząd Służby Więziennej

 

Złożone sprawozdanie nie zawiera informacji dotyczących realizacji zadania.

 

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie przesłało sprawozdania z realizacji zadania.

 

 

2. OCENA I INTERPRETACJA TRENDÓW EPIDEMIOLOGICZNYCH (ROZMIARY ZJAWISKA, WZORY UŻYWANIA, ZACHOWANIA RYZYKOWNE) ORAZ IDENTYFIKACJA NOWYCH ZJAWISK NA SCENIE ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH I ZWIĄZANYCH Z TYM NOWYCH ZAGROŻEŃ

2.1. Analiza zgromadzonych retrospektywnie danych statystycznych, o ile to możliwe, za lata 1989-2000; dane retrospektywne posłużą za materiał wyjściowy do analiz bieżących danych z monitoringu

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Wykorzystując zgromadzone dane Centrum Informacji przygotowało roczny raport dla EMCDDA dotyczący sytuacji w Polsce, który składa się z czterech części:

• W części pierwszej przedstawione zostały zmiany prawne (ustawa z dnia 6 września o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii) oraz społeczne reakcje na problem narkomanii. Wymieniono także wydatki instytucji publicznych na przeciwdziałanie narkomanii.

• Część druga dotyczyła epidemiologii zjawiska narkomanii. Przedstawiono główne trendy w rozwoju zjawiska narkomanii, ze szczególnym uwzględnieniem priorytetowych dla EMCDDA obszarów zbierania danych: rozpowszechnienie używania narkotyków, zgłaszalność do leczenia, umieralność w związku z narkotykami, zakażenia HIV, HBV, HCV, oszacowanie liczby narkomanów.

• Część trzecia poświecona była strategii redukcji popytu, ze szczegółowym opisem działań profilaktycznych, leczniczych i redukcji szkód.

• W ostatniej części opisano używanie narkotyków i alkoholu przez młodzież w wieku 12-18 lat, społeczne wykluczenie i reintegrację społeczną narkomanów oraz wydatki w instytucjach zajmujących się problemem narkomanii.

Centrum zebrało informacje z różnych instytucji reagujących na problem narkomanii m.in. Policji, Ministerstwa Sprawiedliwości, na podstawie których przygotowano raport Narkotyki i Narkomania trendy w rozwoju zjawiska. Raport został umieszczony na stronie internetowej.

 

Trudnością w realizacji zadania był brak niektórych danych statystycznych o użytkownikach narkotyków, np. o zakażeniach HBV i HCV. W rejestrze zgonów Głównego Urzędu Statystycznego nie wprowadzana była przyczyna pośrednia śmierci w postaci kodu ICD, co uniemożliwiło zbieranie danych według protokołu EMCDDA.

 

 

2.2. Coroczne zbieranie i analizowanie, począwszy od 2002 r., danych statystycznych na poziomie ogólnopolskim, wojewódzkim i wybranych miast

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z samorządami województw i wybranych miast

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z samorządami województw i wybranych miast

 

W ramach realizacji zadania Centrum Informacji podjęło następujące działania:

• Zebranie danych statystycznych dotyczących zjawiska narkomanii w Warszawie w ramach programu badawczego Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków. Informacje uzyskano od: Komendy Stołecznej Policji, Ministerstwa Sprawiedliwości, Programów Metadonowych. Program badawczy wykonano w Warszawie, Krakowie i Poznaniu. Dane statystyczne zbierane były wg kwestionariusza Grupy Pompidou (Rada Europy) zgodnego z protokołem EMCDDA.

• Pozyskanie danych na poziomie województw i miast w ramach badania Substancje psychoaktywne postawy i zachowania. Przeprowadzono ankiety wśród mieszkańców miast Wrocławia, Warszawy i Poznania oraz województw lubelskiego, małopolskiego, wielkopolskiego.. Dane uzyskane na poziomie miast i województw są porównywalne z badaniem ogólnopolskim. Wyniki otrzymane w Warszawie dały możliwość wychwycenia zmian we wzorach używania narkotyków wśród mieszkańców miasta w wieku 16-50 lat, jakie zaszły od roku 1997, kiedy przeprowadzono pierwsze badanie.

• Opracowanie corocznego krajowego raportu dla EMCDDA, składającego się z części opisowej oraz tabel, których wypełnienie wymaga zebrania odpowiednich danych od różnych służb. Pozyskano informacje o ilości skonfiskowanych narkotyków od Policji i Służby Celnej. Centralne Laboratorium Kryminalistyczne przesłało informację o czystości amfetaminy sprzedawanej na nielegalnym rynku i składzie tabletek ecstasy. Komenda Główna Policji przekazała dane o liczbie przestępstw stwierdzonych przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii oraz o cenach narkotyków na nielegalnym rynku. Liczbę iniekcyjnych użytkowników narkotyków będących nosicielami wirusa HIV i chorych na AIDS uzyskano z Państwowego Zakładu Higieny. O dane dotyczące zgonów związanych z używaniem narkotyków zwrócono się do Głównego Urzędu Statystycznego, który wyselekcjonował odpowiednie przypadki z rejestru wszystkich zgonów. Instytut Psychiatrii i Neurologii przekazał dane o liczbie osób, które zgłosiły się do ośrodków stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego w związku z uzależnieniem do narkotyków.

Realizację zadania utrudniał mały udział władz lokalnych w badaniu Substancje psychoaktywne postawy i zachowania na poziomie miast i gmin. Kolejną przeszkodą było podwójne liczenie konfiskat narkotyków na nielegalnym rynku w przypadku

przeprowadzania wspólnych operacji przez Policję i Służbę Celną. Zaznaczyć należy również, że informacje o skonfiskowanych narkotykach nie były zbierane według wystandaryzowanych metod. Na poziomie pojedynczej sprawy ilość narkotyku określona była według różnych kryteriów: ceny (np. zarekwirowano narkotyk o wartości 100 zł), liczby sztuk (np. 50 tabletek ecstasy), ilości (3 kg amfetaminy). W efekcie uzyskane dane były nieporównywalne i trudne do analizy.

 

 

2.3. Badania ankietowe wśród mieszkańców (próby reprezentatywne populacji generalnej oraz pewnych grup) powtarzane w cyklu 2-3- letnim w sposób gwarantujący uzyskanie wyników porównywalnych w czasie.

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z samorządami województw i wybranych miast

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z samorządami województw i wybranych miast

 

Centrum Informacji przeprowadziło badanie na próbie ogólnopolskiej Substancje psychoaktywne postawy i zachowania, które będzie powtarzane co 2-3 lata. Realizatorem części terenowej była Pracownia Badań Społecznych w Sopocie. Badanie metodą wywiadów ankietowych wśród mieszkańców Polski, przeprowadzono we współpracy z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz władzami samorządowymi kilku województw i miast. Było to pierwsze badanie przeprowadzone na ogólnopolskiej próbie losowej mieszkańców Polski w wieku 16 lat i więcej dotyczące rozpowszechniania używania substancji psychoaktywnych oraz postaw Polaków wobec problemów związanych z piciem alkoholu i używaniem narkotyków. Jego celem było zdiagnozowanie problemu oraz poznanie opinii i przekonań na ten temat. Badanie wykazało, że narkotyki w Polsce przestały być problemem tylko młodzieży, ale wkraczają także w świat dorosłych. Wśród młodych pełnoletnich mieszkańców naszego kraju, przynajmniej w niektórych miejscach, rozpowszechnienie używania substancji nielegalnych niewiele odbiega od rozpowszechniania wśród młodzieży szkolnej. Badanie wykazało także, że Polacy na problem narkomanów

patrzą bardziej z perspektywy zdrowia publicznego niż porządku publicznego. Wyniki badania stanowią cenną rekomendację do kształtowania polityki społecznej w zakresie problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, na szczeblu lokalnym, wojewódzkim i ogólnopolskim.

 

 

2.4. Badania metodami jakościowymi powtarzane corocznie w skali lokalnej

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytut Psychiatrii i Neurologii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji zleciło Instytutowi Psychiatrii i Neurologii w Warszawie wykonanie programu badawczego Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków i analiza wzorów używania narkotyków oraz związanych z tym problemów w tej grupie. Realizatorem był Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. W zakres prac badawczych w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu wchodziło zebranie i analiza danych statystycznych oraz dokumentacji instytucji, badanie metodami jakościowymi osób uzależnionych od narkotyków, oszacowanie liczby narkomanów.

 

Instytut Psychiatrii I Neurologii

 

W 2002 r. zrealizowano badania wśród problemowych użytkowników narkotyków w czterech miastach: Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu. Celem projektu była identyfikacja i analiza czynników wpływających na rozmiary zjawiska narkomanii, zarówno po stronie popytu jak podaży. Badania przeprowadzono metodą wywiadów pogłębionych obejmując nimi grupę 280 regularnych użytkowników substancji nielegalnych. Dobór respondentów przebiegał wedle schematu kuli śniegowej. Do badanych docierano w ich środowisku zakładając, że w badanej grupie powinni się znaleźć narkomanii spoza rejestrów instytucji (street population). Na podstawie zebranego w badaniach materiału oszacowano liczby narkomanów w każdym z miast oraz dokonano ekstrapolacji oszacowań na poziom kraju. Wyniki badania w Warszawie ujawniają, że narkomani wywodzą się na ogół z rodzin dysfunkcjonalnych, rozbitych bądź dotkniętych alkoholizmem, cechujących się osłabieniem więzi. Stosunek do lecznictwa uzależnień jest wśród narkomanów na ogół krytyczny.

Jednym z wniosków z badań jest propozycja rozszerzenia oferty o formy krótkoterminowe, specyficzne dla uzależnień od marihuany i stymulantów. Wyniki badania pozwoliły na sformułowanie rekomendacji dla prowadzenia polityki wobec narkomanii w skali kraju oraz na poziomie badanych miast, w szczególności zaś przybliżenia skali potrzeb badanych miast w zakresie profilaktyki i lecznictwa a także zwiększenia skuteczności systemu pomocy narkomanom w skali badanych miast oraz na poziomie kraju.

 

 

2.5. Przedsięwzięcia badawcze ogólnokrajowe lub lokalne jako odpowiedź na aktualne pytania praktyków.

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji wykorzystując dane zebrane podczas badania Substancje psychoaktywne postawy i zachowania oraz rejestry statystyczne przeprowadziło oszacowanie liczby narkomanów w Polsce metodą benchmark. Efektem badania było określenie liczby narkomanów na nie mniej niż 30 000 i nie więcej niż 71 000 osób.

Na poziomie lokalnym dokonano oszacowania liczby narkomanów w czterech miastach: Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu w ramach programu badawczego Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków i analiza wzorów używania narkotyków oraz związanych z tym problemów w tej grupie.

Badanie pozwoliło odpowiedzieć na najczęściej stawiane pytanie: o liczbę problemowych użytkowników substancji psychoaktywnych, a także na inne pytania: o wzory używania narkotyków oraz związane z tym problemy. Uzyskane wyniki umożliwiają zaplanowanie działań i efektywne reagowanie na problem.

 

 

2.6. Monitorowanie problemu narkotyków w więzieniach

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centralny Zarząd Służby Więziennej we współpracy z Instytutem Psychiatrii i Neurologii

 

Centralny Zarząd Służby Więziennej we współpracy z Instytutem Psychiatrii i Neurologii

 

Na 2002 rok zaplanowany został ostatni etap trzyletniego programu badawczego na temat problemu narkotyków w systemie penitencjarnym. Program finansowany był ze środków Ministerstwa Zdrowia. Ze względu na niewystarczające środki finansowe projekt badawczy nie został przeprowadzony. Przygotowano natomiast nowy program badawczy, który realizowany będzie w 2003 r. ze środków Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Centralnego Zarządu Służby Więziennej.

 

 

3. OCENA REAKCJI SPOŁECZNYCH NA PROBLEM NARKOMANII ZARÓWNO NIEFORMALNYCH, JAK I ZINSTYTUCJONALIZOWANYCH, W TYM OCENA REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII, DOSTARCZENIE WNIOSKÓW I REKOMENDACJI DLA KSZTAŁTOWANIA STRATEGII REAGOWANIA NA PROBLEM NARKOMANII NA POZIOMIE KRAJU, W SKALI REGIONALNEJ I LOKALNEJ,A TAKŻE MIEDZYNARODOWEJ.

   1. Zebranie możliwie wszystkich wyników dotychczasowych badań i ekspertyz krajowych, regionalnych i lokalnych za lata 1998-2000. Dane retrospektywne posłużą za materiał wyjściowy do analiz danych z monitoringu.

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii zgromadziło liczne wyniki badań i ekspertyz. Wśród nich znalazły się dane statystyczne, badania ilościowe, analizy jakościowe, wskaźniki i szeregi czasowe, obejmujące swoim zasięgiem populację ogólną, społeczności lokalne, grupy docelowe oraz populacje ukryte. Informacje dotyczące zjawiska narkomanii uzyskano z placówek profilaktycznych oraz leczniczych, Kas Chorych, Instytutu Psychiatrii i Neurologii, Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwa Sprawiedliwości, Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowego Zakładu Higieny, od Policji, Służby Celnej i Straży Granicznej.

 

 

3.4. Opracowywanie i przekazanie sprawozdań do organizacji międzynarodowych (EMCDDA, UNDCP, WHO itp.)

 

Instytucje odpowiedzialne za realizacje zadania: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

 

W 2002 roku Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii sporządziło 4 raporty dla organizacji międzynarodowych:

• Coroczny raport dla Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii. Opisany we wcześniejszych częściach sprawozdania dotyczących zadań realizowanych przez Centrum.

• Roczny raport dla Programu Kontroli Narkotyków Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNDCP). Raport składał się z trzech części dotyczących m.in. prawnych i administracyjnych działań podejmowanych przez rząd polski w związku z używaniem narkotyków, danych epidemiologicznych dotyczących używania narkotyków oraz danych dot. nielegalnego obrotu narkotykami.

• Dwuletni raport dla UNDCP. Raport dotyczył zebrania danych z zakresu kontroli prekursorów, prania pieniędzy, prowadzenia nadzoru nad uprawami maku oraz danych na temat wdrażania międzynarodowych porozumień o zwalczaniu nielegalnego obrotu, wyrobu oraz nadużywania narkotyków.

• Raport sporządzony dla Grupy Pompidou (Rada Europy) dotyczący etycznych i deontologicznych zagadnień związanych z leczeniem osób uzależnionych.

Pozyskiwanie informacji do raportów utrudniał brak jednolitego systemu zbierania danych w instytucjach szczebla centralnego. Jednakże kwestionariusze nadesłane przez organizacje międzynarodowe zostały wypełnione i odesłane w wyznaczonym terminie.

 

PODSUMOWANIE I WNIOSKI

 

Przy konstruowaniu Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002 2005 przeanalizowano doświadczenia poprzedniego programu obowiązującego w latach 1999 2001. Przeprowadzono m.in. krótki sondaż, na który odpowiedziało blisko 80 instytucji i organizacji, od ministerstw, poprzez organizacje pozarządowe, do placówek leczniczych. Z analizy zebranego materiału wynika, że znaczna część respondentów nie czuła się kompetentna, jeśli chodzi o ocenę realizacji celów z innych sektorów specjaliści od ograniczania podaży niewiele wiedzieli o działalności profilaktycznej i leczniczej, specjaliści od ograniczania popytu mieli słabą orientację w działaniach podejmowanych przez policję. Dlatego też w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002 2005 priorytet uzyskały kwestie koordynacji i przepływu informacji. Jednym z pierwszych efektów takiego kształtu programu jest wzmożona współpraca między resortami centralnymi w obszarze przeciwdziałania narkomanii w 2002 r.

Stosunkowo mała liczba osób biorących udział w sondażu, potrafiła ocenić cele związane z koordynacją, monitoringiem i współpracą zagraniczną, dlatego też obecny program wyodrębnia oddzielny obszar dotyczący badań i monitoringu, realizowanych w ścisłej współpracy z odpowiednimi agendami Unii Europejskiej.

 

Do sukcesów związanych z realizacją programu zaliczyć należy znaczne zaangażowanie realizatorów w odniesieniu do większości zadań, w szczególności dotyczy to organów organizacji rządowej, które brały udział w tworzeniu Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. W trudniejszej sytuacji zostały postawione podmioty zaangażowane w mniejszym zakresie w powstawanie programu. Znalazło to odzwierciedlenie w stopniu realizacji zadań KPPN.

Szeroki zakres działań profilaktycznych, różnorodność podejmowanych inicjatyw na tym polu oraz zaangażowanie samorządów przyczyniają się do tworzenia nowej jakości w reagowaniu na problem narkomanii. Przekształcenia w obszarze pomocy osobom uzależnionym od narkotyków zmierzają do różnicowania oferty leczenia i rehabilitacji, a także uzupełniają ją o coraz szerszy zasięg działań skierowanych na ograniczanie szkód, adresowanych do osób pozostających poza systemem leczenia.

 

Widoczne sukcesy odnosi program na polu współpracy międzynarodowej. Już samo powstanie Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii okazało się ważnym elementem procesu akcesyjnego Polski do Unii Europejskiej.

Ponadto odnotować trzeba intensyfikację współpracy z Europejskim Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (European Monitoring Center on Drugs and Drug Addiction EMCDDA). Powołanie przy Krajowym Biurze Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii (National Focal Point NFP) owocuje wyższym stopniem zaspokajania naszych potrzeb informacyjnych w zakresie analiz i wniosków użytecznych do prowadzenia racjonalnej i efektywnej polityki wobec narkomanii. W 2002 r. Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii przeprowadziło oraz zleciło do realizacji projekty badawcze zgodne z czterema z pięciu kluczowych wskaźników EMCDDA:

• wskaźnik Rozpowszechnienie Używania Narkotyków w Populacji Generalnej: pierwsze ogólnopolskie badanie Substancje psychoaktywne postawy i zachowania;

• wskaźnik Zgłaszalność do Leczenia z Powodu Narkotyków: badanie Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków;

• wskaźnik Zakażenia HIV, HBV, HCV w Związku z Używaniem Narkotyków: badanie Występowanie chorób zakaźnych wśród narkomanów przyjmujących dożylnie środki odurzające. Czynniki ryzyka związane z nabytym zakażeniem;

• wskaźnik Oszacowanie Rozpowszechnienia Problemowego Używania Narkotyków: badanie Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków i analiza wzorów używania narkotyków oraz związanych z tym problemów w tej grupie.

Kolejnym europejskim projektem realizowanym zgodnie ze standardami metodologicznymi Unii Europejskiej, w którym od 2002 r. uczestniczy Polska, jest program Europejskich Działań Ograniczających Popyt na Narkotyki (European Drug Demand Reduction Action EDDRA).

Trzeba dodać, że powołanie przy Krajowym Biurze do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii to kolejny krok w procesie akcesji Polski do UE, nasze osiągnięcia na polu badań epidemiologicznych narkomanii są wysoko oceniane przez ekspertów z EMCDDA, a Polska postrzegana jako kraj wiodący pod tym względem w regionie.

Wymieniając sukcesy, warto zwrócić uwagę na aktywną rolę Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w koordynacji realizacji Programu. Pomoc w negocjacjach i elastyczne reagowanie na luki w nowym systemie finansowania świadczeń zdrowotnych poprzez wsparcie placówek pozwoliły na w miarę łagodne dostosowanie się systemu pomocy osobom uzależnionym od narkotyków do nowych warunków.

Krajowe Biuro organizowało i koordynowało liczne szkolenia zarówno dla przedstawicieli kas chorych, lokalnych władz samorządowych jak i dla personelu placówek leczniczych oraz rehabilitacyjnych, w tym lekarzy i pielęgniarek. Ponadto w marcu 2002 r. zostało podpisane porozumienie pomiędzy Ministrem Zdrowia a Dyrektorem Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w sprawie powierzenia Dyrektorowi Krajowego Biura prowadzenia postępowania certyfikującego program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków. W listopadzie 2002 r., po kilku latach systematycznych działań zmierzających w kierunku stworzenia systemu podnoszenia kwalifikacji przez pracowników placówek terapeutyczno-leczniczych dla osób uzależnionych od narkotyków, odbyła się sesja inauguracyjna szkolenia dla specjalistów terapii uzależnień.

 

Prezes Rady Ministrów powołał również w 2002 r. (10 czerwca) Radę do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Jednym z głównych zadań tego międzyresortowego ciała jest opiniowanie sprawozdań z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. W skład Rady wchodzą przedstawiciele centralnych organów administracji rządowej oraz organizacji pozarządowych i związków wyznaniowych. Powołanie Rady od dawna było oczekiwane przez instytucje i osoby zajmujące się przeciwdziałaniem narkomanii w Polsce, a także przez międzynarodowe gremia koordynujące akcesję Polski do Unii Europejskiej.

 

Najczęściej podnoszoną trudnością w realizacji programu był brak dostatecznych środków finansowych. Równocześnie instytucje szczebla centralnego i władze samorządowe nie były w stanie oszacować kosztów związanych z realizacją programu. Wydaje się, że zarówno dla poszczególnych resortów centralnych, jak i na poziomie działań lokalnych, ważne jest zharmonizowanie prac nad formułowaniem planu realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii i nad budżetem instytucji. Obecnie decyzje w powyższych kwestiach zapadają w innym trybie, stanowiąc znaczą przeszkodę w realizacji programu. Brak informacji zwrotnych o środkach przeznaczonych na realizację programu uniemożliwił oszacowanie kosztów przeznaczonych na przeciwdziałania narkomanii w Polsce w 2002 r.

Kolejny pojawiający się problem, wymieniany przez organy władz samorządowych, wiąże się z finansowaniem realizacji zadań Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii z funduszy przeznaczonych przez Urzędy Marszałkowskie na przeciwdziałanie alkoholizmowi. Część jednostek samorządu terytorialnego wskazywała na wyraźny konflikt pomiędzy możliwością finansowania zadań z zakresu zapobiegania narkomanii a obowiązującymi przepisami prawnymi, które korzystniej sytuują przeciwdziałanie alkoholizmowi. Biorąc pod uwagę, że przyczyny obu zjawisk posiadają często podobne uwarunkowania psychospołeczne wydaje się, że wprowadzenie odpowiednich zmian w przepisach prawnych, umożliwiających finansowanie zadań z zakresu profilaktyki narkomanii ze środków finansowych wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r., przyczynić się może do znacznej racjonalizacji podejmowanych działań i wydatków.

Podsumowując należy pamiętać, że proces tworzenia a następnie realizacji pierwszego etapu programu przypadł na trudny okres ekonomiczny w kraju. Perspektywa kolejnej reformy ubezpieczeń zdrowotnych, zastąpienia Regionalnych Kas Chorych Narodowym Funduszem Zdrowia, w pewnym stopniu także decydowała o dynamice warunków realizacji programu.

Mimo, że materiał zgromadzony w tym sprawozdaniu nie może zastąpić wyników badań ewaluacyjnych, pozwolił jednak na dokonanie oceny sukcesów i porażek realizacji programu w 2002 r., a także na wstępną identyfikację ich uwarunkowań.

 

 

ANEKS I

 

Słowniczek podstawowych pojęć:

 

grzyby halucynogenne grzyby zawierające substancje psychotropowe.

 

importer przedsiębiorca dokonujące wprowadzenia środków odurzających lub substancji psychotropowych albo ich prekursorów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

 

konopie rośliny z rodzaju konopi (Cannabis L.).

 

konopie włókniste rośliny z gatunku konopie siewne (Cannabis sativa L.)o zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu poniżej 0,20 % w suchej masie ziela.

 

leczenie substytucyjne stosowanie, w ramach programu leczenia uzależnienia, środka odurzającego lub substancji psychotropowej.

 

leczenie uzależnienia - leczenie skutków zdrowotnych, będących następstwem uzależnienia.

 

mak roślina z gatunku mak lekarski (Papaver somniferum L.), zwana również makiem ogrodowym albo uprawnym.

 

mak niskomorfinowy roślina z gatunku mak lekarski należąca do odmiany, w której zawartość morfiny w torebce (makówce) bez nasion, wraz z przylegającą, do niej łodygą o długości do 7 cm, wynosi poniżej 0,06% w przeliczeniu na zasadę morfiny i na suchą masę wymienionych części rośliny.

 

narkomania - stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich.

 

narkotyk substancja psychoaktywna inna niż alkohol i tytoń; termin narkotyk obejmuje substancje nielegalne, a także niektóre legalne, jak leki psychotropowe oraz substancje wziewne (kleje, benzyny), używane w celu odurzenia się.

 

opium stężały sok mleczny torebki (makówki) maku.

 

osoba uzależniona osoba, która, w wyniku nadużywania środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych albo używania ich w celach niemedycznych, znajduje się w stanie uzależnienia od tych środków lub substancji.

 

osoba zagrożona uzależnieniem osoba, u której zespół zjawisk psychicznych i oddziaływań środowiskowych stwarza wysokie prawdopodobieństwo powstania zależności od środków odurzających lub substancji psychotropowych, albo osoba sporadycznie używającą środki odurzające lub substancje psychotropowe albo środki zastępcze.

 

postrehabilitacja działania w celu przystosowania do warunków zewnętrznego środowiska społecznego lub zawodowego osoby, która w wyniku narkomanii wykazuje zaburzenia adaptacji do środowiska, prowadzone po zakończonym leczeniu w ośrodku stacjonarnym lub placówce ambulatoryjnej.

 

prekursor każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która może być przetworzona na środek odurzający lub substancję psychotropową albo może służyć do ich wytworzenia.

 

preparat roztwór lub mieszanina w każdym stanie fizycznym, zawierająca jeden lub więcej środków odurzających lub substancji psychotropowych albo ich prekursorów, stosowane w lecznictwie jako leki w postaci dawkowanej albo nie podzielonej.

 

producent podmiot wytwarzający środki odurzające lub substancje psychotropowe albo ich prekursory.

 

przerób otrzymywanie stałych lub ciekłych mieszanin środków odurzających, substancji psychotropowych lub prekursorów oraz nadawanie tym środkom lub substancjom postaci stosowanej w lecznictwie.

 

przetwarzanie czynności prowadzące do przemiany środków odurzających, substancji

psychotropowych lub prekursorów na inne środki odurzające, substancje psychotropowe lub

prekursory albo na substancje nie będące środkami odurzającymi, substancjami

psychotropowymi lub prekursorami.

 

readaptacja działania w celu przystosowania do warunków zewnętrznego środowiska społecznego lub zawodowego osoby, która w wyniku narkomanii wykazuje zaburzenia adaptacji do środowiska.

 

redukcja ryzyka termin oznaczający redukcję wszystkich rodzajów szkód

spowodowanych przez zachowanie się osób używających/ będących pod wpływem

narkotyków, poprzez interwencję o charakterze społecznym, medycznym lub edukacyjnym.

 

rehabilitacja działania w celu przywrócenia sprawności fizycznej lub/i psychicznej, obniżonej lub utraconej z powodu narkomanii.

 

słoma makowa torebka (makówka) maku bez nasion, wraz z łodygą, lub poszczególne ich części.

 

substancja psychotropowa każda substancja pochodzenia naturalnego (w tym grzyby halucynogenne) lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy.

 

środek odurzający każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy.

 

środek zastępczy substancja w każdym stanie fizycznym, która jest trucizną lub środkiem szkodliwym, używana zamiast lub w takich samych celach niemedycznych jak środek odurzający lub substancja psychotropowa.

 

uprawa maku lub konopi plantacje tych roślin bez względu na powierzchnię upraw.

 

uzależnienie od środków odurzających lub substancji psychotropowych zespół zjawisk psychicznych lub/i fizycznych wynikających z działania tych środków lub substancji na organizm ludzki, charakteryzujący się zmianą zachowania lub innymi reakcjami psychofizycznymi i koniecznością używania stale lub okresowo tych środków lub substancji w celu doznania ich wpływu na psychikę lub dla uniknięcia następstw wywołanych ich brakiem.

 

używanie wprowadzanie do organizmu człowieka środka odurzającego, substancji psychotropowej lub środka zastępczego, niezależnie od drogi podania.

 

wprowadzanie do obrotu wszelkie udostępnienie osobom trzecim odpłatnie lub nieodpłatnie środków odurzających, substancji psychotropowych lub ich prekursorów.

 

wytwarzanie czynności, za pomocą których mogą być otrzymywane środki odurzające lub substancje psychotropowe albo ich prekursory, ich oczyszczanie, ekstrakcja surowców i półproduktów oraz otrzymywanie soli tych środków lub substancji.

 

ziele konopi kwiatowe lub owocujące wierzchołki konopi, z których nie usunięto żywicy.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ANEKS II
Tabela 1. Dane dotyczące liczby dzieci i młodzieży, będących odbiorcami programów

profilaktycznych (wg wieku)

Wiek	Liczba stałych odbiorców	Liczba incydentalnych odbiorców
Do 12 lat	2912	2710
13 15 lat	3564	6565
16 19 lat	5036	15295
Powyżej 19 lat	1219	2080
Razem	12676	26650

 

Tabela 2. Dane dotyczące liczby dorosłych odbiorców programów profilaktycznych

wg kryteriów uczestnictwa w programach

Kryterium uczestnictwa w programie	Liczba stałych odbiorców	Liczba incydentalnych odbiorców
Rodzice	2004	6989
Nauczyciele, wychowawcy	717	2625
Animatorzy działań profilaktycznych	382	557
Inni np. studenci, kuratorzy, policja	390	2089
Dorośli razem	3493	12260

 

 

Tabela 3. Programy profilaktyczne adresowane do dzieci i młodzieży

(dane dotyczące liczby stałych odbiorców i godzin wg typów zajęć)

Typy zajęć	Liczba odbiorców
Zajęcia opiekuńczo-wychowawcze (np. w świetlicach, klubach socjoterapeutycznych)	4667

 

 

Zajęcia rozwojowe	3548
Zajęcia socjoterapeutyczne	2627
Grupy wsparcia	1599
Treningi psychologiczne	3340
Psychoterapia grupowa	600
Psychoterapia indywidualna	1311
Zajęcia edukacyjne, prelekcje na temat środków odurzających	15857
Inne np. konsultacje, interwencje socjalne, prelekcje, poradnictwo.	8730

 

 

Tabela 4. Programy profilaktyczne adresowane do dorosłych

(dane dotyczące liczby stałych odbiorców i godzin wg typów zajęć)

Typy zajęć	Liczba   odbiorców
Treningi psychologiczne	184
Grupy wsparcia	251
Zajęcia edukacyjne, prelekcje na temat środków odurzających	2775
Inne np. terapia systemowa rodzin, terapia zajęciowa, psychoterapia indywidualna, grupy samopomocy	2550

 

Tabela 5. Programy profilaktyczne adresowane jednocześnie do dorosłych,

dzieci i młodzieży liczby uczestników i godzin wg typów zajęć

Typy zajęć	Liczba uczestników
Poradnictwo (wywiad, diagnoza, porada)	6940
Konsultacje specjalistów	1770
Terapia rodzin	390
Współpraca z instytucjami	1237
Działania środowiskowe	23043
Inne np. terapia indywidualna, interwencje kryzysowe, wywiady środowiskowe	4187

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ANEKS III

 

Tabele dotyczące realizacji KPPN w 2002 r. przez samorządy województw

 

 

Tak zadanie było realizowane zgodnie z KPPN.

Nie nie nadesłano informacji o realizacji zadania lub zadanie nie było realizowane (na podstawie nadesłanych sprawozdań)

* - województwo lubelskie nie nadesłało sprawozdania z realizacji KPPN

 

 

Cele

Zadania

Województwa

dolnośląskie

kujawsko- pomorskie

lubelskie*

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko- mazurskie

wielkopolskie

zachodnio- pomorskie

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

1. ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH W ZAPOBIEGANIE UŻYWANIU ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH

1.1. Uwzględnianie problematyki narkomanii w lokalnych i regionalnych strategiach rozwiązywania problemów społecznych, w szczególności w części dotyczącej diagnozy rozpowszechnienia używania narkotyków oraz planowanych działań zapobiegawczych

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Tak

Tak

Nie

Tak

Nie

Nie

Nie

Tak

Tak

Tak

1.2. Wspieranie szkół podstawowych oraz gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w rozwijaniu działań profilaktycznych, w szczególności obejmujących diagnozę problemu używania narkotyków na terenie szkoły i realizację adekwatnego do potrzeb programu profilaktycznego

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

Tak

Tak

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Nie

1.3. Wspieranie programów profilaktycznych w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży, stanowiących alternatywę wobec używania narkotyków

Tak

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Nie

Nie

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

1.4. Wspieranie pozaszkolnych programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem oraz ich rodziców

Tak

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

Tak

Tak

Nie

1.5. Organizowanie szkoleń dla samorządów uwzględniających nowoczesne podejście do profilaktyki używania substancji psychoaktywnych oraz promujących ideę lokalnych strategii profilaktycznych

Tak

Tak

Nie

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

Tak

Tak

Nie

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

1.6. Opracowanie oraz upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych dla animatorów działań profilaktycznych w społecznościach lokalnych

Tak

Tak

Nie

Nie

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Tak

Nie

2. PODNIESIENIE POZIOMU WIEDZY SPOŁECZEŃSTWA NA TEMAT PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z UŻYWANIEM ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH I MOŻLIWOŚCI ZAPOBIEGANIA ZJAWISKU

2.2. Identyfikacja, stałe uaktualnianie i upowszechnianie danych na temat rekomendowanych programów profilaktycznych oraz placówek prowadzących działalność profilaktyczną obejmującą problematykę narkomanii

Nie

Tak

Nie

Tak

Tak

Tak

Nie

Nie

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

2.3. Prowadzenie kampanii edukacyjnych obejmujących problematykę narkomanii adresowanych do określonych grup docelowych

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

4. ZWIĘKSZENIE LICZBY KOMPETENTNYCH REALIZATORÓW PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH

4.1. Prowadzenie szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób realizujących zadania profilaktyczne obejmujące problematykę narkomanii, w szczególności dla:

a)

pracowników szkół i placówek oświatowych

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

c)

pracowników socjalnych

Nie

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

 

 

II. Leczenie, rehabilitacja i ograniczanie szkód zdrowotnych.

 

Tak zadanie było realizowane zgodnie z KPPN.

Nie nie nadesłano informacji o realizacji zadania lub zadanie nie było realizowane (na podstawie nadesłanych sprawozdań)

* - województwo lubelskie nie nadesłało sprawozdania z realizacji KPPN

 

Cele

Zadania

Województwa

dolnośląskie

kujawsko- pomorskie

lubelskie*

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko- mazurskie

wielkopolskie

zachodnio- pomorskie

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

2. ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI ŚWIADCZEŃ W ZAKRESIE LECZENIA, REHABILITACJI I OGRANICZANIA SZKÓD ZDROWOTNYCH POPRZEZ ROZWÓJ SPECJALISTYCZNYCH PLACÓWEK I PROGRAMÓW

2.1. Pełne zewidencjonowanie na poziomie województwa istniejących placówek leczniczych i rehabilitacyjnych, w tym prowadzących programy ograniczania szkód, stałe uaktualnianie danych oraz upowszechnianie informacji na ten temat

Nie

Nie

Nie

Tak

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

2.5. Rozwój sieci placówek i programów leczenia substytucyjnego oraz ograniczania szkód zdrowotnych

Tak

Nie

Nie

Tak

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Tak

2.6. Rozwój programów postrehabilitacyjnych i placówek readaptacji społecznej: hosteli i mieszkań chronionych

Nie

Nie

Nie

Tak

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Tak

Nie

 

II. Leczenie, rehabilitacja i ograniczanie szkód zdrowotnych.

 

Tak zadanie było realizowane zgodnie z KPPN.

Nie nie nadesłano informacji o realizacji zadania lub zadanie nie było realizowane (na podstawie nadesłanych sprawozdań)

* - województwo lubelskie nie nadesłało sprawozdania z realizacji KPPN

 

Cele

Zadania

Województwa

dolnośląskie

kujawsko- pomorskie

lubelskie*

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko- mazurskie

wielkopolskie

zachodnio- pomorskie

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

2. ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI ŚWIADCZEŃ W ZAKRESIE LECZENIA, REHABILITACJI I OGRANICZANIA SZKÓD ZDROWOTNYCH POPRZEZ ROZWÓJ SPECJALISTYCZNYCH PLACÓWEK I PROGRAMÓW

2.1. Pełne zewidencjonowanie na poziomie województwa istniejących placówek leczniczych i rehabilitacyjnych, w tym prowadzących programy ograniczania szkód, stałe uaktualnianie danych oraz upowszechnianie informacji na ten temat

Nie

Nie

Nie

Tak

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

2.5. Rozwój sieci placówek i programów leczenia substytucyjnego oraz ograniczania szkód zdrowotnych

Tak

Nie

Nie

Tak

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Tak

2.6. Rozwój programów postrehabilitacyjnych i placówek readaptacji społecznej: hosteli i mieszkań chronionych

Nie

Nie

Nie

Tak

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Tak

Nie

 

IV. Badania, monitoring i ewaluacja

 

Tak zadanie było realizowane zgodnie z KPPN.

Nie nie nadesłano informacji o realizacji zadania lub zadanie nie było realizowane (na podstawie nadesłanych sprawozdań)

* - województwo lubelskie nie nadesłało sprawozdania z realizacji KPPN

 

 

Cele

Zadania

Województwa

dolnośląskie

kujawsko- pomorskie

lubelskie*

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko- mazurskie

wielkopolskie

zachodnio- pomorskie

c

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

1. STWORZENIE ZINTEGROWANEGO SYSTEMU INFORMACJI O NARKOTYKACH I NARKOMANII, POPRAWA TRAFNOŚCI I RZETELNOŚCI WSKAŹNIKÓW ORAZ ROZSZERZENIE ICH REPERTUARU

1.7. Stworzenie sieci wymiany informacji między instytucjami uwikłanymi w reakcje na problem narkomanii na poziomie ogólnopolskim oraz samorządami województw i wybranych miast

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Nie

Tak

Tak

Tak

Tak

 

 

2. OCENA I INTERPRETACJA TRENDÓW EPIDEMIOLOGICZNYCH (ROZMIARY ZJAWISKA, WZORY UŻYWANIA, ZACHOWANIA RYZYKOWNE) ORAZ IDENTYFIKACJA NOWYCH ZJAWISK NA SCENIE ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH I ZWIĄZANYCH Z TYM NOWYCH ZAGROŻEŃ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

2.2. Zbieranie i analizowanie, w rytmie rocznym począwszy od 2002 r., danych statystycznych na poziomie ogólnopolskim, wojewódzkim i wybranych miast

Tak

Nie

Nie

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Tak

Nie

2.3. Badania ankietowe wśród mieszkańców (próby reprezentatywne populacji generalnej oraz pewnych grup) powtarzane w rytmie 2-3- -letnim w sposób gwarantujący uzyskanie wyników porównywalnych w czasie

Tak

Nie

Nie

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie

Nie